သိန်းချီတဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေ ခိုလှုံနေထိုင်ရာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ ကော့ဇ်ဘဇားခရိုင်ထဲက ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲ လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခံရမှုတွေ ခပ်စိပ်စိပ်ဖြစ်လာနေတဲ့အတွက် ဒုက္ခသည်တွေရဲ့လုံခြုံရေးက မေးခွန်းထုတ်စရာ အထူးစိုးရိမ်စရာ ဖြစ်လာနေပါတယ်။ အထူးသဖြင့် စခန်းတာဝန်ခံတွေ၊ ရိုဟင်ဂျာအရေး လှုပ်ရှားသူတွေနဲ့ ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်တွေအပေါ် ပစ်မှတ်ထား အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်တဲ့ အခြေအနေဖြစ်လာနေတယ်လို့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေက ပြောပါတယ်။ စစ်အာဏာသိမ်းထားတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံ ရခိုင်ဘက်မှာလည်း AA နဲ့ စစ်တပ်ရဲ့ တိုက်ပွဲတွေကြား ရိုဟင်ဂျာတွေ သေဆုံးထိခိုက်မှုတွေ ဖြစ်နေရတဲ့အခြေအနေ၊ ခိုလှုံနေထိုင်ရာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲမှာလည်း လုံခြုံမှုကင်းမဲ့နေတဲ့ အနေအထားဖြစ်လာနေတဲ့အပေါ် ရိုဟင်ဂျာတို့ စိုးရိမ်ချက်တွေကို စုစည်းပြီး မဆုမွန် တင်ပြပေးထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံ ရခိုင်မြောက်ပိုင်းကနေ လွန်ခဲ့တဲ့ ငါးနှစ်ကျော်လောက်ကတည်းက သိန်းချီတဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်လာကြတဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ ကော့ဇ်ဘဇားခရိုင်ထဲက ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲ ဒီလပိုင်းအတွင်းမှာ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တချို့ကို လူအုပ်စုတွေနဲ့ သေနတ်နဲ့ပစ် ဓားနဲ့ခုတ်သတ်တဲ့ ဖြစ်ရပ်တွေများပြားလာနေတာပါ။ လွန်ခဲ့တဲ့ (၃)လအတွင်း ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲမှာ အနည်းဆုံး ရိုဟင်ဂျာ (၁၄) ယောက် အသတ်ခံခဲ့ကြရပြီး မနှစ်ကနဲ့ နှှိုင်းယှဉ်လိုက်ရင် အသတ်ခံရမှုတွေ ပိုများလာတယ်လို့ ကော့ဇ်ဘဇားခရိုင် ရဲတပ်ဖွဲ့အကြီးအကဲ Mahfuzul Isla က AFP သတင်းဌာနကို ပြောခဲ့တာပါ။ ရိုဟင်ဂျာစခန်းတွေထဲမှာ ARSA အစွန်းရောက်အဖွဲ့ကလည်း ပစ်မှတ်ထား သတ်ဖြတ်မှုတွေ ရှိနေတယ်လို့ ရဲတပ်ဖွဲ့အကြီးအကဲက ပြောတာပါ။ နောက် မြန်မာနိုင်ငံပြည်တွင်းက ပဋိပက္ခတွေက ရိုဟင်ဂျာစခန်းတွေရဲ့ လုံခြုံရေးအပေါ် သက်ရောက်မှု ရှိတယ်။ ဒါ့အပြင် ရာဇဝတ်ဂိုဏ်းတွေကြား မူးယစ်ဆေးဝါး ရောင်းဝယ်မှုတွေနဲ့ ရန်လိုတိုက်ခိုက်မှုတွေ ရှိနေကြချိန်မှာ စခန်းတွေထဲ အခုလို သတ်ဖြတ်မှုတွေ ဖြစ်ပွားလာနေတာလို့လည်း ရဲတပ်ဖွဲ့အကြီးအကဲက AFP သတင်းဌာနကိုပြောဆိုထားပါတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့သီတင်းပတ် အောက်တိုဘာလ ၁၅ ရက်နေ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်း (၁၃) မှာ ရိုဟင်ဂျာစခန်းတာဝန်ခံ ရိုဟင်ဂျာခေါင်းဆောင်နှစ်ဦးကို တဒါဇင်ကျော်လောက်ရှိတဲ့ လူအုပ်စုက ဝိုင်းသတ်ဖြတ်ခဲ့လို့ တဦးက နေရာတင်ပွဲချင်းပြီး အသက်ဆုံးခဲ့ရသလို။ ကျန်တဦးကတော့ ဆေးရုံမှာ အသက်ဆုံးပါးခဲ့ရပါတယ်။ ဒီရိုဟင်ဂျာခေါင်းဆောင်နှစ်ဦး အသတ်ခံခဲ့ရမှုဟာ ဒီလပိုင်းတွေထဲ လုပ်ကြံအသတ်ဖြတ်ခံရမှုတွေထဲက အဆိုးဝါးဆုံးလူသတ်မှုတခုဖြစ်တယ်လို့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ရဲတပ်ဖွဲ့ပြောခွင့်ရ Faruk Amed က AFP သတင်းဌာနကို ပြောပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ဒီရက်ပိုင်းအတွင်းမှာပဲ အောက်တိုဘာ ၁၈ ရက်နေ့ညကလည်း စခန်းအမှတ်(၁၉) မှာ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တဦး ဓားနဲ့အသေထိုးသတ်ခံရပြီး အသက်ဆုံးခဲ့ရပါတယ်။ ဒီလို ရိုဟင်ဂျာတွေ ဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲ အကြမ်းဖက် အသတ်ဖြတ်ခံရမှုတွေ ခပ်စိတ်စိတ်များလာနေတဲ့ အခြေအနေအပေါ် ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေကြား အသက်အန္တရာယ် စိုးရိမ်မှုတွေနဲ့ စိုးရိမ်ပူပင်မှုတွေ ပိုတိုးလာနေပါတယ်လို့ အမည်မဖော်လိုတဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေက ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းက ပြောပါတယ်။
ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည် အီလိယက်စ် Eliyas (ခေါ်) ဦးစောလွင်က ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေ လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခံနေရတဲ့ လက်ရှိလုံခြုံရေး အခြေအနေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ အခက်အခဲတွေအကြောင်း အခုလိုပြောပြပါတယ်။
“ဒီမှာက Camps In charge ဆိုတဲ့သူတွေကလည်း ကော့ဇ်ဘဇားမှာပဲ သွားနေကြတာ (၄) နာရီ ထိုးတာနဲ့သူတို့က မနေတော့ဘူး။ ရဲတွေကတော့ ဒီမှာနေတယ် နေ့ရောညရော ဒီမှာနေတယ် ဒါပေမဲ့ သူတို့က မနိုင်ဘူး။”
မဆုမွန် ။ ။ အခုလို လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်မှုတွေ ဖြစ်နေတဲ့အချိန်မှာရော ထပ်ပြီးတော့ လုံခြုံရေးတွေကို ထပ်ပြီးတော့ တိုးချထားတာမျိုး၊ အချင်းချင်းလုံခြုံရေး သတိပေးပြောဆိုတာမျိုးရော ရှိလားရှင့်။
ဦးစောလွင် ။ ။ ပြဿနာဖြစ်ပြီဆိုရင် တနာရီ၊ နှစ်နာရီလောက်မှ ဟိုကိုသွားပြီး သူတို့က စိစစ်တယ်။ ပြီးရင် ဆေးရုံပို့တယ်။ ဒါပဲရှိတယ်။ လုံခြုံရေးက မလုံမလောက် ဖြစ်နေကြတယ်။ အဲဒီတော့ ကျနော်တို့က စိတ်ချလို့မရဘူး ဖြစ်နေတယ်။ သူတို့က လုံလောက်တဲ့ လုံခြုံရေးကို မပေးနိုင်ဘူး။”
ီ
မဆုမွန် ။ ။ အဲဒီတော့ ဒီလုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခံရမှုတွေက ဘယ်လိုလူတွေကို ဦးတည်ချက်ထားပြီးတော့ လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်မှုတွေ လုပ်နေတယ်လို့ ယူဆလို့ရလဲရှင့်။
ဦးစောလွင် ။ ။ အဲဒါကတော့ စခန်းထဲမှာ မာဆီတွေ ရှိတယ် (စခန်းတာဝန်ခံတွေပေါ့)။ နောက် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရကနေ ခိုင်းထားတဲ့ မာဆီတွေပေါ့။ နောက် ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်တွေ၊ နောက် ပညာတတ်တွေ၊ ကျောင်းဆရာတွေ ပေါ်လစီ မူပိုင်းဆိုင်ရာ သတ်မှတ်တဲ့သူတွေ သူတို့ကို သတ်ဖြတ်တာတွေ အများကြီးဖြစ်တယ်။
မဆုမွန် ။ ။ အဲ့ဒီလိုတွေ ဖြစ်လာတော့ ဦးစောလွင်တို့အနေနဲ့ ဘယ်လိုမျိုး စိတ်ထဲရှိလဲ နောက်ဘာတွေလုပ်ပေးဖို့ သက်ဆိုင်တဲ့ တာဝန်ရှိတဲ့သူတွေကို ပြောချင်တာရှိလဲရှင့်။
ဦးစောလွင် ။ ။ ကျနော်တို့ ပြောချင်တာကတော့ နိုင်ငံတကာကိုလည်း ပြောချင်ပါတယ်။ UN ကိုလည်း ပြောချင်ပါတယ်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရကိုလည်း ကျနော်တို့က ဒါတွေကို ပြောချင်ပါတယ် ကျနော်တို့အတွက် လိုချင်တဲ့ လွတ်လပ်မှုတော့လည်း မဟုတ်ဘူး လွတ်လပ်မှုလည်း လုံးဝမရှိဘူး။ လုံခြုံရေးက လုံးဝလုံလောက်မှု မရှိဘူး။ ကျနော်တို့မှာ လွတ်လွတ်လပ်လပ်လည်း သွားလာလို့ မရဘူး။ အဲ့လိုပုံစံ ဖြစ်နေပါတယ်။ လုံခြုံရေးကလည်း စိတ်ချလို့မရဘူး။ ကျနော်တို့မှာ ပြောရရင် အိပ်တဲ့အချိန်မှာလည်း ကောင်းကောင်းမွန်မွန် အိပ်လို့မရဘူး။ သွားတဲ့အချိန်လည်း ကျနော်တို့မှာ ဘယ်လိုမှ စိတ်ချလက်ချ သွားလာလို့မရဘူး အဲ့ဒီလိုဖြစ်နေကြတာပါ။
