COVID 19 ကမာၻ႕ကပ္ေရာဂါႀကီး ျပန္႔ႏွံ႔ ျဖစ္ပြါးလာမွ ေလထုုညစ္ညမ္းမႈ အႏၱရာယ္ကိုု ပိုုၿပီး သတိထားလာမိၾကတဲ့အေၾကာင္း သဘာဝဝန္းက်င္ အင္ဂ်င္နီယာ ေဒၚေအးေအးၾကည္ကိုု ေမးျမန္းၿပီး တင္ျပေပးမွာပါ။
COVID 19 ေရာဂါက အသက္ရႈလမ္းေၾကာင္းဆိုုင္ရာ အဆုုတ္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ျဖစ္တဲ့ ေရာဂါပါ။ ဒီေရာဂါဒဏ္ကိုု မထင္မွတ္ပဲ ခံစားလာၾကရတဲ့ အခါမွာ ဒီျပင္းထန္ အဆုုတ္ေယာင္ ေရာဂါဟာ ေလထုု ညစ္ညမ္းမႈနဲ႔ ပတ္သက္ေနတယ္ ဆိုုတာကိုု အားလံုုး သတိထား လာမိၾကတယ္လိုု႔ ေဒၚေအးေအးၾကည္က ေျပာပါတယ္။
ေဒၚေအးေအးၾကည္။ ။“ COVID 19 ေရာဂါ ျဖစ္တဲ့ အခါမွာ သူက ဗိုုင္းရပ္စ္က အဆုုတ္ထဲ ဝင္တယ္။ ဒီလိုု ဝင္တဲ့ အခါမွာ နဂိုုက ကိုုယ္ခံအား မေကာင္းဘူး ဆိုုရင္ ပိုုၿပီး ခံရတယ္ ေပါ့ေနာ္။ တခ်ိဳ႕လည္း အသက္ပါဆံုုးရတယ္။ အဲဒီေတာ့ နဂိုုက သန္စြမ္းေနတဲ့ အဆုုတ္ေတြ ရွိမယ္။ ႏွလံုုးေတြ ရွိမယ္ ဆိုုရင္ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ သူ႔ဒဏ္ကိုု ခံႏုုိင္မယ္ေပါ့ေနာ္။ ဘာလိုု႔လည္း ဆိုုေတာ့ သူက ျပင္းထန္လိုု႔။ အဲဒီေတာ့ ေလထုု ညစ္ညမ္းတဲ့ ေနရာမွာ တာရွည္ ေနခဲ့မယ္ ဆိုုရင္ ဒီအဆုုတ္ေတြ ဘာေတြက အားနဲေနၿပီ။ သူတုုိ႔မွာ ဒဏ္ခံထားရတယ္။ အားမေကာင္းဘူး။ ေနာက္ တခ်ိဳ႕လည္း ပ်က္စီးေနတာေတြ ရွိတယ္။ အမ်ိဳးမ်ိဳးေပါ့ေနာ္။ အဆုုတ္ အားနဲေနၿပီ ဆိုုရင္ ႏွလံုုးကလည္း အားနဲသြားတယ္။ ႏွလံုုးက ပိုုအလုုပ္လုုပ္ရတယ္။ အဆုုတ္နဲ႔ ႏွလံုုး ကိစၥက တြဲေနတာကိုုး။ လူေတြက သန္႔ရွင္းတဲ့ ေလကိုု ရႈေရးကိုု အမႈမဲ့ အမွတ္မဲ့ ထားၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ တကယ့္တကယ္ ျဖစ္လာတဲ့ အခါက်ေတာ့ ခႏၶာကိုုယ္က အစိတ္အပိုုင္းတိုုင္းက အဆုုတ္နဲ႔ႏွလံုုးက သန္စြမ္းေနမွ ခံႏိုုင္တယ္။”
အဲဒီလိုု သန္စြမ္းေနဖိုု႔ အတြက္ ေလေကာင္းေလသန္႔ ရႈဖိုု႔ လိုုအပ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လက္ေတြ႔မွာ ေလေကာင္းေလသန္႔ ေကာင္းေကာင္း မရပဲ ေလထုုက ညစ္ညမ္းေနတာပါ။ ေလထုုကိုု ဘယ္အရာ ေတြကညစ္ညမ္းေစပါသလဲ။
