ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ ၾသဂုတ္လက ရခိုင္ျပည္နယ္မွာ ARSA အၾကမ္းဖက္အဖြဲ႔ရဲ့ တိုက္ခိုက္မႈေၾကာင္း စစ္တပ္က နယ္ေျမရွင္းလင္းေရး လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၿပီး ေနာက္ပိုင္း ရိုဟင္ဂ်ာ ၇ သိန္းေလာက္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ဘက္ ထြက္ေျပးခဲ့ရတဲ့ ရခိုင္ပဋိပကၡအတြင္း လူ႔အခြင့္ေရးခ်ိဳးေဖါက္မႈေတြကို စံုစမ္း စစ္ေဆးဖို႔ အဖြဲ႔ဝင္ ၄ ဦးပါ လြတ္လပ္ေသာ စံုစမ္းေရးေကာ္မရွင္ တရပ္ကို ဇူလိုင္လ ၃၀ ရက္ေန႔မွာ ဖြဲ႔စည္းလိုက္ေၾကာင္း သမၼတရံုးက ေၾကညာပါတယ္။ ကုလသမဂၢမွာ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ခဲ့တဲ့ ျပည္တြင္း ျပည္ပက ဝါရင့္ပုဂၢိဳလ္ေတြ ဥပေဒ ပညာရွင္ေတြနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းလိုက္တာမို႔ ႏိုင္ငံတကာက အာရံုစိုက္ေနတဲ့ ရခိုင္ျပႆနာအတြက္ ေကာင္းေကာင္း ေျဖရွင္းႏုိင္မယ္လုိ႔ သံုးသပ္သူေတြ ရွိသလို၊ အစိုးရထက္ စစ္တပ္က အာဏာရွိေနတဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လြတ္လပ္တဲ့ စံုစမ္းမႈမ်ိဳး မရႏိုင္တဲ့အတြက္ ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရတဲ့ စံုစမ္းမႈမ်ိဳး ျဖစ္မလာႏိုင္ဖူးလို႔ သံုးသပ္သူေတြလည္း ရွိေနပါတယ္။ အျပည့္အစံုကို ေဒၚခင္မ်ိဳးသက္က ေျပာျပေပးမွာပါ။
ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္း ျပည္လည္ သင့္ျမတ္ေရး၊ တည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းေရးနဲ႔ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးတို႔ကို ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ဖို႔ အမ်ိဳးသားအစီအစဥ္ တရပ္ အေနနဲ႔ အဖြဲ႔ဝင္ ၄ ဦးပါ လြတ္လပ္တဲ့ စံုစမ္းေရးေကာ္မရွင္ကို ျမန္မာအစိုးရက ဖြဲ႔စည္းလိုက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။
အခုဖြဲ႔စည္းလိုက္တဲ့ လြတ္လပ္ေသာ စံုစမ္းေရးေကာ္မရွင္မွာ ဥကၠဌအျဖစ္ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံ ဒုတိယ ႏုိင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးေဟာင္းလည္းျဖစ္၊ ကုလသမဂၢ CEDAW ေကာ္မတီဥကၠဌေဟာင္းလည္းျဖစ္သူ သံအမတ္ႀကီး ရိုဆာရီယိုမယ္နာလို Rosario Manalo ကဦးေဆာင္ၿပီး၊အဖြဲ႔ဝင္ေတြအျဖစ္ ကုလသမဂၢဆိုင္ရာ ဂ်ပန္အၿမဲတမ္း ကိုယ္စားလွယ္ေဟာင္းျဖစ္လည္းျဖစ္၊ ကုလသမဂၢ လူသားခ်င္းစာနာမႈ ကိစၥရပ္မ်ား ဆိုင္ရာ ဒုအတြင္းေရးမႈးခ်ဳပ္ေဟာင္း သံအမတ္ႀကီး ကန္ဇိုအိုရွီးမား Kenzo Oshima ၊ ျမန္မာႏို္င္ငံ ႏိုင္ငံေတာ္ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာ ခံုရံုးဥကၠဌေဟာင္း ဦးျမသိန္းနဲ႔ UNICEF အဆင့္ျမင့္အႀကံေပးေဟာင္းလည္းျဖစ္ ကုလသမဂၢဝန္ထမ္းေကာလိပ္ အဆင့္ျမင့္အရာ႐ွိ ေဟာင္းလည္းျဖစ္တဲ့ ပါေမာကၡ ေဒါက္တာ ေအာင္ထြန္းသက္တို႔လည္း ပါဝင္ပါတယ္။