မဆုမွန် ။ ။ ဟုတ်ပြီ အဲ့ဒီတော့ အခုက ပြန်ဖို့ဆိုပြီး စီစဉ်ပေးနေတာတွေ ပြောဆိုနေတာတွေ ရှိတယ်ပေါ့နော်။ ပြီးတော့ ရိုဟင်ဂျာတွေဘက်က ပြီးခဲ့တဲ့လကဆို အိမ်ပြန်ကြမယ်ဆိုပြီး ဆန္ဒပြတောင်းဆိုတာတွေ ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ အခုလက်ရှိက ရခိုင်မှာက စစ်ဖြစ်နေတယ် စစ်ဖြစ်တဲ့နေရာတွေမှာလည်း ရိုဟင်ဂျာတွေနေတဲ့နယ်စပ်အထိပါ လက်နက်ကြီးကျည်တွေ ကျတာတွေရှိတယ် ရခိုင်ထဲမှာလည်း ရိုဟင်ဂျာတွေနေတဲ့ရွာတွေမှာလည်း ထိခိုက်ဒဏ်ရာရတာတွေမျိုးတွေ ရှိတော့၊ အိမ်ပြန်ဖို့အတွက်က မသေချာဘူးပေါ့။ အဲ့ဒီတော့ အဲ့ဒီလိုအခြေအနေမျိုးမှာ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တြေဘက္က ဘယ်လိုမြင်မိတာရှိလဲ။ ဘယ်လိုများ ပြောချင်တာရှိလဲရှင့်။
ဦးစောလွင် ။ ။ ကျနော်တို့အနေနဲ့ ပြောရမယ်ဆိုရင် ကျနော်တို့တွေ ဒီမှာ ဘယ်လိုမှ လုံးဝကို မနေနိုင်ဘူး။ စိတ်ဆန္ဒက အားလုံးအိမ်ကိုပဲ ပြန်ချင်ကြတယ်။ အများစုက အိမ်ကိုပဲ ပြန်ချင်ကြတော့တာပါပဲ။ ဒါပေမဲ့ ဆရာမပြောသလိုပါပဲ ကျနော်တို့က ဘယ်လောက်ပဲ ပြန်ချင်ပြန်ချင်၊ ဘယ်လိုပဲ ပြန်မယ်ဆိုရင်လည်း ရခိုင်မှာ စစ်ဖြစ်နေတော့ ပြန်လို့မရဘူး။ ဒီမှာက အကုန်လုံးက အင်မတန်မှ စိုးရိမ်နေကြတယ်။ စိုးရိမ်နေတာမှ ကိုယ့်အတွက် ပြောပြလို့ရတဲ့သူလည်း မရှိဘူး။ ကိုယ့်အတွက် ပြောပေးမယ့်သူလည်း မရှိဘူး။ ကျနော်တို့အတွက် ပြောနိုင်မယ့်နေရာလည်း မရှိဘူး။ အဲ့ဒီလို ဖြစ်နေကြတယ်။ ဒီမှာက လုံလုံခြုံခြုံ လုံးဝမရှိဘူး။ ကျနော်တို့မှာ စိတ်ချလက်ချလည်း မနေရဘူး။ ကျနော်တို့မှာ ကိုယ့်အသက်အန္တရာယ်ကို ကိုယ်အမြဲတမ်း စိုးရိမ်နေကြရတာပါ။”
ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ပြန်ပို့ရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံအကြား အရင်က လက်မှတ်ရေးထိုးထားတဲ့ သဘောတူညီချက်အားလုံးကို မြန်မာနိုင်ငံဘက်က လိုက်နာမယ့်အကြောင်း၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး Dr AK Abdul Momen က အောက်တိုဘာလ၂၀ ရက်နေ့က ပြောဆိုပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လဲ ဒီပြောဆိုချက်က မြန်မာနိုင်ငံဘက်က တိုက်ရိုက်ပြောဆိုတာ မဟုတ်ဘဲ၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဆိုင်ရာ တရုတ်သံအမတ်ကြီးနဲ့ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးခဲ့ချိန်၊ တရုတ်သံအမတ်ကြီးရဲ့တဆင့် ပြောဆိုချက်ကို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးက ကိုးကားပြီးတော့ သတင်းထောက်တွေကို ပြန်ပြောသွားတာ ဖြစ်ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံဘက်မှာတော့ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ နာမည်ကို လက်ခံ အသိအမှတ်မပြုပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘက်ကို တိမ်းရှောင်သွားတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေကိုတော့ စီစစ်လက်ခံမယ်ဆိုပြီး ၂၀၁၇ ခုနှစ် နိုဝင်လာလ ၂၃ ရက်နေ့မှာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နဲ့ မြန်မာနှစ်နိုင်ငံအကြား လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ပါတယ်။ လက်မှတ်ရေးထိုးပြီးကတည်းက သူတို့ရောက်နေတဲ့ ၅ နှစ်နီးပါးအတွင်း၊ နေရပ်ပြန်ပို့ခံရတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ တဦးတယောက်မှ မရှိသေးတဲ့အကြောင်းလည်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံထုတ် သတင်းတွေမှာ ဖေါ်ပြပါတယ်။ အခု စိစစ်လက်ခံမယ်ဆိုပြီး မြန်မာနိုင်ငံဘက်က တရုတ်သံအမတ်ကြီးကို ပြောတာကို သတင်းကောင်းတခုအဖြစ် သတ်မှတ်တဲ့အကြောင်း၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Dr AK Abdul Momen က ပြောပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ တရုတ်နိုင်ငံဟာ ကြားဝင်စေ့စပ်သူသာ ဖြစ်ပြီးတော့ တကယ်ဆုံးဖြတ်ချက်ချမယ့်သူဟာ မြန်မာနိုင်ငံ ဖြစ်တယ်ဆိုတာကိုလည်း သူက ဝန်ခံပြောဆိုပါတယ်။ ဒုက္ခသည်ပြဿနာ ဖြေရှင်းနိုင်ရေး တရုတ်နိုင်ငံက ကူညီအောင် ဖိအားဆက်ပေးမယ့်အကြောင်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးက ပြောဆိုသွားပါတယ်။
လွန်ခဲ့တဲ့ ငါးနှစ်၂၀၁၇ ခုနှစ် သြဂုတ်လကုန်ပိုင်း မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ပိုင်း ရခိုင်မှာ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ ARSA အဖွဲ့ရဲ့ အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုတွေ နောက်ပိုင်း၊ လူမျိုးရေး၊ ဘာသာရေး အသွင်ဆောင် ပဋိပက္ခတွေရဲ့ နောက်ပိုင်း၊ စစ်တပ်နဲ့ နယ်ခြားစောင့်တပ်တွေရဲ့ နယ်မြေရှင်းလင်းမှုတွေအတွင်း အသက်ဘေးက စိုးရိမ်ရလို့ ရိုဟင်ဂျာမွတ်စလင် ၇ သိန်းကျော်ဟာ အိမ်နီးချင်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘက်ကို တိမ်းရှောင်ထွက်ပြေးသွားကြတာပါ။ ရိုဟင်ဂျာတွေ ဘင်္ဂလားဘက် ရောက်ခါစတုန်းကတော့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရနဲ့ ဒေသခံ လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းက ဆီးကြိုခဲ့ကြပေမယ့်၊ ရိုဟင်ဂျာတွေ နေရပ်ရင်း ပြန်နိုင်ဖို့ ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်နေတဲ့ ၅ နှစ်တာကာလအတွင်း ဒီအခြေအနေတွေ ပြောင်းလဲလာပါတယ်။ ဒေသခံသတင်းမီဒီယာတွေနဲ့ နိုင်ငံရေးသမားတွေဟာ ရိုဟင်ဂျာတွေကို မူးယစ်ဆေးဝါးရောင်းသူတွေ၊ အကြမ်းဖက်သူတွေအဖြစ် ပုံမှန်ဆိုသလို ပုံဖေါ်ပြောဆိုလာသလို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ဝန်ကြီးချုပ်ကိုယ်တိုင်ကလည်း ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေဟာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံအတွက် ဝန်ထုပ်ဝန်ပိုးဖြစ်လာနေတယ်ဆိုပြီး ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
အခုလက်ရှိအချိန်မှာလဲ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နှစ်နိုင်ငံနယ်စပ်အနီး AA ရခိုင်လက်နက်ကိုင်တပ်နဲ့ စစ်ကောင်စီတပ်တို့ကြား တိုက်ပွဲတွေအပြင်းအထန် ဖြစ်နေတာကြောင့် ရိုဟင်ဂျာတို့ နေရပ်ပြန်ရေးအစီအစဉ်တွေ အဆင်ပြေ အောင်မြင်နိုင်ဖွယ် မရှိပါဘူး။ ဒါ့အပြင် ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်းတွင်းမှာကို ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်မှုတွေ တစထက်တစ ပိုတိုးလာတဲ့ အခြေအနေအရ ရိုဟင်ဂျာတွေရဲ့ လုံခြုံရေးကလည်း စိုးရိမ်စရာအလွန်ကောင်းတဲ့ အနေအထား ဖြစ်နေတယ် ဒီလိုရိုဟင်ဂျာတွေရဲ့မြန်မာနိုင်ငံမှာရော ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်မှာပါ ရေရှည်ရပ်တည်နေထိုင်နိုင်ရေးနဲ့ အနာဂတ်မျှော်လင့်ချက် မရေမရာ ဖြစ်လာနေတဲ့အပေါ်၊ ကုလသမဂ္ဂ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းအပါအဝင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဘက်က တာဝန်ရှိသူတွေကြား အထူးအလေးထား စဉ်းစားဆောင်ရွက်ပေးဖို့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေဘက်က တောင်းဆိုနေကြကြောင်းပါ။