ေဒၚေအးေအးၾကည္။ ။ “ေလထုုထဲမွာ အခုုဆိုုရင္ တိုုးတက္လာတဲ့ ေခတ္ျဖစ္တဲ့ အတြက္ ေၾကာင့္ ေလထုုထဲမွာ ျပည့္ေနတတ္တဲ့ ဓါတ္ေငြ႕ေတြ၊ အရာေတြ အျဖစ္ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေတြ႔ရတတ္တာ ကေတာ့ နံပတ္ ၁ က ႏိုုက္ထရိုုဂ်င္ ေအာက္ဆိုုဒ္ဆိုုတာ ရွိတယ္။ ကာဗြန္မိုုေနာက္ဆိုုဒ္ ဆိုုတဲ့ ဓါတ္ေငြ႔ရွိတယ္။ ေနာက္တခုုက ဆာလ္ဖာဒိုုင္ေအာက္ဆိုုဒ္ ဆိုုတဲ့ ဓါတ္ေငြ႔ရွိတယ္။ ေနာက္တခုုက particular matter လိုု႔ေခၚတဲ့ အမႈန္အမႊားေတြ ရွိတယ္။ ေနာက္တခုုကေတာ့ ခဲ - lead ေပါ့ေနာ္။”
ေလထုုကိုု ညစ္ညမ္းေစတဲ့ ဓါတ္ေတြ ထဲက ႏုုိင္ထရိုုဂ်င္ေအာက္ဆိုုဒ္ က ဘယ္လိုု အႏၱရာယ္ ေပးပါသလဲ။
ေဒၚေအးေအးၾကည္။ ။“ ႏိုုက္ထရိုုဂ်င္ ေအာက္ဆိုုဒ္ ဆိုုရင္ သူ႔မွာ ႏိုုက္ထရိုုဂ်င္ ဒိုုင္ေအာက္ဆိုု္ဒ္ ျဖစ္ျဖစ္၊ ႏုုိက္ထရစ္အက္ဆစ္ ျဖစ္ျဖစ္၊ ႏိုုက္ထရပ္စ္ အက္ဆစ္ ျဖစ္ျဖစ္ သူတိုု႔မွာ အဲဒီ ၃ ခုု ပါတယ္။ အဲဒါကိုု ၿခံဳၿပီးေတာ့ ႏိုုက္ထရိုုဂ်င္ ေအာက္ဆိုုဒ္ လိုု႔ ေခၚတယ္။ သူတိုု႔က ဘယ္ေတာ့ ျဖစ္သလဲ ဆိုုရင္ ဥပမာ ႏုုိက္ထရိုုဂ်င္ ဒိုုင္ေအာက္ဆိုုဒ္ ဆိုုရင္ သူက ေတာ္ေတာ္ အႏၱရာယ္ ရွိတယ္။ သူက ဘယ္ကရလဲ ဆိုုရင္ ေလာင္စာ၊ ဘာေလာင္စာပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ေလထဲမွာ ေလာင္လိုုက္မယ္ ဆိုုရင္ ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ မိုု႔ကားေတြ၊ လ ွ်ပ္စစ္ ဓါတ္အားထုုတ္တဲ့ စက္ရံုုေတြ ကလည္း ေက်ာက္မီးေသြး ျဖစ္ျဖစ္၊ တျခား သဘာဝ ရုုပ္ၾကြင္း ေလာင္စာေတြကပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ ေလာင္ခိုုင္းၿပီးေတာ့မွာ ထုုတ္ရတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္မိုု႔ အဲဒါမ်ိဳးျဖစ္တယ္ေပါ့ေနာ္။ ေနာက္ၿပီး ေတာ့ ဘာပဲ လုုပ္လုုပ္ေပါ့၊ ေဖါက္ခဲြ ေလာင္ကၽြမ္းလိုု႔ ရွိရင္ ထြက္တာပါပဲ။ အဲဒီလိုု ေလာင္တဲ့ အခါမွာ ႏိုုက္ထရိုုဂ်င္ေအာက္ဆိုုဒ္ တင္ထြက္တာ မဟုုတ္ဖူး၊ ကာဗြန္မိုုေနာက္ဆိုုဒ္လည္း ထြက္တယ္။ ေနာက္ လူေတြရဲ့ ေမာ္ေတာ္ယာဥ္ေတြ သြားေနရင္ အဲဒီ အိတ္ေဇာပိုုက္ ေအာက္ထဲက ကာဗြန္မိုုေနာက္ဆိုုဒ္က ထြက္တယ္။”
ကာဗြန္မိုုေနာက္ဆိုုဒ္ကလည္း လူကိုု အေတာ္ ဒုုကၡ ေပးပါတယ္။ ဘယ္လိုု နည္းနဲ႔ ေပးတာပါလဲ။
