စစ်အေးခေတ်လွန် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးမှာ အင်အားစုဖွဲ့မှုတွေ အများအပြား ဖြစ်ထွန်းလာတဲ့အတွက် ကုလသမဂ္ဂရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တချို့ဟာ ပင်မအခြေခံမူထက် အင်အားတောင့်တဲ့ အုပ်စုတွေအလိုကျ ဖြစ်နေတယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ မြန်မာသံအမတ်ကြီး ဦးဟောက်ဒိုဆွမ်းက ဆိုပါတယ်။ အာဆီယံအဖွဲ့ကတော့ မြန်မာ့ပြဿနာရဲ့ အခြေအနေမှန်ကို နားလည်ပြီး ကုလသမဂ္ဂအနေနဲ့လည်း အာဆီယံလို နားလည်လုပ်ဆောင်မယ်ဆိုရင် ပိုကောင်းလိမ့်မယ်လို့ ပြောပါတယ်။ အသေးစိတ်ကို သံအမတ်ကြီး ဦးဟောက်ဒိုဆွမ်း နဲ ဦးကျော်ဇံသာတို့ ဆွေးနွေးသုံးသပ်ရာမှာ မြန်မာသံအမတ်ကြီးက အခုလို စပြောပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ နေရပ်စွန့်ခွါသွားတဲ့ မူစလင်တွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ပြဿနာဟာ ကျနော်တို့နိုင်ငံအတွက် ပြည်တွင်းမှာသာမကဘဲ နိုင်ငံတကာမျက်နှာစာမှာပါ အကြီးမားဆုံးသော ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့နေရသော အခက်အခဲ ပြဿနာတခုဆိုတာ မှန်ပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ကျနော်တို့ ဒီမိုကရေစီ အသွင်ကူးပြောင်းရေးကာလကို စတင်ခဲ့တဲ့ ပြည်သူ့အစိုးရ ရွေးချယ်တင်မြှောက်ခဲ့တဲ့ ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲပြီးတဲ့နောက်ပိုင်းမှာ ကျနော်တို့ရဲ့ မျှော်မှန်းချက်တွေနဲ့ အားထုတ်ကြိုးပမ်းမှုတွေရဲ့ အကြီးမားဆုံးသော အဟန့်အတားကြီးကတော့ ဒီကိစ္စပဲလို့ပြောမယ်ဆိုရင် မမှားဘူးပေါ့။ ဒီဟာနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ကျနော်တို့ ကုလသမဂ္ဂ မျက်နှာစာမှာ မကြုံစဖူး၊ အမှန်အတိုင်းပြောရရင် ကုလသမဂ္ဂသမိုင်းမှာ နိုင်ငံတနိုင်ငံပေါ် လူ့အခွင့်အရေးကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်ပြီး humanitarian issues ခေါ်တဲ့ ဒုက္ခသည်ပြဿနာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကျနော်တို့လောက် ဖိအားအများဆုံးပေးခံရတဲ့နိုင်ငံ ကျနော်တို့လောက် မရှိပါဘူး။ ကျနော်တို့က လူ့အခွင့်ရေးကောင်စီမှာနဲ့ ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံ၊ လုံခြုံရေးကောင်စီတို့မှာ ဘက်ပေါင်းစုံကနေ ဖိအားပေးခြင်း ခံနေရတာမို့ တော်တော်လေး ကြီးကြီးမားမား ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ အခက်အခဲလို့ပဲ ပြောချင်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ မြန်မာနိုင်ငံပေါ် ကုလသမဂ္ဂအနေနဲ့ ဘာဖြစ်လို့ ဒီလောက်တော်မှ မကြုံစဖူးတဲ့ ဖိအားပေးရတာလဲ။ ကျနော် နှစ်ခု စဉ်းစားမိပါတယ်။ ကုလသမဂ္ဂအသိုင်းအဝိုင်းက အမှန်အတိုင်း နားမလည်လို့လား။ တချို့ကလဲ ကုလသမဂ္ဂက ဘက်လိုက်တယ်။ Bias ဖြစ်တယ်။ မြန်မာနိုင်ငံက ခုခံနိုင်စွမ်း သိပ်မရှိလို့ - ဆိုကြပါစို့ .. ဟိုတုန်းကဆိုရင် တရုတ်ရဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေ အများကြီးရှိခဲ့ပေမယ့် တရုတ်ရဲ့ စီးပွားရေးအင်အားကြောင့် တရုတ်ကို ဒီလိုဖိအားကြီးကြီးမားမား မပေးရဲဘူး စသဖြင့် ပြောကြတာရှိကြပါတယ်။ သံအမတ်ကြီး ဘယ်လိုနှိုင်းယှဉ်လိုပါလဲ။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်မြင်တာကို ပုဂ္ဂလိကအမြင်နဲ့ ပြောမယ်ဆိုရင် ကုလသမဂ္ဂရဲ့ လုပ်ငန်းအကောင်အထည်ဖော်၊ ဖွဲ့စည်းမှုပုံစံနဲ့ လုပ်ဆောင်နေတဲ့ ပုံစံတွေက (၂၁) ရာစုမှာ တော်တော်လေး ပြောင်းလာတယ်လို့ အဲဒီလိုမြင်တယ်။ အခြေခံမူတွေပေါ်မှာ ရပ်တည်တာထက် အထူးသဖြင့် စစ်အေးကာလပြီးသွားတဲ့အခါ အင်အားပြိုင်စနစ်တွေက