[[Zawgyi/Unicode]]
အမေရိကန်-အာဆီယံ ထိပ်သီးဆွေးနွေးပွဲမှာ မြန်မာ့အရေးဟာ ဆွေးနွေးစရာအကြောင်းတခုဖြစ်လာမယ်လို့ နှစ်ဘက်လုံးက ပြောထားပါတယ်။ မြန်မာ့အရေးဆိုင်ရာ အမေရိကန်သံတမန်ဟောင်းတွေကတော့ မြန်မာ့အရေးကိစ္စမှာ သက်ဆိုင်သူအစုအဖွဲ့အားလုံး အထူးသဖြင့် ကြားကာလအမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ NUG ကိုပါ ထိစပ်ဆောင်ရွက်ဖို့လိုမယ်လို့ အကြံပြုတိုက်တွန်းကြပါတယ်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရဲ့ အကြီးတန်းသံတမန်တဦးဖြစ်တဲ့ အင်ဒိုပစိတ်ဖိတ်ဒေသ ညှိနှိုင်းရေးမှူး Kurt Campbell ကလည်း အာဆီယံအနေနဲ့ မြန်မာ့အရေးမှာ ပိုပြီး ထဲထဲဝင်ဝင် သံတမန်ရေးဆောင်ရွက်ဖို့ တိုက်တွန်းနေပါတယ်။ ဒီအကြောင်း ကိုဝင်းမင်းက တင်ပြပေးထားပါတယ်။
ရုရှားရဲ့ ယူကရိန်းကိုကျုးကျော်မှုက ကမ္ဘာ့ထိပ်တန်းအရေးဖြစ်နေချိန် အမေရိကန်သမ္မတ Joe Biden အနေနဲ့ အာရှမှာလည်းစောင့်ကြည့်နေရတဲ့ တရုတ်ရဲ့အိမ်နီးချင်း မြန်မာလည်းပါတဲ့ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံတွေဘက်ကိုလည်း အလေးပေးလာတဲ့ ဒီ ထိပ်သီးပွဲမတိုင်ခင် အာရှဆိုင်ရာထိပ်တန်းအရာရှိကြီး Kurt Campbell က အခုလို ပြောပါတယ်။
“အာဆီယံအနေနဲ့ မြန်မာ့အရေးမှာ အရေးပါတဲ့ အခန်းကဏ္ဍကနေ ပါဝင်ခွင့်ရှိနေပါတယ်။ ပိုထိရောက်မယ့် သံတမန်ရေးသုံးဖို့ အားပေးလိုပါတယ်။ အခု ဖြစ်ပျက်နေတာတွေကို ကျနော်တိုမေ့ပြီးလျစ်လျူရှုထားတာမျိုး မလုပ်နိုင်ပါဘူး။ ဒါက အာဆီယံ အလုပ်ပဲ”..လို့ ပြောလိုက်ရုံနဲ့လည်း မလုံလောက်ပါဘူး။ ဒါကြောင့် အာဆီယံအနေနဲ့ တကယ် ထိရောက်အောင် လက်ရှိအစိုးရနဲ့ရော အတိုက်အခံတွေနဲ့ပါ ဆက်ဆံဆောင်ရွက် သွားပြီး မြန်မာကြုံနေရတဲ့ အလွန်ခက်ခဲ ကြေကွဲစရာကောင်းလွန်းတဲ့အခြေအနေကနေ ပြန်ထွက်နိုင်ဖို့ မျှော်လင့်ထားပါတယ်။”
မြန်မာ့ဒီမိုကရေစီအပြောင်းအလဲအစမှာ မြန်မာထိပ်တန်းခေါင်းဆောင်တွေနဲ့ မဟာဗျူဟာကျကျ ဆွေးနွေးပြီး အဲ့ဒိအချိန်က သမ္မတ Barack Obama နဲ့ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Hillary Clinton တို့ကို အနီးကပ်အကြံပေးခဲ့တဲ့ အာရှကျွမ်းကျင်သူ ညှိနှိုင်းရေးမှူး Campbell အနေနဲ့ မနေ့ကပဲ USIP အမေရိကန် ငြိမ်းချမ်းရေးအဖွဲ့မှာ အခုလိုပြောခဲ့တာပါ။ ဒီအပေါ် Mr. Campbell နဲ့ နီးနီးကပ်ကပ်တွဲလုပ်ခဲ့ဖူးပြီး အဲ့ဒိအချိန်က သမ္မတအိုဘားမားရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အမေရိကန်အထူးသံနဲ့ နောက် မြန်မာဆိုင်ရာ သံအမတ်ဟောင်း Derek Mitchell က ပြောပါတယ်။
“သူ့အနေနဲ့ ကျနော်တို့ရပ်တည်ချက်၊ စစ်အုပ်စုအပေါ် ဆက်ပြီး စီးပွားရေး ဒဏ်ခတ်ဖိအားပေး အထီးကျန်စေတာတွေက ဘယ်လိုအရေးကြီးကြောင်း ကျနော်တို့ယုံကြည်ထားတာကို ရှင်းပြမှာပါ။ အာဆီယံထဲမှာလည်း ဆက်ဖိအားပေးဖို့ အရေးကြီးတာကို ပြောမှာပါ။ အာဆီယံ ဘုံသဘောတူချက် ၅ ချက်ကို အသေအချာ အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ကလည်း အာဆီယံ ဂုဏ်သိက္ခာအတွက် အရေးပါကြောင်း၊ နောက် စစ်အုပ်စု ငွေကြေးပိုင်ဆိုင်မှုနဲ့ လက်နက်ဝယ်ယူနိုင်မှုစတာတွေ ပိတ်ဆို့ဒဏ်ခတ်မှု အရေးပါတာကိုလည်း ပြောပြမှာပါ။ ဒါ့အပြင် အာဆီယံအနေနဲ့ မြန်မာပြည်သူတွေဆန္ဒကို အလေးပေးတာပြဖို့ NUG နဲ့ တခြား အတိုက်အခံ ဒီမိုကရေစီအင်အားစုတွေနဲ့ ထိတွေ့ဆက်ဆံဖို့ အရေးကြီးလာတာကိုလည်း ပြောမှာပါ။”
NUG အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဒေါ်ဇင်မာအောင်အနေနဲ့လည်း အမေရိကန် ဒုနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Wendy Sherman နဲ့ ဒီ ထိပ်သီးပွဲကာလတွေ့ဖို့ရှိနေချိန်မှာ မလေးရှားနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးကလည်း အာဆီယံကို အလားတူ NUG နဲ့ ထိတွေ့ဆက်ဆံဖို့ အကြံပြုထားပါတယ်။ အဲ့ဒိတော့ အရှေ့တောင် အာရှတခုလုံးနဲ့ သံတမန်ရေး လုံခြုံရေးသာမကဘဲ အမေရိကန်အစိုးရတခုလုံးက ပိုပြီး ထဲထဲဝင်ဝင် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး အဓိက ဦးတည်ထားတဲ့ ဒီ ထိပ်သီးပွဲအကြောင်းကိုလည်း မြန်မာဆိုင်ရာ အမေရိကန် သံမှူးကြီးဟောင်း Priscilla Clapp ကလည်း အခုလို ပြောပါတယ်။
“ဒီ ထိပ်သီးပွဲမှာ မြန်မာကိစ္စက ဆွေးနွေးမဲ့ အကြောင်းအရာ တခုပါ။ ဒါပေမယ့် ဒီတခုတည်း ဆွေးနွေးမှာတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ အမေရိကန်ရဲ့ အကျိုးစီးပွားက အများကြီး ကြီးမားကျယ်ပြန့်ပါတယ်။ အရှေ့တောင် အာရှတခုလုံးက နိုင်ငံတွေနဲ့ ဆက်ဆံရေးကိစ္စက အဓိက ဆွေးနွေးမဲ့အချက်ပါ။ အဲ့ဒိတော့ တကယ့် မဟာဗျူဟာ အခြေခံကျတဲ့ ကိစ္စရပ်တွေ၊ ဥတုရာသီပြောင်းလဲမှုကနေ ကုန်သွယ်ရေး၊ နောက် တောင်ပစိဖိတ်ဒေသတွင်းကိစ္စတွေ အထိပါ ဖြေရှင်းနိုင်ရေး ဆွေးနွေးကြမှာပါ။ အဲ့ဒိတော့ မြန်မာပြဿနာကိုလည်း ဒီ ထိပ်သီးပွဲမှာ ထည့်အဖြေရှာနိုင်ဖို့ ဆွေးနွေးမှာပါ။”
