[[Zawgyi/Unicode]]
နှစ်စဉ် ဇွန်လ ၈ ရက်နေ့ဟာ ကမ္ဘာသမုဒ္ဒရာများနေ့ ဖြစ်ပါတယ်။ ပင်လယ်ရေပြင် ပိုမို မြင့်တက်လာမှုနဲ့ ပိုမိုပူနွေးလာမှုတွေကို လျော့ချဖို့နဲ့ ပလပ်စတစ်ညစ်ညမ်းမှုတွေကြောင့် ရေနေသတ္တဝါတွေကို မထိခိုက်စေရအောင် နိုင်ငံတကာမှာ ကြိုးပမ်းနေကြသလို မြန်မာမှာလည်း ရေနေသတ္တဝါတွေမျိုးတုန်း ပျောက်ကွယ်မှုတွေကနေ ကာကွယ်နိုင်ဖို့နဲ့ ပင်လယ်ပြင် ထိခိုက်မှုတွေ လျော့နည်းစေဖို့ တတ်နိုင်သလောက် လုပ်ဆောင်နေကြတာတွေ ရှိပါတယ်။ ဒီအကြောင်း ရန်ကုန်က မေးမြန်းပေးပို့တဲ့သတင်းကို အလိမ္မာက တင်ပြပေးထားပါတယ်။
ဇွန်လ ၈ ရက်နေ့ ကမ္ဘာ့သမုဒ္ဒရာများနေ့မှာ Myanmar Ocean Project က “ဒို့ပင်လယ် ဒို့အိမ်” ဆိုတဲ့ ခေါင်းစဉ်နဲ့ ပညာပေးကာတွန်းတခုကိုထုတ်ပါတယ်။ ဒီကာတွန်းက အဏ္ဏဝါပယ်လယ်ပြင်ကာကွယ်ခြင်းရဲ့တန်ဖိုးကို နားလည်စေဖို့ ရည်ရွယ်တယ်လို့ Myanmar Ocean Project က မသန္တာကိုကြီးက ပြောပါတယ်။
“ဒါကတော့ အမတို့ awareness အတွက် လုပ်နေတာပေါ့နှော်။ အမရဲ့အမြင်ကတော့ မြန်မာပြည်မှာက ဒီပင်လယ် ကိုရော၊ ပင်လယ်ထဲကအကောင်တွေကိုရော ဘယ်လောက် ပျက်စီးဆုံးရှုံးတယ်၊ ဘယ်လောက်ရှားပါးတယ်ဆိုတာကိုပဲ ဖိပြောနေလို့ မရဘူးပေါ့။ ဘာလို့ဆို လူတွေက ဒီအကောင်တွေရဲ့အကြောင်းတွေကို Knowledge အရမ်းနည်းတယ်။ သတ္တဝါတွေကို ချစ်တာနည်းတယ်ပေါ့နှော်။ နည်းတော့ ဒီဟာအတွက် သိပ်ပြီးတော့ ဂရုမစိုက်ကြဘူးပေါ့နော်။ ဆိုတော့ ဒီဟာက ဆရာအနေနဲ့ သင်တာမဟုတ်ဘဲနဲ့ ကလေးလေးနဲ့ ခရီးသွားရင်းနဲ့ ကလေးလေးနဲ့ အတူတူ ဒီဟာတွေကို Learn ဖြစ်သွားတဲ့ အခြေအနေဆိုရင် လူတွေ လူတွေအတွက်က ပိုပြီးတော့ လက်ခံနိုင်ခြေ ဖြစ်မယ်လို့ အမထင်လို့ ဒီလို ကာတွန်းလေးနဲ့ ရေးလိုက်တာပေါ့နော်။”
လက်ရှိမှာ Myanmar Ocean Project အနေနဲ့ ငါးဖမ်းသမားတွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ စစ်တမ်းကောက်တာမျိုးတွေ လုပ်နေတယ်လို့ ပြောပါတယ်။ ငါးဖမ်းသမားတွေအတွက် ပင်လယ်ပြင်မှာ ငါးဖမ်းပိုက်တွေ ပျောက်တာမျိုးမဖြစ်အောင်နဲ့ အမှိုက်စွန့်ပစ်မှုတွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ပညာပေးမှုတွေကိုလည်း လုပ်နေတယ်လို့ မသန္တာကိုကြီးက VOA ကို ပြောပါတယ်။
