(Zawgyi/ Unicode)
အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံက စားအုန်းဆီနဲ့ ကုန်ကြမ်း ပြည်ပ တင်ပို့မှုကို တားမြစ်ပိတ်ပင်လိုက်ပြီးနောက်မှာတော့ ကမ ္ဘာ့စားအုန်းဆီ ဈေး စံချိန်တင် မြင့်တက်သွားသလို ကမ ္ဘာတလွှားမှာလည်း စားဆီ ဈေးကြီးမှုနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း စားသုံးဆီ သိသိသာသာ ဈေးတက်လာပါတယ်။ စီးပွားရေး အစီအစဉ်မှာ မသိင်္ဂ ီထိုက် တင်ပြထားပါတယ်။
ကမ ္ဘာမှာ အဓိက စားအုန်းဆီ တင်ပို့တဲ့ အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံက ပြည်တွင်းမှာ စားသုံးဆီ ပြတ်လပ်မှုနဲ့ ဈေးကြီးလာမှုကို ကုစားဖို့ အတွက် စားအုန်းဆီနဲ့ ကုန်ကြမ်း ပြည်ပ တင်ပို့မှုကို စပြီး တားမြစ်လိုက်ပြီးနောက်မှာတော့ ကမ ္ဘာ့ စားဆီ ဈေးနှုန်းတွေ ထက်တက်သွားပါတယ်။ စားအုန်းဆီဟာ ကမ ္ဘာတလွှား အများဆုံး သုံးတဲ့ စားသုံးဆီ ဖြစ်ပြီး ကမ ္ဘာ့ စားအုန်းဆီ ဈေးကွက်မှာ အင်ဒိုနီးရှားက ၃၅ ရာခိုင်နှုန်း တင်ပို့နေတာလို့ LMC လုပ်ငန်းကြီးရဲ့ အကြီးအကဲ James Fry က ပြောပါတယ်။ စားအုန်းဆီ တင်ပို့မှုကို ပိတ်မယ့် အကြောင်း အင်ဒိုနီးရှားက ပြီးခဲ့တဲ့ ဗုဒ္ဓဟူးနေ့မှာ ကြေညာလိုက်ပြီးနောက်မှာ စားအုန်းဆီ၊ ပဲပိစပ် ဆီ အပါအဝင် ဟင်းသီးဟင်းရွက်ဆီ ဈေးနှုန်းတွေ မကြုံစဖူး ဈေးတက်သွားခဲ့တာပါ။ အင်ဒိုနီးရှား သမ္မတ Joko Widodo က အခုလို ကြေညာခဲ့တာပါ။
" စားဆီနဲ့ စားဆီ ကုန်ကြမ်းတွေကို ဧပြီလ ၂၈ ရက်နေ့ ၂၀၂၂ ခုနှစ်ကနေ နောက်ထပ် မကြေညာမချင်း တင်ပို့ခွင့် ပိတ်ထားဖို့ အစိုးရက ဆုံးဖြတ်ထားပါတယ်။ "
အင်ဒိုနီးရှားရဲ့ စားအုန်းဆီ တင်ပို့မှု တားမြစ်ချက်က ဘယ်လောက် ကြာမယ်ဆိုတာလည်း မသိရသေးပါဘူး။
" ဒီ မူဝါဒ ချမှတ် ဆောင်ရွက်မှုကို စောင့်ကြည့်ပြီး သုံးသပ်သွားမှာပါ။ ဒါမှလည်း နိုင်ငံတွင်းမှာ စားဆီ လုံလောက်ပြီး ဈေးနှုန်း သင့်တင့်မှု ရှိမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ "
စားသုံးဆီ ဈေးနှုန်းကြီးမြင့်မှုဟာ ကမ ္ဘာတလွှား ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ အခက်အခဲ ဖြစ်ပြီး အဓိက ကတော့ စားသောက်ကုန်ထုတ် လုပ်ငန်းတွေ ထိခိုက်ရပါတယ်။ တူရကီနိုင်ငံ အစ္စတန်ဘူးလ်က Tarihi Balikca ပင်လယ်စာ စားသောက်ဆိုင် ဝန်ထမ်း Mahsun Aktas က ဆီဈေးတက်လာတာကြောင့် ဆိုင် အရောင်းထိခိုက်လာရပြီလို့ ပြောပါတယ်။
" ကျနော်တို့ တောင့်ခံခဲ့ပါတယ်။ ဈေးကွက်မှာလည်း တိုးတက်မှု ရှိလာနိုင်သလို ဈေးလည်း ငြိမ်လာနိုင်တယ်ဆိုပြီး ကျနော်တို့ စောင့်ကြည့်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း ဘာမှ တိုးတက်မှု မရှိတာနဲ့ဘဲ အစားအသောက် ဈေးနှုန်းကို မြှင့်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါမှလည်း ကုန်ကျစာရိတ်ကို ကာမိမှာပါ။"
ငါးကြော် ဈေးနှုန်း ပြောလိုက်ရင် မဝယ်တော့ဘဲ ပြန်သွားကြသူတွေကို ဒီနှစ်မှာ ပထမဆုံး တွေ့လာရပါပြီ။ အရင်နှစ်တွေ တုန်းကလည်း ဈေးပိုကြီးတာ တွေ့ပေမယ့်လည်း ဝယ်သူတွေက ဘာမှ မပြောကြပါဘူး။ ဒီနှစ်မှာတော့ မဝယ်ဘဲ ပြန်သွားကြပါတယ်။ သူတို့ မဝယ်နိုင်ကြပါဘူး။
စိုးရိမ်စိတ်နဲ့ စားဆီ ဝယ်ယူမှုများလာတာကြောင့် တူရကီက ဈေးဆိုင်ကြီး တချို့မှာဆိုရင် စားသုံးဆီ ပြတ်လပ်သွားမယ့် အရေး စိုးရိမ်ချက်ကြောင့် လူတွေကို အကန့်အသတ်နဲ့ ရောင်းချပေးနေတာပါ။ နေကြာဆီနဲ့ canola ဆီ ပြတ်လပ်နေတဲ့ ဆိုင်တွေရဲ့ ပုံတွေကို ဂျာမနီက ဈေးဝယ်သူတွေ လူမှုကွန်ရက် မီဒီယာတွေမှာ တင်ခဲ့ကြပါတယ်။ စပိန်၊ အီတလီနဲ့ ဗြိတိန်တို့မှာလည်း ကန့်သတ်ထားပါတယ်။ အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံ ဂျာကာတာက စားသောက်ဆိုင် ပိုင်ရှင် Emiwati ကတော့ တရက်ကို စားသုံးဆီ ၂၄ လီတာ လိုတာလို့ ပြောပြပါတယ်။
" ဟင်းချက်ဆီ ဈေးကြီးလာတာကို ကျမတို့ လက်ခံပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း ကျမတို့ အစားအစာ ရောင်းတာမှာတော့ ဈေးတင်လို့ မရပါဘူး။ လုပ်လို့ မရပါဘူး။ ဈေးနှုန်းကို ညှိဖို့က ခက်ပါတယ်။ အစားအသောက် ဈေးနှုန်းတွေကို လူတွေက သိကြပါတယ်။ ဈေးတင်လိုက်မယ် ဆိုရင် သူတို့က ဝယ်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ "
" စိတ်မကောင်း ဖြစ်ရပါတယ်။ အခုထိ ကပ်ရောဂါဘေးက မပြီးသေးတဲ့ ကာလမှာ အခုဆိုရင် အစားအစာတွေ ရောင်းဖို့ ခက်လာပါတယ်။ ဟင်းချက်ဆီက ဈေးကြီးလာပေမယ့်လည်း ရအောင် ရှာ ဝယ်ဖို့ လုပ်နေရပါတယ်။"
Covid-19 ကပ်ဘေးရောဂါ စတင်ခဲ့ချိန်ကစလို့ ကမ ္ဘာတလွှား စားဆီ ဈေးတက်လာတာ ဖြစ်ပါတယ်။ တောင်အမေရိကမှာ ဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုကြောင့် အလုပ်သမား ရှားပါးမှုကြောင့် စိုက်ပျိုးရေးမှာ ထိခိုက်တာ အပြင် ဇီ၀ လောင်စာ ထုတ်လုပ်မှု လုပ်ငန်းမှာ အသုံးများလာတာကြောင့်လည်း ပါပါတယ်။ ကမ ္ဘာ့နေကြာဆီ ထုတ်လုပ်မှု အဓိက နိုင်ငံတွေ ဖြစ်တဲ့ ယူကရိန်းနဲ့ ရုရှားတို့ စစ်ရေးကြောင့်လည်း ကုန်သွယ်ရေး နှောင့်နှေးပြီး စားသုံးဆီ ဈေးနှုန်းတွေ ပိုပြီး ကြီးမြင့်စေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဟင်းသီးဟင်းရွက်ဆီ ဈေးနှုန်းတွေက ပြီးခဲ့တဲ့ ဖေဖော်ဝါရီလမှာ စံချိန်တင် မြင့်တက်လာခဲ့ပြီးနောက် မတ်လ အတွင်းမှာ နောက်ထပ် ၂၃ ရာခိုင်နှုန်း ဈေးတက်သွားပြန်တယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ စားနပ်ရိက္ခာနဲ့ စိုက်ပျိုးရေး အဖွဲ့ FAO က ဖော်ပြပါတယ်။
ပဲပိစပ် ဆီ ဆိုရင် ၂၀၁၉ တုန်းက မက်ထရစ် တတန်ကို ၇၆၅ ဒေါ်လာနဲ့ အရောင်းရှိခဲ့ရာကနေ ပြီးခဲ့တဲ့ မတ်လ အတွင်းမှာတော့ မက်ထရစ် တတန်ကို ၁,၉၅၇ ဒေါ်လာထိ ပျမ်းမျှ ရောက်ရှိခဲ့ကြောင်း ကမ ္ဘာ့ဘဏ်ကလည်း ပြောဆိုထားပါတယ်။ စားအုန်းဆီ ဈေးနှုန်းတွေကတော့ ၂၀၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော် တက်လာပြီး ကမ ္ဘာ့ထိပ်တန်း စားအုန်းဆီ ထုတ်လုပ် တင်ပို့တဲ့ အင်ဒိုနီးရှားက တင်ပို့မှု ပိတ်တာကြောင့် ထပ်ပြီးတော့ တက်မယ့် အနေအထား ရှိနေပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ် အတွင်း မိုးသည်းထန်တာကြောင့် မလေးရှားရဲ့ စားအုန်းဆီ ထုတ်လုပ်မှုကိုလည်း ထိခိုက်ခဲ့ပါတယ်။ ယူကရိန်း စစ်ပွဲက ဘယ်တော့ ပြီးမလဲ ဆိုတာ မသိတာကြောင့် လယ်သမားတွေ အနေနဲ့လည်း ယူကရိန်း - ရုရှားတို့ရဲ့ စားသုံးဆီ ထုတ်လုပ် တင်ပို့မှု လစ်ဟာမှုကို ကာမိအောင် အစားထိုး စိုက်ပျိုးကြဖို့ လက်တွန့်နိုင်တယ်လို့ စိုက်ပျိုးရေး အချက်အလက်နဲ့ သုံးသပ်မှု လုပ်ငန်း Gro Intelligence က တွဲဖက် သုတေသနမှူး Steve Matthews က ပြောပါတယ်။