==== Unicode ====
သိနျးခြီတဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှေ ခိုလှုံနထေိုငျရာ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံ ကော့ဇျဘဇားခရိုငျထဲက ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲ လုပျကွံသတျဖွတျခံရမှုတှေ ခပျစိပျစိပျဖွဈလာနတေဲ့အတှကျ ဒုက်ခသညျတှရေဲ့လုံခွုံရေးက မေးခှနျးထုတျစရာ အထူးစိုးရိမျစရာ ဖွဈလာနပေါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ စခနျးတာဝနျခံတှေ၊ ရိုဟငျဂြာအရေး လှုပျရှားသူတှနေဲ့ ဘာသာရေးခေါငျးဆောငျတှအေပေါျ ပဈမှတျထား အကွမျးဖကျတိုကျခိုကျတဲ့ အခွအေနဖွေဈလာနတေယျလို့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှကေ ပွောပါတယျ။ စဈအာဏာသိမျးထားတဲ့ မွနျမာနိုငျငံ ရခိုငျဘကျမှာလညျး AA နဲ့ စဈတပျရဲ့ တိုကျပှဲတှကွေား ရိုဟငျဂြာတှေ သဆေုံးထိခိုကျမှုတှေ ဖွဈနရေတဲ့အခွအေနေ၊ ခိုလှုံနထေိုငျရာ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ ဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲမှာလညျး လုံခွုံမှုကငျးမဲ့နတေဲ့ အနအေထားဖွဈလာနတေဲ့အပေါျ ရိုဟငျဂြာတို့ စိုးရိမျခကြျတှကေို စုစညျးပွီး မဆုမှနျ တငျပွပေးထားပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံ ရခိုငျမွောကျပိုငျးကနေ လှနျခဲ့တဲ့ ငါးနှဈကြောျလောကျကတညျးက သိနျးခြီတဲ့ ရိုဟငျဂြာတှေ ထှကျပွေးတိမျးရှောငျလာကွတဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံ ကော့ဇျဘဇားခရိုငျထဲက ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲ ဒီလပိုငျးအတှငျးမှာ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတခြို့ကို လူအုပျစုတှနေဲ့ သနေတျနဲ့ပဈ ဓားနဲ့ခုတျသတျတဲ့ ဖွဈရပျတှမြေားပွားလာနတောပါ။ လှနျခဲ့တဲ့ (၃)လအတှငျး ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲမှာ အနညျးဆုံး ရိုဟငျဂြာ (၁၄) ယောကျ အသတျခံခဲ့ကွရပွီး မနှဈကနဲ့ နှှိုငျးယှဉျလိုကျရငျ အသတျခံရမှုတှေ ပိုမြားလာတယျလို့ ကော့ဇျဘဇားခရိုငျ ရဲတပျဖှဲ့အကွီးအကဲ Mahfuzul Isla က AFP သတငျးဌာနကို ပွောခဲ့တာပါ။ ရိုဟငျဂြာစခနျးတှထေဲမှာ ARSA အစှနျးရောကျအဖှဲ့ကလညျး ပဈမှတျထား သတျဖွတျမှုတှေ ရှိနတေယျလို့ ရဲတပျဖှဲ့အကွီးအကဲက ပွောတာပါ။ နောကျ မွနျမာနိုငျငံပွညျတှငျးက ပဋိပက်ခတှကေ ရိုဟငျဂြာစခနျးတှရေဲ့ လုံခွုံရေးအပေါျ သကျရောကျမှု ရှိတယျ။ ဒါ့အပွငျ ရာဇဝတျဂိုဏျးတှကွေား မူးယဈဆေးဝါး ရောငျးဝယျမှုတှနေဲ့ ရနျလိုတိုကျခိုကျမှုတှေ ရှိနကွေခြိနျမှာ စခနျးတှထေဲ အခုလို သတျဖွတျမှုတှေ ဖွဈပှားလာနတောလို့လညျး ရဲတပျဖှဲ့အကွီးအကဲက AFP သတငျးဌာနကိုပွောဆိုထားပါတယျ။
