ပွင့်လင်းရာသီချိန် ရောက်လာတာကြောင့်ရော ဒုက္ခသည်စခန်းတွေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံထဲမှာ ရိုဟင်ဂျာတွေအတွက် အသက်အန္တရာယ် လုံခြုံရေး စိုးရိမ်မှုတွေ ပိုတိုးလာတာကြောင့်ပါ မျှော်လင့်ချက် အနာဂတ်မဲ့နေတဲ့ ကန့်သတ်ချက်တွေနဲ့ နေထိုင်နေရတဲ့ ဘဝတွေကနေ လွတ်မြောက်ရေး ရိုဟင်ဂျာမွတ်ဆလင်တွေ ကြိုးစားနေကြပါတယ်။ ပင်လယ်ပြင်အပါအဝင် ကုန်းလမ်းရေလမ်း နည်းလမ်းမျိုးစုံနဲ့ အသက်နဲ့ရင်း သွားလာရင်း ဒုက္ခတွေရဲ့ ထွက်ပေါက်လမ်းရှာကြတာမွာ ခရီးလမ်းမွာ အသက်သေဆုံးရသူတဲ့အထိ ကြုံရတာတွေ ဆယ်စုနှစ်နဲ့ချီ ရင်ဆိုင်နေကြရတဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေရဲ့ အခက်အခဲ ဒုက္ခစိန်ခေါ်မှုတွေအကြောင်း မဆုမွန်က ဆက်သွယ်မေးမြန်း တင်ပြထားပါတယ်။
သိန်းနဲ့ချီ ရိုဟင်ဂျာမူဆလင်တွေဟာ လက်ရှိခိုလှုံနေထိုင်နေကြရတဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲမှာလည်း မျှော်လင့်ချက်မဲ့နေသလို သူတို့နေထိုင်ခဲ့ရာ မြန်မာနိုင်ငံ ရခိုင်ပြည်နယ်ထဲမှာ နေနေကြဆဲ မူဆလင်တွေအတွက်လည်း နိုင်ငံတွင်း ခရီးသွားလာခွင့် ကန့်သတ်ချက်တွေလို တင်းကျပ်တဲ့ စည်းမျဉ်းတွေကြား ထွက်ပေါက်ပိတ်နေသလို ဖြစ်နေလို့ ပင်လယ်လမ်း၊ ကုန်းလမ်း ရေလမ်းတွေကနေ သူတို့အတွက် အဆင်ပြေနိုင်မယ့်နိုင်ငံတွေဆီ ခရီးဆက်ဖို့ နည်းလမ်းပေါင်းစုံနဲ့ နှစ်ရှည်လများ ကြိုးစားနေကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီသီတင်းပတ်တွေအတွင်းမှာ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ အာချေးကမ်းခြေကို ရိုဟင်ဂျာလှေစီးပြေးဒုက္ခသည်တွေ အလုံးအရင်းနဲ့ ရောက်လာသလို၊ ထိုင်းနိုင်ငံ ဖူးခက်ဘက်လည်း စက်လှေတွေနဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်အများအပြား ရောက်လာတာတွေလည်း ရှိနေပါတယ်။ ရန်ကုန်တိုင်း လှည်းကူးမြို့နယ်ထဲမှာလည်း ရိုဟင်ဂျာမူဆလင်တွေလို့ ယူဆရတဲ့သူတွေ အစုလိုက်အပြုံလိုက် သေဆုံးနေတာတွေ တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။ အခုလို ရိုဟင်ဂျာတွေ ပင်လယ်ပြင်တွေ ကုန်းလမ်းရေလမ်းတွေမှာ ဒုက္ခအကျပ်အတည်းတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့အခြေအနေအပေါ် ကုလသမဂ္ဂအပါအဝင် နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ရိုဟင်ဂျာအရေး လှုပ်ရှားသူတွေဘက်ကလည်း အတော်လေးကို စိုးရိမ်နေကြပါတယ်။
သူတို့အတွက် ထိန်းချုပ်ကန့်သတ်ချက်တွေများတဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်းတွေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံထဲက စိုးရိမ်ရတဲ့ လုံခြုံရေးအခြေအနေတွေကြောင့် မွန်းကျပ်တဲ့ ဒုက္ခတွေထဲက လွတ်မြောက်ရုန်းထွက်နိုင်ခြေ ရှိမလားဆိုတဲ့ မျှော်လင့်ချက်တွေကြောင့် သူတို့အတွက် အသက်အန္တရာယ်ရှိမှန်းသိရက်နဲ့ အသက်သေရင်လည်း သေပါစေဆိုပြီး ကမ်းမမြင်လမ်းမမြင် ပင်လယ်လမ်းတွေကို မျက်စိစုံမှိတ် ရွေးချယ်ခဲ့ကြတာလို့ ဘာလုခါလီစခန်းအမှတ် (၉) က ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည် ဦးစောလွင်က ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းကို ပြောပြပါတယ်။
ဦးစောလွင် ။ ။ ပြောရမယ်ဆိုရင် သူတို့က စီးပွားရေးအခြေအနေကလည်း အဆင်မပြေဘူး။ ဒီမှာက အစားအသောက်ကလည်း အဆင်မပြေဘူး။ လူနေမှုဘဝတွေကလည်း ဘယ်လိုမှ အဆင်မပြေဘူးဆိုတော့ သူတို့က ရတဲ့နေရာတွေကိုထွက်ဖို့ လုပ်တာ။ ဒီမှာဆိုလည်း သေမှာပဲ။ အဲ့မှာသွားလည်း သေမှာပဲဆိုပြီး သူတို့က ထွက်သွားလိုက်ကြတာ။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်မှာ ကျနော်တို့ နေကြရတယ်ဆိုတာကလည်း ဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲမှာ နေကြရတာဆိုတော့ နေရတာ သိပ်ပြီးအဆင်မပြေဘူး။ ကျနော်တို့မှာ ကျနော်တို့ သွားချင်တဲ့နေရာကို ဘယ်လိုမှ သွားလို့မရဘူး။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရကလည်း ကျနော်တို့ကို ကန့်သတ်ထားတာ ရှိတယ်။ စခန်းတွေထဲကနေ လုံးဝ မထွက်ရဘူး။ လုံးဝ မထွက်ရဘူး ဘယ်လိုမှ ထွက်လို့မရဘူး။ ဆေးလက်မှတ်တွေနဲ့ ထွက်လို့ရတယ်ဆိုပေမဲ့ ဆေးလက်မှတ်နဲ့ပဲ အကန့်အသတ်နဲ့ သွားရတယ်။ အရောင်းအဝယ်တခုခု လိုအပ်လာတယ်ဆိုရင်လည်း ကျနော်တို့ လုံးဝသွားလို့မရဘူး။ ဒီအခြေအနေမှာ ကျနော်တို့မှာ အင်မတန်မှ စိုးရိမ်စရာကောင်းတယ် ကြောက်စရာကောင်းတဲ့အခြေအနေတွေလည်း ဖြစ်နေတယ်။ ဒီမှာက လူကုန်ကူးမှုနဲ့ပတ်သက်ပြီး သူတို့က ကျနော်တို့ကို သတိပေးတာရှိတယ် မသွားနဲ့။ ခင်ဗျားတို့သွားမယ်ဆို သေသွားနိုင်တဲ့အထိဖြစ်မယ် မလေးရှားကိုမသွားနဲ့။ အင်ဒိုနီးရှားကို မသွားနဲ့၊ ပွဲစားတွေကို မယုံနဲ့၊ အဲ့ဒါတွေ ပြောထားတာရှိပေမဲ့ ကျနော်တို့ဘက်က အရေးတကြီး ပြောချင်တာကတော့ ကျနော်တို့တွေ ဒီမှာ တခုခုဖြစ်သွားတယ်ဆိုရင်တောင် သက်ဆိုင်တဲ့သူတွေက ချက်ခြင်းသွားကြည့်တာ မဟုတ်ဘူး။ ၁ နာရီ ၂ နာရီကျော်မှ သွားစစ်ဆေးတာ။ ဝမ်းနည်းဖို့ကောင်းတယ်။ ကျနော်တို့အတွက် ဘာကိုမှ အလေးအနက်ထား လုပ်ပေးတာလည်း မရှိဘူးလေ။
တကယ်တော့ ဒီလိုထိန်းချုပ်ကန့်သတ်မှု စိုးရိမ်စရာကောင်းတဲ့အခြေအနေ အနေအထား ဒုက္ခတောကနေ လွတ်မြောက်ရေး နည်းလမ်းပေါင်းစုံသုံး လှေစီးပြေး ထွက်ပြေးကြရတဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေဟာ အစုလိုက်အပြုံလိုက် အသက်သေဆုံးတဲ့အထိ ဒုက္ခတွေ အဆင့်ဆင့် ထပ်ကြုံနေကြရတာပါ။ သူတို့ကို လူကုန်ကူးခံရတာတွေအပါဝင် ပွဲစားတွေ ဆက်သွယ်ပေးသူတွေအတွက် ဝန်ဆောင်မှုပေးရတဲ့အခါ ဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲမှာ ရှိသမျှစုဆောင်းငွေတွေ လိမ်လည်ခံရတာမျိုး ရှိသလို၊ ထွက်သွားတဲ့ လမ်းကြောင်းတွေမှာလည်း သဘာဝဘေးအန္တရာယ်မျိုးစုံကြောင့် အသက်ဆုံးရသလို၊ သက်ဆိုင်ရာအာဏာပိုင်တွေရဲ့ ဖမ်းဆီးမှုတွေအပြင်၊ ပွဲစားတွေရဲ့ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာစော်ကားမှုလို ညှင်းပမ်းနှိပ်စက်မှုတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ခဲ့ကြရတာပါ။
အခုလို အသက်ဆုံးရတဲ့အထိ ကြုံနေရတဲ့ အဖြစ်မျိုးတွေကြုံနေရပေမဲ့ ဒုက္ခအခက်အခဲအကြပ်အတည်းတွေကနေ လွတ်မြောက်နိုင်ရေး ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေဘက်က နည်းလမ်းပေါင်းစုံနဲ့ ထွက်ခွာနေကြတဲ့ အခြေအနေကို ကော့ဇ်ဘဇားခရိုင် ကုတုပလောင်ဒုက္ခသည်စခန်း အမှတ် (၇) မှာ ခိုလှုံနေထိုင်တဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည် ကိုအောင်မြိုင်က အခုလို ရှင်းပြပါတယ်။
ကိုအောင်မြိုင် ။ ။ အဓိကက ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခံခဲ့ရတာကနေ ဒီလိုအခြေအနေမျိုးတွေ ဖြစ်လာရတာပါ။ ဒီလူတွေမှာ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာရော ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာပါ ဘာမှ မျှော်လင့်ချက် မရှိကြပါဘူး။ ဒီတော့ ပြည်တွင်းဒုက္ခသည်စခန်းတွေကရော၊ ပြည်တွင်းမှာနေတဲ့တခြားမြို့နယ် ကျေးရွာတွေကရော နောက်ပြီးတော့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲကရော နေရာသုံးခုစလုံးကနေ ထွက်သွားကြတာများတယ်။ ထွက်သွားကြတဲ့လမ်းကြောင်းတွေက ရခိုင်ပြည်နယ် ရသေ့တောင်မြို့နယ်။ အဲ့ရသေ့တောင်ကနေ စုဆောင်းနေတဲ့သူတွေ ရှိတယ် အဲ့ဒီကနေတဆင့် ရန်ကုန်တိုင်း ဒေသကြီးပါ။ ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီးဘက်၊ နောက် ထိုင်းနယ်စပ်တွေပါ။ ထိုင်းနယ်စပ်တွေကနေလည်း မလေးရှားနယ်စပ်ဘက်ပါ အဲ့သလို အဆင့်ဆင့်ထွက်ခွာနေကြတာပါ နောက်တခုက ဒီမှာဆိုရင် အင်ဒိုနီးရှားပေါ့နော်။ အင်ဒိုနီးရှားဘက်ကို ထွက်တာတွေလည်း ရှိတယ်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘက်ဆိုရင် စစ်တကောင်းကနေ ထွက်သွားတာလည်း ရှိတယ်။ တလတကြိမ်ပါ စစ်တကောင်းကနေဆိုရင် အင်ဒိုနီးရှားလမ်းကြောင်း ရှိပါတယ်။