“အမ အခုလောလောဆယ်လုပ်နေတာက Survey တွေတော့ လုပ်နေတယ်။ ငါးဖမ်းသမားတွေကို လိုက်ပြီးတော့ အင်တာဗျူးလုပ်တယ်။ ဒီ ပိုက်တွေက ဘယ်နားမှာ ပျောက်တတ်တယ်။ ဘာကြောင့် ပျောက်တယ်။ ဒီဟာတွေကို ပိုနားလည်ဖို့။ ဘာလို့ဆို နားလည်မှလည်း ထိထိရောက်ရောက်ကာကွယ်ဖို့ လုပ်လို့ ရမှာပေါ့နှော်။ ကိုယ်က အမှိုက် မပစ်နဲ့ဆိုပြီး ဆိုင်းဘုတ်တပ်လိုက်လို့ လူတွေ အမှိုက်ပစ်တာ တန့်သွားမှာမဟုတ်ဘူး။ ပင်လယ်ထဲမှာ ဘာလို့ အမှိုက်တွေ ရှိတာလဲ၊ ပင်လယ်ထဲမှာ အမှိုက်ရှိတယ်ဆိုတာ ပင်လယ်ထဲမှာ ပစ်စရာ နေရာမရှိဘူး။ လှေတွေ တခါတခါသွားရင် ၂ လ ၃ လ သူတို့ ဘယ်နားမှာမှ အမှိုက်ပစ်စရာ နေရာမရှိဘူး။ ဆိုတော့ ဒါမျိုးတွေကို နားလည်မှ ထောက်ပံ့လို့ လွယ်မှာပေါ့။ ခုဆို အမတို့ ဘယ်နားမှာ စောင့်ပြီးတော့ ပိုက်တွေကို ကောက်လို့ရမလဲ။ ဘယ်နားမှာ စောင့်ပြီးတော့ ပစ္စည်းတွေသိမ်းပေးရင် ကောင်းမလဲ အဲ့ဒါမျိုးတွေ နားလည်တော့ ပိုထိရောက်တာပေါ့ နော်။”
မြန်မာပြည်သူတွေက ပင်လယ်နဲ့ ပင်လယ်သတ္တဝါတွေရဲ့ အကြောင်းတွေကို သိရှိနားလည်မှု နည်းပါးသေးတာကြောင့် ဒါတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ပိုဗဟုသုတ ရှိလာဖို့ လိုအပ်တယ်လို့ မသန္တာကိုကြီးက ပြောပါတယ်။ တကယ်တော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းကိုမှီပြီး နေကြတဲ့ လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းကြီးကြီးမားမားရှိတာကြောင့် ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာစောင့်ရှောက်ရေးနဲ့ပတ်သက်လို့ အသိပိုလိုတယ်လို့ မသန္တာကိုကြီးက ပြောပါတယ်။