အဲ့ဒီတော့ ဒီထိပ်သီးပွဲထဲ မြန်မာ့အရေး ဖြစ်နိုင်တဲ့ အဖြေအတွက်မေးရာမှာ မြန်မာနိုင်ငံမှာ လက်ရှိ အမေရိကန်သံအမတ်ကြီး Thomas Vajda မတိုင်ခင် နောက်ဆုံးတာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့တဲ့ သံအမတ်ကြီးဟောင်း Scot Marciel ကလည်း -
“ဒီနေရာမှာ အဖြေလွယ်လွယ် မရှိတာ သေချာပါတယ်။ အခြေအနေက အရမ်း ခက်ခဲရူပ်ထွေးလွန်းလာပါတယ်။ မြန်မာဗိုလ်ချုပ်ကြီးတွေကို အပြောင်းအလဲလုပ်ပေးဖို့ နားဝင်အောင်ပြောဖို့ မလွယ်တော့ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် အရေးတကြီး နားလည်ထားသင့်တာက အခု အာဏာသိမ်းမှုက ပုံမှန်သိမ်းတာမျိုး မဟုတ်တော့ပါဘူး။ စစ်အုပ်စုအနေနဲ့ ကိုယ့်ပြည်သူကိုယ် ပြန်စစ်ခင်းနေတဲအဆင့်ပါ။ ဒါကြောင့် စစ်အုပ်စုကို အာဏာကနေ ဖိအားပေး နောက်ဆုတ်သွားစေတာကလွဲလို့ ပုံမှန်ပြန်တည်ငြိမ်လာအောင် လုပ်ဖို့ မလွယ်တော့ပါဘူး။ အဲ့ဒိတော့ ပါဝင်ပတ်သက်နေတဲ့ အစိုးရတွေအားလုံးအနေနဲ့ မြန်မာပြည်သူတွေဘက်က ရပ်တည်ဖို့လိုလာတာကို နားလည်လာကြဖို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။”
ဒါ့အပြင် အခုထိပ်သီးပွဲထဲ မြန်မာအရေး အဓိက နည်းလမ်းသစ်ရှာ ဆွေးနွေးနိုင်တာကိုလည်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ ၁၉၉၉ က နေ ၂၀၀၂ ခုအထိ အမေရိကန် သံအမတ်အဆင့်မထားချိန် ထိပ်ဆုံးတာဝန်ရှိသူဖြစ်ခဲ့ပြီး လက်ရှိ USIP အဖွဲ့ အကြီးတန်းအကြံပေး Priscilla Clapp က -
“အခု ထိပ်သီးပွဲမှာ အာဆီယံရဲ့ ဘုံသဘောတူချက် (၅) ရပ်ကိုပဲ အလေးအနက်ထား ဆွေးနွေးကြလိမ့်မယ် လို့ မထင်ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ဒီ သဘောတူချက်ထဲက အပိုင်းတချို့ ဥပမာ လူသားချင်းစာနာမူဆိုင်ရာကူညီမူမျိုးတော့ အလေးအနက် ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ နိုင်ငံထဲ လက်လှမ်းမီနိုင်ဖို့၊ ခုခံအင်အားစုတွေနဲ့ ချိတ်ဆက် ထားနိုင်ဖို့ပါ။ ဒီ ဘုံ (၅) ချက်က အာဏာမသိမ်းခင်က အခြေအနေဟောင်းကို ပြန်သွားဖို့ အဆင့်ပဲ ရှိပါတယ်။ ဒါကို အခု ပြည်သူအများစုက မလိုချင်တော့ပါဘူး။ တကယ့်စစ်မှန်တဲ့ ဖယ်ဒရယ်ပြည်ထောင်စု အဆင့်ထိ သွားဖို့ ယာယီ သဘောတူထားကြပါပြီ။”
