သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်က ပနားမားတူးမြောင်းကို အမေရိကန်က ပြန်ထိန်းချုပ်ဖို့ တောင်းဆိုနေပါတယ်။ ရေလမ်းဆက်သွယ်ရေးအတွက် အရေးကြီးလှတဲ့ ဒီတူးမြောင်းကို ၁၉၉၉ ခုနှစ်မှာ ပနားမားနိုင်ငံ လက်ထဲ မပေးအပ်ခင် အမေရိကန်က နှစ်ပေါင်းများစွာ အချိန်ယူဆောက်လုပ်ပြီး စီမံခန့်ခွဲခဲ့တာပါ။ ဒါပေမဲ့ တူးမြောင်းစီမံခန့်ခွဲမှု၊ ကုန်ကျစရိတ်မြင့်တာနဲ့ လုပ်ငန်းလည်ပတ်မှုတွေမှာ တရုတ်က ပါဝင်ပတ်သတ်နေတဲ့ အတိုင်းအတာကို စိုးရိမ်ကြောင်း သမ္မတထရမ့်က ပြောထားပါတယ်။
*******************
ဟုတ်ပါတယ်။ သမ္မတထရမ့်က ပနားမားတူးမြောင်းကို "မိုက်မဲတဲ့လက်ဆောင်" လို့ ပြောပြီး "ပြန်သိမ်းမယ်" လို့ ကတိပြုထားလို့ အခြေအတင်တွေ ဖြစ်နေကြတာပါ။ ပနားမားနိုင်ငံကတော့ ဒီကိစ္စကို ကန့်ကွက်ပြီး ကုလသမဂ္ဂကို တိုင်ကြားထားပါတယ်။ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး မာကိုရူဘီယိုက ပနားမားကို သွားရောက်တာမှာ ဒီကိစ္စက အဓိကဆွေးနွေးတာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒါဆို ဒီငြင်းခုံမှုတွေရဲ့ နောက်ကွယ်မှာ ဘာတွေရှိနေလဲကြည့်ရအောင်ပါ။

ပနားမားနိုင်ငံ ကိုလံဘီယာလက်အောက်ကနေ လွတ်လပ်ရေးရဖို့ အမေရိကန်က ကူညီခဲ့ပြီးနောက် ၁၉၁၄ ခုနှစ်မှာ ပနားမားတူးမြောင်း တည်ဆောက်မှု ပြီးစီးခဲ့ပါတယ်။ အစကတည်းက ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအတွက် မရှိမဖြစ်အရေးပါပြီး အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာနဲ့ ပိစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာကြား သီတင်းပတ်ကြာ သင်္ဘောခုတ်မောင်းရမဲ့ အချိန်တွေကို လျှော့ချနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ၁၉၉၉ ခုနှစ်ကစပြီး ပနားမားက စီမံခန့်ခွဲနေခဲ့တဲ့ ဒီတူးမြောင်းက အမေရိကန် ကုန်တင်သင်္ဘောတွေရဲ့ ၄၀ % နီးပါး အသုံးပြုရတဲ့ လမ်းကြောင်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ တရုတ်ရဲ့ လွှမ်းမိုးမှုတွေက အငြင်းပွားစရာ ဖြစ်လာစေခဲ့တာပါ။

တရုတ်က ပနားမားမှာ အခိုင်အမာ ခြေကုပ်ယူထားပြီး Hutchison Ports လို ကုမ္ပဏီတွေက ၁၉၉၀ ပြည့်လွန်နှစ်တွေကတည်းက တူးမြောင်းနဲ့ဆက်စပ်နေတဲ့ ဆိပ်ကမ်းတွေမှာ လုပ်ငန်းလုပ်ကိုင် နေပါတယ်။ အဲဒီလို တရုတ်အစိုးရရဲ့ လွှမ်းမိုးမှုတိုးလာတာက အမေရိကန်အပေါ် ဖိအားပေးဖို့၊ သင်္ဘောသွားလာမှုကို ကန့်သတ်ဖို့ အခွင့်အရေး ဖြစ်စေနိုင်ပြီး စီးပွားရေးနဲ့ လုံခြုံရေးအန္တရာယ် ရှိတယ်လို့ ဝေဖန်သူတွေက သတိပေးကြပါတယ်။

ပနားမားက တူးမြောင်းခတွေ တိုးမြှင့်ထားပါတယ်။ လတ်တလော မိုးခေါင်ရေရှား ဖြစ်တာကြောင့်လည်း တူးမြောင်းမှာ သင်္ဘောဖြတ်သန်းနိုင်တဲ့ အရေအတွက်ကို လျော့ကျစေပြီး တူးမြောင်းဖြတ်ခ ကြိုတင်ပေးထားရတာမို့၊ တကမ္ဘာလုံးအတွက် သင်္ဘောနဲ့ ကုန်တင်ပို့ခ နှုန်းထား ပိုမြင့်လာစေပါတယ်။ သမ္မတ ဟိုဆေး ရောင်လ် မူလီနိုကတော့ ထရမ့်ရဲ့ မှတ်ချက်တွေကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ကန့်ကွက်ကာ “မမှန်ဘူး” လို့ပြောပြီး တူးမြောင်းနဲ့ပတ်သတ်ပြီး ပနားမားရဲ့ အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်စိုးမှုကို ကာကွယ်ပြောဆိုပါတယ်။

နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ရူဘီယိုနဲ့ တွေ့ဆုံအပြီးမှာတော့ ပနားမားက တရုတ်ရဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာစီမံကိန်းမှာ သက်တမ်းမတိုးတော့ဖို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်တာကို ကြိုဆိုကြောင်းနဲ့ ဒါဟာ အမေရိကန်နဲ့ ဆက်ဆံရေး အတွက် "ကြီးမားတဲ့ ရှေ့ခြေလှမ်း" ဖြစ်တယ်လို့ ဖေဖော်ဝါရီ ၃ ရက်နေ့က ဝန်ကြီးရူဘီယိုက ပြောကြားသွားပါတယ်။