“မြန်မာနိုင်ငံမှာက ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းကို မှီခိုပြီးတော့ နေနေတဲ့ community က သိန်းသန်းချီ ရှိတယ်။ အဲ့တော့ မြန်မာပြည် ပင်လယ်ပျက်သွားရင် အရင်ဆုံးထိမှာက သူတို့တွေရဲ့ စားဝတ်နေရေးထိခိုက်မှာပေါ့။ သူတို့ သူဌေးတွေက ပိုက်ဆံထုတ်ပိုက်ပြီး တခြားအလုပ်လုပ်လို့ ရတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒါကို မှီခိုပြီး လုပ်နေတဲ့သူတွေက တနင်္သာရီဆို ယိုးဒယားပြေးလို့ရတယ်။ ရခိုင်ကလူတွေဆို ဘယ်ပြေးလို့ ပြေးရမှန်းမသိ၊ အဲ့လို ဆင်းရဲမွဲတေပြီးတော့ ကျန်သွားမှာပေ့ါနော်။ ဆိုတော့ အဲ့လိုမဖြစ်စေချင်ဘူး။ ဒီဟာကို ကာကွယ်စေချင်တယ်ပေါ့။ ပင်လယ်သတ္တဝါတွေက တကောင်နဲ့ တကောင်မှီခိုပြီး အကျိုးပြုနေတာပေါ့နှော်။ ဆိုတော့ တကောင်းပြုန်းတီးသွားလို့ ဘာမှ မဖြစ်ဘူးဆိုပေမယ့် စည်းကမ်းတကျ လုပ်တာမဟုတ်လို့ အကုန်လုံးပြုန်းတီးသွားရင် ပင်လယ်ပျက်စီးသွားမယ်။ ပင်လယ်ပျက်စီးသွားလို့ရှိရင် စားဝတ်နေရေး အားကိုးနေရတဲ့ ငါးတွေပါ ပျောက်ဆုံးသွားမှာပေါ့။ အဲ့ကျလို့ရှိရင် ဟို manta (ငါးလိပ်ကျောက်၊ ငါးလိပ်စွန်) သေတာဘာဖြစ်လဲ၊ ငါနဲ့မဆိုင်ဘူး ဆိုပြီး လုပ်နေလို့ မရဘူးပေါ့နှော်။ ပင်လယ်ဆိုတာတခုနဲ့တခု အကုန်လုံး မှီခိုနေတာဆိုတော့ တခုပျက်စီးသွားရင် နောက်တခုပါ ဘယ်လိုဖြစ်လာမလဲ ဆိုတာမပြောနိုင်ဘူးဆိုတော့ အကုန်လုံးကို ထိန်းသိမ်းကြပါလို့။”
၂၀၂၂ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့သမုဒ္ဒရာများနေ့ ဆောင်ပုဒ်က ‘Revitalization: Collective Action for the Ocean ပြန်လည်ရှင်သန်ခြင်း : သမုဒ္ဒရာအတွက် စုပေါင်းလုပ်ဆောင်ခြင်းဖြစ်ပါတယ်။
ပလပ်စတစ်ညစ်ညမ်းမှုတွေကြောင့်ရော ခွင့်ပြုမှု၊ စည်းကြပ်မှုမရှိဘဲ တရားမဝင် ငါးဖမ်းမှုတွေကြောင့်ပါ အဏ္ဏဝါဇီဝမျိုးစုံမျိုးကွဲတွေဟာ တကမ္ဘာလုံးမှာ မျိုးသုဉ်းမှုအန္တရာယ်နဲ့ ရင်ဆိုင်နေရတာပါ။ ဒီလို သမုဒ္ဒရာရဲ့ အခက်အခဲ အကျပ်အတည်းတွေကြောင့် ကမ္ဘာကြီးဟာ ရာသီဥတုပြဿနာကိုပါ ရင်ဆိုင်နေရတာဖြစ်တယ်လို့ အမေရိကန် နိင်ငံခြားရေးဌာနရဲ့ ကမ္ဘာသမုဒ္ဒရာများနေ့ အထိမ်းအမှတ် ထုတ်ပြန်ချက်မှာ ရေးသားထားပါတယ်။
