ဧရာဝတီတိုငျးဒသေကွီးအတှငျး နိုငျငံခွားကလာရောကျ ရငျးနှီးမွုပျနှံကွတဲ့ စကျရုံ၊ အလုပျရုံတှကေ လိုအပျတဲ့ အရညျအခငြျးနဲ့ ပွည့ျမီတဲ့ ဝနျထမျးအရအေတှကျ မဖွည့ျဆညျးပေးနိုငျတဲ့ အခကျအခဲနဲ့ ကွုံနရေကွောငျး ဝနျကွီးခြုပျ ဦးလှမိုးအောငျက ပွောပါတယျ။ ကိုဇောျဝငျးလှိုငျ တှေ့ဆုံမေးမွနျးထားတဲ့ ဒုတိယပိုငျးကို တငျပွထားပါတယျ။
မေး ။ ။ တရုတျနိုငျငံက စီးပှားရေး ရငျးနှီးမွုပျနံှမှုတှေ မြားနသေလားလို့။ သဘောက ကနြောျ လမျးမှာဆိုရငျ Amusement Park လေး တဈခု ဝငျလာခဲ့တယျ။ ကနြောျ သတိထားမိတာက တရုတျဆိုငျးဘုတျတှေ၊ တရုတျစာတှနေဲ့ ကကြနြန လုပျထားတယျ။ ကွည့ျကောငျးအောငျလုပျထားတယျ။ သိသာတာကတော့ တရုတျလူမြိုးတယောကျယောကျ ပိုငျတယျဆိုတာ သိသာတယျ။ ထိုနညျးလညျးကောငျးပဲ စာသောကျခနျးတခနျးခနျး ဝငျမယျဆိုရငျလဲ အဲဒီလိုမြိုး တှေ့တယျဆိုတော့ နညျးနညျးလေး သတိထားမိတာက တရုတျရငျးနှီးမွုပျနံှမှုက ဒီထဲမှာမြား တောျတောျမြားမြား ရောကျနသေလား။ ကနြောျတို့ တနိုငျငံလုံး ရငျးနှီးမွုပျနံှမှုနဲ့ လိုနတောမှနျတယျ။ ဧရာဝတီတိုငျးလညျး လိုနတောပဲ။ ဒီမှာ ဘယျသူတှကေ ဘယျလောကျအထိ ရငျးနှီးမွုပျနံှနတေယျဆိုတာကို ဝနျကွီးခြုပျ ပွောပွလို့ရလား။
ဖွေ ။ ။ အကွမျးမဉြျးအားဖွင့ျတော့ တရုတျ၊ စငျ်ကာပူ၊ မလေးရှား။ တရုတျကတော့ နံပတျတဈမှာ မြားပါတယျ။ ကနြောျတို့တိုငျးမှာလညျး မြားသလို၊ တနိုငျငံလုံးလညျး အဲဒီလိုရှိမယျ ထငျပါတယျ။ အဲဒီတော့ ဖိတျခေါျကွတဲ့အထဲမှာတော့ သူတို့က အမြားဆုံး လာလုပျနကွေမှာပေါ့။ ကနြောျ တာဝနျယူမှာတငျ လုပျငနျး (၃၇) ခု ကနြောျတို့ MIC အောကျကနဆေိုရငျ AIC ခေါျပါတယျ။ တိုငျးဒသေကွီးရငျးနှီးမွုပျနံှမှု လုပျငနျး (၃၇) ခု ခှင့ျပွုထားပါတယျ။ အဲဒီမှာ (၁၁) ခုက နိုငျငံခွားကပါ။ (၂၆) ခုကတော့ ပွညျတှငျး။ အဲဒီ (၁၁) ခုပါတငျ ယဘေုယအြားဖွင့ျတော့ တရုတျနိုငျငံက မြားပါတယျ။
မေး ။ ။ တိုငျးဒသေကွီးအစိုးရတှကေလဲ ပွညျထောငျစုအစိုးရနညျးတူပဲ ကိုယ့ျတိုငျးဒသေကွီးထဲကို လာပွီးတော့ ရငျးနှီးမွုပျနံှကွမယျဆိုရငျ ဘယျလိုကုမ်ပဏီတှေ လာသလဲ။ အဲဒီကုမ်ပဏီတှကေ ဘယျလိုမြိုးလဲ။ စီမံကိနျးတှေ ခမြယျဆိုရငျလဲ စီမံကိနျးတှကေို ဘယျလိုကုမ်ပဏီမြိုးတှကေို ပေးမလဲဆိုတဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျတှကေ ဝနျကွီးခြုပျတို့ အစိုးရတာဝနျရှိသူတှကေ သကျဆိုငျရာဝနျကွီးဌာနတှကေတဆင့ျ ဝနျကွီးခြုပျရှိရောကျလာပွီး ဆုံးဖွတျကွတယျဆိုတော့ အဲဒီ Criteria တှမှော ဝနျကွီးခြုပျ ဘယျလိုစဉျးစားသလဲ။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျတို့ ဖိတျခေါျသောျငွားလဲ လာတော့လာနတေယျ။ ဒါပမေဲ့ တရုတျ၊ စငျ်ကာပူတို့က မြားတယျ။ ကိုရီးယားလညျး ပါပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့ရဲ့ MIC – AIC ညှှနျကွားခကြျမှာတော့ ဘယျနိုငျငံသား၊ ဘယျကလာတယျဆိုတာ၊ ဘယျသူပေးရမယျဆိုတာ ကန့ျသတျခကြျ မရှိပါဘူး။ ကန့ျသတျခကြျရှိတာကတော့ ဒေါျလာ (၅) သနျးအောကျဆိုရငျ ဧရာဝတီတိုငျးဒသေကွီး အစိုးရက ဆုံးဖွတျနိုငျတယျ။ (၅) သနျးအထကျဆိုရငျ ပွညျထောငျစုအစိုးရက ဆုံးဖွတျတယျ။ အဲဒီပေါျ မူတညျပွီးတော့ ကနြောျတို့က သူ့ရဲ့ ကနြျတဲ့ Criteria မွယောပိုငျဆိုငျမှု မှနျကနျသလား။ သူ့လုပျငနျးက သဘာဝပတျဝနျးကငြျနဲ့ ကိုကျညီသလား။ သူက ဒသေခံတှအေတှကျ ဝနျထမျးဘယျလောကျပေးနိုငျသလဲ။ ကနြောျတို့အပေါျ ဆိုးကြိုးဘယျလောကျ ဖွဈနိုငျသလဲ။ ဒါတှပေေါျ ဝဖေနျပွီးတော့ ဆုံးဖွတျရတာ ရှိပါတယျ။ ကနြျတဲ့အကွောငျးအရာတှကေတော့ သူ့ရဲ့ သတျမှတျထားတဲ့ ဥပဒေစညျးမဉြျးစညျးကမျးအတိုငျးပဲ လကျခံပါတယျ။
သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ထိခိုကျမယျဆိုရငျ လကျမခံဘူး။ လကျခံလို့ မရဘူး။ လကျခံနိုငျအောငျ ဘယျလိုလုပျမလဲ။ လကျခံနိုငျအောငျ လုပျပေးမယျဆိုရငျ ပွဌာနျးထားတဲ့ ဥပဒနေဲ့ မကိုကျညီဘူးဆိုတော့ လုပျလို့မရဘူး။ အဲဒီဥပဒအေရ ဆောငျရှကျနပေါတယျ။
မေး ။ ။ တရုတျကိုပဲ ဖိပွောနတော မဟုတျပါဘူး။ ကနြောျတို့ သတိထားမိတာကို ပွောတာပါ။ တရုတျကုမ်ပဏီတှဆေိုရငျ အခုဆိုရငျ ဗမာနိုငျငံမှာ လူပွောမြားနတောက ဆိုကွပါစို့ - ဘယျနရောမဆို တရုတျကုမ်ပဏီတခုကို ကနျထရိုကျ ခပြေးလိုကျပွီဆိုရငျ အဆောကျအဦးဆောကျတာပဲ ဖွဈဖွဈ၊ လမျးဖောကျတာပဲဖွဈဖွဈ မွနျမာနိုငျငံထဲမှာ တခုခုလုပျပွီဆိုရငျ သူတို့ရသှားပွီဆိုရငျ သူက ကုမ်ပဏီလုပျငနျးစတော့မယျဆိုရငျ ငှကေတော့ သူ့ကုမ်ပဏီ၊ အဲဒီအပွငျ သူ့ဝနျထမျးတှခေေါျလာတယျ။ ပစ်စညျးတှကေလညျး သူ့နိုငျငံက သှငျးလာတယျ။ ဆိုတော့ ဝနျထမျးတှကေလညျး သူ့ဝနျထမျးတှဖွေဈတော့ အကုနျလုံးက သူ့ဟာတှကွေီးပဲ - ရငျးနှီးမွုပျနံှမှုကလညျး သူ့ငှပေဲ။ မွနျမာနိုငျငံက မွကွေီးပဲ စိုကျရသလို ဖွဈနတေယျ။ ဆိုတော့ စောစောက ပွဌာနျးထားတဲ့ အလုပျအကိုငျဖနျတီးပေးသလား။ မဖနျတီးပေးဘူးလား ဆိုတာတှကေ ပါမလာဘူးလို့ ဖွဈဖွဈနတော လူတှကေ သတိထားမိတယျ။ တရုတျကုမ်ပဏီက လုပျပွီဆိုရငျ သခြောတယျ တရုတျဝနျထမျးတှေ တပုံကွီးရောကျလာမယျ။ ဒီလိုလုပျကွတယျ။ မွနျမာဝနျထမျးတှကေ ဆိုပငျဆိုငွားသောျလဲ အလုပျမရကွဘူးဆိုတဲ့ Complaint တှေ တကျနတေော့ အဲဒါကို ဝနျကွီးခြုပျ ကွားမိမယျထငျပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ ဟိုတုနျးကတော့ ကွားမိပါတယျ။ တကယျတမျး တကယ့ျတကယျ လကျတှေ့မှာတော့ မဟုတျဘူး။ မဟုတျဘူးဆိုတော့ ကနြောျတို့ ရငျးနှီးဖို့အတှကျ ဖိတျခေါျနတေယျ။ ဘယျနိုငျငံပဲဖွဈဖွဈ တရုတျကောငျးလို့ မဟုတျဘူး။ ဈေးဝယျသလိုပေါ့ - ကိုယျကွိုကျတာကို ရှေးယူခငြျတယျ။ ရှေးယူခှင့ျမရှိတော့ ရှိတာနဲ့ လုပျရတယျ။ အဲဒီအခါမြိုးမှာ ကနြောျတို့ရဲ့ လကျရှိအခွအေနကေ စိတျမကောငျးစရာပါ။ နိုငျငံခွားရငျးနှီးမွုပျနံှမှုလာရငျ လုပျထားတာက Skilled-labor ဝနျထမျးတဈရာ ရှိမယျဆိုရငျ Skilled labor ကို သူတို့ဆီက (၂၀) ပဲ ခေါျလာ၊ ကနြျတဲ့ (၈၀) ကို ပွညျတှငျးက ခေါျရမယျ။ နံပတျတဈ ဒေးဒရဲဆိုရငျ ဒေးဒရဲမွို့နယျ ခေါျရမယျ။ Local ပဲ ဖွဈရမယျ။ ဒေးဒရဲမှာ မလုံလောကျဘူးဆိုရငျ သူ့ခရိုငျက ဖြာပုံခရိုငျ။ မရှိမှ ခရိုငျက သှားရမယျ။ ဒေးဒရဲမှာ အခု … စကျရုံထောငျနတေယျ။ နှဈမြိုး ကနြောျကွားရတယျ - (၁) လြှပျစဈအဆငျသင့ျ မဖွဈသေးဘူး။ နောကျ ဝမျးနညျးစရာတခုက အဲဒီ Skilled labor မပွောနဲ့ ရိုးရိုးအလုပျသမားမှာ ခြုပျဖို့၊ လုပျဖို့အတှကျ ကနြောျတို့ ပွညျသူတှေ အဆငျသင့ျ မဖွဈသေးဘူး။ တကယ့ျ Technician ဆိုတော့ ဝေးတော့။ Skilled labor ကတောငျ မလုပျနိုငျဘူး။ ရိုးရိုးအလုပျသမားတောငျ သူတို့ကို သငျတနျး Training ပေးပွီးမှ လုပျနရေတယျ။
