တိုင္းျပည္တျပည္ရဲ ႔ ႏိုင္ငံေရးလြတ္လပ္မႈကို အကဲခတ္ခ်င္ရင္ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြ ဘယ္ေလာက္လြတ္လပ္သလဲ ဆိုတာကို ၾကည့္ရတယ္လို႔ ဆုိရုိးရွိပါတယ္။ အေနာက္တိုင္း ဒီမုိကေရစီႏိုင္ငံေတြမွာ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြ လြတ္လပ္စြာလႈပ္ရွားႏိုင္ၾကေပမယ့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးစႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ ဥပေဒျပဌာန္းၿပီး ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြကို ခ်ဳပ္ခ်ယ္ေလ့ရွိပါတယ္။ ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈနည္းတာနဲ႔ မ်ားတာပဲကြာပါတယ္။ ပါတီစံု ဒီမုိကေရစီ က်င့္သံုးတယ္လို႔ ေၾကြးေၾကာ္ၿပီး ပါတီေတြကို မလႈပ္ႏိုင္ေအာင္ ခ်ဳပ္ကိုင္ထားတတ္ပါတယ္။
ပါတီတခုရဲ ႔ စြမ္းေဆာင္ႏိုင္မႈဟာ ေခါင္းေဆာင္ပိုင္းရဲ ႔ အရည္အခ်င္း၊ ယံုၾကည္ခ်က္၊ ပါတီအစဥ္အလာနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးဓေလ့ စသည့္တို႔ေပၚမွာ မူတည္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒီအဆုိေတြဟာ ဒီမုိကေရစီႏိုင္ငံေတြမွာ မွန္ကန္ႏိုင္ေပမယ့္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာေတာ့ ပါတီရဲ ႔ စြမ္းေဆာင္ႏိုင္မႈဟာ ပါတီအျပင္က အေျခအေနေပၚမွာ မူတည္ေနပါတယ္။ ဥပမာ ေရြးေကာက္ပြဲစနစ္နဲ႔ ဥပေဒစည္းမ်ဥ္းေတြက ပါတီရဲ ႔ လုပ္ႏိုင္မႈစြမ္းရည္ကို ကန္႔သတ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ထားတာေတြ႔ရပါတယ္။
"ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ား မွတ္ပံုတင္ျခင္း ဥပေဒ" ကို မတ္လ (၈) ရက္က ႏိုင္ငံေတာ္ေအးခ်မ္း သာယာေရးနဲ႔ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးေကာင္စီဥကၠဌ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႈးႀကီးသန္းေရႊ က ထုတ္ျပန္ေၾကညာၿပီး "ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ား မွတ္ပံုတင္ျခင္းနည္း ဥပေဒကို" ျပည္ေထာင္စုေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ ဥကၠဌ ဦးသိန္းစိုးက မတ္လ (၁၇) ေန႔မွာ ေၾကညာပါတယ္။ ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္က ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြအေပၚ လႊမ္းမိုးႏိုင္ပံုကို ဥပေဒ (၂) ခုစလံုးရဲ ႔ အခန္း (၅) အေထြေထြက႑မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပါတီတခုဟာ ပါတီအေျခခံဥပေဒနဲ႔အညီ ပါတီစည္းမ်ဥ္း (သို႔) ႏိုင္ငံေရးသေဘာတရားကို ျပင္ဆင္တယ္ဆိုရင္ ဒီျပင္ဆင္ခ်က္ဟာ ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ရဲ ႔ ခြင့္ျပဳခ်က္ရမွသာ အတည္ျဖစ္တယ္လို႔ ဆုိပါတယ္။ ဆိုလိုတာကေတာ့ ပါတီတခုဟာ မိမိဘာသာ ပါတီလမ္းစဥ္ကို ေျပာင္းပိုင္ခြင့္မရွိဘဲ ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ရဲ ႔ ခြင့္ျပဳခ်က္ရမွသာ ေျပာင္းႏိုင္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပါတီေခါင္းေဆာင္ပိုင္းကို အခ်ိန္မေရြးေကာ္မရွင္ကေခၚယူၿပီး ၫႊန္ၾကားႏိုင္တယ္လို႔ ဆုိထားတဲ့အတြက္ ျပည္ေထာင္စုေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ဟာ ႏိုင္ငံေရးပါတီအားလံုးကို စီမံအုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ ႀကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔ ျဖစ္ေနပါတယ္။
ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ရဲ ႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ဟာ အၿပီးအပိုင္ျဖစ္ေေစရမယ္၊ ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ကို တရားစြဲဆိုပိုင္ခြင့္မရွိ၊ ေကာ္မရွင္ဟာ ပါတီေတြကို ၫႊန္ၾကားႏိုင္တယ္၊ ႀကီးၾကပ္ႏိုင္တယ္၊ (၃) ႏွစ္အထိ ယာယီရပ္ထားႏိုင္ၿပီး ေနာက္ဆံုးမွာ ပါတီမွတ္ပံုတင္ကို ဖယ္ဖ်က္ၿပီး ပါတီကိုပါ ဖ်က္သိမ္းႏိုင္ခြင့္ရွိတယ္လို႔ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးသန္းေရႊ က အမိန္႔ထုတ္ထားပါတယ္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႈးႀကီးနဲ႔ ေရြးေကာက္ပြဲ ေကာ္မရွင္ဟာ ဥပေဒအထက္မွာရွိေနတဲ့ သေဘာကို ေဖာ္ျပတာပါ။ အနည္းဆံုး မဲဆႏၵနယ္ေျမ (၃)နယ္မွာ မယွဥ္ၿပိဳင္ရင္ ႏိုင္င့ေရးပါတီအျဖစ္ ဆက္လက္ရပ္တည္ခြင့္ မရွိဘူးလို႔ ဆုိပါတယ္။ ပါတီအျဖစ္ ရပ္တည္ပိုင္ခြင့္ကို ေရြးေကာက္ပြဲနဲပ ဆက္စပ္ထားတာျဖစ္ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပၿပီးအႏိုင္ရတဲ့ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြနဲ႔ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြ အေပးအယူလုပ္ၿပီး အစိုးရဖြဲ႔တာကို စည္းကမ္းျပည့္ဝတဲ့ ဒီမုိကေရစီလို႔ အမည္ေပးထားတာပါ။
တိုင္းသူျပည္သားအတြက္ ႏိုင္ငံေရးပါတီက လုပ္ေပးႏိုင္တဲ့ အဓိကအခ်က္ (၃) ခ်က္ ရွိပါတယ္။ ပထမအခ်က္က တိုင္းသူျပည္သားေတြရဲ ႔ လုိအင္ဆႏၵကို ေဖာ္ျပႏိုင္တာပါ။ လူတန္းစားမ်ဳိးစံုရဲ ႔ ရည္မွန္းခ်က္ကို ႏိုင္ငံေရးပါတီက ေဖာ္ျပႏိုင္ၿပီး အႏုနည္းနဲ႔ ႏိုင္ငံသားခ်င္း ၿပိဳင္ဆိုင္ႏိုင္ေအာင္ ပါတီက စီစဥ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ပါတီေတြမရွိရင္ ျပည္သူ႔ဆႏၵကို ထုတ္ေဖာ္ႏိုင္ဖို႔လည္း မလြယ္ပါဘူး။ ပါတီေတြမ်ားေလေလကို ကိုယ္တိုင္ေရြးႏိုင္တာ ဒုတိယအခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ တတိယအခ်က္က ႏိုင္ငံေရးသေဘာတရား အယူအဆတရပ္ ျပန္႔ႏွံၿပီး ၾသဇာေညာင္းသြားေအာင္ ပါတီက လုပ္ေဆာင္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးသေဘာတရားေပၚမွာ အေျခခံေလ ႏိုင္ငံေရးပါတီဟာ အားေကာင္းလာေလ ျဖစ္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံေရးအယူအဆဟာ လူပုဂၢိဳလ္ထက္ပိုၿပီး ၾကာရွည္ခံတာေၾကာင့္ ေခါင္းေဆာင္မရွိေပမယ့္ ႏိုင္ငံေရးယံုၾကည္ခ်က္ ခ်က္ခ်င္းတူသူေတြဟာ တစည္းတလံုးတည္း ဆက္လက္လႈပ္ရွားႏိုင္ၾကပါတယ္။ လူပုဂၢိဳလ္ကို အေျခခံတဲ့ပါတီဟာ ေခါင္းေဆာင္အသက္ထင္ရွား ရွိတုန္းမွာသာ လႈပ္ရွားႏိုင္ၾကပါတယ္။ ပါတီလမ္းစဥ္လို႔ေခၚတဲ့ ပါတီေၾကညာစာတမ္းမွာ ပါတီဝင္ေတြရဲ ႔ ခံယူခ်က္လည္း ပါဝင္ေနပါတယ္။ ပါတီဝင္ေတြရဲ ႔ သေဘာတူခ်က္မပါဘဲ အထက္ကခ်ေပးတဲ့ ပါတီလမ္းစဥ္ဟာ မခုိင္ၿမဲပါဘူး။
အာဏာရၿပီးမွ တည္ေထာင္တဲ့ပါတီေတြမွာ ပါတီလမ္းစဥ္ကို အထက္ကခ်ေပးတဲ့အတြက္ လက္ေတြ႔ဘဝနဲ႔ သဟဇာတ မျဖစ္တာမ်ားေနပါတယ္။ မဆလလို႔ လူသိမ်ားတဲ့ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေနဝင္း တည္ေထာင္တဲ့ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီဟာ အာဏာရၿပီးမွ တည္ေထာင္တဲ့ပါတီ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ျပည္သူ႔ဘဝနဲ႔ ကင္းေဝးတဲ့ပါတီအျဖစ္ ဇာတ္သိမ္းသြားရပါတယ္။
ပါတီတည္ေထာင္တယ္ဆိုတာ စီးပြားေရးလုပ္သလိုပါ။ စြန္႔စားရတာမ်ဳိးဘဲလို႔ ေျပာေလ့ရွိပါတယ္။ ေငြကုန္၊ အခ်ိန္ကုန္၊ လူပန္း ျဖစ္ရံုတင္မကဘဲ သိကၡာက်ဖို႔ အလားအလာလည္းရွိေနပါတယ္။ အစုိးရရဲ ႔ ကန္႔သတ္ခ်က္ေတြေၾကာင့္ စီးပြားေရးမေအာင္ျမင္သလို ပါတီဥပေဒေၾကာင့္ ႏုိင္ငံေရးပါတီကို မျပဳစုမပ်ဳိးေထာင္ႏိုင္တာမ်ဳိးေတြလည္း အမ်ားႀကီးရွိႏိုင္ပါတယ္။