" စားသုံးဆီ အခြေအနေက ကမ ္ဘာတလွှား အစားအစာ အခြေအနေနဲ့ ခြုံကြည့်ရင် အချိုးအစား မညီပါဘူး။ ပြီးခဲ့တဲ့နှစ် ကတည်းက အတော်လေး ဈေးတက်လာပါတယ်။ တချို့ ဟင်းသီး ဟင်းရွက် ဆီတွေဆိုရင် ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းလောက် တက်လာပါတယ်။ ယူကရိန်း စစ်ပွဲကြောင့် နေကြာဆီ ဆိုရင် လိုချင်ရင်တောင် မရနိုင်ပါဘူး။ စစ် မဖြစ်ခင် ကတည်းက ဈေးတက်လာနေပေမယ့်လည်း စစ်ကြောင့် အခြေအနေတွေ ပိုဆိုးသွားစေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ "
ဒါပေမယ့်လည်း စစ်ကောင်စီရဲ့ စားသုံးဆီ တင်သွင်း သိုလှောင် ဖြန့်ဖြူးရေး လုပ်ငန်း ကြီးကြပ်ရေး ကော်မတီကတော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ စားသုံးဆီ လုံလောက်နေပြီး ဆီ သဘောင်္တွေလည်း ပုံမှန် ဝင်ရောက်နေကြောင်း၊ အင်ဒိုနီးရှားက စားအုန်းဆီ တင်ပို့မှု မူဝါဒဆိုင်ရာ သတင်းတွေကိုလည်း ချဲ့ကားပြီး ကောလာဟလ ထုတ်လွှင့်ကြတာကြောင့် လူထု အနေနဲ့ စိုးရိမ်စရာ မလိုဘူးလို့ သတင်းစာကနေ ကြေညာခဲ့ပါတယ်။ လက်တွေ့ မြေပြင် အခြေအနေမှာတော့ ဆီဈေးက တက်နေပါတယ်။ လက်လီ လက်ကား လုပ်ငန်းရှင် တချို့ကတော့ ဆီဈေးတက်သွားပြီး လိုသလောက်လည်း မရဘူးလို့ ဗွီအိုအေကို ပြောကြပါတယ်။
(Unicode)
မွနျမာ အပါအဝငျ ကမ်ဘာတလှှား စားသုံးဆီ ဈေးတကျပွီး ရှားပါး
အငျဒိုနီးရှား နိုငျငံက စားအုနျးဆီနဲ့ ကုနျကွမျး ပွညျပ တငျပို့မှုကို တားမွဈပိတျပငျလိုကျပွီးနောကျမှာတော့ ကမ ်ဘာ့စားအုနျးဆီ ဈေး စံခြိနျတငျ မွင့ျတကျသှားသလို ကမ ်ဘာတလှှားမှာလညျး စားဆီ ဈေးကွီးမှုနဲ့ ရငျဆိုငျနရေပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာလညျး စားသုံးဆီ သိသိသာသာ ဈေးတကျလာပါတယျ။ စီးပှားရေး အစီအစဉျမှာ မသိငျ်ဂ ီထိုကျ တငျပွထားပါတယျ။