သိပ်များလာတော့ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေး ပုံစံသစ်ပြောင်းလာတဲ့ပေါ် မူတည်ပြီးတော့ ကုလသမဂ္ဂရဲ့ လုပ်ဆောင်တဲ့ပုံစံလည်း ပြောင်းလာတယ်လို့ အဲဒီလိုမြင်တယ်။ အထူးသဖြင့် ကျနော်တို့ကိစ္စမှာ ဖိအားပေးတဲ့ပုံစံကို ကြည့်မယ်ဆိုရင် အဓိကနောက်ပိုင်းက ဦးဆောင်နေတာ ဘယ်အဖွဲ့လဲဆိုရင် Organisation of Islamic Cooperation (OIC) အဖွဲ့နဲ့ EU အဲဒီနှစ်ဖွဲ့က အဓိကဦိးဆောင်ပြီး လုပ်နေတယ်။ OIC ကတော့ ဘာသာရေးအခြေခံ အဖွဲ့အစည်းဖြစ်တော့ သူတို့ကြည့်ကတည်းက သူတို့မူစလင်တွေ ဖိနှိပ်ခံနေရတယ်။ နှိပ်စက်ခံရတယ်ဆိုတဲ့ အမြင်နဲ့ စည်းရုံးကြတယ်။
တဘက်မှာရှိတဲ့ ဥရောပသမဂ္ဂကို ကြည့်မယ်ဆိုရင် သူတို့က Moral Point of View ဘက်က ကြည့်ပြီးတော့ လူ့အခွင့်အရေး တန်းဖိုးထားမှု ဒါကိုပဲ အခြေခံပြီး လုပ်သွားနေတယ်။ ဒီနှစ်ဖွဲ့ပေါင်းမိတော့ ကျနော်တို့ ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့နေရတဲ့ အခက်အခဲတွေနဲ့ တကယ့်ပကတိအခြေအနေတွေကို ထည့်တွက်စဉ်းစားခြင်း မရှိဘူး။ ဒီအဖွဲ့နှစ်ဖွဲ့စလုံးကို ပေါင်းလိုက်မယ်ဆိုရင် ကုလသမဂ္ဂအဖွဲကြီးရဲ့ တဝက်ကျော်လောက် ဖြစ်သွားတော့ သူတို့နဲ့ ဆက်နွှယ်နေတဲ့ သူတို့ကို မှီခိုနေရတဲ့ နိုင်ငံတွေနဲ့ ပေါင်းလိုက်ရင် ကျနော်တို့ရဲ့ တဘက်မှာ အင်အားက ကုလသမဂ္ဂရဲ သုံးပုံနှစ်ပုံလောက် အလိုလိုပါသွားတော့ အဲဒီသဘောလို့ မြင်ပါတယ်။
မေး ။ ။ လုံခြုံရေးကောင်စီမှာတော့ ဒီလောက်မစိုးလှသော်လဲ တချို့ဖိုရမ်တွေမှာကြတော့ မြန်မာနိုင်ငံကို ပိုပြီးတော့ ဖိအားပေးတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် International Criminal Court (ICC) အဖွဲ့မျိုးက အရေးယူမယ့်ကိစ္စမှာ UN ကလည်း အတည်ပြုပေးမယ် Judges တွေကို UN က ရွေးပြီးခန့်လိုက်မယ်ဆိုရင် မြန်မာနိုင်ငံကပါ လိုက်နာရမယ့် Obligation ရှိလာမယ့်သဘောမျိုးလည်း တွေ့ရပါတယ်။ ဆိုတော့ ICC အဖွဲ့က UN ကို သုံးပြီးတော့ မြန်မာနိုင်ငံကို အရေးယူနိုင်တဲ့ ကြိုးပမ်းလာနိုင်တာတွေ ရှေ့မှာ ရှိလာနိုင်ပါသလား။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်သုံးသပ်မိသလောက် သူတို့က နည်းလမ်းပေါင်းစုံနဲ့ ပေါ်လစီကို ပြီးခဲ့တဲ့ ဝန်ကြီးအဖွဲ့ အစည်းအဝေးမှာ ဒီဟာကို ICC တင်ပြဖို့ကိစ္စကို ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံကို တာဝန်ပေးပြီး သူတို့ဆက်လုပ်မယ်ဆိုတဲ့ သဘောမျိုး ဆုံးဖြတ်ထားကြတယ်။ တဘက်ကလည်း အီးယူနိုင်ငံတချို့က အထူးသဖြင့် အနောက်ဥရောပနိုင်ငံတချို့က ICC တင်ဖို့ကိစ္စကို ကျားခုတ်ကျားခဲ လုပ်နေကြတယ်။ သို့သော်လဲပဲ ဥပဒေကြောင်းရ ပြောမယ်ဆိုရင် ကျနော်တို့က ICC အဖွဲ့ဝင် မဟုတ်တဲ့အတွက် လက်မှတ်ရေးထိုးထားခြင်း မရှိတဲ့အတွက် ကျနော်တို့အပေါ် တကယ်က ICC ရဲ့ ဥပဒေကြောင်းရ အာဏာသက်ရောက်ပိုင်ခွင့်နဲ့ ကျနော်တို့က လိုက်နာရမယ့် တာဝန်ဝတ္တရား မရှိဘူး။
အဲဒါကြောင့်လဲ သူ့ရဲ့ဥပဒေအရာရှိ Chief Prosecutor က စွဲချက်ထဲမှာ နာမည်ပေးထားတာကိုက Deportation ကျနော်တို့ဘက်ကနေ မူစလင်အုပ်စုကို နိုင်ငံအပြင်ကို မောင်းထုတ်တယ်၊ နှင်ထုတ်တယ်ဆိုတဲ့ စွဲဆိုချက်နဲ့ လုပ်ထားတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ကျနော်တို့ပြည်တွင်းမှာ ဖြစ်တဲ့ကိစ္စကို သူတို့က အာဏာသက်ရောက်မှု မရှိဘူး။ အဲဒီတော့ လက်မှတ်ရေးထိုးထားတဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ပေါ်မှာဖြစ်တဲ့ ရာဇဝတ်မှု တခုခုပေါ်မှာသာ သူတို့က အာဏာသက်ရောက်မှုရှိတယ်။ အဲဒီသဘောအရ အဲဒီလိုလုပ်ထားတယ်။ သို့သော်လဲပဲ နိုင်ငံတနိုင်ငံကို ICC ရဲ့ တရားစီရင်ခွင့်အောက်ကို လွှဲဖို့ဆိုတာ ကုလသမဂ္ဂဘောင်ထဲမှာပဲ ကျနော်သိသလောက်ဆိုရင် လုပ်ပိုင်ခွင့်ရှိတာ ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီ တခုပဲ ရှိတယ်။ အဲဒီတော့ လုံခြုံရေးကောင်စီက ဒီဟာကို လွှဲပြောင်းပေးမှာသာလျှင် Resolutions နဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ပေးမှာသာ လုပ်လို့ရမယ်။ အဆင့်တွေကတော့ အများကြီးရှိပါတယ်။ ဥပဒေကြောင်းအရလဲ ခိုင်လုံတဲ့ကိစ္စတော့ မဟုတ်ဘူး။