မဆုမွန် ။ ။ အဲ့ဒီ့တော့ အဲ့သလို လမ်းကြောင်းပေါင်းစုံကနေ ထွက်ကြရတယ်ဆိုတော့ ဘယ်လိုလမ်းကြောင်းတွေက အထွက်များလဲ။ ဝန်ဆောင်ခ ပေးရတဲ့အနေအထားကရော ဘယ်လိုရှိပါလဲရှင့်။
ကိုအောင်မြိုင် ။ ။ အဲ့ဒါကတော့ အချင်းချင်းလုပ်ပေးတာပါ ဝန်ဆောင်ခက အစားစားပါ။ မလေးရှားမှာ ရှိတယ်။ ထိုင်းမှာလည်း ရှိတယ်။ ရခိုင်ဘက်မှာလည်း ရှိတယ်။ ပြီးတော့ ဒုက္ခသည်စခန်းအသီးသီးမှာလည်း ရှိတယ်။ ရခိုင်ဘက်မှာဆိုရင် ပွဲစားတွေက စစ်တပ်ဘက်ကရော တခြားအဖွဲ့အစည်းတွေကရော သူတို့ထိန်းချုပ်ထားတဲ့နယ်မြေတွေ ရှိတယ်။ ဒီလိုထိန်းချုပ်ထားတဲ့နယ်မြေတွေကနေ ဒီလူတွေ ဘာကြောင့်ထွက်သွားနိုင်လဲ နေ့စဉ်နဲ့အမျှ ဒါကတော့ မေးခွန်းထုတ်စရာတွေဖြစ်တယ်။ ကုန်းလမ်းကရော ရေလမ်းကရော အကုန်လုံး ပါဝင်ပတ်သတ်မှုတွေရှိတယ်။ ပိုက်ဆံပေးတယ်ဆိုရင် ထွက်လို့ရတာပေါ့ ။ ကျနော်တို့ ဒုက္ခသည်စခန်းကဆိုရင် ရခိုင်ဘက် ရသေ့တောင်ဘက်ကို အရောက်သွားမယ်ဆို ၁၀ သိန်းပါ။ အဲ့ဒီကနေတဆင့် ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး၊ ထိုင်းနယ်စပ်ဘက်ကို ရောက်သွားရင် သိန်း ၄၀ ပါ။ မြန်မာငွေပါ။ ထိုင်းကနေ မလေးရှားဘက်ကိုသွားမယ်ဆိုရင် သိန်း ၃၅ သိန်းပါ။ စုစုပေါင်း ၈၅ သိန်း အကုန်အကျခံရပါတယ်။
မဆုမွန် ။ ။ ဟုတ်ပြီ။ အဲ့သလို လမ်းကြောင်းတွေကနေ ထွက်သွားကြတယ်ပေါ့ အခုဆိုရင် ဒီရက်ပိုင်းတွေမှာ အဖမ်းဆီးခံရတဲ့သတင်းတွေက ခပ်စိပ်စိပ်ကြားရတယ်။ မြန်မာပြည်ထဲမှာလည်း အစုလိုက်အပြုံလိုက် အဖမ်းဆီးခံရတာ ရှိတယ် ဒီလိုထွက်သွားဖို့ လုပ်တဲ့သူတွေ အုပ်စုလိုက်ကြီးတွေ အဖမ်းဆီးခံကြရတော့ သူတို့ထွက်ခွာသွားကြရတဲ့ လမ်းကြောင်းတွေမှာ ဘယ့်လောက်အထိ အန္တရာယ်ရှိသလဲ။ လမ်းတွေမှာ အဖမ်းဆီးခံကြရတဲ့အခါ သူတို့ သွားလိုတဲ့ခရီးစဉ်တွေ အဆုံးအထိ မရောက်ကြရတဲ့အခါမှာ ဒီလူတွေမှာ ဘယ်လောက်အထိ ဒုက္ခတွေ တွေ့ကြရသလဲ။ သိသလောက်လေး ပြောပြပေးပါ။
ကိုအောင်မြိုင် ။ ။ သူတို့တွေဟာ သူတို့သွားတဲ့လမ်းကြောင်းတိုင်းမှာ အခက်အခဲပေါင်းများစွာနဲ့ ထွက်ခွာနေကြရတာပါ။ သူတို့သွားတဲ့လမ်းကြောင်းက ကုန်းလမ်းလည်း ရှိတယ်။ ရေလမ်းလည်း ရှိတယ်။ အဲ့ဒီ့လမ်းကြောင်းမှာ ပွဲစားတွေက နှစ်ခါ ဆက်လိမ်တာမျိုးတောင် ရှိတယ်။ ထိုင်းရောက်ပြီးတာတောင် သူတို့ဆီက ပိုက်ဆံရပြီးတာတောင် ထပ်တောင်းတာ ရှိတယ်။ ရိုက်နှက်တာ ရှိတယ်။ သတ်ဖြတ်တာ ရှိတယ်။ ပြီးတော့ လမ်းကြောင်းမှာ အမျိုးသမီးတွေဆိုရင် မုဒိမ်းကျင့်ခံရတာတောင် ရှိတယ်။ တချို့ဆိုရင် ရေလမ်းမှာ အသက်ဆုံးသွားတာ ရှိတယ်။ ပြီးတော့ သူတို့ကို မြန်မာပြည်ထဲမှာ မိတယ်ဆိုရင် သူတို့ကို “ခိုးဝင်” တံဆိပ်တပ်ပြီး၊ နယ်ကျော်ဆိုပြီး ပုဒ်မတွေ အမျိုးမျိုးတပ်ပြီးတော့ အာဏာပိုင်တွေက သူတို့ကို ထောင်ချတာလည်း ရှိတယ်။ ပြီးတော့ မလေးရှားမှာရော အင်ဒိုနီးရှားမှာပါ ထောင်ချပစ်လိုက်တာတွေလည်း အများကြီး ရှိတယ်။
ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် သွားနေကြတဲ့ကာယကံရှင်တိုင်းဟာ သူတို့ကိုယ်တိုင် ကြုံရမယ်ဆိုတာကို သိပြီးသားကိစ္စတွေပါ။ သိပြီးသားကိစ္စတွေဆိုပေမဲ့ ဒီလူတွေမှာ ဘာမှ မျှော်လင့်ချက် မရှိဘူး။ ဥပမာ ဒီဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်မှာဆိုရင်လည်းပဲ ဒုက္ခသည်ဘဝနဲ့ ငါးနှစ်တောင် ရှိသွားပြီ။ မြန်မာပြည်ထဲမှာဆိုလည်းပဲ IDP ကမ့်တွေမှာ နေရတာ ဆယ်နှစ်ပြည့်သွားပြီ။ ပြီးတော့ မောင်တော၊ ဘူးသီးတောင်က လူတွေဆိုလည်း ဆယ်စုနှစ်ပေါင်းများစွာ ရှိလာပြီ။ သူတို့အတွက် အသွားအလာတွေရော ပညာရေးရော ကျန်းမာရေးရော။ အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းရော ဘာဆို ဘာမှ မျှော်လင့်ချက် မရှိဘူး။ ဒါကြောင့် ဒီလူတွေမှာ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာရော ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာရော လူမှုရေးဆိုင်ရာရော ဘာသာရေးဆိုင်ရာရော သူတို့အတွက် ဘာဆိုဘာမှ မရှိဘူး။ သူတို့မှာ စိတ်ရောဂါရတာပဲ ရှိတယ်။ ဒါကြောင့် နောက်ဆုံးမှာ သူတို့ ဒီလမ်းကြောင်းကိုပဲ ရွေးလိုက်ကြတာပါ။ ကျနော်တို့တွေ သေရင်လည်း သေပေ့စေ၊ သေသွားမယ်ဆိုတာလည်း သူတို့ သိတယ်။ တကယ်လို့ရှင်ရင်တော့ ဘဝက တခုခုထူးလာမယ်၊ တိုးတက်လာမယ်ဆိုပြီး သေရင်လည်း သေပါစေ ရှင်ရင်လည်း ကံကြမ္မာက ထူးလာမယ်ဆိုပြီးတော့ အဲ့လိုမျှော်လင့်ချက်တွေနဲ့ပဲ ထွက်သွားနေကြတာပါ။