ဒီနေရာမှာ အခုလို အဖြေရှာရေး NUG နဲ့ ပိုပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ အရေးပါလာတယ်လို့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အစိုးရတက်ချိန်နဲ့ အာဏာမသိမ်းခင်၂၀၁၆ ကနေ ၂၀၂၀ ခုနှစ်အထိ တာဝန်ယူခဲ့တဲ့ လက်ရှိ Sandford တက္ကသိုလ် အကြီးတန်းသုတေသီ သံအမတ်ကြီးဟောင်း Scot Marciel က ဆိုပါတယ်။
“မြန်မာနိုင်ငံမှာ တကယ့်ကို အရေးပါတဲ့ ဘယ်လို တိုးတက်မှုမျိုးမဆို ဖြစ်လာစေချင်တယ်ဆိုရင်တော့ အမေရိကန်နဲ့ အာဆီယံနိုင်ငံတွေ အနေနဲ့ NUG နဲ့ ပိုချိတ်ဆက်လုပ်ဆောင်သွားဖို့ လိုလာနေပါပြီ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ NUG က နစကထက် ပိုတရားဝင်တယ်လေ၊ ပြည်သူ့ထောက်ခံမူ ပိုရထားလို့ပါ။”
ဒါ့အပြင် သံအမတ်ကြီးဟောင်း Scot Marciel မတိုင်ခင် မြန်မာနိုင်ငံမှာ ၂၀၁၂ ကနေ ၂၀၁၆ ခုနှစ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အစိုးရတက်လာချိန်အထိ တာဝန်ယူခဲ့တဲ့ သံအမတ်ကြီးဟောင်း Derek Mitchell ကလည်း အခုထိပ်သီးပွဲမှာ အမေရိကန် သမ္မတ Biden ကို အဓိက အကြံပေးမယ့် Kurt Campbell က အာဆီယံကို ပိုထိရောက်တဲ့ သံတမန်ရေးဖြစ်ဖို့ ပြောတဲ့အပေါ် အခုလို မှတ်ချက်ပေးပါတယ်။
“ဒါက နစကနဲ့ သံတမန်ရေးအရ ဆက်ဆံပြောဆိုဖို့ပါ။ ဆိုလိုတာက အခုလုပ်နေပုံနဲ့တော့ ဘယ်မှ မရောက် ဘူး၊ ရေရှည် အထီးကျန်ဖက် ဦးတည်သွားမယ်ပေါ့။ ဒေသတွင်းအမြင်အရလည်း တရားဝင်မူမရှိတော့ဘဲ အာဆီယံဒေသတခုလုံးပါ မတည်မငြိမ်ဖြစ်စေမှာကို စိုးရိမ်လာနေရပါပြီ။ ဒါကြောင့် ငွေတွေလက်နက်တွေ စစ်ကောင်စီလက်ထဲ မရောက်ဖို့ဟာနေတာတွေ ဝိုင်းပိတ်ဆို့ရေး အားလုံးထောက်ခံလာဖို့ ဖိအားတွေပိုများလာမှာကို ဖိအားပေးပြောဖို့ လိုလာပါပြီ။ နောက် အာဆီယံအနေနဲ့ တရုတ်နဲ့လည်းချိတ်ဆက်ပြီး ဒေသတွင်းမှာ အခုလို ဆုတ်ယုတ်ကျဆင်းနေတဲ့ မြန်မာဟာ အားလုံးအတွက် မကောင်းတာ၊ ကျန်းမာရေးလုံခြုံရေးပြဿနာတွေဆက်လာမှာအတွက် ဘုံတာဝန်ဖြစ်လာနေတာမျိုး လက်ခံလာအောင် ချပြတာမျိုးကို ဆိုလိုတာပါ။ လက်ရှိ မြန်မာရဲ့စိန်ခေါ်ချက် အဖြေရှာရေးကအားလုံးရဲ့ ဘုံအကျိုးစီးပွားဖြစ်လာနေပါတယ်။”
တကယ်တော့ တရုတ်အရေးကို အဓိကထားပြီး အမေရိကန်နဲ့ အာဆီယံနိုင်ငံတွေ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး ဆွေးနွေးလေ့ရှိတဲ့ ဒီ ထိပ်သီးပွဲမှာ အခုတခေါက်တော့ ထိပ်တန်းရောက် ယူကရိန်းအရေးနဲ့ စစ်အာဏာသိမ်းခံ မြန်မာ့အရေးအပေါ် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့လည်း အလေးထားဆွေးနွေးဖို့ရှိနေတယ်လို့ ကျွမ်းကျင်သူတွေက ဆိုပါတယ် ခင်ဗျာ။