ကမ ်ဘာမှာ အဓိက စားအုနျးဆီ တငျပို့တဲ့ အငျဒိုနီးရှား နိုငျငံက ပွညျတှငျးမှာ စားသုံးဆီ ပွတျလပျမှုနဲ့ ဈေးကွီးလာမှုကို ကုစားဖို့ အတှကျ စားအုနျးဆီနဲ့ ကုနျကွမျး ပွညျပ တငျပို့မှုကို စပွီး တားမွဈလိုကျပွီးနောကျမှာတော့ ကမ ်ဘာ့ စားဆီ ဈေးနှုနျးတှေ ထကျတကျသှားပါတယျ။ စားအုနျးဆီဟာ ကမ ်ဘာတလှှား အမြားဆုံး သုံးတဲ့ စားသုံးဆီ ဖွဈပွီး ကမ ်ဘာ့ စားအုနျးဆီ ဈေးကှကျမှာ အငျဒိုနီးရှားက ၃၅ ရာခိုငျနှုနျး တငျပို့နတောလို့ LMC လုပျငနျးကွီးရဲ့ အကွီးအကဲ James Fry က ပွောပါတယျ။ စားအုနျးဆီ တငျပို့မှုကို ပိတျမယ့ျ အကွောငျး အငျဒိုနီးရှားက ပွီးခဲ့တဲ့ ဗုဒ်ဓဟူးနေ့မှာ ကွညောလိုကျပွီးနောကျမှာ စားအုနျးဆီ၊ ပဲပိစပျ ဆီ အပါအဝငျ ဟငျးသီးဟငျးရှကျဆီ ဈေးနှုနျးတှေ မကွုံစဖူး ဈေးတကျသှားခဲ့တာပါ။ အငျဒိုနီးရှား သမ်မတ Joko Widodo က အခုလို ကွညောခဲ့တာပါ။
" စားဆီနဲ့ စားဆီ ကုနျကွမျးတှကေို ဧပွီလ ၂၈ ရကျနေ့ ၂၀၂၂ ခုနှဈကနေ နောကျထပျ မကွညောမခငြျး တငျပို့ခှင့ျ ပိတျထားဖို့ အစိုးရက ဆုံးဖွတျထားပါတယျ။ "
အငျဒိုနီးရှားရဲ့ စားအုနျးဆီ တငျပို့မှု တားမွဈခကြျက ဘယျလောကျ ကွာမယျဆိုတာလညျး မသိရသေးပါဘူး။
" ဒီ မူဝါဒ ခမြှတျ ဆောငျရှကျမှုကို စောင့ျကွည့ျပွီး သုံးသပျသှားမှာပါ။ ဒါမှလညျး နိုငျငံတှငျးမှာ စားဆီ လုံလောကျပွီး ဈေးနှုနျး သင့ျတင့ျမှု ရှိမှာ ဖွဈပါတယျ။ "
စားသုံးဆီ ဈေးနှုနျးကွီးမွင့ျမှုဟာ ကမ ်ဘာတလှှား ရငျဆိုငျနရေတဲ့ အခကျအခဲ ဖွဈပွီး အဓိက ကတော့ စားသောကျကုနျထုတျ လုပျငနျးတှေ ထိခိုကျရပါတယျ။ တူရကီနိုငျငံ အစ်စတနျဘူးလျက Tarihi Balikca ပငျလယျစာ စားသောကျဆိုငျ ဝနျထမျး Mahsun Aktas က ဆီဈေးတကျလာတာကွောင့ျ ဆိုငျ အရောငျးထိခိုကျလာရပွီလို့ ပွောပါတယျ။
" ကနြောျတို့ တောင့ျခံခဲ့ပါတယျ။ ဈေးကှကျမှာလညျး တိုးတကျမှု ရှိလာနိုငျသလို ဈေးလညျး ငွိမျလာနိုငျတယျဆိုပွီး ကနြောျတို့ စောင့ျကွည့ျခဲ့ပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျလညျး ဘာမှ တိုးတကျမှု မရှိတာနဲ့ဘဲ အစားအသောကျ ဈေးနှုနျးကို မွှင့ျခဲ့ပါတယျ။ ဒါမှလညျး ကုနျကစြာရိတျကို ကာမိမှာပါ။"