ဒီေကာ္မရွင္ဟာ ARSA အၾကမ္းဖက္ တိုက္ခိုက္မႈ ျဖစ္ပြါးၿပီးေနာက္ပိ္ုုင္း လူ႔အခြင့္ေရး ခ်ိဳးေဖါက္ေၾကာင္း စြပ္စြဲခ်က္ေတြကို စံုစမ္းမွာ ျဖစ္ၿပီး ဒီေကာ္မရွင္ကို ျပည္တြင္းနဲ႔ ႏိုင္ငံတကာက ဥပေဒနဲ႔ နည္းပညာ ကၽြမ္းက်င္သူေတြက ပံ့ပိုး ေဆာင္ရြက္ေပးမွာ ျဖစ္ေၾကာင္းလည္း သမၼတ ရံုး ေၾကညာခ်က္မွာ ေဖၚျပထား ပါတယ္။
အခုဖြဲ႔စည္းလိုက္တဲ့ ၄ ဦးပါေကာ္မရွင္ အသစ္ကို ႏိုင္ငံတကာက လက္ခံမႈ ပိုရွိလာႏိုင္တယ္လို႔ ျမင္သူကေတာ့ အေမရိကန္ အေျခစိုက္ ျမန္မာ့အေရးသံုးသပ္သူ ေဒါက္တာ တင့္ေဆြပါ။
“ အသစ္ဖြဲ႔လုိက္တဲ့ ေကာ္မ႐ွင္မွာ ထူးျခားတာကေတာ့ ႏိုင္ငံျခားသား ၂ဦးပါတယ္။ ေနာက္တခါ ၄ဦးမွာ အနည္းဆုံး ၃ဦးဟာ ဥပေဒနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ အထူးကၽြမ္းက်င္တဲ့ ပုဂၢဳိလ္ေတြျဖစ္ၿပီးေတာ့ အားလုံးေလာက္ဟာ ကုလသမဂၢမွာ အဆင့္ျမင့္တဲ့ ရာထူးတာဝန္ေတြကို ယူခဲ့တဲ့ ပုဂၢဳိလ္ေတြျဖစ္ပါတယ္။ ရခုိင္ေဒသမွာ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့တဲ့ အျဖစ္ပ်က္ကို ႏုိင္ငံတကာက အျမင္မၾကည္တာေတြ ႐ွိေနတယ္။ အထူးသျဖင့္ ႏိုင္ငံတကာမွာ ကုလသမဂၢျဖစ္ေတာ့ ကုလသမဂၢနဲ႔ဆက္စပ္တဲ့ ပုဂၢဳိလ္ေတြ ဥပေဒနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ပုဂၢဳိလ္ေတြ ပါဝင္ၿပီးေတာ့ ေကာ္မ႐ွင္ဖြဲ႔ျခင္းဟာ အရင္ေကာ္မ႐ွင္ေတြထက္ ပိုၿပီးေတာ့ ျပသနာေျဖ႐ွင္းေရးနဲ႔ ႏိုင္ငံတာအျပမွာ ပိုၿပီးေတာ့ ေကာင္းမယ္လို႔ က်ေနာ္ယူဆ ပါတယ္။”
ဒါေပမယ့္ ရခိုင္ပဋိပကၡမွာ လြတ္လပ္တဲ့ စံုစမ္းမႈေတြကို လံုၿခံဳေရးအတြက္ အဓိက တာဝန္ရွိတဲ့ စစ္တပ္က တကယ္လုပ္ခြင့္ ေပးမွသာ ဒီေကာ္မရွင္ လုပ္ငန္း ေအာင္ျမင္ႏုိင္မယ္လို႔ HRW လူ႔အခြင့္ေရးအဖြဲ႔က Brad Adams ကေျပာပါတယ္။
ဒီေကာ္မရွင္ဟာ အလုပ္ျဖစ္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ တကယ္အာဏာရွိတာက စစ္တပ္ပါ။ အစိုးရမဟုတ္ပါဘူး။ ဒီကိစၥမွာ စစ္တပ္က လြတ္လပ္တဲ့ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈမ်ိဳးကို ခြင့္ျပဳတဲ့ အခ်ိန္က်မွ တကယ္ အလုပ္ျဖစ္မွာမို႔ အခုအခ်ိန္မ်ိဳးမွာ ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရတဲ့ စံုစမ္းေရး ေကာ္မရွင္ ျဖစ္မလာႏုိင္ပါဘူး။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ အေနနဲ႔ ဒီကိစၥအတြက္ တခုခု ေကာင္းတာကို လုပ္ေပးလိုက္တယ္လို႔ ထင္ခ်င္ထင္မယ္။ ဒါေပမယ့္ တကယ္က ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရတဲ့ စံုးစမ္းမႈမ်ိဳးကို သူလိုခ်င္ရင္ လုပ္ရမွာက ကုလသမဂၢကို လြတ္လြတ္လပ္လပ္ သြားလာခြင့္ေပးၿပီး စံုစမ္းခြင့္ ေပးဖို႔ လုပ္ရမွာပါ။