အဲဒီတော့ ကနြောျတို့ဆီမှာ Vocational Training တှေ အမြားကွီးလိုအပျနတေယျ။ အဲဒီလိုအဆင့ျ မပေးနိုငျဘူး။
မေး ။ ။ ရငျးနှီးမွုပျနံှမှုတှနေဲ့ ဆကျစပျပွီးတော့ မေးခငြျတာက ပွငျသဈနိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးက ဧရာဝတီတိုငျးကို တောျတောျလေး စိတျဝငျစားတယျထငျတယျ။ သူ နှဈခုရှိပွီ လာရောကျသှားတာ။ သူကရော ဘယျလိုကဏ်ဍတှမှော ရငျးနှီးမွုပျနံှမှုကို စိတျဝငျစားသလဲ။ ကနြောျတို့ကွားတာ နောကျဆုံးတခေါကျ လာသှားတုနျးက ရနေံက သကျဆိုငျရာ စီးပှားရေးလုပျငနျးရှငျတှပေါတယျ။ ဝနျကွီးခြုပျနဲ့လညျး တှေ့တယျပွောပါတယျ။ ခရီးသှားလုပျငနျး။ ပွငျသဈဆိုတာ ဒီဟာတှကေ ကြှမျးကငြျပွီးသားနယျမွတှေေ ဖွဈတယျ။ ရနေံ တူးဖောျတဲ့ လုပျငနျးတှမှော။ ဧရာဝတီတိုငျးက အမြားကွီး သံယဇာတတှေ - စိုကျပြိုးရေးကောငျးသလို၊ သံယဇာတတှလေညျး အမြားကွီး ရှိတယျ။ Tourism နဲ့ ပတျသကျရငျလဲ ဝနျကွီးခြုပျတို့ တိုငျးဒသေကွီးက အမြားကွီးလုပျလို့ရတဲ့ နရောတှေ ရှိသေးတော့ ဝငျငှရေစရာ နညျးလမျးတှကေ အမြားကွီး ရှိနသေေးတော့ ဒါတှကေို သူတို့မကြျစိကသြလို၊ ဘာတှကေို သူတို့ ပိုစိတျဝငျစားသလဲ။ ဝနျကွီးခြုပျတို့ စကားပွောကွည့ျတော့။
ဖွေ ။ ။ ပွောခဲ့တာတှကေတော့ တဈယောကျနဲ့တဈယောကျ အလာပသလာပ နကျနကျနဲနဲ လုပျငနျးအကွောငျးတော့ မပွောဖွဈပါဘူး။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ သူလာတာက သူ့ရဲ့ EU နိုငျငံတှနေဲ့ ပတျသကျတဲ့ နိုငျငံတှပေါလာရငျ သူပါလာတယျဆိုတော့ နှဈခါလောကျ အလာပသလာပ စကားပွောဖူးတယျ။ ကနြျတဲ့အကွောငျးအရာတှတေော့ ထှထှေထေူးထူး မပွောဘူး။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ကနြောျတို့ဘကျကတော့ ရငျးနှီးမွုပျနံှမှုတှမှော သူ့အနနေဲ့ Positive ဘကျက ရှိတယျလို့ မွငျပါတယျ။ ကနြျတဲ့ဟာကတော့ ထှထှေထေူးထူး သူနဲ့ပတျသကျပွီးတော့ သိပျပွီးတော့ မသိပါဘူး။
မေး ။ ။ တရားဥပဒစေိုးမိုးရေး အားနညျးတယျလို့ လူတှကေ ပွောကွတယျ။ အကငြ့ျပကြျခွစားမှုကလဲ အခုထကျထိ အရငျတုနျးက အတိုငျးပဲ ပွောကွတာရှိတယျ။ အခြိနျအတိုငျးအတာတခုအထိ ဒီကိစ်စတှကေ လိုတာတော့ မှနျတယျ။ တရားဥပဒေ စိုးမိုးမှုမရှိဘူးလို့၊ အကငြ့ျပကြျခွစားမှုတှကေ တခုနဲ့တခု နညျးနညျး တခြို့ကိစ်စတှမှော ဆကျစပျနတော၊ ဆကျနှှယျနတောတှေ ရှိတော့ ဝနျကွီးခြုပျ ဒီကိစ်စနဲ့ ပတျသကျပွီး လူတှကေို အခုပွောမယျဆိုရငျ အဂတိလိုကျစားမှု တိုကျဖကြျရေး၊ တရားဥပဒေ စိုးမိုးမှု၊ ကိုယ့ျတိုငျးဒသေကွီးအတှငျးမှာ ပွညျသူတှေ အေးအေးခမြျးခမြျး နနေိုငျဖို့အရေးတှကေို ယုံယုံကွညျကွညျနဲ့ နနေိုငျအောငျ၊ စိတျခမြျးခမြျးသာသာနဲ့ နနေိုငျအောငျ သူတို့ စိုးရိမျနသေလို မဟုတျပါဘူးဆိုတာကို ဘယျလိုပွောမလဲ။
ဖွေ ။ ။ အဲဒီလိုပါပဲ ကနြောျတို့ တိုငျးဒသေကွီးအစိုးတှေ၊ ပွညျနယျအစိုးရတှေ၊ ပွညျထောငျစုအစိုးရအနနေဲ့ ဆောငျရှကျနပေါတယျ။ ဆောငျရှကျအတိုငျးအတာမှာလဲ ခုခတျေက လူမှု့ကှနျရကျတှကေ မွနျတာလဲတဈကွောငျးပါတယျ။ အဲဒီမှာ သတငျးတဈခုရပွီဆိုရငျ ဟုတျခွငျးမဟုတျခွငျးကို Confirm လုပျရပါတယျ။ အဲဒီလို Confirm လုပျပွီးမှ အတညျပွုရပါတယျ။ ဆကျလကျဆောငျရှကျရပါတယျ။ တခြို့ကွတော့လဲ ကိစ်စတဈခုတညျးမှာပငျ စိတျကြနေပျမှု မရှိတာနဲ့ အကွီးကွီးပွောလိုကျတာ ရှိတယျ။