နှစ်စဉ် သမုဒ္ဒရာထဲကို ပလတ်စတစ်အမှိုက်တန်ချိန် ၈ သန်းကနေ ၁၁ သန်းခန့် စီးဆင်းနေပြီး ဒီစီးဆင်းမှုကို တိုက် ဖျက်နိုင်ဖို့ ၂၀၂၂ ခုနှစ် မတ်လက နိုင်ရိုဘီမြို့မှာ ကျင်းပတဲ့ ပဉ္စမအကြိမ် ကုလသမဂ္ဂပတ်ဝန်းကျင်ညီလာခံမှာ ပလပ်စတစ်ညစ်ညမ်းမှုဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက်တရပ်ကို ချမှတ်နိုင်ခဲ့တယ်လို့ အမေရိကန် နိင်ငံခြားရေးဌာနရဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်မှာ ရေးသားထားပါတယ်။
ကမ္ဘာသမုဒ္ဒရာများနေ့ကို ၁၉၉၂ ခုနှစ်မှာ Rio de Janeiro မှာကျင်းပတဲ့ ကမ္ဘာမြေထိပ်သီး အစည်းအဝေးမှာ ကုလသမဂ္ဂက ပထမဆုံး အဆိုပြုခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ ၂၀၀၂ ခုနှစ်ကစတင်ပြီး World Ocean Network ကို UNESCO ရဲ့ ထောက်ပံ့မှုနဲ့ ဇွန်လ ၈ ရက်နေ့တိုင်းမှာ သမုဒ္ဒရာဆိုင်ရာ အသိပညာပေးပွဲတွေ လုပ်ခဲ့ကြပါတယ်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၅ ရက်နေ့မှာတော့ ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေ ညီလာခံက ဇွန်လ ၈ ရက်နေ့ကို ကမ္ဘာ့သမုဒ္ဒရာများနေ့အဖြစ် တရားဝင် သတ်မှတ်ပေးခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။
=============
[[Unicode]]
ရနေသေတ်တဝါမြား မြိုးတုနျးမှုကာကှယျဖို့ ပငျလယျသမုဒ်ဒရာစောင့ျရှောကျမှု လို
နှဈစဉျ ဇှနျလ ၈ ရကျနေ့ဟာ ကမ်ဘာသမုဒ်ဒရာမြားနေ့ ဖွဈပါတယျ။ ပငျလယျရပွေငျ ပိုမို မွင့ျတကျလာမှုနဲ့ ပိုမိုပူနှေးလာမှုတှကေို လြော့ခဖြို့နဲ့ ပလပျစတဈညဈညမျးမှုတှကွေောင့ျ ရနေသေတ်တဝါတှကေို မထိခိုကျစရေအောငျ နိုငျငံတကာမှာ ကွိုးပမျးနကွေသလို မွနျမာမှာလညျး ရနေသေတ်တဝါတှမြေိုးတုနျး ပြောကျကှယျမှုတှကေနေ ကာကှယျနိုငျဖို့နဲ့ ပငျလယျပွငျ ထိခိုကျမှုတှေ လြော့နညျးစဖေို့ တတျနိုငျသလောကျ လုပျဆောငျနကွေတာတှေ ရှိပါတယျ။ ဒီအကွောငျး ရနျကုနျက မေးမွနျးပေးပို့တဲ့သတငျးကို အလိမ်မာက တငျပွပေးထားပါတယျ။