=============
[[Unicode]]
မွနျမာ့အရေး ကနျဝါရင့ျသံတမနျဟောငျးတှေ အမွငျ
အမရေိကနျ-အာဆီယံ ထိပျသီးဆှေးနှေးပှဲမှာ မွနျမာ့အရေးဟာ ဆှေးနှေးစရာအကွောငျးတခုဖွဈလာမယျလို့ နှဈဘကျလုံးက ပွောထားပါတယျ။ မွနျမာ့အရေးဆိုငျရာ အမရေိကနျသံတမနျဟောငျးတှကေတော့ မွနျမာ့အရေးကိစ်စမှာ သကျဆိုငျသူအစုအဖှဲ့အားလုံး အထူးသဖွင့ျ ကွားကာလအမြိုးသားညီညှတျရေးအစိုးရ NUG ကိုပါ ထိစပျဆောငျရှကျဖို့လိုမယျလို့ အကွံပွုတိုကျတှနျးကွပါတယျ။ အမရေိကနျပွညျထောငျစုရဲ့ အကွီးတနျးသံတမနျတဦးဖွဈတဲ့ အငျဒိုပစိတျဖိတျဒသေ ညှိနှိုငျးရေးမှူး Kurt Campbell ကလညျး အာဆီယံအနနေဲ့ မွနျမာ့အရေးမှာ ပိုပွီး ထဲထဲဝငျဝငျ သံတမနျရေးဆောငျရှကျဖို့ တိုကျတှနျးနပေါတယျ။ ဒီအကွောငျး ကိုဝငျးမငျးက တငျပွပေးထားပါတယျ။
ရုရှားရဲ့ ယူကရိနျးကိုကြုးကြောျမှုက ကမ်ဘာ့ထိပျတနျးအရေးဖွဈနခြေိနျ အမရေိကနျသမ်မတ Joe Biden အနနေဲ့ အာရှမှာလညျးစောင့ျကွည့ျနရေတဲ့ တရုတျရဲ့အိမျနီးခငြျး မွနျမာလညျးပါတဲ့ အရှေ့တောငျအာရှနိုငျငံတှဘေကျကိုလညျး အလေးပေးလာတဲ့ ဒီ ထိပျသီးပှဲမတိုငျခငျ အာရှဆိုငျရာထိပျတနျးအရာရှိကွီး Kurt Campbell က အခုလို ပွောပါတယျ။
“အာဆီယံအနနေဲ့ မွနျမာ့အရေးမှာ အရေးပါတဲ့ အခနျးကဏ်ဍကနေ ပါဝငျခှင့ျရှိနပေါတယျ။ ပိုထိရောကျမယ့ျ သံတမနျရေးသုံးဖို့ အားပေးလိုပါတယျ။ အခု ဖွဈပကြျနတောတှကေို ကနြောျတိုမေ့ပွီးလစြျလြူရှုထားတာမြိုး မလုပျနိုငျပါဘူး။ ဒါက အာဆီယံ အလုပျပဲ”..လို့ ပွောလိုကျရုံနဲ့လညျး မလုံလောကျပါဘူး။ ဒါကွောင့ျ အာဆီယံအနနေဲ့ တကယျ ထိရောကျအောငျ လကျရှိအစိုးရနဲ့ရော အတိုကျအခံတှနေဲ့ပါ ဆကျဆံဆောငျရှကျ သှားပွီး မွနျမာကွုံနရေတဲ့ အလှနျခကျခဲ ကွကှေဲစရာကောငျးလှနျးတဲ့အခွအေနကေနေ ပွနျထှကျနိုငျဖို့ မြှောျလင့ျထားပါတယျ။”