မေး ။ ။ နောက်တခုက မြန်မာနိုင်ငံပေါ် ကုလသမဂ္ဂပေးတဲ့ ဖိအားတွေ။ မြန်မာနိုင်ငံဘက်ကတော့ ဒုက္ခသည်တွေကို ပြန်လည်စီစစ်နေတယ် ဘာညာကို အမြဲတမ်းပြောပေမယ့် ကုလသမဂ္ဂ တောင်းဆိုတဲ့အတိုင်း ဖွင့်ပေးတာတွေ၊ ဆွေးနွေးနိုင်တာတွေ မရှိတာကို တွေ့ရပါတယ်။ အဲဒါ သူတို့တောင်းဆိုမှုတွေက မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အချုပ်အခြာအာဏာကို ငြိ့စွန်းလောက်အောင်များ ဖိအားပေးနေတဲ့ ကိစ္စတွေ ဖြစ်နေပါသလား။ သို့တည်းမဟုတ် မြန်မာနိုင်ငံပြည်တွင်းရေးအတွက် အခက်အခဲ သိပ်ကြုံသွားနိုင်မလား - သူတို့တောင်းဆိုတာကို ခွင့်ပြုလိုက်ရင် စသဖြင့် ဘယ်လိုအခက်အခဲတွေ ရှိနေပါသလဲ။
ဖြေ ။ ။ အမှန်ကတော့ ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်း လူ့မှုအသိုင်းအဝိုင်းကြားမှာ ဖြစ်နေတဲ့ပြဿနာဟာ နှစ်ပေါင်းရှည်ကြာခဲ့ပြီ။ အားလုံးလည်းသိတယ်။ အဲဒါကြောင့်လဲ ဒီပြဿနာကို ဖြေရှင်းဖို့ဆိုပြီးတော့ ကိုဖိအာနန် ဦးဆောင်တဲ့ အကြံပေးကော်မရှင်ကို စဖွဲ့ခဲ့တာ ဒီအစိုးရကပဲ စဖွဲ့စည်းခဲ့တယ်။ ရေရှည်မှာ ဒီကိစ္စက ဖြေရှင်းရမယ့်ကိစ္စ၊ အရေးကြီးတဲ့ကိစ္စဆိုပြီး စလုပ်တာ ကျနော်တို့အစိုးရကပဲ စပြီးလုပ်တာပါ။ သို့သော်လဲ လက်နက်ကိုင်အကြမ်းဖက်သမားတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုနဲ့ စစ်ဆင်ရေးကိစ္စတွေ ဖြစ်လာတော့ အစုလိုက်အပြုံလိုက် ထွက်ခွါသွားတဲ့ကိစ္စတွေ ဖြစ်လာတယ်။ ဒီဘက်မှာနေတဲ့လူတွေ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ကို ထွက်ခွါသွားတယ်ဆိုရင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နဲ့ လက်တွဲပြီးတော့ ဖြေရှင်းရမှာ မဟုတ်ဘူးလား။ ဒါက လုပ်သင့်လုပ်ထိုက်တဲ့ အလုပ်ပါ။ ဒီဟာကို ကျနော်တို့ လုပ်နေတယ်။ ဒီလို ကျနော်တို့နှစ်နိုင်ငံ သဘောတူပြီး လုပ်နေတဲ့နေရာမှာ ချွတ်ချော်မှုတွေလည်း တချို့ရှိတယ်။ အဲဒီမှာ ကျနော်တို့ တယောက်နဲ့တယောက် အပြစ်တင်နေတာ မဟုတ်ဘူး။ ဖြစ်နေတဲ့ဟာကို ပြောနေတာ။ ပြန်လည်းလက်ခံဖို့အတွက် ကျနော်တို့က လက်ခံမယ်။ ကျနော်တို့ဆီမှာ နေသွားတဲ့လူတွေ မှန်တယ်ဆိုရင် အထောက်အထား တခုခုပြနိုင်တယ်ဆိုရင် ကျနော်တို့က စီစစ်ပြီးတော့ မှန်ကန်တယ်ဆိုရင် ပြန်လည်လက်ခံမယ်လို့ သဘောတူညီပြီးပြီ။ အဲဒီမှာ သူတို့ဘက်က လုပ်ရမှာက အဖန်ဖန်အလဲလဲ ကျနော်တို့ပြောပြီးပါပြီ … သတ်မှတ်ထားတဲ့ ပုံစံတွေရှိတယ်။ သက်ဆိုင်ရာပုဂ္ဂိုလ်တွေကို ဖြည့်ခိုင်းပါ။ တကယ်ပြန်လာချင်တဲ့ ဆန္ဒအမှန်ရှိရင် လက်မှတ်ထိုး၊ ကျနော်တို့က စီစစ်ပြီးတော့ မှန်တယ်ဆိုရင် လက်ခံမယ်။ ဒါက လွယ်လွယ်လေး၊ ရှင်းရှင်းလေးပါ။ သို့သော်လဲ ဒီဟာကို ပုံမှန်မလုပ်တဲ့အခါကြတော့ ကျနော်တို့မှာ ပြဿနာတွေဖြစ်တယ်။
အားလုံး တပြုံတည်းတော့ အခက်အခဲရှိတယ်။ သို့သော်လဲပဲ ကျနော်တို့ပြောထားတဲ့ အရေအတွက် ပြန်လာတယ်ဆိုရင် သူတို့လုံခြုံရေးအတွက်လည်း တတ်နိုင်ဆုံး လုပ်ပေးမယ်။ သူတို့ရဲ့ စားဝတ်နေရေးအတွက်လည်း ပြန်လည်နေရာချထားရေးကိုလည်း ကျနော်တို့ လုပ်ပေးမယ်ဆိုတာကို ပြောထားတယ်။ လက်ခံမယ်ဆိုတာကိုလည်း အဆင်သင့်ပါပဲ။ ကျနော်တို့ဘက်က ဒါပါပဲ။