မေး ။ ။ Social Media က အရမျးကွောကျစရာကောငျးတယျ။
ဖွေ ။ ။ အဲဒီတော့ Social Media နဲ့ ကနြျတဲ့မီဒီယာတှေ ပွောလိုကျတဲ့ဟာတှကေ ကနြောျတို့လို Confirm လုပျတာလား။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့ တိုငျးဒသေကွီးအစိုးရအနနေဲ့ အဲဒီလိုတှေ မဖွဈနိုငျအောငျ ကနြျတဲ့ တိုငျးနဲ့ပွညျနယျတှမှော မရှိပါဘူး။ ကနြောျတို့က ကနြျတဲ့တိုငျးနဲ့ပွညျနယျတှမှော သူမြားကိုတော့ မပွောလိုပါဘူး။ ရာအိမျမှူးဆိုတာ အုပျခြုပျရေးမှူးအောကျမှာ ရာအိမျမှူးရှိတယျ။ အဲဒီရာအိမျမှူးတှအေထိ ကနြောျတို့က Short-method သငျတနျးတှေ ပေးထားပါတယျ။ အဲဒါ ကနြောျတို့တိုငျးပဲ လုပျတယျလို့ ကနြောျ မွငျပါတယျ။
မေး ။ ။ ဘယျလိုသငျတနျးတှလေဲ။ ဝနျကွီးခြုပျ ပွောပွလို့ရလား။
ဖွေ ။ ။ သူက အုပျခြုပျရေးမှူးရဲ့ လကျတံလေး။ အဲဒီတော့ တရားဥပဒေ စိုးမိုးမှုနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ရှေ့နေ၊ တရားဥပဒအေရာရှိတှေ၊ အုပျခြုပျရေးမှူးတှေ၊ သကျဆိုငျရာဌာနတှကေ သူတို့ကို Short-methods တှေ ပေးထားတယျ။ On-job training လညျး ပေးထားတယျ။ ကနြျတဲ့နရောမှာတော့ အုပျခြုပျရေးမှူးအဆင့ျလောကျပဲ သငျတနျးကို ပေးထားတယျ။ ကနြောျတို့တိုငျးက အဲဒါတှေ rule of law ဖွဈဖို့အတှကျ သူ့ထကျနိမ့ျတဲ့ ရာအိမျမှူး - ဥပမာ အုပျစုတဈစုမှာ အုပျခြုပျရေးမှူး ရှိမယျ။ အဲဒီမှာ ဆယျရှာ ရှိမယျဆိုရငျ အဲဒီ (၁၀) ရှာက ရာအိမျမှူးတှေ။ အဲဒီရှာအိမျမှူးတှအေထိ ကနြောျတို့က သငျတနျးတှပေေးတယျ။ ဘာဖွဈလို့ သငျတနျးပေးတာလဲဆိုတော့ ကနြောျတို့ တရားဥပဒစေိုးမိုးမှုကို အဓိကထားပါတယျ။ အဲဒီမှာ လူကုနျကူးမှုတှေ ဘယျမှာ ဖွဈနလေဲ။ မူးယဈဆေးဝါးတှေ ဘာဖွဈနလေဲ။ အဲဒါတှဆေိုရငျ တိုငျးဒသေကွီးအစိုးရကို Message မွနျမွနျရောကျနိုငျရေးအတှကျ အောကျမှာ Gap ဖွဈနတေဲ့ နရောကို ကနြောျတို့က သငျတနျးပေးပွီးတော့ ကှနျရကျသဖှယျ ဆောငျရှကျနတော။ သူတို့ကနေ အုပျခြုပျရေးမှူးကို ပေးမယျ။ အုပျခြုပျရေးမှူးနဲ့ ရာအိမျမှူးကွားမှာ Connection ပွတျနခေဲ့တယျ။ နောကျ ကနြောျတို့ ဆယျအိမျမှူးတောငျ ပေးဖို့ အခွအေနရှေိတယျ။ ရာအိမျမှူးက အိမျခွေ တဈရာအတှငျးမှာ Message ကို အုပျခြုပျရေးမှူးကို ပေးမယျ။ အုပျခြုပျရေးမှူးက မွို့နယျအုပျခြုပျရေးမှူးကို ပေးမယျ။ မွို့နယျက တိုငျးဒသေအစိုးရကို ဒီ Message ရောကျလို့ရှိရငျ တရားဥပဒစေိုးမိုးရေးကဏ်ဍမှာ ပုံမှနျထကျတော့မွနျတယျ။ အဲဒီလိုဖွဈအောငျ ကနြောျတို့တိုငျးဒသေကွီးအစိုးရက ကှနျရကျသဖှယျ ဆောငျရှကျထားပါတယျ။
==ZawGyi===
ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးအတွင်း နိုင်ငံခြားကလာရောက် ရင်းနှီးမြုပ်နှံကြတဲ့ စက်ရုံ၊ အလုပ်ရုံတွေက လိုအပ်တဲ့ အရည်အချင်းနဲ့ ပြည့်မီတဲ့ ဝန်ထမ်းအရေအတွက် မဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်တဲ့ အခက်အခဲနဲ့ ကြုံနေရကြောင်း ဝန်ကြီးချုပ် ဦးလှမိုးအောင်က ပြောပါတယ်။ ကိုဇော်ဝင်းလှိုင် တွေ့ဆုံမေးမြန်းထားတဲ့ ဒုတိယပိုင်းကို တင်ပြထားပါတယ်။