ဇှနျလ ၈ ရကျနေ့ ကမ်ဘာ့သမုဒ်ဒရာမြားနေ့မှာ Myanmar Ocean Project က “ဒို့ပငျလယျ ဒို့အိမျ” ဆိုတဲ့ ခေါငျးစဉျနဲ့ ပညာပေးကာတှနျးတခုကိုထုတျပါတယျ။ ဒီကာတှနျးက အဏ်ဏဝါပယျလယျပွငျကာကှယျခွငျးရဲ့တနျဖိုးကို နားလညျစဖေို့ ရညျရှယျတယျလို့ Myanmar Ocean Project က မသန်တာကိုကွီးက ပွောပါတယျ။
“ဒါကတော့ အမတို့ awareness အတှကျ လုပျနတောပေါ့နှောျ။ အမရဲ့အမွငျကတော့ မွနျမာပွညျမှာက ဒီပငျလယျ ကိုရော၊ ပငျလယျထဲကအကောငျတှကေိုရော ဘယျလောကျ ပကြျစီးဆုံးရှုံးတယျ၊ ဘယျလောကျရှားပါးတယျဆိုတာကိုပဲ ဖိပွောနလေို့ မရဘူးပေါ့။ ဘာလို့ဆို လူတှကေ ဒီအကောငျတှရေဲ့အကွောငျးတှကေို Knowledge အရမျးနညျးတယျ။ သတ်တဝါတှကေို ခစြျတာနညျးတယျပေါ့နှောျ။ နညျးတော့ ဒီဟာအတှကျ သိပျပွီးတော့ ဂရုမစိုကျကွဘူးပေါ့နောျ။ ဆိုတော့ ဒီဟာက ဆရာအနနေဲ့ သငျတာမဟုတျဘဲနဲ့ ကလေးလေးနဲ့ ခရီးသှားရငျးနဲ့ ကလေးလေးနဲ့ အတူတူ ဒီဟာတှကေို Learn ဖွဈသှားတဲ့ အခွအေနဆေိုရငျ လူတှေ လူတှအေတှကျက ပိုပွီးတော့ လကျခံနိုငျခွေ ဖွဈမယျလို့ အမထငျလို့ ဒီလို ကာတှနျးလေးနဲ့ ရေးလိုကျတာပေါ့နောျ။”
လကျရှိမှာ Myanmar Ocean Project အနနေဲ့ ငါးဖမျးသမားတှနေဲ့ ပတျသကျတဲ့ စဈတမျးကောကျတာမြိုးတှေ လုပျနတေယျလို့ ပွောပါတယျ။ ငါးဖမျးသမားတှအေတှကျ ပငျလယျပွငျမှာ ငါးဖမျးပိုကျတှေ ပြောကျတာမြိုးမဖွဈအောငျနဲ့ အမှိုကျစှန့ျပဈမှုတှနေဲ့ ပတျသကျတဲ့ ပညာပေးမှုတှကေိုလညျး လုပျနတေယျလို့ မသန်တာကိုကွီးက VOA ကို ပွောပါတယျ။
“အမ အခုလောလောဆယျလုပျနတောက Survey တှတေော့ လုပျနတေယျ။ ငါးဖမျးသမားတှကေို လိုကျပွီးတော့ အငျတာဗြူးလုပျတယျ။ ဒီ ပိုကျတှကေ ဘယျနားမှာ ပြောကျတတျတယျ။ ဘာကွောင့ျ ပြောကျတယျ။ ဒီဟာတှကေို ပိုနားလညျဖို့။ ဘာလို့ဆို နားလညျမှလညျး ထိထိရောကျရောကျကာကှယျဖို့ လုပျလို့ ရမှာပေါ့နှောျ။ ကိုယျက အမှိုကျ မပဈနဲ့ဆိုပွီး ဆိုငျးဘုတျတပျလိုကျလို့ လူတှေ အမှိုကျပဈတာ တန့ျသှားမှာမဟုတျဘူး။ ပငျလယျထဲမှာ ဘာလို့ အမှိုကျတှေ ရှိတာလဲ၊ ပငျလယျထဲမှာ အမှိုကျရှိတယျဆိုတာ ပငျလယျထဲမှာ ပဈစရာ နရောမရှိဘူး။ လှတှေေ တခါတခါသှားရငျ ၂ လ ၃ လ သူတို့ ဘယျနားမှာမှ အမှိုကျပဈစရာ နရောမရှိဘူး။ ဆိုတော့ ဒါမြိုးတှကေို နားလညျမှ ထောကျပံ့လို့ လှယျမှာပေါ့။ ခုဆို အမတို့ ဘယျနားမှာ စောင့ျပွီးတော့ ပိုကျတှကေို ကောကျလို့ရမလဲ။ ဘယျနားမှာ စောင့ျပွီးတော့ ပစ်စညျးတှသေိမျးပေးရငျ ကောငျးမလဲ အဲ့ဒါမြိုးတှေ နားလညျတော့ ပိုထိရောကျတာပေါ့ နောျ။”
မွနျမာပွညျသူတှကေ ပငျလယျနဲ့ ပငျလယျသတ်တဝါတှရေဲ့ အကွောငျးတှကေို သိရှိနားလညျမှု နညျးပါးသေးတာကွောင့ျ ဒါတှနေဲ့ ပတျသကျပွီး ပိုဗဟုသုတ ရှိလာဖို့ လိုအပျတယျလို့ မသန်တာကိုကွီးက ပွောပါတယျ။ တကယျတော့ မွနျမာနိုငျငံမှာ ပငျလယျကမျးရိုးတနျးကိုမှီပွီး နကွေတဲ့ လူမှုအသိုငျးအဝိုငျးကွီးကွီးမားမားရှိတာကွောင့ျ ပငျလယျသမုဒ်ဒရာစောင့ျရှောကျရေးနဲ့ပတျသကျလို့ အသိပိုလိုတယျလို့ မသန်တာကိုကွီးက ပွောပါတယျ။
“မွနျမာနိုငျငံမှာက ပငျလယျကမျးရိုးတနျးကို မှီခိုပွီးတော့ နနေတေဲ့ community က သိနျးသနျးခြီ ရှိတယျ။ အဲ့တော့ မွနျမာပွညျ ပငျလယျပကြျသှားရငျ အရငျဆုံးထိမှာက သူတို့တှရေဲ့ စားဝတျနရေေးထိခိုကျမှာပေါ့။ သူတို့ သူဌေးတှကေ ပိုကျဆံထုတျပိုကျပွီး တခွားအလုပျလုပျလို့ ရတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ဒါကို မှီခိုပွီး လုပျနတေဲ့သူတှကေ တနငျ်သာရီဆို ယိုးဒယားပွေးလို့ရတယျ။ ရခိုငျကလူတှဆေို ဘယျပွေးလို့ ပွေးရမှနျးမသိ၊ အဲ့လို ဆငျးရဲမှဲတပွေီးတော့ ကနြျသှားမှာပေ့ါနောျ။ ဆိုတော့ အဲ့လိုမဖွဈစခေငြျဘူး။ ဒီဟာကို ကာကှယျစခေငြျတယျပေါ့။ ပငျလယျသတ်တဝါတှကေ တကောငျနဲ့ တကောငျမှီခိုပွီး အကြိုးပွုနတောပေါ့နှောျ။ ဆိုတော့ တကောငျးပွုနျးတီးသှားလို့ ဘာမှ မဖွဈဘူးဆိုပမေယ့ျ စညျးကမျးတကြ လုပျတာမဟုတျလို့ အကုနျလုံးပွုနျးတီးသှားရငျ ပငျလယျပကြျစီးသှားမယျ။ ပငျလယျပကြျစီးသှားလို့ရှိရငျ စားဝတျနရေေး အားကိုးနရေတဲ့ ငါးတှပေါ ပြောကျဆုံးသှားမှာပေါ့။ အဲ့ကလြို့ရှိရငျ ဟို manta (ငါးလိပျကြောကျ၊ ငါးလိပျစှနျ) သတောဘာဖွဈလဲ၊ ငါနဲ့မဆိုငျဘူး ဆိုပွီး လုပျနလေို့ မရဘူးပေါ့နှောျ။ ပငျလယျဆိုတာတခုနဲ့တခု အကုနျလုံး မှီခိုနတောဆိုတော့ တခုပကြျစီးသှားရငျ နောကျတခုပါ ဘယျလိုဖွဈလာမလဲ ဆိုတာမပွောနိုငျဘူးဆိုတော့ အကုနျလုံးကို ထိနျးသိမျးကွပါလို့။”
၂၀၂၂ ခုနှဈ ကမ်ဘာ့သမုဒ်ဒရာမြားနေ့ ဆောငျပုဒျက ‘Revitalization: Collective Action for the Ocean ပွနျလညျရှငျသနျခွငျး : သမုဒ်ဒရာအတှကျ စုပေါငျးလုပျဆောငျခွငျးဖွဈပါတယျ။
ပလပျစတဈညဈညမျးမှုတှကွေောင့ျရော ခှင့ျပွုမှု၊ စညျးကွပျမှုမရှိဘဲ တရားမဝငျ ငါးဖမျးမှုတှကွေောင့ျပါ အဏ်ဏဝါဇီဝမြိုးစုံမြိုးကှဲတှဟော တကမ်ဘာလုံးမှာ မြိုးသုဉျးမှုအန်တရာယျနဲ့ ရငျဆိုငျနရေတာပါ။ ဒီလို သမုဒ်ဒရာရဲ့ အခကျအခဲ အကပြျအတညျးတှကွေောင့ျ ကမ်ဘာကွီးဟာ ရာသီဥတုပွူနာကိုပါ ရငျဆိုငျနရေတာဖွဈတယျလို့ အမရေိကနျ နိငျငံခွားရေးဌာနရဲ့ ကမ်ဘာသမုဒ်ဒရာမြားနေ့ အထိမျးအမှတျ ထုတျပွနျခကြျမှာ ရေးသားထားပါတယျ။
နှဈစဉျ သမုဒ်ဒရာထဲကို ပလတျစတဈအမှိုကျတနျခြိနျ ၈ သနျးကနေ ၁၁ သနျးခန့ျ စီးဆငျးနပွေီး ဒီစီးဆငျးမှုကို တိုကျ ဖကြျနိုငျဖို့ ၂၀၂၂ ခုနှဈ မတျလက နိုငျရိုဘီမွို့မှာ ကငြျးပတဲ့ ပဉ်စမအကွိမျ ကုလသမဂ်ဂပတျဝနျးကငြျညီလာခံမှာ ပလပျစတဈညဈညမျးမှုဆိုငျရာ သဘောတူညီခကြျတရပျကို ခမြှတျနိုငျခဲ့တယျလို့ အမရေိကနျ နိငျငံခွားရေးဌာနရဲ့ ထုတျပွနျခကြျမှာ ရေးသားထားပါတယျ။
ကမ်ဘာသမုဒ်ဒရာမြားနေ့ကို ၁၉၉၂ ခုနှဈမှာ Rio de Janeiro မှာကငြျးပတဲ့ ကမ်ဘာမွထေိပျသီး အစညျးအဝေးမှာ ကုလသမဂ်ဂက ပထမဆုံး အဆိုပွုခဲ့တာဖွဈပါတယျ။ ၂၀၀၂ ခုနှဈကစတငျပွီး World Ocean Network ကို UNESCO ရဲ့ ထောကျပံ့မှုနဲ့ ဇှနျလ ၈ ရကျနေ့တိုငျးမှာ သမုဒ်ဒရာဆိုငျရာ အသိပညာပေးပှဲတှေ လုပျခဲ့ကွပါတယျ။ ၂၀၀၈ ခုနှဈ ဒီဇငျဘာလ ၅ ရကျနေ့မှာတော့ ကုလသမဂ်ဂအထှထှေေ ညီလာခံက ဇှနျလ ၈ ရကျနေ့ကို ကမ်ဘာ့သမုဒ်ဒရာမြားနေ့အဖွဈ တရားဝငျ သတျမှတျပေးခဲ့တာဖွဈပါတယျ။
=============