မဆုမွန် ။ ။ ပြီးခဲ့တဲ့ တနင်္လာနေ့ကဆို မင်္ဂလာဒုံဘက်မှာ လူအစုလိုက် သတ်ပြီးတော့ လမ်းဘေးမှာ ပစ်ခဲ့တာတွေလည်း ရှိတယ်။ တချို့ဆိုလည်း လမ်းမှာ အောက်ဆီဂျင်ပြတ်လပ်တာမျိုး၊ အစာရေစာပြတ်လပ်ပြီး လမ်းခရီးမှာ ဒုက္ခရောက်ကြရတာတွေရှိတော့၊ ဒီလိုလမ်းတွေမှာ ဒုက္ခတွေ့နေတဲ့သူတို့အတွက် ဘာများလုပ်ပေးနိုင်တာမျိုး ရှိမလဲ။ နောက်ပြီးတော့ သူတို့လမ်းမှာ ဒီလောက်အထိ အခက်အခဲတွေ ဒုက္ခတွေရောက် ဘဝတွေပျက်တဲ့အထိကြုံနေရတာတောင် ဒီလမ်းတွေကနေပဲ လွတ်မြောက်အောင် နေ့တိုင်းသွားနေကြတယ်ဆိုတော့ ဒီလိုအနေအထားအပေါ် ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေအနေနဲ့ ဘာများပြောချင်တာရှိပါလဲရှင့်။
ကိုအောင်မြိုင် ။ ။ အဓိက ဇစ်မြစ်က ဘာလဲဆိုရင် ဒီလူတွေမှာ လူ့အခွင့်အရေးဆိုတာ ဘာမှ မရှိဘူး။ နောက် အလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်းတွေကနေ စတင်ပြီးမှာ ဒီလူတွေမှာ လူ့အခွင့်အရေးတွေ အစစအရာရာ ချိုးဖောက်ခံနေရတယ်။ လူတယောက်မှာ ဘာဆိုဘာမှ မျှော်လင့်ချက် မရှိတော့ဘူးဆိုရင် သူ့ကိုယ်သူ သတ်သေဖို့အထိ တွေးမိတဲ့အတွေးတွေဝင်လာတာ ရှိတယ်။ ဆိုတော့ ဥပမာ ရခိုင်ပြည်နယ်ဆိုရင်၊ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ ဘေးကင်းလုံခြုံတယ် ဂုဏ်သိက္ခာရှိရှိ နေထိုင်နိုင်အောင် ကမ္ဘာ့အသိုင်းအဝိုင်းကနေ အစီအစဉ်တွေ စနစ်တကျ အစီအမံတွေ လုပ်ပေးရမှာပါ။ သူတို့မှာ လူ့ဂုဏ်သိက္ခာနဲ့အညီ နေထိုင်နိုင်အောင် လုပ်ပေးနိုင်မယ်ဆိုလို့ဆိုရင်၊ ပြီးတော့ NGO/ INGO တွေကနေ သူတို့ကို ပညာပေးအစီအစဉ်တွေ စနစ်တကျလုပ်ပေးမယ်ဆိုရင် သူတို့အတွက် လူသားချင်းစာနာမှုဆိုင်ရာ အကူအညီတွေ ပေးတာတို့ဆိုရင်၊ သူတို့အတွက် အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်း ဖန်တီးပေးတာမျိုးတွေ ဆောင်ရွက်ပေးရမှာပါ။ အဲ့ဒီလို မျှော်လင့်ချက်တွေ အာမခံချက်ပေးတာမျိုးတွေ မရှိဘူးဆိုရင် ဒီကိစ္စဟာ ဆက်ပြီးတော့ ရှိနေဦးမှာပဲ ဆက်ပြီးတော့ ဖြစ်နေဦးမှာပါပဲ။”
အခုလို ပွင့်လင်းရာသီရောက်လာချိန်တိုင်း ရိုဟင်ဂျာမူဆလင်တွေဟာ ပင်လယ်ခရီးကြမ်းတွေ ကုန်လမ်းတွေကနေ သူတို့သွားလိုတဲ နိုင်ငံတွေဆီ ခရီးနှင်နေကြတာပါ တချို့ဆိုရင်လည်း ဘယ်ရောက်ရောက် ရောက်ချင်တာရောက် ဒီဒုက္ခတွေကနေ ကင်းဝေးရင်ပြီးရောဆိုတဲ့ စိတ်ဇောတွေနဲ့ ထွက်ခွာလာကြတာ များတယ်လို့လည်း ဆိုပါတယ် လတ်တလောအခြေအနေမှာတော့ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို တရားဝင် အသိအမှတ်ပြု လက်ခံမထားတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဘက်မှာ မူဆလင်တွေကို နယ်ကျော်ဖြတ်တယ်ဆိုတဲ့ စွဲချက်တွေနဲ့ ဖမ်းဆီးနေသလို၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘက်ကို တိမ်းရှောင်သွားတဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်က ထွက်ပြေးသွားတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေကိုတောင် အဆင့်ဆင့်စိစစ်ပြီးမှ လက်ခံမယ်ဆိုတဲ့အကြောင်း ပြောဆိုထားတာပါ။ ဒါပေမဲ့လဲ လက်တွေ့မှာတော့ ဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ပြန်ရေး အစီအစဉ်တွေ အထမမြောက်သေးသလို၊ ပြီးခဲ့တဲ့နှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းလိုက်တာကြောင့် ရိုဟင်ဂျာအရေး နှစ်နိုင်ငံကြား ဘယ်လို ဆက်လက်ကိုင်တွယ်မလဲ ဆိုတာကလည်း ရှင်းရှင်းလင်းလင်းတော့ မရှိသေးပါဘူး။