ေကာ္မရွင္ထဲမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ အေျခေနကို သေဘာေပါက္လြယ္မယ့္ ကုလသမဂၢ အေတြ႔အႀကံဳရွိသူေတြ၊ ဝါရင့္ ပညာရွင္ေတြ ပါဝင္ ေနတဲ့ အတြက္ ျပည္တြင္း လြတ္လပ္တဲ့ စံုစမ္းေရး ေကာ္မရွင္တရပ္ ျဖစ္ႏုိင္တယ္လို႔ ေဒါက္တာတင့္ေဆြက သံုးသပ္ပါတယ္။
“ အာ႐ွတိုုက္က ပါလာတာကေတာ့ အေနာက္ႏိုင္ငံတို႔ ဥေရာပတို႔နဲ႔ စာရင္ေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံအေရးမွာ ပိုၿပီးနီးစပ္တယ္လို႔ က်ေနာ္ျမင္ပါတယ္။ ဦးျမသိန္းကလည္း သူက ဖြဲ႔စည္းပုံ ႐ုံးမွာေတာင္ တာဝန္ယူခဲ့တဲ့ပုဂၢဳိလ္ဆိုေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ဥပေဒမွာေတာ့ အထူးကၽြမ္းက်င္တဲ့ ပုဂၢဳိလ္ျဖစ္ေတာ့ ဥပေဒ႐ႈေထာင့္ ဘက္ကေန ၾကည့္မယ့္ပုဂၢဳိလ္ျဖစ္တယ္။ ႏိုင္ငံေရးအေရာင္ေတြ အျခားအဖြဲ႔အစည္း အေရာင္ေတြမပါဘဲနဲ႔ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မယ္လို႔ က်ေနာ္တို႔ ေမွ်ာ္လင့္ရပါတယ္ခင္ဗ်။ ဆရာေအာင္ထြန္းသက္က က်ေနာ္သိသေလာက္ သူဟာ အေတြ႔အႀကဳံ႐ွိၿပီးေတာ့ အကဲျဖတ္ ေလ့လာသုံးသပ္မႈေတြမွာ ႏိုင္ငံတကာအဆင့္မီတဲ့ ပညာ႐ွင္တဦးျဖစ္တဲ့အတြက္ သူလည္းပဲ ပညာေဒါင့္ကေနၾကည့္ၿပီး ဆုံးျဖတ္ ပါဝင္မယ့္ပုဂၢဳိလ္လို႔ ယူဆရပါတယ္။”
ဒီအဖြဲ႔ကို လြတ္လပ္တဲ့ စံုစမ္းေရး ေကာ္မရွင္ လို႔ နံမယ္ တပ္ထားေပမယ့္ ႏုိင္ငံတကာကေတာ့ လြတ္လပ္တဲ့ေကာ္မရွင္ အေနနဲ႔ မသတ္မွတ္ ႏုိင္ဘူးလို႔ HRW အဖြဲ႔က Brad Adams ကေျပာပါတယ္။
“ဘာေၾကာင့္လည္း ဆိုေတာ့ ဒီအဖြဲ႔က လြတ္လြတ္လပ္လပ္ စံုစမ္းႏုိင္မယ္လို႔ အာမ မခံ ႏိုင္သလို၊ အစိုးရက ထိမ္းခ်ဳပ္ ထားတဲ့ အဖြဲ႔ပါ။ သူုတုိ႔တေတြ ႀကိဳက္တဲ့အခ်ိန္မွာ ႀကိဳက္တဲ့ေနရာကို သြားၾကည့္ႏိုင္မယ္၊ သူတို႔ လိုခ်င္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ အားလံုးကို ရႏိုင္မယ္၊ ရဲေတြ စစ္ဘက္က လူေတြက အျပည့္အဝ ပူးေပါင္းမယ္ ဆိုရင္ေတာ့ လြတ္လပ္တဲ့ ေကာ္မရွင္လို႔ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ သတ္မွတ္မွာပါ။ ဒီလို မလုပ္ သေရြ႕ေတာ့ လြတ္လပ္တဲ့ စံုစမ္းေရး ေကာ္မရွင္လုိ႔ အသိမွတ္ မျပဳႏုိင္ပါဘူး။ ရိုးရိုး ေကာ္မရွင္ တခုလို႔လည္း သတ္မွတ္ပါတယ္။”
အရင္ ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္း စံုစမ္းေရး အတြက္ ဖြဲ႔စည္းခဲ့တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြကို စစ္ဘက္နဲ႔ ရဲဘက္က အျပည့္အဝ ပူးေပါင္းမႈ မရွိပဲ သူတို႔ သြားခ်င္တဲ့ ေနရာ အားလံုး သြားခြင့္မရခဲ့ဘူးလို႔လည္း ေဝဖန္ပါတယ္။
မၾကာေသးခင္က ျမန္မာႏုိင္ငံကို သြားေရာက္ခဲ့တဲ့ ကုလသမဂၢ လံုၿခံဳေကာင္စီ အဖြဲ႔ဝင္ေတြကလည္း ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္း လူ႔အခြင့္ေရး ခ်ိဳးေဖါက္မႈ က်ဴးလြန္သူေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ အေရးယူႏိုင္ဖုိ႔ လူ႔အခြင့္ေရး ခ်ိဳးေဖါက္မႈေတြကို လြတ္လပ္စြာ စံုစမ္း စစ္ေဆးခြင့္ေပးဖုိ႔ ျမန္မာအစိုးရကို တိုက္တြန္းခဲ့တာပါ။