မွနျမာ့ဒီမိုကရစေီအပွောငျးအလဲအစမှာ မွနျမာထိပျတနျးခေါငျးဆောငျတှနေဲ့ မဟာဗြူဟာကကြြ ဆှေးနှေးပွီး အဲ့ဒိအခြိနျက သမ်မတ Barack Obama နဲ့ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီး Hillary Clinton တို့ကို အနီးကပျအကွံပေးခဲ့တဲ့ အာရှကြှမျးကငြျသူ ညှိနှိုငျးရေးမှူး Campbell အနနေဲ့ မနေ့ကပဲ USIP အမရေိကနျ ငွိမျးခမြျးရေးအဖှဲ့မှာ အခုလိုပွောခဲ့တာပါ။ ဒီအပေါျ Mr. Campbell နဲ့ နီးနီးကပျကပျတှဲလုပျခဲ့ဖူးပွီး အဲ့ဒိအခြိနျက သမ်မတအိုဘားမားရဲ့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ အမရေိကနျအထူးသံနဲ့ နောကျ မွနျမာဆိုငျရာ သံအမတျဟောငျး Derek Mitchell က ပွောပါတယျ။
“သူ့အနနေဲ့ ကနြောျတို့ရပျတညျခကြျ၊ စဈအုပျစုအပေါျ ဆကျပွီး စီးပှားရေး ဒဏျခတျဖိအားပေး အထီးကနြျစတောတှကေ ဘယျလိုအရေးကွီးကွောငျး ကနြောျတို့ယုံကွညျထားတာကို ရှငျးပွမှာပါ။ အာဆီယံထဲမှာလညျး ဆကျဖိအားပေးဖို့ အရေးကွီးတာကို ပွောမှာပါ။ အာဆီယံ ဘုံသဘောတူခကြျ ၅ ခကြျကို အသအေခြာ အကောငျအထညျဖောျဖို့ကလညျး အာဆီယံ ဂုဏျသိက်ခာအတှကျ အရေးပါကွောငျး၊ နောကျ စဈအုပျစု ငှကွေေးပိုငျဆိုငျမှုနဲ့ လကျနကျဝယျယူနိုငျမှုစတာတှေ ပိတျဆို့ဒဏျခတျမှု အရေးပါတာကိုလညျး ပွောပွမှာပါ။ ဒါ့အပွငျ အာဆီယံအနနေဲ့ မွနျမာပွညျသူတှဆေန်ဒကို အလေးပေးတာပွဖို့ NUG နဲ့ တခွား အတိုကျအခံ ဒီမိုကရစေီအငျအားစုတှနေဲ့ ထိတှေ့ဆကျဆံဖို့ အရေးကွီးလာတာကိုလညျး ပွောမှာပါ။”
NUG အမြိုးသားညီညှတျရေးအစိုးရ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီး ဒေါျဇငျမာအောငျအနနေဲ့လညျး အမရေိကနျ ဒုနိုငျငံခွားရေးဝနျကွီး Wendy Sherman နဲ့ ဒီ ထိပျသီးပှဲကာလတှေ့ဖို့ရှိနခြေိနျမှာ မလေးရှားနိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးကလညျး အာဆီယံကို အလားတူ NUG နဲ့ ထိတှေ့ဆကျဆံဖို့ အကွံပွုထားပါတယျ။ အဲ့ဒိတော့ အရှေ့တောငျ အာရှတခုလုံးနဲ့ သံတမနျရေး လုံခွုံရေးသာမကဘဲ အမရေိကနျအစိုးရတခုလုံးက ပိုပွီး ထဲထဲဝငျဝငျ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျရေး အဓိက ဦးတညျထားတဲ့ ဒီ ထိပျသီးပှဲအကွောငျးကိုလညျး မွနျမာဆိုငျရာ အမရေိကနျ သံမှူးကွီးဟောငျး Priscilla Clapp ကလညျး အခုလို ပွောပါတယျ။
“ဒီ ထိပျသီးပှဲမှာ မွနျမာကိစ်စက ဆှေးနှေးမဲ့ အကွောငျးအရာ တခုပါ။ ဒါပမေယ့ျ ဒီတခုတညျး ဆှေးနှေးမှာတော့ မဟုတျပါဘူး။ အမရေိကနျရဲ့ အကြိုးစီးပှားက အမြားကွီး ကွီးမားကယြျပွန့ျပါတယျ။ အရှေ့တောငျ အာရှတခုလုံးက နိုငျငံတှနေဲ့ ဆကျဆံရေးကိစ်စက အဓိက ဆှေးနှေးမဲ့အခကြျပါ။ အဲ့ဒိတော့ တကယ့ျ မဟာဗြူဟာ အခွခေံကတြဲ့ ကိစ်စရပျတှေ၊ ဥတုရာသီပွောငျးလဲမှုကနေ ကုနျသှယျရေး၊ နောကျ တောငျပစိဖိတျဒသေတှငျးကိစ်စတှေ အထိပါ ဖွရှေငျးနိုငျရေး ဆှေးနှေးကွမှာပါ။ အဲ့ဒိတော့ မွနျမာပွူနာကိုလညျး ဒီ ထိပျသီးပှဲမှာ ထည့ျအဖွရှောနိုငျဖို့ ဆှေးနှေးမှာပါ။”