ဒီလိုအခြေအနေမှာ ကလေးသူငယ်တွေ၊ အမျိုးသမီးငယ်တွေ၊ လူငယ်လူလတ်ပိုင်းအများစုပါတဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေဟာ မြန်မာနိုင်ငံ၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံတွေကနေ ရေလမ်း၊ ကုန်းလမ်း နည်းလမ်းမျိုးစုံနဲ့ ဘဝတဆစ်ချိုး ပြောင်းလဲလာနိုင်မလားဆိုတဲ့ မျှော်လင့်ချက်တွေနဲ့ အသက်တွေ ဘဝတွေနဲ့ရင်းပြီး အနာဂတ်အတွက် မသေချာမရေရာလှတဲ့ ပင်လယ်ပြင်ခရီးကြမ်းတွေကို ဆက်နှင်နေကြဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။
==== Unicode ====
ပှင့ျလငျးရာသီခြိနျ ရောကျလာတာကွောင့ျရော ဒုက်ခသညျစခနျးတှနေဲ့ မွနျမာနိုငျငံထဲမှာ ရိုဟငျဂြာတှအေတှကျ အသကျအန်တရာယျ လုံခွုံရေး စိုးရိမျမှုတှေ ပိုတိုးလာတာကွောင့ျပါ မြှောျလင့ျခကြျ အနာဂတျမဲ့နတေဲ့ ကန့ျသတျခကြျတှနေဲ့ နထေိုငျနရေတဲ့ ဘဝတှကေနေ လှတျမွောကျရေး ရိုဟငျဂြာမှတျဆလငျတှေ ကွိုးစားနကွေပါတယျ။ ပငျလယျပွငျအပါအဝငျ ကုနျးလမျးရလေမျး နညျးလမျးမြိုးစုံနဲ့ အသကျနဲ့ရငျး သှားလာရငျး ဒုက်ခတှရေဲ့ ထှကျပေါကျလမျးရှာကွတာမှာ ခရီးလမျးမှာ အသကျသဆေုံးရသူတဲ့အထိ ကွုံရတာတှေ ဆယျစုနှဈနဲ့ခြီ ရငျဆိုငျနကွေရတဲ့ ရိုဟငျဂြာတှရေဲ့ အခကျအခဲ ဒုက်ခစိနျခေါျမှုတှအေကွောငျး မဆုမှနျက ဆကျသှယျမေးမွနျး တငျပွထားပါတယျ။
သိနျးနဲ့ခြီ ရိုဟငျဂြာမူဆလငျတှဟော လကျရှိခိုလှုံနထေိုငျနကွေရတဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ ဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲမှာလညျး မြှောျလင့ျခကြျမဲ့နသေလို သူတို့နထေိုငျခဲ့ရာ မွနျမာနိုငျငံ ရခိုငျပွညျနယျထဲမှာ နနေကွေဆဲ မူဆလငျတှအေတှကျလညျး နိုငျငံတှငျး ခရီးသှားလာခှင့ျ ကန့ျသတျခကြျတှလေို တငျးကပြျတဲ့ စညျးမဉြျးတှကွေား ထှကျပေါကျပိတျနသေလို ဖွဈနလေို့ ပငျလယျလမျး၊ ကုနျးလမျး ရလေမျးတှကေနေ သူတို့အတှကျ အဆငျပွနေိုငျမယ့ျနိုငျငံတှဆေီ ခရီးဆကျဖို့ နညျးလမျးပေါငျးစုံနဲ့ နှဈရှညျလမြား ကွိုးစားနကွေတာ ဖွဈပါတယျ။
ဒီသီတငျးပတျတှအေတှငျးမှာ အငျဒိုနီးရှားနိုငျငံ အာခြေးကမျးခွကေို ရိုဟငျဂြာလှစေီးပွေးဒုက်ခသညျတှေ အလုံးအရငျးနဲ့ ရောကျလာသလို၊ ထိုငျးနိုငျငံ ဖူးခကျဘကျလညျး စကျလှတှေနေဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျအမြားအပွား ရောကျလာတာတှလေညျး ရှိနပေါတယျ။ ရနျကုနျတိုငျး လှညျးကူးမွို့နယျထဲမှာလညျး ရိုဟငျဂြာမူဆလငျတှလေို့ ယူဆရတဲ့သူတှေ အစုလိုကျအပွုံလိုကျ သဆေုံးနတောတှေ တှေ့ရှိခဲ့ပါတယျ။ အခုလို ရိုဟငျဂြာတှေ ပငျလယျပွငျတှေ ကုနျးလမျးရလေမျးတှမှော ဒုက်ခအကပြျအတညျးတှနေဲ့ ရငျဆိုငျနရေတဲ့အခွအေနအေပေါျ ကုလသမဂ်ဂအပါအဝငျ နိုငျငံတကာအဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ ရိုဟငျဂြာအရေး လှုပျရှားသူတှဘေကျကလညျး အတောျလေးကို စိုးရိမျနကွေပါတယျ။
သူတို့အတှကျ ထိနျးခြုပျကန့ျသတျခကြျတှမြေားတဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျးတှနေဲ့ မွနျမာနိုငျငံထဲက စိုးရိမျရတဲ့ လုံခွုံရေးအခွအေနတှေကွေောင့ျ မှနျးကပြျတဲ့ ဒုက်ခတှထေဲက လှတျမွောကျရုနျးထှကျနိုငျခွေ ရှိမလားဆိုတဲ့ မြှောျလင့ျခကြျတှကွေောင့ျ သူတို့အတှကျ အသကျအန်တရာယျရှိမှနျးသိရကျနဲ့ အသကျသရေငျလညျး သပေါစဆေိုပွီး ကမျးမမွငျလမျးမမွငျ ပငျလယျလမျးတှကေို မကြျစိစုံမှိတျ ရှေးခယြျခဲ့ကွတာလို့ ဘာလုခါလီစခနျးအမှတျ (၉) က ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျ ဦးစောလှငျက ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးကို ပွောပွပါတယျ။