မေး ။ ။ တရုတ်နိုင်ငံက စီးပွားရေး ရင်းနှီးမြုပ်နံှမှုတွေ များနေသလားလို့။ သဘောက ကျနော် လမ်းမှာဆိုရင် Amusement Park လေး တစ်ခု ဝင်လာခဲ့တယ်။ ကျနော် သတိထားမိတာက တရုတ်ဆိုင်းဘုတ်တွေ၊ တရုတ်စာတွေနဲ့ ကျကျနန လုပ်ထားတယ်။ ကြည့်ကောင်းအောင်လုပ်ထားတယ်။ သိသာတာကတော့ တရုတ်လူမျိုးတယောက်ယောက် ပိုင်တယ်ဆိုတာ သိသာတယ်။ ထိုနည်းလည်းကောင်းပဲ စာသောက်ခန်းတခန်းခန်း ဝင်မယ်ဆိုရင်လဲ အဲဒီလိုမျိုး တွေ့တယ်ဆိုတော့ နည်းနည်းလေး သတိထားမိတာက တရုတ်ရင်းနှီးမြုပ်နံှမှုက ဒီထဲမှာများ တော်တော်များများ ရောက်နေသလား။ ကျနော်တို့ တနိုင်ငံလုံး ရင်းနှီးမြုပ်နံှမှုနဲ့ လိုနေတာမှန်တယ်။ ဧရာဝတီတိုင်းလည်း လိုနေတာပဲ။ ဒီမှာ ဘယ်သူတွေက ဘယ်လောက်အထိ ရင်းနှီးမြုပ်နံှနေတယ်ဆိုတာကို ဝန်ကြီးချုပ် ပြောပြလို့ရလား။
ဖြေ ။ ။ အကြမ်းမျဉ်းအားဖြင့်တော့ တရုတ်၊ စင်္ကာပူ၊ မလေးရှား။ တရုတ်ကတော့ နံပတ်တစ်မှာ များပါတယ်။ ကျနော်တို့တိုင်းမှာလည်း များသလို၊ တနိုင်ငံလုံးလည်း အဲဒီလိုရှိမယ် ထင်ပါတယ်။ အဲဒီတော့ ဖိတ်ခေါ်ကြတဲ့အထဲမှာတော့ သူတို့က အများဆုံး လာလုပ်နေကြမှာပေါ့။ ကျနော် တာဝန်ယူမှာတင် လုပ်ငန်း (၃၇) ခု ကျနော်တို့ MIC အောက်ကနေဆိုရင် AIC ခေါ်ပါတယ်။ တိုင်းဒေသကြီးရင်းနှီးမြုပ်နံှမှု လုပ်ငန်း (၃၇) ခု ခွင့်ပြုထားပါတယ်။ အဲဒီမှာ (၁၁) ခုက နိုင်ငံခြားကပါ။ (၂၆) ခုကတော့ ပြည်တွင်း။ အဲဒီ (၁၁) ခုပါတင် ယေဘုယျအားဖြင့်တော့ တရုတ်နိုင်ငံက များပါတယ်။
မေး ။ ။ တိုင်းဒေသကြီးအစိုးရတွေကလဲ ပြည်ထောင်စုအစိုးရနည်းတူပဲ ကိုယ့်တိုင်းဒေသကြီးထဲကို လာပြီးတော့ ရင်းနှီးမြုပ်နံှကြမယ်ဆိုရင် ဘယ်လိုကုမ္ပဏီတွေ လာသလဲ။ အဲဒီကုမ္ပဏီတွေက ဘယ်လိုမျိုးလဲ။ စီမံကိန်းတွေ ချမယ်ဆိုရင်လဲ စီမံကိန်းတွေကို ဘယ်လိုကုမ္ပဏီမျိုးတွေကို ပေးမလဲဆိုတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေက ဝန်ကြီးချုပ်တို့ အစိုးရတာဝန်ရှိသူတွေက သက်ဆိုင်ရာဝန်ကြီးဌာနတွေကတဆင့် ဝန်ကြီးချုပ်ရှိရောက်လာပြီး ဆုံးဖြတ်ကြတယ်ဆိုတော့ အဲဒီ Criteria တွေမှာ ဝန်ကြီးချုပ် ဘယ်လိုစဉ်းစားသလဲ။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်တို့ ဖိတ်ခေါ်သော်ငြားလဲ လာတော့လာနေတယ်။ ဒါပေမဲ့ တရုတ်၊ စင်္ကာပူတို့က များတယ်။ ကိုရီးယားလည်း ပါပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့ရဲ့ MIC – AIC ညွှန်ကြားချက်မှာတော့ ဘယ်နိုင်ငံသား၊ ဘယ်ကလာတယ်ဆိုတာ၊ ဘယ်သူပေးရမယ်ဆိုတာ ကန့်သတ်ချက် မရှိပါဘူး။ ကန့်သတ်ချက်ရှိတာကတော့ ဒေါ်လာ (၅) သန်းအောက်ဆိုရင် ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး အစိုးရက ဆုံးဖြတ်နိုင်တယ်။ (၅) သန်းအထက်ဆိုရင် ပြည်ထောင်စုအစိုးရက ဆုံးဖြတ်တယ်။ အဲဒီပေါ် မူတည်ပြီးတော့ ကျနော်တို့က သူ့ရဲ့ ကျန်တဲ့ Criteria မြေယာပိုင်ဆိုင်မှု မှန်ကန်သလား။ သူ့လုပ်ငန်းက သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ ကိုက်ညီသလား။ သူက ဒေသခံတွေအတွက် ဝန်ထမ်းဘယ်လောက်ပေးနိုင်သလဲ။ ကျနော်တို့အပေါ် ဆိုးကျိုးဘယ်လောက် ဖြစ်နိုင်သလဲ။ ဒါတွေပေါ် ဝေဖန်ပြီးတော့ ဆုံးဖြတ်ရတာ ရှိပါတယ်။ ကျန်တဲ့အကြောင်းအရာတွေကတော့ သူ့ရဲ့ သတ်မှတ်ထားတဲ့ ဥပေဒစည်းမျဉ်းစည်းကမ်းအတိုင်းပဲ လက်ခံပါတယ်။
သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိခိုက်မယ်ဆိုရင် လက်မခံဘူး။ လက်ခံလို့ မရဘူး။ လက်ခံနိုင်အောင် ဘယ်လိုလုပ်မလဲ။ လက်ခံနိုင်အောင် လုပ်ပေးမယ်ဆိုရင် ပြဌာန်းထားတဲ့ ဥပဒေနဲ့ မကိုက်ညီဘူးဆိုတော့ လုပ်လို့မရဘူး။ အဲဒီဥပဒေအရ ဆောင်ရွက်နေပါတယ်။
မေး ။ ။ တရုတ်ကိုပဲ ဖိပြောနေတာ မဟုတ်ပါဘူး။ ကျနော်တို့ သတိထားမိတာကို ပြောတာပါ။ တရုတ်ကုမ္ပဏီတွေဆိုရင် အခုဆိုရင် ဗမာနိုင်ငံမှာ လူပြောများနေတာက ဆိုကြပါစို့ - ဘယ်နေရာမဆို တရုတ်ကုမ္ပဏီတခုကို ကန်ထရိုက် ချပေးလိုက်ပြီဆိုရင် အဆောက်အဦးဆောက်တာပဲ ဖြစ်ဖြစ်၊ လမ်းဖောက်တာပဲဖြစ်ဖြစ် မြန်မာနိုင်ငံထဲမှာ တခုခုလုပ်ပြီဆိုရင် သူတို့ရသွားပြီဆိုရင် သူက ကုမ္ပဏီလုပ်ငန်းစတော့မယ်ဆိုရင် ငွေကတော့ သူ့ကုမ္ပဏီ၊ အဲဒီအပြင် သူ့ဝန်ထမ်းတွေခေါ်လာတယ်။ ပစ္စည်းတွေကလည်း သူ့နိုင်ငံက သွင်းလာတယ်။ ဆိုတော့ ဝန်ထမ်းတွေကလည်း သူ့ဝန်ထမ်းတွေဖြစ်တော့ အကုန်လုံးက သူ့ဟာတွေကြီးပဲ - ရင်းနှီးမြုပ်နံှမှုကလည်း သူ့ငွေပဲ။ မြန်မာနိုင်ငံက မြေကြီးပဲ စိုက်ရသလို ဖြစ်နေတယ်။ ဆိုတော့ စောစောက ပြဌာန်းထားတဲ့ အလုပ်အကိုင်ဖန်တီးပေးသလား။ မဖန်တီးပေးဘူးလား ဆိုတာတွေက ပါမလာဘူးလို့ ဖြစ်ဖြစ်နေတာ လူတွေက သတိထားမိတယ်။ တရုတ်ကုမ္ပဏီက လုပ်ပြီဆိုရင် သေချာတယ် တရုတ်ဝန်ထမ်းတွေ တပုံကြီးရောက်လာမယ်။ ဒီလိုလုပ်ကြတယ်။ မြန်မာဝန်ထမ်းတွေက ဆိုပင်ဆိုငြားသော်လဲ အလုပ်မရကြဘူးဆိုတဲ့ Complaint တွေ တက်နေတော့ အဲဒါကို ဝန်ကြီးချုပ် ကြားမိမယ်ထင်ပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ ဟိုတုန်းကတော့ ကြားမိပါတယ်။ တကယ်တမ်း တကယ့်တကယ် လက်တွေ့မှာတော့ မဟုတ်ဘူး။ မဟုတ်ဘူးဆိုတော့ ကျနော်တို့ ရင်းနှီးဖို့အတွက် ဖိတ်ခေါ်နေတယ်။ ဘယ်နိုင်ငံပဲဖြစ်ဖြစ် တရုတ်ကောင်းလို့ မဟုတ်ဘူး။ ဈေးဝယ်သလိုပေါ့ - ကိုယ်ကြိုက်တာကို ရွေးယူချင်တယ်။ ရွေးယူခွင့်မရှိတော့ ရှိတာနဲ့ လုပ်ရတယ်။ အဲဒီအခါမျိုးမှာ ကျနော်တို့ရဲ့ လက်ရှိအခြေအနေက စိတ်မကောင်းစရာပါ။ နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြုပ်နံှမှုလာရင် လုပ်ထားတာက Skilled-labor ဝန်ထမ်းတစ်ရာ ရှိမယ်ဆိုရင် Skilled labor ကို သူတို့ဆီက (၂၀) ပဲ ခေါ်လာ၊ ကျန်တဲ့ (၈၀) ကို ပြည်တွင်းက ခေါ်ရမယ်။ နံပတ်တစ် ဒေးဒရဲဆိုရင် ဒေးဒရဲမြို့နယ် ခေါ်ရမယ်။ Local ပဲ ဖြစ်ရမယ်။ ဒေးဒရဲမှာ မလုံလောက်ဘူးဆိုရင် သူ့ခရိုင်က ဖျာပုံခရိုင်။ မရှိမှ ခရိုင်က သွားရမယ်။ ဒေးဒရဲမှာ အခု … စက်ရုံထောင်နေတယ်။ နှစ်မျိုး ကျနော်ကြားရတယ် - (၁) လျှပ်စစ်အဆင်သင့် မဖြစ်သေးဘူး။ နောက် ဝမ်းနည်းစရာတခုက အဲဒီ Skilled labor မပြောနဲ့ ရိုးရိုးအလုပ်သမားမှာ ချုပ်ဖို့၊ လုပ်ဖို့အတွက် ကျနော်တို့ ပြည်သူတွေ အဆင်သင့် မဖြစ်သေးဘူး။ တကယ့် Technician ဆိုတော့ ဝေးတော့။ Skilled labor ကတောင် မလုပ်နိုင်ဘူး။ ရိုးရိုးအလုပ်သမားတောင် သူတို့ကို သင်တန်း Training ပေးပြီးမှ လုပ်နေရတယ်။
အဲဒီတော့ ကျနော်တို့ဆီမှာ Vocational Training တွေ အများကြီးလိုအပ်နေတယ်။ အဲဒီလိုအဆင့် မပေးနိုင်ဘူး။