အဲ့ဒီတော့ ဒီထိပျသီးပှဲထဲ မွနျမာ့အရေး ဖွဈနိုငျတဲ့ အဖွအေတှကျမေးရာမှာ မွနျမာနိုငျငံမှာ လကျရှိ အမရေိကနျသံအမတျကွီး Thomas Vajda မတိုငျခငျ နောကျဆုံးတာဝနျထမျးဆောငျခဲ့တဲ့ သံအမတျကွီးဟောငျး Scot Marciel ကလညျး -
“ဒီနရောမှာ အဖွလှေယျလှယျ မရှိတာ သခြောပါတယျ။ အခွအေနကေ အရမျး ခကျခဲရူပျထှေးလှနျးလာပါတယျ။ မွနျမာဗိုလျခြုပျကွီးတှကေို အပွောငျးအလဲလုပျပေးဖို့ နားဝငျအောငျပွောဖို့ မလှယျတော့ပါဘူး။ ဒါပမေယ့ျ အရေးတကွီး နားလညျထားသင့ျတာက အခု အာဏာသိမျးမှုက ပုံမှနျသိမျးတာမြိုး မဟုတျတော့ပါဘူး။ စဈအုပျစုအနနေဲ့ ကိုယ့ျပွညျသူကိုယျ ပွနျစဈခငျးနတေဲအဆင့ျပါ။ ဒါကွောင့ျ စဈအုပျစုကို အာဏာကနေ ဖိအားပေး နောကျဆုတျသှားစတောကလှဲလို့ ပုံမှနျပွနျတညျငွိမျလာအောငျ လုပျဖို့ မလှယျတော့ပါဘူး။ အဲ့ဒိတော့ ပါဝငျပတျသကျနတေဲ့ အစိုးရတှအေားလုံးအနနေဲ့ မွနျမာပွညျသူတှဘေကျက ရပျတညျဖို့လိုလာတာကို နားလညျလာကွဖို့ မြှောျလင့ျပါတယျ။”
ဒါ့အပွငျ အခုထိပျသီးပှဲထဲ မွနျမာအရေး အဓိက နညျးလမျးသဈရှာ ဆှေးနှေးနိုငျတာကိုလညျး မွနျမာနိုငျငံမှာ ၁၉၉၉ က နေ ၂၀၀၂ ခုအထိ အမရေိကနျ သံအမတျအဆင့ျမထားခြိနျ ထိပျဆုံးတာဝနျရှိသူဖွဈခဲ့ပွီး လကျရှိ USIP အဖှဲ့ အကွီးတနျးအကွံပေး Priscilla Clapp က -
“အခု ထိပျသီးပှဲမှာ အာဆီယံရဲ့ ဘုံသဘောတူခကြျ (၅) ရပျကိုပဲ အလေးအနကျထား ဆှေးနှေးကွလိမ့ျမယျ လို့ မထငျပါဘူး။ ဒါပမေယ့ျ ဒီ သဘောတူခကြျထဲက အပိုငျးတခြို့ ဥပမာ လူသားခငြျးစာနာမူဆိုငျရာကူညီမူမြိုးတော့ အလေးအနကျ ဆှေးနှေးနိုငျပါတယျ။ နိုငျငံထဲ လကျလှမျးမီနိုငျဖို့၊ ခုခံအငျအားစုတှနေဲ့ ခြိတျဆကျ ထားနိုငျဖို့ပါ။ ဒီ ဘုံ (၅) ခကြျက အာဏာမသိမျးခငျက အခွအေနဟေောငျးကို ပွနျသှားဖို့ အဆင့ျပဲ ရှိပါတယျ။ ဒါကို အခု ပွညျသူအမြားစုက မလိုခငြျတော့ပါဘူး။ တကယ့ျစဈမှနျတဲ့ ဖယျဒရယျပွညျထောငျစု အဆင့ျထိ သှားဖို့ ယာယီ သဘောတူထားကွပါပွီ။”
ဒီနရောမှာ အခုလို အဖွရှောရေး NUG နဲ့ ပိုပူးပေါငျးဆောငျရှကျဖို့ အရေးပါလာတယျလို့ မွနျမာနိုငျငံမှာ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျအစိုးရတကျခြိနျနဲ့ အာဏာမသိမျးခငျ၂၀၁၆ ကနေ ၂၀၂၀ ခုနှဈအထိ တာဝနျယူခဲ့တဲ့ လကျရှိ Sandford တက်ကသိုလျ အကွီးတနျးသုတသေီ သံအမတျကွီးဟောငျး Scot Marciel က ဆိုပါတယျ။