ဦးစောလှငျ ။ ။ ပွောရမယျဆိုရငျ သူတို့က စီးပှားရေးအခွအေနကေလညျး အဆငျမပွဘေူး။ ဒီမှာက အစားအသောကျကလညျး အဆငျမပွဘေူး။ လူနမှေုဘဝတှကေလညျး ဘယျလိုမှ အဆငျမပွဘေူးဆိုတော့ သူတို့က ရတဲ့နရောတှကေိုထှကျဖို့ လုပျတာ။ ဒီမှာဆိုလညျး သမှောပဲ။ အဲ့မှာသှားလညျး သမှောပဲဆိုပွီး သူတို့က ထှကျသှားလိုကျကွတာ။ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှမှာ ကနြောျတို့ နကွေရတယျဆိုတာကလညျး ဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲမှာ နကွေရတာဆိုတော့ နရေတာ သိပျပွီးအဆငျမပွဘေူး။ ကနြောျတို့မှာ ကနြောျတို့ သှားခငြျတဲ့နရောကို ဘယျလိုမှ သှားလို့မရဘူး။ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရကလညျး ကနြောျတို့ကို ကန့ျသတျထားတာ ရှိတယျ။ စခနျးတှထေဲကနေ လုံးဝ မထှကျရဘူး။ လုံးဝ မထှကျရဘူး ဘယျလိုမှ ထှကျလို့မရဘူး။ ဆေးလကျမှတျတှနေဲ့ ထှကျလို့ရတယျဆိုပမေဲ့ ဆေးလကျမှတျနဲ့ပဲ အကန့ျအသတျနဲ့ သှားရတယျ။ အရောငျးအဝယျတခုခု လိုအပျလာတယျဆိုရငျလညျး ကနြောျတို့ လုံးဝသှားလို့မရဘူး။ ဒီအခွအေနမှော ကနြောျတို့မှာ အငျမတနျမှ စိုးရိမျစရာကောငျးတယျ ကွောကျစရာကောငျးတဲ့အခွအေနတှေလေညျး ဖွဈနတေယျ။ ဒီမှာက လူကုနျကူးမှုနဲ့ပတျသကျပွီး သူတို့က ကနြောျတို့ကို သတိပေးတာရှိတယျ မသှားနဲ့။ ခငျဗြားတို့သှားမယျဆို သသှေားနိုငျတဲ့အထိဖွဈမယျ မလေးရှားကိုမသှားနဲ့။ အငျဒိုနီးရှားကို မသှားနဲ့၊ ပှဲစားတှကေို မယုံနဲ့၊ အဲ့ဒါတှေ ပွောထားတာရှိပမေဲ့ ကနြောျတို့ဘကျက အရေးတကွီး ပွောခငြျတာကတော့ ကနြောျတို့တှေ ဒီမှာ တခုခုဖွဈသှားတယျဆိုရငျတောငျ သကျဆိုငျတဲ့သူတှကေ ခကြျခွငျးသှားကွည့ျတာ မဟုတျဘူး။ ၁ နာရီ ၂ နာရီကြောျမှ သှားစဈဆေးတာ။ ဝမျးနညျးဖို့ကောငျးတယျ။ ကနြောျတို့အတှကျ ဘာကိုမှ အလေးအနကျထား လုပျပေးတာလညျး မရှိဘူးလေ။
တကယျတော့ ဒီလိုထိနျးခြုပျကန့ျသတျမှု စိုးရိမျစရာကောငျးတဲ့အခွအေနေ အနအေထား ဒုက်ခတောကနေ လှတျမွောကျရေး နညျးလမျးပေါငျးစုံသုံး လှစေီးပွေး ထှကျပွေးကွရတဲ့ ရိုဟငျဂြာတှဟော အစုလိုကျအပွုံလိုကျ အသကျသဆေုံးတဲ့အထိ ဒုက်ခတှေ အဆင့ျဆင့ျ ထပျကွုံနကွေရတာပါ။ သူတို့ကို လူကုနျကူးခံရတာတှအေပါဝငျ ပှဲစားတှေ ဆကျသှယျပေးသူတှအေတှကျ ဝနျဆောငျမှုပေးရတဲ့အခါ ဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲမှာ ရှိသမြှစုဆောငျးငှတှေေ လိမျလညျခံရတာမြိုး ရှိသလို၊ ထှကျသှားတဲ့ လမျးကွောငျးတှမှောလညျး သဘာဝဘေးအန်တရာယျမြိုးစုံကွောင့ျ အသကျဆုံးရသလို၊ သကျဆိုငျရာအာဏာပိုငျတှရေဲ့ ဖမျးဆီးမှုတှအေပွငျ၊ ပှဲစားတှရေဲ့ လိငျပိုငျးဆိုငျရာစောျကားမှုလို ညှငျးပမျးနှိပျစကျမှုတှနေဲ့ ရငျဆိုငျခဲ့ကွရတာပါ။
အခုလို အသကျဆုံးရတဲ့အထိ ကွုံနရေတဲ့ အဖွဈမြိုးတှကွေုံနရေပမေဲ့ ဒုက်ခအခကျအခဲအကွပျအတညျးတှကေနေ လှတျမွောကျနိုငျရေး ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှဘေကျက နညျးလမျးပေါငျးစုံနဲ့ ထှကျခှာနကွေတဲ့ အခွအေနကေို ကော့ဇျဘဇားခရိုငျ ကုတုပလောငျဒုက်ခသညျစခနျး အမှတျ (၇) မှာ ခိုလှုံနထေိုငျတဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျ ကိုအောငျမွိုငျက အခုလို ရှငျးပွပါတယျ။
ကိုအောငျမွိုငျ ။ ။ အဓိကက ရိုဟငျဂြာတှအေပေါျ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျခံခဲ့ရတာကနေ ဒီလိုအခွအေနမြေိုးတှေ ဖွဈလာရတာပါ။ ဒီလူတှမှော စိတျပိုငျးဆိုငျရာရော ရုပျပိုငျးဆိုငျရာပါ ဘာမှ မြှောျလင့ျခကြျ မရှိကွပါဘူး။ ဒီတော့ ပွညျတှငျးဒုက်ခသညျစခနျးတှကေရော၊ ပွညျတှငျးမှာနတေဲ့တခွားမွို့နယျ ကြေးရှာတှကေရော နောကျပွီးတော့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ ဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲကရော နရောသုံးခုစလုံးကနေ ထှကျသှားကွတာမြားတယျ။ ထှကျသှားကွတဲ့လမျးကွောငျးတှကေ ရခိုငျပွညျနယျ ရသေ့တောငျမွို့နယျ။ အဲ့ရသေ့တောငျကနေ စုဆောငျးနတေဲ့သူတှေ ရှိတယျ အဲ့ဒီကနတေဆင့ျ ရနျကုနျတိုငျး ဒသေကွီးပါ။ ရနျကုနျတိုငျးဒသေကွီးဘကျ၊ နောကျ ထိုငျးနယျစပျတှပေါ။ ထိုငျးနယျစပျတှကေနလေညျး မလေးရှားနယျစပျဘကျပါ အဲ့သလို အဆင့ျဆင့ျထှကျခှာနကွေတာပါ နောကျတခုက ဒီမှာဆိုရငျ အငျဒိုနီးရှားပေါ့နောျ။ အငျဒိုနီးရှားဘကျကို ထှကျတာတှလေညျး ရှိတယျ။ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဘကျဆိုရငျ စဈတကောငျးကနေ ထှကျသှားတာလညျး ရှိတယျ။ တလတကွိမျပါ စဈတကောငျးကနဆေိုရငျ အငျဒိုနီးရှားလမျးကွောငျး ရှိပါတယျ။