မေး ။ ။ ရင်းနှီးမြုပ်နံှမှုတွေနဲ့ ဆက်စပ်ပြီးတော့ မေးချင်တာက ပြင်သစ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးက ဧရာဝတီတိုင်းကို တော်တော်လေး စိတ်ဝင်စားတယ်ထင်တယ်။ သူ နှစ်ခုရှိပြီ လာရောက်သွားတာ။ သူကရော ဘယ်လိုကဏ္ဍတွေမှာ ရင်းနှီးမြုပ်နံှမှုကို စိတ်ဝင်စားသလဲ။ ကျနော်တို့ကြားတာ နောက်ဆုံးတခေါက် လာသွားတုန်းက ရေနံက သက်ဆိုင်ရာ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်တွေပါတယ်။ ဝန်ကြီးချုပ်နဲ့လည်း တွေ့တယ်ပြောပါတယ်။ ခရီးသွားလုပ်ငန်း။ ပြင်သစ်ဆိုတာ ဒီဟာတွေက ကျွမ်းကျင်ပြီးသားနယ်မြေတွေ ဖြစ်တယ်။ ရေနံ တူးဖော်တဲ့ လုပ်ငန်းတွေမှာ။ ဧရာဝတီတိုင်းက အများကြီး သံယဇာတတွေ - စိုက်ပျိုးရေးကောင်းသလို၊ သံယဇာတတွေလည်း အများကြီး ရှိတယ်။ Tourism နဲ့ ပတ်သက်ရင်လဲ ဝန်ကြီးချုပ်တို့ တိုင်းဒေသကြီးက အများကြီးလုပ်လို့ရတဲ့ နေရာတွေ ရှိသေးတော့ ဝင်ငွေရစရာ နည်းလမ်းတွေက အများကြီး ရှိနေသေးတော့ ဒါတွေကို သူတို့မျက်စိကျသလို၊ ဘာတွေကို သူတို့ ပိုစိတ်ဝင်စားသလဲ။ ဝန်ကြီးချုပ်တို့ စကားပြောကြည့်တော့။
ဖြေ ။ ။ ပြောခဲ့တာတွေကတော့ တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက် အလာပသလာပ နက်နက်နဲနဲ လုပ်ငန်းအကြောင်းတော့ မပြောဖြစ်ပါဘူး။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ သူလာတာက သူ့ရဲ့ EU နိုင်ငံတွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ နိုင်ငံတွေပါလာရင် သူပါလာတယ်ဆိုတော့ နှစ်ခါလောက် အလာပသလာပ စကားပြောဖူးတယ်။ ကျန်တဲ့အကြောင်းအရာတွေတော့ ထွေထွေထူးထူး မပြောဘူး။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ကျနော်တို့ဘက်ကတော့ ရင်းနှီးမြုပ်နံှမှုတွေမှာ သူ့အနေနဲ့ Positive ဘက်က ရှိတယ်လို့ မြင်ပါတယ်။ ကျန်တဲ့ဟာကတော့ ထွေထွေထူးထူး သူနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ သိပ်ပြီးတော့ မသိပါဘူး။
မေး ။ ။ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေး အားနည်းတယ်လို့ လူတွေက ပြောကြတယ်။ အကျင့်ပျက်ခြစားမှုကလဲ အခုထက်ထိ အရင်တုန်းက အတိုင်းပဲ ပြောကြတာရှိတယ်။ အချိန်အတိုင်းအတာတခုအထိ ဒီကိစ္စတွေက လိုတာတော့ မှန်တယ်။ တရားဥပဒေ စိုးမိုးမှုမရှိဘူးလို့၊ အကျင့်ပျက်ခြစားမှုတွေက တခုနဲ့တခု နည်းနည်း တချို့ကိစ္စတွေမှာ ဆက်စပ်နေတာ၊ ဆက်နွှယ်နေတာတွေ ရှိတော့ ဝန်ကြီးချုပ် ဒီကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်ပြီး လူတွေကို အခုပြောမယ်ဆိုရင် အဂတိလိုက်စားမှု တိုက်ဖျက်ရေး၊ တရားဥပဒေ စိုးမိုးမှု၊ ကိုယ့်တိုင်းဒေသကြီးအတွင်းမှာ ပြည်သူတွေ အေးအေးချမ်းချမ်း နေနိုင်ဖို့အရေးတွေကို ယုံယုံကြည်ကြည်နဲ့ နေနိုင်အောင်၊ စိတ်ချမ်းချမ်းသာသာနဲ့ နေနိုင်အောင် သူတို့ စိုးရိမ်နေသလို မဟုတ်ပါဘူးဆိုတာကို ဘယ်လိုပြောမလဲ။
ဖြေ ။ ။ အဲဒီလိုပါပဲ ကျနော်တို့ တိုင်းဒေသကြီးအစိုးတွေ၊ ပြည်နယ်အစိုးရတွေ၊ ပြည်ထောင်စုအစိုးရအနေနဲ့ ဆောင်ရွက်နေပါတယ်။ ဆောင်ရွက်အတိုင်းအတာမှာလဲ ခုခေတ်က လူမှု့ကွန်ရက်တွေက မြန်တာလဲတစ်ကြောင်းပါတယ်။ အဲဒီမှာ သတင်းတစ်ခုရပြီဆိုရင် ဟုတ်ခြင်းမဟုတ်ခြင်းကို Confirm လုပ်ရပါတယ်။ အဲဒီလို Confirm လုပ်ပြီးမှ အတည်ပြုရပါတယ်။ ဆက်လက်ဆောင်ရွက်ရပါတယ်။ တချို့ကြတော့လဲ ကိစ္စတစ်ခုတည်းမှာပင် စိတ်ကျေနပ်မှု မရှိတာနဲ့ အကြီးကြီးပြောလိုက်တာ ရှိတယ်။