ပွီးခဲ့တဲ့သီတငျးပတျ အောကျတိုဘာလ ၁၅ ရကျနေ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျး (၁၃) မှာ ရိုဟငျဂြာစခနျးတာဝနျခံ ရိုဟငျဂြာခေါငျးဆောငျနှဈဦးကို တဒါဇငျကြောျလောကျရှိတဲ့ လူအုပျစုက ဝိုငျးသတျဖွတျခဲ့လို့ တဦးက နရောတငျပှဲခငြျးပွီး အသကျဆုံးခဲ့ရသလို။ ကနြျတဦးကတော့ ဆေးရုံမှာ အသကျဆုံးပါးခဲ့ရပါတယျ။ ဒီရိုဟငျဂြာခေါငျးဆောငျနှဈဦး အသတျခံခဲ့ရမှုဟာ ဒီလပိုငျးတှထေဲ လုပျကွံအသတျဖွတျခံရမှုတှထေဲက အဆိုးဝါးဆုံးလူသတျမှုတခုဖွဈတယျလို့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှရဲတပျဖှဲ့ပွောခှင့ျရ Faruk Amed က AFP သတငျးဌာနကို ပွောပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ ဒီရကျပိုငျးအတှငျးမှာပဲ အောကျတိုဘာ ၁၈ ရကျနေ့ညကလညျး စခနျးအမှတျ(၁၉) မှာ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတဦး ဓားနဲ့အသထေိုးသတျခံရပွီး အသကျဆုံးခဲ့ရပါတယျ။ ဒီလို ရိုဟငျဂြာတှေ ဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲ အကွမျးဖကျ အသတျဖွတျခံရမှုတှေ ခပျစိတျစိတျမြားလာနတေဲ့ အခွအေနအေပေါျ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှကွေား အသကျအန်တရာယျ စိုးရိမျမှုတှနေဲ့ စိုးရိမျပူပငျမှုတှေ ပိုတိုးလာနပေါတယျလို့ အမညျမဖောျလိုတဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှကေ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးက ပွောပါတယျ။
ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျ အီလိယကျဈ Eliyas (ခေါျ) ဦးစောလှငျက ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှေ လုပျကွံသတျဖွတျခံနရေတဲ့ လကျရှိလုံခွုံရေး အခွအေနနေဲ့ ရငျဆိုငျနရေတဲ့ အခကျအခဲတှအေကွောငျး အခုလိုပွောပွပါတယျ။
“ဒီမှာက Camps In charge ဆိုတဲ့သူတှကေလညျး ကော့ဇျဘဇားမှာပဲ သှားနကွေတာ (၄) နာရီ ထိုးတာနဲ့သူတို့က မနတေော့ဘူး။ ရဲတှကေတော့ ဒီမှာနတေယျ နေ့ရောညရော ဒီမှာနတေယျ ဒါပမေဲ့ သူတို့က မနိုငျဘူး။”
မဆုမှနျ ။ ။ အခုလို လုပျကွံသတျဖွတျမှုတှေ ဖွဈနတေဲ့အခြိနျမှာရော ထပျပွီးတော့ လုံခွုံရေးတှကေို ထပျပွီးတော့ တိုးခထြားတာမြိုး၊ အခငြျးခငြျးလုံခွုံရေး သတိပေးပွောဆိုတာမြိုးရော ရှိလားရှင့ျ။
ဦးစောလှငျ ။ ။ ပွူနာဖွဈပွီဆိုရငျ တနာရီ၊ နှဈနာရီလောကျမှ ဟိုကိုသှားပွီး သူတို့က စိစဈတယျ။ ပွီးရငျ ဆေးရုံပို့တယျ။ ဒါပဲရှိတယျ။ လုံခွုံရေးက မလုံမလောကျ ဖွဈနကွေတယျ။ အဲဒီတော့ ကနြောျတို့က စိတျခလြို့မရဘူး ဖွဈနတေယျ။ သူတို့က လုံလောကျတဲ့ လုံခွုံရေးကို မပေးနိုငျဘူး။”
ီ
မဆုမှနျ ။ ။ အဲဒီတော့ ဒီလုပျကွံသတျဖွတျခံရမှုတှကေ ဘယျလိုလူတှကေို ဦးတညျခကြျထားပွီးတော့ လုပျကွံသတျဖွတျမှုတှေ လုပျနတေယျလို့ ယူဆလို့ရလဲရှင့ျ။
ဦးစောလှငျ ။ ။ အဲဒါကတော့ စခနျးထဲမှာ မာဆီတှေ ရှိတယျ (စခနျးတာဝနျခံတှပေေါ့)။ နောကျ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရကနေ ခိုငျးထားတဲ့ မာဆီတှပေေါ့။ နောကျ ဘာသာရေးခေါငျးဆောငျတှေ၊ နောကျ ပညာတတျတှေ၊ ကြောငျးဆရာတှေ ပေါျလစီ မူပိုငျးဆိုငျရာ သတျမှတျတဲ့သူတှေ သူတို့ကို သတျဖွတျတာတှေ အမြားကွီးဖွဈတယျ။
မဆုမှနျ ။ ။ အဲ့ဒီလိုတှေ ဖွဈလာတော့ ဦးစောလှငျတို့အနနေဲ့ ဘယျလိုမြိုး စိတျထဲရှိလဲ နောကျဘာတှလေုပျပေးဖို့ သကျဆိုငျတဲ့ တာဝနျရှိတဲ့သူတှကေို ပွောခငြျတာရှိလဲရှင့ျ။
ဦးစောလှငျ ။ ။ ကနြောျတို့ ပွောခငြျတာကတော့ နိုငျငံတကာကိုလညျး ပွောခငြျပါတယျ။ UN ကိုလညျး ပွောခငြျပါတယျ။ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရကိုလညျး ကနြောျတို့က ဒါတှကေို ပွောခငြျပါတယျ ကနြောျတို့အတှကျ လိုခငြျတဲ့ လှတျလပျမှုတော့လညျး မဟုတျဘူး လှတျလပျမှုလညျး လုံးဝမရှိဘူး။ လုံခွုံရေးက လုံးဝလုံလောကျမှု မရှိဘူး။ ကနြောျတို့မှာ လှတျလှတျလပျလပျလညျး သှားလာလို့ မရဘူး။ အဲ့လိုပုံစံ ဖွဈနပေါတယျ။ လုံခွုံရေးကလညျး စိတျခလြို့မရဘူး။ ကနြောျတို့မှာ ပွောရရငျ အိပျတဲ့အခြိနျမှာလညျး ကောငျးကောငျးမှနျမှနျ အိပျလို့မရဘူး။ သှားတဲ့အခြိနျလညျး ကနြောျတို့မှာ ဘယျလိုမှ စိတျခလြကျခြ သှားလာလို့မရဘူး အဲ့ဒီလိုဖွဈနကွေတာပါ။