မဆုမှနျ ။ ။ အဲ့ဒီ့တော့ အဲ့သလို လမျးကွောငျးပေါငျးစုံကနေ ထှကျကွရတယျဆိုတော့ ဘယျလိုလမျးကွောငျးတှကေ အထှကျမြားလဲ။ ဝနျဆောငျခ ပေးရတဲ့အနအေထားကရော ဘယျလိုရှိပါလဲရှင့ျ။
ကိုအောငျမွိုငျ ။ ။ အဲ့ဒါကတော့ အခငြျးခငြျးလုပျပေးတာပါ ဝနျဆောငျခက အစားစားပါ။ မလေးရှားမှာ ရှိတယျ။ ထိုငျးမှာလညျး ရှိတယျ။ ရခိုငျဘကျမှာလညျး ရှိတယျ။ ပွီးတော့ ဒုက်ခသညျစခနျးအသီးသီးမှာလညျး ရှိတယျ။ ရခိုငျဘကျမှာဆိုရငျ ပှဲစားတှကေ စဈတပျဘကျကရော တခွားအဖှဲ့အစညျးတှကေရော သူတို့ထိနျးခြုပျထားတဲ့နယျမွတှေေ ရှိတယျ။ ဒီလိုထိနျးခြုပျထားတဲ့နယျမွတှေကေနေ ဒီလူတှေ ဘာကွောင့ျထှကျသှားနိုငျလဲ နေ့စဉျနဲ့အမြှ ဒါကတော့ မေးခှနျးထုတျစရာတှဖွေဈတယျ။ ကုနျးလမျးကရော ရလေမျးကရော အကုနျလုံး ပါဝငျပတျသတျမှုတှရှေိတယျ။ ပိုကျဆံပေးတယျဆိုရငျ ထှကျလို့ရတာပေါ့ ။ ကနြောျတို့ ဒုက်ခသညျစခနျးကဆိုရငျ ရခိုငျဘကျ ရသေ့တောငျဘကျကို အရောကျသှားမယျဆို ၁၀ သိနျးပါ။ အဲ့ဒီကနတေဆင့ျ ရနျကုနျတိုငျးဒသေကွီး၊ ထိုငျးနယျစပျဘကျကို ရောကျသှားရငျ သိနျး ၄၀ ပါ။ မွနျမာငှပေါ။ ထိုငျးကနေ မလေးရှားဘကျကိုသှားမယျဆိုရငျ သိနျး ၃၅ သိနျးပါ။ စုစုပေါငျး ၈၅ သိနျး အကုနျအကခြံရပါတယျ။
မဆုမှနျ ။ ။ ဟုတျပွီ။ အဲ့သလို လမျးကွောငျးတှကေနေ ထှကျသှားကွတယျပေါ့ အခုဆိုရငျ ဒီရကျပိုငျးတှမှော အဖမျးဆီးခံရတဲ့သတငျးတှကေ ခပျစိပျစိပျကွားရတယျ။ မွနျမာပွညျထဲမှာလညျး အစုလိုကျအပွုံလိုကျ အဖမျးဆီးခံရတာ ရှိတယျ ဒီလိုထှကျသှားဖို့ လုပျတဲ့သူတှေ အုပျစုလိုကျကွီးတှေ အဖမျးဆီးခံကွရတော့ သူတို့ထှကျခှာသှားကွရတဲ့ လမျးကွောငျးတှမှော ဘယ့ျလောကျအထိ အန်တရာယျရှိသလဲ။ လမျးတှမှော အဖမျးဆီးခံကွရတဲ့အခါ သူတို့ သှားလိုတဲ့ခရီးစဉျတှေ အဆုံးအထိ မရောကျကွရတဲ့အခါမှာ ဒီလူတှမှော ဘယျလောကျအထိ ဒုက်ခတှေ တှေ့ကွရသလဲ။ သိသလောကျလေး ပွောပွပေးပါ။
ကိုအောငျမွိုငျ ။ ။ သူတို့တှဟော သူတို့သှားတဲ့လမျးကွောငျးတိုငျးမှာ အခကျအခဲပေါငျးမြားစှာနဲ့ ထှကျခှာနကွေရတာပါ။ သူတို့သှားတဲ့လမျးကွောငျးက ကုနျးလမျးလညျး ရှိတယျ။ ရလေမျးလညျး ရှိတယျ။ အဲ့ဒီ့လမျးကွောငျးမှာ ပှဲစားတှကေ နှဈခါ ဆကျလိမျတာမြိုးတောငျ ရှိတယျ။ ထိုငျးရောကျပွီးတာတောငျ သူတို့ဆီက ပိုကျဆံရပွီးတာတောငျ ထပျတောငျးတာ ရှိတယျ။ ရိုကျနှကျတာ ရှိတယျ။ သတျဖွတျတာ ရှိတယျ။ ပွီးတော့ လမျးကွောငျးမှာ အမြိုးသမီးတှဆေိုရငျ မုဒိမျးကငြ့ျခံရတာတောငျ ရှိတယျ။ တခြို့ဆိုရငျ ရလေမျးမှာ အသကျဆုံးသှားတာ ရှိတယျ။ ပွီးတော့ သူတို့ကို မွနျမာပွညျထဲမှာ မိတယျဆိုရငျ သူတို့ကို “ခိုးဝငျ” တံဆိပျတပျပွီး၊ နယျကြောျဆိုပွီး ပုဒျမတှေ အမြိုးမြိုးတပျပွီးတော့ အာဏာပိုငျတှကေ သူတို့ကို ထောငျခတြာလညျး ရှိတယျ။ ပွီးတော့ မလေးရှားမှာရော အငျဒိုနီးရှားမှာပါ ထောငျခပြဈလိုကျတာတှလေညျး အမြားကွီး ရှိတယျ။
ဘယျလိုပဲဖွဈဖွဈ သှားနကွေတဲ့ကာယကံရှငျတိုငျးဟာ သူတို့ကိုယျတိုငျ ကွုံရမယျဆိုတာကို သိပွီးသားကိစ်စတှပေါ။ သိပွီးသားကိစ်စတှဆေိုပမေဲ့ ဒီလူတှမှော ဘာမှ မြှောျလင့ျခကြျ မရှိဘူး။ ဥပမာ ဒီဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှမှာဆိုရငျလညျးပဲ ဒုက်ခသညျဘဝနဲ့ ငါးနှဈတောငျ ရှိသှားပွီ။ မွနျမာပွညျထဲမှာဆိုလညျးပဲ IDP ကမ့ျတှမှော နရေတာ ဆယျနှဈပွည့ျသှားပွီ။ ပွီးတော့ မောငျတော၊ ဘူးသီးတောငျက လူတှဆေိုလညျး ဆယျစုနှဈပေါငျးမြားစှာ ရှိလာပွီ။ သူတို့အတှကျ အသှားအလာတှရေော ပညာရေးရော ကနြျးမာရေးရော။ အလုပျအကိုငျအခှင့ျအလမျးရော ဘာဆို ဘာမှ မြှောျလင့ျခကြျ မရှိဘူး။ ဒါကွောင့ျ ဒီလူတှမှော စိတျပိုငျးဆိုငျရာရော ရုပျပိုငျးဆိုငျရာရော လူမှုရေးဆိုငျရာရော ဘာသာရေးဆိုငျရာရော သူတို့အတှကျ ဘာဆိုဘာမှ မရှိဘူး။ သူတို့မှာ စိတျရောဂါရတာပဲ ရှိတယျ။ ဒါကွောင့ျ နောကျဆုံးမှာ သူတို့ ဒီလမျးကွောငျးကိုပဲ ရှေးလိုကျကွတာပါ။ ကနြောျတို့တှေ သရေငျလညျး သပေေ့စေ၊ သသှေားမယျဆိုတာလညျး သူတို့ သိတယျ။ တကယျလို့ရှငျရငျတော့ ဘဝက တခုခုထူးလာမယျ၊ တိုးတကျလာမယျဆိုပွီး သရေငျလညျး သပေါစေ ရှငျရငျလညျး ကံကွမ်မာက ထူးလာမယျဆိုပွီးတော့ အဲ့လိုမြှောျလင့ျခကြျတှနေဲ့ပဲ ထှကျသှားနကွေတာပါ။