မေး ။ ။ Social Media က အရမ်းကြောက်စရာကောင်းတယ်။
ဖြေ ။ ။ အဲဒီတော့ Social Media နဲ့ ကျန်တဲ့မီဒီယာတွေ ပြောလိုက်တဲ့ဟာတွေက ကျနော်တို့လို Confirm လုပ်တာလား။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့ တိုင်းဒေသကြီးအစိုးရအနေနဲ့ အဲဒီလိုတွေ မဖြစ်နိုင်အောင် ကျန်တဲ့ တိုင်းနဲ့ပြည်နယ်တွေမှာ မရှိပါဘူး။ ကျနော်တို့က ကျန်တဲ့တိုင်းနဲ့ပြည်နယ်တွေမှာ သူများကိုတော့ မပြောလိုပါဘူး။ ရာအိမ်မှူးဆိုတာ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးအောက်မှာ ရာအိမ်မှူးရှိတယ်။ အဲဒီရာအိမ်မှူးတွေအထိ ကျနော်တို့က Short-method သင်တန်းတွေ ပေးထားပါတယ်။ အဲဒါ ကျနော်တို့တိုင်းပဲ လုပ်တယ်လို့ ကျနော် မြင်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ဘယ်လိုသင်တန်းတွေလဲ။ ဝန်ကြီးချုပ် ပြောပြလို့ရလား။
ဖြေ ။ ။ သူက အုပ်ချုပ်ရေးမှူးရဲ့ လက်တံလေး။ အဲဒီတော့ တရားဥပဒေ စိုးမိုးမှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ရှေ့နေ၊ တရားဥပဒေအရာရှိတွေ၊ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးတွေ၊ သက်ဆိုင်ရာဌာနတွေက သူတို့ကို Short-methods တွေ ပေးထားတယ်။ On-job training လည်း ပေးထားတယ်။ ကျန်တဲ့နေရာမှာတော့ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးအဆင့်လောက်ပဲ သင်တန်းကို ပေးထားတယ်။ ကျနော်တို့တိုင်းက အဲဒါတွေ rule of law ဖြစ်ဖို့အတွက် သူ့ထက်နိမ့်တဲ့ ရာအိမ်မှူး - ဥပမာ အုပ်စုတစ်စုမှာ အုပ်ချုပ်ရေးမှူး ရှိမယ်။ အဲဒီမှာ ဆယ်ရွာ ရှိမယ်ဆိုရင် အဲဒီ (၁၀) ရွာက ရာအိမ်မှူးတွေ။ အဲဒီရွာအိမ်မှူးတွေအထိ ကျနော်တို့က သင်တန်းတွေပေးတယ်။ ဘာဖြစ်လို့ သင်တန်းပေးတာလဲဆိုတော့ ကျနော်တို့ တရားဥပဒေစိုးမိုးမှုကို အဓိကထားပါတယ်။ အဲဒီမှာ လူကုန်ကူးမှုတွေ ဘယ်မှာ ဖြစ်နေလဲ။ မူးယစ်ဆေးဝါးတွေ ဘာဖြစ်နေလဲ။ အဲဒါတွေဆိုရင် တိုင်းဒေသကြီးအစိုးရကို Message မြန်မြန်ရောက်နိုင်ရေးအတွက် အောက်မှာ Gap ဖြစ်နေတဲ့ နေရာကို ကျနော်တို့က သင်တန်းပေးပြီးတော့ ကွန်ရက်သဖွယ် ဆောင်ရွက်နေတာ။ သူတို့ကနေ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးကို ပေးမယ်။ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးနဲ့ ရာအိမ်မှူးကြားမှာ Connection ပြတ်နေခဲ့တယ်။ နောက် ကျနော်တို့ ဆယ်အိမ်မှူးတောင် ပေးဖို့ အခြေအနေရှိတယ်။ ရာအိမ်မှူးက အိမ်ခြေ တစ်ရာအတွင်းမှာ Message ကို အုပ်ချုပ်ရေးမှူးကို ပေးမယ်။ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးက မြို့နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးကို ပေးမယ်။ မြို့နယ်က တိုင်းဒေသအစိုးရကို ဒီ Message ရောက်လို့ရှိရင် တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးကဏ္ဍမှာ ပုံမှန်ထက်တော့မြန်တယ်။ အဲဒီလိုဖြစ်အောင် ကျနော်တို့တိုင်းဒေသကြီးအစိုးရက ကွန်ရက်သဖွယ် ဆောင်ရွက်ထားပါတယ်။