ေဒၚေအးေအးၾကည္။ ။ “အဲဒါက ျမင္လည္း မျမင္ရဘူး။ ဒါေပမယ့္ မ်ားမ်ားရႈမိရင္ လူေတြကိုု ထိခိုုက္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လည္း ဆိုုေတာ့ သူ႔သဘာဝက အဲဒီ ရႈလိုုက္တဲ့ ေလကတဆင့္ ခႏၶာကိုုယ္ထဲကိုု ဝင္သြားတယ္ ဆိုုရင္၊ အဆုုတ္ရဲ့ သဘာဝက ေအာက္ဆီဂ်င္ေတြကိုု ခႏၶာကိုုယ္ထဲ ထည့္ေပးတယ္။ ေနာက္ ခႏၶာကိုုယ္ထဲက ကာဗြန္ဒိုုင္ေအာက္ဆိုုဒ္ေတြ ျပန္ထုုတ္တယ္။ တကယ္လိုု႔ ေလထဲမွာ ကာဗြန္မိုုေနာက္ဆိုုဒ္ မ်ားသြားရင္ သူက ေသြးထဲမွာ ရွိတဲ့ ဟီမိုုကလိုုဗင္ ဆိုုတဲ့ ပရိုုတိန္းက ေအာက္ဆီဂ်င္ကိုု သူေပါင္းလိုုက္တာ။ ၿပီးေတာ့မွ ခႏၶာကိုုယ္ အစိတ္အပိုုင္းေတြထဲကိုု သြားတာ။ အဲ သူက ကာဗြန္မိုုေနာက္ဆိုုဒ္ မ်ားရင္ ကာဗြန္မိုုေနာက္ဆိုုဒ္က ေအာက္ဆီဂ်င္နဲ႔ ဟီမုုိကလိုုဗင္ မေပါင္းခင္ သူက ဆီးၿပီး ေပါင္းပစ္လိုုက္တာ။ အဲဒီလုုိ ျဖစ္ေတာ့ ေအာက္ဆီဂ်င္နဲ႔ ဟီမိုုကလိုုဗင္က ေပါင္းဖုုိ႔ အခြင့္ မရေတာ့ဘူး။ မရေတာ့ လူဒုုကၡ ျဖစ္တာေပါ့။”
ဆာလ္ဖာဒိုုင္ေအာက္ဆိုုဒ္ ကေရာ ဘယ္လိုုအႏၱရာယ္ ရွိပါသလဲ။
ေဒၚေအးေအးၾကည္။ ။ “ဆာလဖာ ဒိုုင္ေအာက္ဆိုုဒ္ကလည္း ဒီလိုုပဲ။ သူကလည္း ဆာလ္ဖာပါတဲ့ ဓါတ္ေတြ ေလာင္ကၽြမ္းလိုု႔ ထြက္လာတာေပါ့ေနာ္။ သူကလည္း အလားတူ ထိခိုုက္ေစတာပဲ။”
ႏိုုက္ထရိုုဂ်င္ေအာက္ဆိုုဒ္ေတြနဲ႔ ေလထုုညစ္ညမ္းမႈ ရွိေနၿပီ ဆိုုတာကိုု အၾကမ္းဖ်င္းဘယ္လိုု သိႏိုုင္ပါသလဲ။
ေဒၚေအးေအးၾကည္။ ။“ႏိုုက္ထရိုုဂ်င္ေအာက္ဆိုုဒ္ေတြဆိုုရင္ လူေတြက မ်က္စိမွာ စပ္ဖ်င္းစပ္ဖ်င္း ျဖစ္တယ္တိုု႔၊ ႀကိမ္းစပ္စပ္ ျဖစ္တယ္ ဆိုုရင္ အဲဒါက ႏိုုက္ထရိုုဂ်င္ေအာက္ဆိုုဒ္။ ေနာက္ၿပီး အဆုုတ္မွာ သြားၿပီးထိခိုုက္တယ္။ ဒါေၾကာင့္မိုု႔ လူေတြက ေလထုုညစ္ညမ္းမႈ ရွိလား မရွိဘူးလား သိခ်င္ရင္ အလြယ္ဆံုုးက မ်က္ႏွာေတြ၊ မ်က္စိေတြ၊ ႏွာေခါင္းေတြ စပ္ဖ်င္းဖ်င္း ျဖစ္သလား။ ဒါက ႏိုုင္ထရိုုဂ်င္ ေအာက္ဆိုုဒ္ေတြ မ်ားေနတဲ့ သေဘာေပါ့ေနာ္။
ေနာက္ ေကာင္းကင္ကိုု ၾကည့္လိုုက္ပါ ေကာင္းကင္က ညိုုမဲမဲႀကီး ျဖစ္ေနၿပီ ဆိုုရင္ အဲဒါ ႏိုုက္ထရိုုဂ်င္ေအာက္ဆိုုဒ္ေတြ မ်ားလိုု႔ပဲ။ သူတုုိ႔က ေရာင္စဥ္တန္းမွာ၊ မ်က္စိက ျမင္ရတဲ့ ေရာင္စဥ္တန္းမွာ ႏုိုုက္ထရိုုဂ်င္ေအာက္ဆိုုဒ္ ေတြက အျပာနဲ႔ အစိမ္းကိုု ေရာင္စဥ္တန္းမွာ စုုပ္ယူလိုုက္တယ္။ ဒါေၾကာင့္မိုု႔ သူက အညိဳပဲ ေတြ႔ရေတာ့တာေပါ့ေနာ္။”
ေလထုုညစ္ညမ္းမႈကိုု ျဖစ္ေစတဲ့ အရာထဲမွာ အဆိုုးဆံုုးက အမႈန္အမႊားေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အမႈန္မႊားေတြကိုု ၾကာရွည္ ခပ္မ်ားမ်ား ရႈရိႈက္ရတဲ့ ေဒသေတြမွာ ေနထိုုင္သူေတြ အတြက္ Covid 19 အႏၱရာယ္ က သိပ္ႀကီးပါတယ္။
ေဒၚေအးေအးၾကည္။ ။“ အမႈန္အမႊား ဆိုုတာ ေသးေလ ျပႆနာ ပိုုမ်ားေလပါပဲ။ အမႈန္အမႊားမွာ ၂ မ်ိဳး ရွိတယ္။ ၁၀ မုုိက္ခရြန္ အရြယ္ေလာက္ေသးတဲ့ အမႈန္ေတြရွိတယ္။ ဒါကနဲနဲႀကီးတဲ့ အမႈန္လိုု႔ေခၚတယ္။ ေနာက္တခါ။ သူ႔ထက္ငယ္တဲ့ အမႈန္ေတြ။ ၂.၈ မိုုက္ခရြန္အမႈန္ေတြ ရွိတယ္။ ဒါက အခ်င္းကိုု ေျပာတာေနာ္။ အဲဒီအမႈန္ေလး ေတြကိုု pm 2.5 လိုု႔ေခၚတယ္။ ၂.၅ အမႈန္။ ဒီအမႈန္ေတြက အဆုုတ္ကိုု ထိခိုုက္ေစတာပဲ။ အမႈန္ေတြ ရႈရတယ္ ဆိုုေတာ့။ ဒီအမႈန္ေတြက အဆုုတ္ထဲ ဝင္သြားမယ္။ အသက္ရႈရတဲ့ အခါမွာ အခက္အခဲေတြ ျဖစ္မယ္။ ေနာက္ အမႈန္ေသးေသးေလး ေတြ က်ေတာ့ သိပ္ေသးလြန္းအားႀကီးေတာ့ အမႈန္ ၂.၅ မိုုက္ခရြန္ထက္ ငယ္တာ ဆိုုလိုု႔ရွိရင္ သူက ဆံျခည္မ်ွင္ထက္ အဆ ၃၀ ေလာက္ ငယ္တယ္။ အရမ္းေသးတယ္။ အဲဒီေတာ့ သူတိုု႔က အဆုုတ္ထဲ တင္ မကေတာ့ပဲ ေသြးထဲကိုု ေရာက္သြားတယ္။ အဲဒီလိ္ုု ေရာက္သြားတဲ့ အခါ ေသြးထဲမွာ ပါၿပီး လွည့္ပတ္ သြားတဲ့အခါ တေနရာရာမွာ ေသြးေၾကာသြားပိတ္တာ၊ ဦးေႏွာက္မွာ ပိတ္မွာလား၊ ႏွလံုုးမွာ ပိတ္မွာလား၊ အမ်ိဳးမ်ိဳး ပူရတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ သူက အင္မတန္ အႏၱရာယ္ ရွိပါတယ္။
အခုု Covid ကာလမွာ ဆိုုရင္ သိတဲ့ အတိုုင္းပဲ ေလထုုညစ္ညမ္းမႈ ဆိုုးတဲ့ ေနရာေတြက ပိုုၿပီးေတာ့ အထိနာတယ္ ဆိုုတာ သတိထားၿပီးေတာ့ ဒီသဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရး ဆိုုတာ လူေတြရဲ့ က်န္းမာေရးနဲ႔ ထိစပ္ေနလိုု႔ ထိန္းသိမ္းေနရတာ ဆိုုတဲ့ အသိတရားကိုု ႏွလံုုးသား ထဲမွာ ထားၿပီးေတာ့ Covid ကိုု ခုုခံကာကြယ္တဲ့ ေနရာမွာလည္း ထည့္ၿပီးေတာ့ စဥ္းစား သင့္ပါတယ္။”
ေဒၚေအးေအးၾကည္ရဲ့ ေျပာၾကားခ်က္နဲ႔ ပဲ ဒီသီတင္းပတ္အတြက္ သိပၺံနဲ႔ နည္းပညာ က႑ကိုု ဒီမွာပဲ ရပ္နားလိုုက္ပါရေစ။