မေး ။ ။ ဟိုတုန်းက ဗိုလ်ချုပ်ကြီးနေဝင်းလက်ထက်တုန်းက ဒီကိစ္စဖြစ်ခဲ့တာကို နှစ်နိုင်ငံညှိပြီးတော့ ဖြေရှင်းခဲ့တယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ UN ကို မရောက်ခဲ့ဘူး။ နဂါးမင်းစီမံချက်ကြောင့် ထွက်သွားကြတာကို ဟင်္သာစီမံချက်နဲ့ လက်ခံခဲ့တယ်။ အခုကြတော့ ကိုဖီအာနန်ကော်မရှင် ခန့်ပြီးတော့ နိုင်ငံတကာကို အပ်လိုက်တာကို တချို့က ဝေဖန်ကြတယ်။ နိုင်ငံတကာ လက်ထဲထည့်လိုက်တယ်။ ဒီဟာကို ကိုယ်ဘာသာဖြေရှင်းလို့ ရသားနဲ့ဆိုပြီးတော့ အဲဒီလို အပြစ်တင်ပြီး ပြောကြတာ ရှိပါတယ်။ သူတို့တွေကို သံအမတ်ကြီး ဘယ်လိုတုံ့ပြန်ပြောလိုပါလဲ။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်တို့က အဲဒါ Internationalize လုပ်တာမဟုတ်ဘူ။ အမှန်က ဟိုတုန်းက ဖြေရှင်းခဲ့တယ်ဆိုတာက အရင်းအမြစ်ပြဿနာကို ဖြေရှင်းတာ မဟုတ်ဘူး။ နဂိုပြဿနာကိုပဲ ဖြေရှင်းတာ။ ဒီကနေထွက်သွားတဲ့လူကို ပြန်လည်လက်ခံဖို့ သဘောတူလုပ်လာတာ ဒါပဲ။ အဲဒါကြောင့်လဲ နှစ်ပေါင်းများစွာ ဒီပြဿနာက တာရှည်နေတာဖြစ်တယ်။ အဲဒီတော့ ဒီတာရှည်နေတဲ့ ပြဿနာကို အမြစ်ပြတ်အောင် ပြဿနာအရင်းအမြစ်ကို ရှာပြီးတော့ ဘာတွေလုပ်ရမလဲ။ ဘာတွေလုပ်သင့်သလဲဆိုပြီးတော့ ရခိုင်အကြံပေးကော်မရှင်ကို ဖွဲ့ပြီးတော့ အကြံပြုချက်ကို တောင်းတာဖြစ်တယ်။ အဲဒီလိုတောင်းတဲ့အခါမှာလဲ ဒီဟာက ကျနော်တို့ကိုယ်ပိုင်ပဲ ဘယ် ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့အစည်းက လာပြီးလုပ်ခိုင်းတာ မဟုတ်ဘူး။ သူတို့ကို ဘာမှတင်ပြစရာ မရှိဘူး။ မစ္စတာကိုဖီအာနန်နဲ့ သူ့ရဲ့ကော်မရှင်က ကျနော်တို့ နိုင်ငံတော်သမ္မတဆီကို သူ့ရဲ့အစီရင်ခံစာတင်ရတယ်။ ကုလသမဂ္ဂနဲ့ လုံခြုံရေးကောင်စီ တို့ကို တင်ရတာ မဟုတ်ဘူး။ ဒီလောက်ရေရှည်ဖြစ်နေတဲ့ ပြဿနာအရင်းအမြစ်ကို ကိုင်တွယ်ဖို့အတွက် ဒီအစိုးရက စိတ်ရင်းစေတနာအမှန်နဲ့ လုပ်တဲ့ကိစ္စသာ ဖြစ်တယ်။ ဒီလိုပဲ ကျနော်ပြောချင်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ကျနော်နောက်တခု မေးချင်ပါသေးတယ်။ အခုနောက်ဆုံး အာဆီယံရဲ့ လုပ်ဆောင်မှုကို ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ်က သဘောကျတယ်။ ထောက်ခံတယ်လို ပြောတယ်ထင်ပါတယ်။ အာဆီယံရဲ့ ချဉ်းကပ်မှုက နိုင်ငံတကာက စောစောကပြောခဲ့တဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့ ချဉ်းကပ်မှုထက် ပိုပြီးတော့ မြန်မာနဲ့ဟပ်ဆက်မှု ရှိတယ်ထင်ပါတယ်။ အဲဒီကိစ္စကို သံအမတ်ကြီးရဲ့ သဘောထားကို ပြောပြပါ။ သုံးသပ်ပြပါ။
ဖြေ ။ ။ အမှန်ကတော့ ရှင်းရှင်းပြောရရင်တော့ အာဆီယံလုပ်တာကတော့ ထူးထူးခြားခြား မဟုတ်ဘူး။ သို့သော်လဲပဲ အမှန်တရားကို သိမြင်ပြီးတော့ လုပ်သင့်လုပ်ထိုက်တာကို လုပ်တယ်လို့ပဲ ပြောချင်တယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ အာဆီယံက တနိုင်ငံရဲ့ ပြည်တွင်းရေးကို တခြားနိုင်ငံက ဝင်ရောက်စွက်ဖက်တာတွေကို လက်မခံဘူး။ ကျနော်တို့ရဲ့ အခြေအနေတွေကိုလည်း သူတို့နားလည်တယ်။ ကျနော်တို့ လက်တွေ့လုပ်နိုင်မယ့် အခြေအနေတွေ ဘယ်လိုရှိမလဲဆိုတာကိုလည်း သူတို့သိတယ်။ ကျနော်တို့ရဲ့ ကြိုးစားအားထုတ်မှုတွေနဲ့ စိတ်ရင်းစေတနာမှန်တွေကို ဘယ်လိုကူညီရမလဲဆိုတာကို သူတို့က ရှာဖွေတယ်။ နည်းလမ်းရှာတယ်။ ဒီလိုလုပ်ပေးတယ်။ ဒီဟာက ပြဿနာဖြေရှင်းရေးအတွက် အဓိကအချက်ပါပဲ။ ဒါပေမဲ့ ကုလသမဂ္ဂက အဲဒီလိုမဟုတ်ဘူး။ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပြောရမယ်ဆိုရင် ကုလသမဂ္ဂက သူတို့လိုချင်တဲ့ ပုံစံကိုပဲ သူတို့က သွတ်သွင်းချင်တဲ့သဘောရှိတယ်။ အာဆီယံကတော့ အဖွဲ့အစည်းတွင်းမှာ တနိုင်ငံနဲ့တနိုင်ငံ နားလည်ကြတယ်။ သဘောပေါက်တယ်။ ကူညီချင်တဲ့ဆန္ဒ အဓိက ပြဿနာဖြေရှင်းချင်တဲ့ဆန္ဒ အဓိကဖြစ်လို့ အဆင်ပြေတဲ့သဘော ရှိပါတယ်။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ ဒီတကြိမ်မှာ အာဆီယံလုပ်ဆောင်ချက်ကို ကုလသမဂ္ဂက António Guterres က အပြည့်အဝထောက်ခံမယ်လို့ ပြောသွားတယ်ဆိုတာ တနည်းအားဖြင့် နည်းနည်းနီးစပ်မှု ရှိလာတယ့်သဘောပေါ့။ ကုလသမဂ္ဂဟာ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အာဆီယံရှုထောင့်ကနေ နားလည်ဖို့ ကြိုးစားလာတယ်ပေါ့။