မဆုမှနျ ။ ။ ဟုတျပွီ အဲ့ဒီတော့ အခုက ပွနျဖို့ဆိုပွီး စီစဉျပေးနတောတှေ ပွောဆိုနတောတှေ ရှိတယျပေါ့နောျ။ ပွီးတော့ ရိုဟငျဂြာတှဘေကျက ပွီးခဲ့တဲ့လကဆို အိမျပွနျကွမယျဆိုပွီး ဆန်ဒပွတောငျးဆိုတာတှေ ရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ အခုလကျရှိက ရခိုငျမှာက စဈဖွဈနတေယျ စဈဖွဈတဲ့နရောတှမှောလညျး ရိုဟငျဂြာတှနေတေဲ့နယျစပျအထိပါ လကျနကျကွီးကညြျတှေ ကတြာတှရှေိတယျ ရခိုငျထဲမှာလညျး ရိုဟငျဂြာတှနေတေဲ့ရှာတှမှောလညျး ထိခိုကျဒဏျရာရတာတှမြေိုးတှေ ရှိတော့၊ အိမျပွနျဖို့အတှကျက မသခြောဘူးပေါ့။ အဲ့ဒီတော့ အဲ့ဒီလိုအခွအေနမြေိုးမှာ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတွဘေက်က ဘယျလိုမွငျမိတာရှိလဲ။ ဘယျလိုမြား ပွောခငြျတာရှိလဲရှင့ျ။
ဦးစောလှငျ ။ ။ ကနြောျတို့အနနေဲ့ ပွောရမယျဆိုရငျ ကနြောျတို့တှေ ဒီမှာ ဘယျလိုမှ လုံးဝကို မနနေိုငျဘူး။ စိတျဆန်ဒက အားလုံးအိမျကိုပဲ ပွနျခငြျကွတယျ။ အမြားစုက အိမျကိုပဲ ပွနျခငြျကွတော့တာပါပဲ။ ဒါပမေဲ့ ဆရာမပွောသလိုပါပဲ ကနြောျတို့က ဘယျလောကျပဲ ပွနျခငြျပွနျခငြျ၊ ဘယျလိုပဲ ပွနျမယျဆိုရငျလညျး ရခိုငျမှာ စဈဖွဈနတေော့ ပွနျလို့မရဘူး။ ဒီမှာက အကုနျလုံးက အငျမတနျမှ စိုးရိမျနကွေတယျ။ စိုးရိမျနတောမှ ကိုယ့ျအတှကျ ပွောပွလို့ရတဲ့သူလညျး မရှိဘူး။ ကိုယ့ျအတှကျ ပွောပေးမယ့ျသူလညျး မရှိဘူး။ ကနြောျတို့အတှကျ ပွောနိုငျမယ့ျနရောလညျး မရှိဘူး။ အဲ့ဒီလို ဖွဈနကွေတယျ။ ဒီမှာက လုံလုံခွုံခွုံ လုံးဝမရှိဘူး။ ကနြောျတို့မှာ စိတျခလြကျခလြညျး မနရေဘူး။ ကနြောျတို့မှာ ကိုယ့ျအသကျအန်တရာယျကို ကိုယျအမွဲတမျး စိုးရိမျနကွေရတာပါ။”
ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှေ နရေပျပွနျပို့ရေးနဲ့ ပတျသကျပွီး ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရနဲ့ မွနျမာနိုငျငံအကွား အရငျက လကျမှတျရေးထိုးထားတဲ့ သဘောတူညီခကြျအားလုံးကို မွနျမာနိုငျငံဘကျက လိုကျနာမယ့ျအကွောငျး၊ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ နိုငျငံခွားရေး ဝနျကွီး Dr AK Abdul Momen က အောကျတိုဘာလ၂၀ ရကျနေ့က ပွောဆိုပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လဲ ဒီပွောဆိုခကြျက မွနျမာနိုငျငံဘကျက တိုကျရိုကျပွောဆိုတာ မဟုတျဘဲ၊ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံဆိုငျရာ တရုတျသံအမတျကွီးနဲ့ တှေ့ဆုံဆှေးနှေးခဲ့ခြိနျ၊ တရုတျသံအမတျကွီးရဲ့တဆင့ျ ပွောဆိုခကြျကို ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးက ကိုးကားပွီးတော့ သတငျးထောကျတှကေို ပွနျပွောသှားတာ ဖွဈပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံဘကျမှာတော့ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ နာမညျကို လကျခံ အသိအမှတျမပွုပါဘူး။ ဒါပမေဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဘကျကို တိမျးရှောငျသှားတဲ့ ဒုက်ခသညျတှကေိုတော့ စီစဈလကျခံမယျဆိုပွီး ၂၀၁၇ ခုနှဈ နိုဝငျလာလ ၂၃ ရကျနေ့မှာ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနဲ့ မွနျမာနှဈနိုငျငံအကွား လကျမှတျရေးထိုးခဲ့ပါတယျ။ လကျမှတျရေးထိုးပွီးကတညျးက