မဆုမှနျ ။ ။ ပွီးခဲ့တဲ့ တနငျ်လာနေ့ကဆို မငျ်ဂလာဒုံဘကျမှာ လူအစုလိုကျ သတျပွီးတော့ လမျးဘေးမှာ ပဈခဲ့တာတှလေညျး ရှိတယျ။ တခြို့ဆိုလညျး လမျးမှာ အောကျဆီဂငြျပွတျလပျတာမြိုး၊ အစာရစောပွတျလပျပွီး လမျးခရီးမှာ ဒုက်ခရောကျကွရတာတှရှေိတော့၊ ဒီလိုလမျးတှမှော ဒုက်ခတှေ့နတေဲ့သူတို့အတှကျ ဘာမြားလုပျပေးနိုငျတာမြိုး ရှိမလဲ။ နောကျပွီးတော့ သူတို့လမျးမှာ ဒီလောကျအထိ အခကျအခဲတှေ ဒုက်ခတှရေောကျ ဘဝတှပေကြျတဲ့အထိကွုံနရေတာတောငျ ဒီလမျးတှကေနပေဲ လှတျမွောကျအောငျ နေ့တိုငျးသှားနကွေတယျဆိုတော့ ဒီလိုအနအေထားအပေါျ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှအေနနေဲ့ ဘာမြားပွောခငြျတာရှိပါလဲရှင့ျ။
ကိုအောငျမွိုငျ ။ ။ အဓိက ဇဈမွဈက ဘာလဲဆိုရငျ ဒီလူတှမှော လူ့အခှင့ျအရေးဆိုတာ ဘာမှ မရှိဘူး။ နောကျ အလုပျအကိုငျ အခှင့ျအလမျးတှကေနေ စတငျပွီးမှာ ဒီလူတှမှော လူ့အခှင့ျအရေးတှေ အစစအရာရာ ခြိုးဖောကျခံနရေတယျ။ လူတယောကျမှာ ဘာဆိုဘာမှ မြှောျလင့ျခကြျ မရှိတော့ဘူးဆိုရငျ သူ့ကိုယျသူ သတျသဖေို့အထိ တှေးမိတဲ့အတှေးတှဝေငျလာတာ ရှိတယျ။ ဆိုတော့ ဥပမာ ရခိုငျပွညျနယျဆိုရငျ၊ ရခိုငျပွညျနယျမှာ ဘေးကငျးလုံခွုံတယျ ဂုဏျသိက်ခာရှိရှိ နထေိုငျနိုငျအောငျ ကမ်ဘာ့အသိုငျးအဝိုငျးကနေ အစီအစဉျတှေ စနဈတကြ အစီအမံတှေ လုပျပေးရမှာပါ။ သူတို့မှာ လူ့ဂုဏျသိက်ခာနဲ့အညီ နထေိုငျနိုငျအောငျ လုပျပေးနိုငျမယျဆိုလို့ဆိုရငျ၊ ပွီးတော့ NGO/ INGO တှကေနေ သူတို့ကို ပညာပေးအစီအစဉျတှေ စနဈတကလြုပျပေးမယျဆိုရငျ သူတို့အတှကျ လူသားခငြျးစာနာမှုဆိုငျရာ အကူအညီတှေ ပေးတာတို့ဆိုရငျ၊ သူတို့အတှကျ အလုပျအကိုငျအခှင့ျအလမျး ဖနျတီးပေးတာမြိုးတှေ ဆောငျရှကျပေးရမှာပါ။ အဲ့ဒီလို မြှောျလင့ျခကြျတှေ အာမခံခကြျပေးတာမြိုးတှေ မရှိဘူးဆိုရငျ ဒီကိစ်စဟာ ဆကျပွီးတော့ ရှိနေဦးမှာပဲ ဆကျပွီးတော့ ဖွဈနေဦးမှာပါပဲ။”
အခုလို ပှင့ျလငျးရာသီရောကျလာခြိနျတိုငျး ရိုဟငျဂြာမူဆလငျတှဟော ပငျလယျခရီးကွမျးတှေ ကုနျလမျးတှကေနေ သူတို့သှားလိုတဲ နိုငျငံတှဆေီ ခရီးနှငျနကွေတာပါ တခြို့ဆိုရငျလညျး ဘယျရောကျရောကျ ရောကျခငြျတာရောကျ ဒီဒုက်ခတှကေနေ ကငျးဝေးရငျပွီးရောဆိုတဲ့ စိတျဇောတှနေဲ့ ထှကျခှာလာကွတာ မြားတယျလို့လညျး ဆိုပါတယျ လတျတလောအခွအေနမှောတော့ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးကို တရားဝငျ အသိအမှတျပွု လကျခံမထားတဲ့ မွနျမာနိုငျငံဘကျမှာ မူဆလငျတှကေို နယျကြောျဖွတျတယျဆိုတဲ့ စှဲခကြျတှနေဲ့ ဖမျးဆီးနသေလို၊ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဘကျကို တိမျးရှောငျသှားတဲ့ ရခိုငျပွညျနယျက ထှကျပွေးသှားတဲ့ ဒုက်ခသညျတှကေိုတောငျ အဆင့ျဆင့ျစိစဈပွီးမှ လကျခံမယျဆိုတဲ့အကွောငျး ပွောဆိုထားတာပါ။ ဒါပမေဲ့လဲ လကျတှေ့မှာတော့ ဒုက်ခသညျတှေ နရေပျပွနျရေး အစီအစဉျတှေ အထမမွောကျသေးသလို၊ ပွီးခဲ့တဲ့နှဈ ဖဖေောျဝါရီလ ၁ ရကျနေ့ စဈတပျက အာဏာသိမျးလိုကျတာကွောင့ျ ရိုဟငျဂြာအရေး နှဈနိုငျငံကွား ဘယျလို ဆကျလကျကိုငျတှယျမလဲ ဆိုတာကလညျး ရှငျးရှငျးလငျးလငျးတော့ မရှိသေးပါဘူး။
ဒီလိုအခွအေနမှော ကလေးသူငယျတှေ၊ အမြိုးသမီးငယျတှေ၊ လူငယျလူလတျပိုငျးအမြားစုပါတဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှဟော မွနျမာနိုငျငံ၊ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံတှကေနေ ရလေမျး၊ ကုနျးလမျး နညျးလမျးမြိုးစုံနဲ့ ဘဝတဆဈခြိုး ပွောငျးလဲလာနိုငျမလားဆိုတဲ့ မြှောျလင့ျခကြျတှနေဲ့ အသကျတှေ ဘဝတှနေဲ့ရငျးပွီး အနာဂတျအတှကျ မသခြောမရရောလှတဲ့ ပငျလယျပွငျခရီးကွမျးတှကေို ဆကျနှငျနကွေဆဲ ဖွဈပါတယျ။