ဖြေ ။ ။ ဟုတ်ကဲ အဲဒီလို နားလည်ဖို့ ကြိုးစားရင်တော့ အာဆီယံလည်း လုပ်နည်းလုပ်ဟန်ကို သူတို့အနေနဲ့ အတုယူပြီးလုပ်မယ်ဆိုရင်တော့ အောင်မြင်ဖို့ နီးစပ်ပါတယ်။
===Unicode ====
စဈအေးခတျေလှနျ ကမ်ဘာ့နိုငျငံရေးမှာ အငျအားစုဖှဲ့မှုတှေ အမြားအပွား ဖွဈထှနျးလာတဲ့အတှကျ ကုလသမဂ်ဂရဲ့ လုပျဆောငျခကြျတခြို့ဟာ ပငျမအခွခေံမူထကျ အငျအားတောင့ျတဲ့ အုပျစုတှအေလိုကြ ဖွဈနတေယျလို့ ကုလသမဂ်ဂဆိုငျရာ မွနျမာသံအမတျကွီး ဦးဟောကျဒိုဆှမျးက ဆိုပါတယျ။ အာဆီယံအဖှဲ့ကတော့ မွနျမာ့ပွူနာရဲ့ အခွအေနမှေနျကို နားလညျပွီး ကုလသမဂ်ဂအနနေဲ့လညျး အာဆီယံလို နားလညျလုပျဆောငျမယျဆိုရငျ ပိုကောငျးလိမ့ျမယျလို့ ပွောပါတယျ။ အသေးစိတျကို သံအမတျကွီး ဦးဟောကျဒိုဆှမျး နဲ ဦးကြောျဇံသာတို့ ဆှေးနှေးသုံးသပျရာမှာ မွနျမာသံအမတျကွီးက အခုလို စပွောပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ ရခိုငျပွညျနယျမှာ နရေပျစှန့ျခှါသှားတဲ့ မူစလငျတှနေဲ့ ပတျသကျတဲ့ ပွူနာဟာ ကနြောျတို့နိုငျငံအတှကျ ပွညျတှငျးမှာသာမကဘဲ နိုငျငံတကာမကြျနှာစာမှာပါ အကွီးမားဆုံးသော ရငျဆိုငျကွုံတှေ့နရေသော အခကျအခဲ ပွူနာတခုဆိုတာ မှနျပါတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ကနြောျတို့ ဒီမိုကရစေီ အသှငျကူးပွောငျးရေးကာလကို စတငျခဲ့တဲ့ ပွညျသူ့အစိုးရ ရှေးခယြျတငျမွှောကျခဲ့တဲ့ ၂၀၁၅ ရှေးကောကျပှဲပွီးတဲ့နောကျပိုငျးမှာ ကနြောျတို့ရဲ့ မြှောျမှနျးခကြျတှနေဲ့ အားထုတျကွိုးပမျးမှုတှရေဲ့ အကွီးမားဆုံးသော အဟန့ျအတားကွီးကတော့ ဒီကိစ်စပဲလို့ပွောမယျဆိုရငျ မမှားဘူးပေါ့။ ဒီဟာနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ကနြောျတို့ ကုလသမဂ်ဂ မကြျနှာစာမှာ မကွုံစဖူး၊ အမှနျအတိုငျးပွောရရငျ ကုလသမဂ်ဂသမိုငျးမှာ နိုငျငံတနိုငျငံပေါျ လူ့အခှင့ျအရေးကိစ်စနဲ့ ပတျသကျပွီး humanitarian issues ခေါျတဲ့ ဒုက်ခသညျပွူနာနဲ့ ပတျသကျပွီး ကနြောျတို့လောကျ ဖိအားအမြားဆုံးပေးခံရတဲ့နိုငျငံ ကနြောျတို့လောကျ မရှိပါဘူး။ ကနြောျတို့က လူ့အခှင့ျရေးကောငျစီမှာနဲ့ ကုလသမဂ်ဂအထှထှေညေီလာခံ၊ လုံခွုံရေးကောငျစီတို့မှာ ဘကျပေါငျးစုံကနေ ဖိအားပေးခွငျး ခံနရေတာမို့ တောျတောျလေး ကွီးကွီးမားမား ရငျဆိုငျနရေတဲ့ အခကျအခဲလို့ပဲ ပွောခငြျပါတယျ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ မွနျမာနိုငျငံပေါျ ကုလသမဂ်ဂအနနေဲ့ ဘာဖွဈလို့ ဒီလောကျတောျမှ မကွုံစဖူးတဲ့ ဖိအားပေးရတာလဲ။ ကနြောျ နှဈခု စဉျးစားမိပါတယျ။ ကုလသမဂ်ဂအသိုငျးအဝိုငျးက အမှနျအတိုငျး နားမလညျလို့လား။ တခြို့ကလဲ ကုလသမဂ်ဂက ဘကျလိုကျတယျ။ Bias ဖွဈတယျ။ မွနျမာနိုငျငံက ခုခံနိုငျစှမျး သိပျမရှိလို့ - ဆိုကွပါစို့ .. ဟိုတုနျးကဆိုရငျ တရုတျရဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှေ အမြားကွီးရှိခဲ့ပမေယ့ျ တရုတျရဲ့ စီးပှားရေးအငျအားကွောင့ျ တရုတျကို ဒီလိုဖိအားကွီးကွီးမားမား မပေးရဲဘူး စသဖွင့ျ ပွောကွတာရှိကွပါတယျ။ သံအမတျကွီး ဘယျလိုနှိုငျးယှဉျလိုပါလဲ။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျမွငျတာကို ပုဂ်ဂလိကအမွငျနဲ့ ပွောမယျဆိုရငျ ကုလသမဂ်ဂရဲ့ လုပျငနျးအကောငျအထညျဖောျ၊ ဖှဲ့စညျးမှုပုံစံနဲ့ လုပျဆောငျနတေဲ့ ပုံစံတှကေ (၂၁) ရာစုမှာ တောျတောျလေး ပွောငျးလာတယျလို့ အဲဒီလိုမွငျတယျ။ အခွခေံမူတှပေေါျမှာ ရပျတညျတာထကျ အထူးသဖွင့ျ စဈအေးကာလပွီးသှားတဲ့အခါ အငျအားပွိုငျစနဈတှကေ သိပျမြားလာတော့ နိုငျငံတကာဆကျဆံရေး ပုံစံသဈပွောငျးလာတဲ့ပေါျ မူတညျပွီးတော့ ကုလသမဂ်ဂရဲ့ လုပျဆောငျတဲ့ပုံစံလညျး ပွောငျးလာတယျလို့ အဲဒီလိုမွငျတယျ။ အထူးသဖွင့ျ ကနြောျတို့ကိစ်စမှာ ဖိအားပေးတဲ့ပုံစံကို ကွည့ျမယျဆိုရငျ အဓိကနောကျပိုငျးက ဦးဆောငျနတော ဘယျအဖှဲ့လဲဆိုရငျ Organisation of Islamic Cooperation (OIC) အဖှဲ့နဲ့ EU အဲဒီနှဈဖှဲ့က အဓိကဦိးဆောငျပွီး လုပျနတေယျ။ OIC ကတော့ ဘာသာရေးအခွခေံ အဖှဲ့အစညျးဖွဈတော့ သူတို့ကွည့ျကတညျးက သူတို့မူစလငျတှေ ဖိနှိပျခံနရေတယျ။ နှိပျစကျခံရတယျဆိုတဲ့ အမွငျနဲ့ စညျးရုံးကွတယျ။ တဘကျမှာရှိတဲ့ ဥရောပသမဂ်ဂကို ကွည့ျမယျဆိုရငျ သူတို့က Moral Point of View ဘကျက ကွည့ျပွီးတော့ လူ့အခှင့ျအရေး တနျးဖိုးထားမှု ဒါကိုပဲ အခွခေံပွီး လုပျသှားနတေယျ။ ဒီနှဈဖှဲ့ပေါငျးမိတော့ ကနြောျတို့ ရငျဆိုငျကွုံတှေ့နရေတဲ့ အခကျအခဲတှနေဲ့ တကယ့ျပကတိအခွအေနတှေကေို ထည့ျတှကျစဉျးစားခွငျး မရှိဘူး။ ဒီအဖှဲ့နှဈဖှဲ့စလုံးကို ပေါငျးလိုကျမယျဆိုရငျ ကုလသမဂ်ဂအဖှဲကွီးရဲ့ တဝကျကြောျလောကျ ဖွဈသှားတော့ သူတို့နဲ့ ဆကျနှှယျနတေဲ့ သူတို့ကို မှီခိုနရေတဲ့ နိုငျငံတှနေဲ့ ပေါငျးလိုကျရငျ ကနြောျတို့ရဲ့ တဘကျမှာ အငျအားက ကုလသမဂ်ဂရဲ သုံးပုံနှဈပုံလောကျ အလိုလိုပါသှားတော့ အဲဒီသဘောလို့ မွငျပါတယျ။
မေး ။ ။ လုံခွုံရေးကောငျစီမှာတော့ ဒီလောကျမစိုးလှသောျလဲ တခြို့ဖိုရမျတှမှောကွတော့ မွနျမာနိုငျငံကို ပိုပွီးတော့ ဖိအားပေးတယျ။ ဥပမာအားဖွင့ျ International Criminal Court (ICC) အဖှဲ့မြိုးက အရေးယူမယ့ျကိစ်စမှာ UN ကလညျး အတညျပွုပေးမယျ Judges တှကေို UN က ရှေးပွီးခန့ျလိုကျမယျဆိုရငျ မွနျမာနိုငျငံကပါ လိုကျနာရမယ့ျ Obligation ရှိလာမယ့ျသဘောမြိုးလညျး တှေ့ရပါတယျ။ ဆိုတော့ ICC အဖှဲ့က UN ကို သုံးပွီးတော့ မွနျမာနိုငျငံကို အရေးယူနိုငျတဲ့ ကွိုးပမျးလာနိုငျတာတှေ ရှေ့မှာ ရှိလာနိုငျပါသလား။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျသုံးသပျမိသလောကျ သူတို့က နညျးလမျးပေါငျးစုံနဲ့ ပေါျလစီကို ပွီးခဲ့တဲ့ ဝနျကွီးအဖှဲ့ အစညျးအဝေးမှာ ဒီဟာကို ICC တငျပွဖို့ကိစ်စကို ဂမျဘီယာနိုငျငံကို တာဝနျပေးပွီး သူတို့ဆကျလုပျမယျဆိုတဲ့ သဘောမြိုး ဆုံးဖွတျထားကွတယျ။ တဘကျကလညျး အီးယူနိုငျငံတခြို့က အထူးသဖွင့ျ အနောကျဥရောပနိုငျငံတခြို့က ICC တငျဖို့ကိစ်စကို ကြားခုတျကြားခဲ လုပျနကွေတယျ။ သို့သောျလဲပဲ ဥပဒကွေောငျးရ ပွောမယျဆိုရငျ ကနြောျတို့က ICC အဖှဲ့ဝငျ မဟုတျတဲ့အတှကျ လကျမှတျရေးထိုးထားခွငျး မရှိတဲ့အတှကျ ကနြောျတို့အပေါျ တကယျက ICC ရဲ့ ဥပဒကွေောငျးရ အာဏာသကျရောကျပိုငျခှင့ျနဲ့ ကနြောျတို့က လိုကျနာရမယ့ျ တာဝနျဝတ်တရား မရှိဘူး။ အဲဒါကွောင့ျလဲ သူ့ရဲ့ဥပဒအေရာရှိ Chief Prosecutor က စှဲခကြျထဲမှာ နာမညျပေးထားတာကိုက Deportation ကနြောျတို့ဘကျကနေ မူစလငျအုပျစုကို နိုငျငံအပွငျကို မောငျးထုတျတယျ၊ နှငျထုတျတယျဆိုတဲ့ စှဲဆိုခကြျနဲ့ လုပျထားတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ကနြောျတို့ပွညျတှငျးမှာ ဖွဈတဲ့ကိစ်စကို သူတို့က အာဏာသကျရောကျမှု မရှိဘူး။ အဲဒီတော့ လကျမှတျရေးထိုးထားတဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှပေါျမှာဖွဈတဲ့ ရာဇဝတျမှု တခုခုပေါျမှာသာ သူတို့က အာဏာသကျရောကျမှုရှိတယျ။ အဲဒီသဘောအရ အဲဒီလိုလုပျထားတယျ။ သို့သောျလဲပဲ နိုငျငံတနိုငျငံကို ICC ရဲ့ တရားစီရငျခှင့ျအောကျကို လှှဲဖို့ဆိုတာ ကုလသမဂ်ဂဘောငျထဲမှာပဲ ကနြောျသိသလောကျဆိုရငျ လုပျပိုငျခှင့ျရှိတာ ကုလသမဂ်ဂလုံခွုံရေးကောငျစီ တခုပဲ ရှိတယျ။ အဲဒီတော့ လုံခွုံရေးကောငျစီက ဒီဟာကို လှှဲပွောငျးပေးမှာသာလြှငျ Resolutions နဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျပေးမှာသာ လုပျလို့ရမယျ။ အဆင့ျတှကေတော့ အမြားကွီးရှိပါတယျ။ ဥပဒကွေောငျးအရလဲ ခိုငျလုံတဲ့ကိစ်စတော့ မဟုတျဘူး။