သူတို့ရောကျနတေဲ့ ၅ နှဈနီးပါးအတှငျး၊ နရေပျပွနျပို့ခံရတဲ့ ရိုဟငျဂြာ တဦးတယောကျမှ မရှိသေးတဲ့အကွောငျးလညျး ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံထုတျ သတငျးတှမှော ဖေါျပွပါတယျ။ အခု စိစဈလကျခံမယျဆိုပွီး မွနျမာနိုငျငံဘကျက တရုတျသံအမတျကွီးကို ပွောတာကို သတငျးကောငျးတခုအဖွဈ သတျမှတျတဲ့အကွောငျး၊ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီး Dr AK Abdul Momen က ပွောပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ တရုတျနိုငျငံဟာ ကွားဝငျစေ့စပျသူသာ ဖွဈပွီးတော့ တကယျဆုံးဖွတျခကြျခမြယ့ျသူဟာ မွနျမာနိုငျငံ ဖွဈတယျဆိုတာကိုလညျး သူက ဝနျခံပွောဆိုပါတယျ။ ဒုက်ခသညျပွူနာ ဖွရှေငျးနိုငျရေး တရုတျနိုငျငံက ကူညီအောငျ ဖိအားဆကျပေးမယ့ျအကွောငျး ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးက ပွောဆိုသှားပါတယျ။
လှနျခဲ့တဲ့ ငါးနှဈ၂၀၁၇ ခုနှဈ သွဂုတျလကုနျပိုငျး မွနျမာနိုငျငံမွောကျပိုငျး ရခိုငျမှာ ဖွဈခဲ့တဲ့ ARSA အဖှဲ့ရဲ့ အကွမျးဖကျတိုကျခိုကျမှုတှေ နောကျပိုငျး၊ လူမြိုးရေး၊ ဘာသာရေး အသှငျဆောငျ ပဋိပက်ခတှရေဲ့ နောကျပိုငျး၊ စဈတပျနဲ့ နယျခွားစောင့ျတပျတှရေဲ့ နယျမွရှေငျးလငျးမှုတှအေတှငျး အသကျဘေးက စိုးရိမျရလို့ ရိုဟငျဂြာမှတျစလငျ ၇ သိနျးကြောျဟာ အိမျနီးခငြျး ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဘကျကို တိမျးရှောငျထှကျပွေးသှားကွတာပါ။ ရိုဟငျဂြာတှေ ဘငျ်ဂလားဘကျ ရောကျခါစတုနျးကတော့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရနဲ့ ဒသေခံ လူမှုအသိုငျးအဝိုငျးက ဆီးကွိုခဲ့ကွပမေယ့ျ၊ ရိုဟငျဂြာတှေ နရေပျရငျး ပွနျနိုငျဖို့ ညှိနှိုငျးဆောငျရှကျနတေဲ့ ၅ နှဈတာကာလအတှငျး ဒီအခွအေနတှေေ ပွောငျးလဲလာပါတယျ။ ဒသေခံသတငျးမီဒီယာတှနေဲ့ နိုငျငံရေးသမားတှဟော ရိုဟငျဂြာတှကေို မူးယဈဆေးဝါးရောငျးသူတှေ၊ အကွမျးဖကျသူတှအေဖွဈ ပုံမှနျဆိုသလို ပုံဖေါျပွောဆိုလာသလို ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ ဝနျကွီးခြုပျကိုယျတိုငျကလညျး ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှဟော ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံအတှကျ ဝနျထုပျဝနျပိုးဖွဈလာနတေယျဆိုပွီး ပွောဆိုခဲ့ပါတယျ။
အခုလကျရှိအခြိနျမှာလဲ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ နှဈနိုငျငံနယျစပျအနီး AA ရခိုငျလကျနကျကိုငျတပျနဲ့ စဈကောငျစီတပျတို့ကွား တိုကျပှဲတှအေပွငျးအထနျ ဖွဈနတောကွောင့ျ ရိုဟငျဂြာတို့ နရေပျပွနျရေးအစီအစဉျတှေ အဆငျပွေ အောငျမွငျနိုငျဖှယျ မရှိပါဘူး။ ဒါ့အပွငျ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျးတှငျးမှာကို ရိုဟငျဂြာတှအေပေါျ လုပျကွံသတျဖွတျမှုတှေ တစထကျတစ ပိုတိုးလာတဲ့ အခွအေနအေရ ရိုဟငျဂြာတှရေဲ့ လုံခွုံရေးကလညျး စိုးရိမျစရာအလှနျကောငျးတဲ့ အနအေထား ဖွဈနတေယျ ဒီလိုရိုဟငျဂြာတှရေဲ့မွနျမာနိုငျငံမှာရော ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှမှာပါ ရရှေညျရပျတညျနထေိုငျနိုငျရေးနဲ့ အနာဂတျမြှောျလင့ျခကြျ မရမေရာ ဖွဈလာနတေဲ့အပေါျ၊ ကုလသမဂ်ဂ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးအပါအဝငျ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရနဲ့ မွနျမာနိုငျငံဘကျက တာဝနျရှိသူတှကွေား အထူးအလေးထား စဉျးစားဆောငျရှကျပေးဖို့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှဘေကျက တောငျးဆိုနကွေကွောငျးပါ။