“မွနျမာနိုငျငံမှာ တကယ့ျကို အရေးပါတဲ့ ဘယျလို တိုးတကျမှုမြိုးမဆို ဖွဈလာစခေငြျတယျဆိုရငျတော့ အမရေိကနျနဲ့ အာဆီယံနိုငျငံတှေ အနနေဲ့ NUG နဲ့ ပိုခြိတျဆကျလုပျဆောငျသှားဖို့ လိုလာနပေါပွီ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ NUG က နစကထကျ ပိုတရားဝငျတယျလေ၊ ပွညျသူ့ထောကျခံမူ ပိုရထားလို့ပါ။”
ဒါ့အပွငျ သံအမတျကွီးဟောငျး Scot Marciel မတိုငျခငျ မွနျမာနိုငျငံမှာ ၂၀၁၂ ကနေ ၂၀၁၆ ခုနှဈ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျအစိုးရတကျလာခြိနျအထိ တာဝနျယူခဲ့တဲ့ သံအမတျကွီးဟောငျး Derek Mitchell ကလညျး အခုထိပျသီးပှဲမှာ အမရေိကနျ သမ်မတ Biden ကို အဓိက အကွံပေးမယ့ျ Kurt Campbell က အာဆီယံကို ပိုထိရောကျတဲ့ သံတမနျရေးဖွဈဖို့ ပွောတဲ့အပေါျ အခုလို မှတျခကြျပေးပါတယျ။
“ဒါက နစကနဲ့ သံတမနျရေးအရ ဆကျဆံပွောဆိုဖို့ပါ။ ဆိုလိုတာက အခုလုပျနပေုံနဲ့တော့ ဘယျမှ မရောကျ ဘူး၊ ရရှေညျ အထီးကနြျဖကျ ဦးတညျသှားမယျပေါ့။ ဒသေတှငျးအမွငျအရလညျး တရားဝငျမူမရှိတော့ဘဲ အာဆီယံဒသေတခုလုံးပါ မတညျမငွိမျဖွဈစမှောကို စိုးရိမျလာနရေပါပွီ။ ဒါကွောင့ျ ငှတှေလေကျနကျတှေ စဈကောငျစီလကျထဲ မရောကျဖို့ဟာနတောတှေ ဝိုငျးပိတျဆို့ရေး အားလုံးထောကျခံလာဖို့ ဖိအားတှပေိုမြားလာမှာကို ဖိအားပေးပွောဖို့ လိုလာပါပွီ။ နောကျ အာဆီယံအနနေဲ့ တရုတျနဲ့လညျးခြိတျဆကျပွီး ဒသေတှငျးမှာ အခုလို ဆုတျယုတျကဆြငျးနတေဲ့ မွနျမာဟာ အားလုံးအတှကျ မကောငျးတာ၊ ကနြျးမာရေးလုံခွုံရေးပွူနာတှဆေကျလာမှာအတှကျ ဘုံတာဝနျဖွဈလာနတောမြိုး လကျခံလာအောငျ ခပြွတာမြိုးကို ဆိုလိုတာပါ။ လကျရှိ မွနျမာရဲ့စိနျခေါျခကြျ အဖွရှောရေးကအားလုံးရဲ့ ဘုံအကြိုးစီးပှားဖွဈလာနပေါတယျ။”
တကယျတော့ တရုတျအရေးကို အဓိကထားပွီး အမရေိကနျနဲ့ အာဆီယံနိုငျငံတှေ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျရေး ဆှေးနှေးလေ့ရှိတဲ့ ဒီ ထိပျသီးပှဲမှာ အခုတခေါကျတော့ ထိပျတနျးရောကျ ယူကရိနျးအရေးနဲ့ စဈအာဏာသိမျးခံ မွနျမာ့အရေးအပေါျ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျဖို့လညျး အလေးထားဆှေးနှေးဖို့ရှိနတေယျလို့ ကြှမျးကငြျသူတှကေ ဆိုပါတယျ ခငျဗြာ။
=============