မေး ။ ။ နောကျတခုက မွနျမာနိုငျငံပေါျ ကုလသမဂ်ဂပေးတဲ့ ဖိအားတှေ။ မွနျမာနိုငျငံဘကျကတော့ ဒုက်ခသညျတှကေို ပွနျလညျစီစဈနတေယျ ဘာညာကို အမွဲတမျးပွောပမေယ့ျ ကုလသမဂ်ဂ တောငျးဆိုတဲ့အတိုငျး ဖှင့ျပေးတာတှေ၊ ဆှေးနှေးနိုငျတာတှေ မရှိတာကို တှေ့ရပါတယျ။ အဲဒါ သူတို့တောငျးဆိုမှုတှကေ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ အခြုပျအခွာအာဏာကို ငွိ့စှနျးလောကျအောငျမြား ဖိအားပေးနတေဲ့ ကိစ်စတှေ ဖွဈနပေါသလား။ သို့တညျးမဟုတျ မွနျမာနိုငျငံပွညျတှငျးရေးအတှကျ အခကျအခဲ သိပျကွုံသှားနိုငျမလား - သူတို့တောငျးဆိုတာကို ခှင့ျပွုလိုကျရငျ စသဖွင့ျ ဘယျလိုအခကျအခဲတှေ ရှိနပေါသလဲ။
ဖွေ ။ ။ အမှနျကတော့ ရခိုငျပွညျနယျမွောကျပိုငျး လူ့မှုအသိုငျးအဝိုငျးကွားမှာ ဖွဈနတေဲ့ပွူနာဟာ နှဈပေါငျးရှညျကွာခဲ့ပွီ။ အားလုံးလညျးသိတယျ။ အဲဒါကွောင့ျလဲ ဒီပွူနာကို ဖွရှေငျးဖို့ဆိုပွီးတော့ ကိုဖိအာနနျ ဦးဆောငျတဲ့ အကွံပေးကောျမရှငျကို စဖှဲ့ခဲ့တာ ဒီအစိုးရကပဲ စဖှဲ့စညျးခဲ့တယျ။ ရရှေညျမှာ ဒီကိစ်စက ဖွရှေငျးရမယ့ျကိစ်စ၊ အရေးကွီးတဲ့ကိစ်စဆိုပွီး စလုပျတာ ကနြောျတို့အစိုးရကပဲ စပွီးလုပျတာပါ။ သို့သောျလဲ လကျနကျကိုငျအကွမျးဖကျသမားတှရေဲ့ တိုကျခိုကျမှုနဲ့ စဈဆငျရေးကိစ်စတှေ ဖွဈလာတော့ အစုလိုကျအပွုံလိုကျ ထှကျခှါသှားတဲ့ကိစ်စတှေ ဖွဈလာတယျ။ ဒီဘကျမှာနတေဲ့လူတှေ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှကို ထှကျခှါသှားတယျဆိုရငျ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနဲ့ လကျတှဲပွီးတော့ ဖွရှေငျးရမှာ မဟုတျဘူးလား။ ဒါက လုပျသင့ျလုပျထိုကျတဲ့ အလုပျပါ။ ဒီဟာကို ကနြောျတို့ လုပျနတေယျ။ ဒီလို ကနြောျတို့နှဈနိုငျငံ သဘောတူပွီး လုပျနတေဲ့နရောမှာ ခြှတျခြောျမှုတှလေညျး တခြို့ရှိတယျ။ အဲဒီမှာ ကနြောျတို့ တယောကျနဲ့တယောကျ အပွဈတငျနတော မဟုတျဘူး။ ဖွဈနတေဲ့ဟာကို ပွောနတော။ ပွနျလညျးလကျခံဖို့အတှကျ ကနြောျတို့က လကျခံမယျ။ ကနြောျတို့ဆီမှာ နသှေားတဲ့လူတှေ မှနျတယျဆိုရငျ အထောကျအထား တခုခုပွနိုငျတယျဆိုရငျ ကနြောျတို့က စီစဈပွီးတော့ မှနျကနျတယျဆိုရငျ ပွနျလညျလကျခံမယျလို့ သဘောတူညီပွီးပွီ။ အဲဒီမှာ သူတို့ဘကျက လုပျရမှာက အဖနျဖနျအလဲလဲ ကနြောျတို့ပွောပွီးပါပွီ … သတျမှတျထားတဲ့ ပုံစံတှရှေိတယျ။ သကျဆိုငျရာပုဂ်ဂိုလျတှကေို ဖွည့ျခိုငျးပါ။ တကယျပွနျလာခငြျတဲ့ ဆန်ဒအမှနျရှိရငျ လကျမှတျထိုး၊ ကနြောျတို့က စီစဈပွီးတော့ မှနျတယျဆိုရငျ လကျခံမယျ။ ဒါက လှယျလှယျလေး၊ ရှငျးရှငျးလေးပါ။ သို့သောျလဲ ဒီဟာကို ပုံမှနျမလုပျတဲ့အခါကွတော့ ကနြောျတို့မှာ ပွူနာတှဖွေဈတယျ။
အားလုံး တပွုံတညျးတော့ အခကျအခဲရှိတယျ။ သို့သောျလဲပဲ ကနြောျတို့ပွောထားတဲ့ အရအေတှကျ ပွနျလာတယျဆိုရငျ သူတို့လုံခွုံရေးအတှကျလညျး တတျနိုငျဆုံး လုပျပေးမယျ။ သူတို့ရဲ့ စားဝတျနရေေးအတှကျလညျး ပွနျလညျနရောခထြားရေးကိုလညျး ကနြောျတို့ လုပျပေးမယျဆိုတာကို ပွောထားတယျ။ လကျခံမယျဆိုတာကိုလညျး အဆငျသင့ျပါပဲ။ ကနြောျတို့ဘကျက ဒါပါပဲ။
မေး ။ ။ ဟိုတုနျးက ဗိုလျခြုပျကွီးနဝေငျးလကျထကျတုနျးက ဒီကိစ်စဖွဈခဲ့တာကို နှဈနိုငျငံညှိပွီးတော့ ဖွရှေငျးခဲ့တယျလို့ ထငျပါတယျ။ UN ကို မရောကျခဲ့ဘူး။ နဂါးမငျးစီမံခကြျကွောင့ျ ထှကျသှားကွတာကို ဟငျ်သာစီမံခကြျနဲ့ လကျခံခဲ့တယျ။ အခုကွတော့ ကိုဖီအာနနျကောျမရှငျ ခန့ျပွီးတော့ နိုငျငံတကာကို အပျလိုကျတာကို တခြို့က ဝဖေနျကွတယျ။ နိုငျငံတကာ လကျထဲထည့ျလိုကျတယျ။ ဒီဟာကို ကိုယျဘာသာဖွရှေငျးလို့ ရသားနဲ့ဆိုပွီးတော့ အဲဒီလို အပွဈတငျပွီး ပွောကွတာ ရှိပါတယျ။ သူတို့တှကေို သံအမတျကွီး ဘယျလိုတုံ့ပွနျပွောလိုပါလဲ။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျတို့က အဲဒါ Internationalize လုပျတာမဟုတျဘူ။ အမှနျက ဟိုတုနျးက ဖွရှေငျးခဲ့တယျဆိုတာက အရငျးအမွဈပွူနာကို ဖွရှေငျးတာ မဟုတျဘူး။ နဂိုပွူနာကိုပဲ ဖွရှေငျးတာ။ ဒီကနထှေကျသှားတဲ့လူကို ပွနျလညျလကျခံဖို့ သဘောတူလုပျလာတာ ဒါပဲ။ အဲဒါကွောင့ျလဲ နှဈပေါငျးမြားစှာ ဒီပွူနာက တာရှညျနတောဖွဈတယျ။ အဲဒီတော့ ဒီတာရှညျနတေဲ့ ပွူနာကို အမွဈပွတျအောငျ ပွူနာအရငျးအမွဈကို ရှာပွီးတော့ ဘာတှလေုပျရမလဲ။ ဘာတှလေုပျသင့ျသလဲဆိုပွီးတော့ ရခိုငျအကွံပေးကောျမရှငျကို ဖှဲ့ပွီးတော့ အကွံပွုခကြျကို တောငျးတာဖွဈတယျ။ အဲဒီလိုတောငျးတဲ့အခါမှာလဲ ဒီဟာက ကနြောျတို့ကိုယျပိုငျပဲ ဘယျ ကုလသမဂ်ဂ အဖှဲ့အစညျးက လာပွီးလုပျခိုငျးတာ မဟုတျဘူး။ သူတို့ကို ဘာမှတငျပွစရာ မရှိဘူး။ မစ်စတာကိုဖီအာနနျနဲ့ သူ့ရဲ့ကောျမရှငျက ကနြောျတို့ နိုငျငံတောျသမ်မတဆီကို သူ့ရဲ့အစီရငျခံစာတငျရတယျ။ ကုလသမဂ်ဂနဲ့ လုံခွုံရေးကောငျစီ တို့ကို တငျရတာ မဟုတျဘူး။ ဒီလောကျရရှေညျဖွဈနတေဲ့ ပွူနာအရငျးအမွဈကို ကိုငျတှယျဖို့အတှကျ ဒီအစိုးရက စိတျရငျးစတေနာအမှနျနဲ့ လုပျတဲ့ကိစ်စသာ ဖွဈတယျ။ ဒီလိုပဲ ကနြောျပွောခငြျပါတယျ။
မေး ။ ။ ကနြောျနောကျတခု မေးခငြျပါသေးတယျ။ အခုနောကျဆုံး အာဆီယံရဲ့ လုပျဆောငျမှုကို ကုလသမဂ်ဂ အတှငျးရေးမှူးခြုပျက သဘောကတြယျ။ ထောကျခံတယျလို ပွောတယျထငျပါတယျ။ အာဆီယံရဲ့ ခဉြျးကပျမှုက နိုငျငံတကာက စောစောကပွောခဲ့တဲ့ အဖှဲ့အစညျးတှရေဲ့ ခဉြျးကပျမှုထကျ ပိုပွီးတော့ မွနျမာနဲ့ဟပျဆကျမှု ရှိတယျထငျပါတယျ။ အဲဒီကိစ်စကို သံအမတျကွီးရဲ့ သဘောထားကို ပွောပွပါ။ သုံးသပျပွပါ။
ဖွေ ။ ။ အမှနျကတော့ ရှငျးရှငျးပွောရရငျတော့ အာဆီယံလုပျတာကတော့ ထူးထူးခွားခွား မဟုတျဘူး။ သို့သောျလဲပဲ အမှနျတရားကို သိမွငျပွီးတော့ လုပျသင့ျလုပျထိုကျတာကို လုပျတယျလို့ပဲ ပွောခငြျတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ အာဆီယံက တနိုငျငံရဲ့ ပွညျတှငျးရေးကို တခွားနိုငျငံက ဝငျရောကျစှကျဖကျတာတှကေို လကျမခံဘူး။ ကနြောျတို့ရဲ့ အခွအေနတှေကေိုလညျး သူတို့နားလညျတယျ။ ကနြောျတို့ လကျတှေ့လုပျနိုငျမယ့ျ အခွအေနတှေေ ဘယျလိုရှိမလဲဆိုတာကိုလညျး သူတို့သိတယျ။ ကနြောျတို့ရဲ့ ကွိုးစားအားထုတျမှုတှနေဲ့ စိတျရငျးစတေနာမှနျတှကေို ဘယျလိုကူညီရမလဲဆိုတာကို သူတို့က ရှာဖှတေယျ။ နညျးလမျးရှာတယျ။ ဒီလိုလုပျပေးတယျ။ ဒီဟာက ပွူနာဖွရှေငျးရေးအတှကျ အဓိကအခကြျပါပဲ။ ဒါပမေဲ့ ကုလသမဂ်ဂက အဲဒီလိုမဟုတျဘူး။ ပှင့ျပှင့ျလငျးလငျး ပွောရမယျဆိုရငျ ကုလသမဂ်ဂက သူတို့လိုခငြျတဲ့ ပုံစံကိုပဲ သူတို့က သှတျသှငျးခငြျတဲ့သဘောရှိတယျ။ အာဆီယံကတော့ အဖှဲ့အစညျးတှငျးမှာ တနိုငျငံနဲ့တနိုငျငံ နားလညျကွတယျ။ သဘောပေါကျတယျ။ ကူညီခငြျတဲ့ဆန်ဒ အဓိက ပွူနာဖွရှေငျးခငြျတဲ့ဆန်ဒ အဓိကဖွဈလို့ အဆငျပွတေဲ့သဘော ရှိပါတယျ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ ဒီတကွိမျမှာ အာဆီယံလုပျဆောငျခကြျကို ကုလသမဂ်ဂက António Guterres က အပွည့ျအဝထောကျခံမယျလို့ ပွောသှားတယျဆိုတာ တနညျးအားဖွင့ျ နညျးနညျးနီးစပျမှု ရှိလာတယ့ျသဘောပေါ့။ ကုလသမဂ်ဂဟာ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ ပတျသကျပွီး အာဆီယံရှုထောင့ျကနေ နားလညျဖို့ ကွိုးစားလာတယျပေါ့။
ဖွေ ။ ။ ဟုတျကဲ အဲဒီလို နားလညျဖို့ ကွိုးစားရငျတော့ အာဆီယံလညျး လုပျနညျးလုပျဟနျကို သူတို့အနနေဲ့ အတုယူပွီးလုပျမယျဆိုရငျတော့ အောငျမွငျဖို့ နီးစပျပါတယျ။