ငါးကွောျ ဈေးနှုနျး ပွောလိုကျရငျ မဝယျတော့ဘဲ ပွနျသှားကွသူတှကေို ဒီနှဈမှာ ပထမဆုံး တှေ့လာရပါပွီ။ အရငျနှဈတှေ တုနျးကလညျး ဈေးပိုကွီးတာ တှေ့ပမေယ့ျလညျး ဝယျသူတှကေ ဘာမှ မပွောကွပါဘူး။ ဒီနှဈမှာတော့ မဝယျဘဲ ပွနျသှားကွပါတယျ။ သူတို့ မဝယျနိုငျကွပါဘူး။
စိုးရိမျစိတျနဲ့ စားဆီ ဝယျယူမှုမြားလာတာကွောင့ျ တူရကီက ဈေးဆိုငျကွီး တခြို့မှာဆိုရငျ စားသုံးဆီ ပွတျလပျသှားမယ့ျ အရေး စိုးရိမျခကြျကွောင့ျ လူတှကေို အကန့ျအသတျနဲ့ ရောငျးခပြေးနတောပါ။ နကွောဆီနဲ့ canola ဆီ ပွတျလပျနတေဲ့ ဆိုငျတှရေဲ့ ပုံတှကေို ဂြာမနီက ဈေးဝယျသူတှေ လူမှုကှနျရကျ မီဒီယာတှမှော တငျခဲ့ကွပါတယျ။ စပိနျ၊ အီတလီနဲ့ ဗွိတိနျတို့မှာလညျး ကန့ျသတျထားပါတယျ။ အငျဒိုနီးရှား နိုငျငံ ဂြာကာတာက စားသောကျဆိုငျ ပိုငျရှငျ Emiwati ကတော့ တရကျကို စားသုံးဆီ ၂၄ လီတာ လိုတာလို့ ပွောပွပါတယျ။
" ဟငျးခကြျဆီ ဈေးကွီးလာတာကို ကမြတို့ လကျခံပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျလညျး ကမြတို့ အစားအစာ ရောငျးတာမှာတော့ ဈေးတငျလို့ မရပါဘူး။ လုပျလို့ မရပါဘူး။ ဈေးနှုနျးကို ညှိဖို့က ခကျပါတယျ။ အစားအသောကျ ဈေးနှုနျးတှကေို လူတှကေ သိကွပါတယျ။ ဈေးတငျလိုကျမယျ ဆိုရငျ သူတို့က ဝယျမှာ မဟုတျပါဘူး။ "
" စိတျမကောငျး ဖွဈရပါတယျ။ အခုထိ ကပျရောဂါဘေးက မပွီးသေးတဲ့ ကာလမှာ အခုဆိုရငျ အစားအစာတှေ ရောငျးဖို့ ခကျလာပါတယျ။ ဟငျးခကြျဆီက ဈေးကွီးလာပမေယ့ျလညျး ရအောငျ ရှာ ဝယျဖို့ လုပျနရေပါတယျ။"
Covid-19 ကပျဘေးရောဂါ စတငျခဲ့ခြိနျကစလို့ ကမ ်ဘာတလှှား စားဆီ ဈေးတကျလာတာ ဖွဈပါတယျ။ တောငျအမရေိကမှာ ဗိုငျးရပျဈ ကူးစကျမှုကွောင့ျ အလုပျသမား ရှားပါးမှုကွောင့ျ စိုကျပြိုးရေးမှာ ထိခိုကျတာ အပွငျ ဇီ၀ လောငျစာ ထုတျလုပျမှု လုပျငနျးမှာ အသုံးမြားလာတာကွောင့ျလညျး ပါပါတယျ။ ကမ ်ဘာ့နကွောဆီ ထုတျလုပျမှု အဓိက နိုငျငံတှေ ဖွဈတဲ့ ယူကရိနျးနဲ့ ရုရှားတို့ စဈရေးကွောင့ျလညျး ကုနျသှယျရေး နှောင့ျနှေးပွီး စားသုံးဆီ ဈေးနှုနျးတှေ ပိုပွီး ကွီးမွင့ျစတော ဖွဈပါတယျ။ ဟငျးသီးဟငျးရှကျဆီ ဈေးနှုနျးတှကေ ပွီးခဲ့တဲ့ ဖဖေောျဝါရီလမှာ စံခြိနျတငျ မွင့ျတကျလာခဲ့ပွီးနောကျ မတျလ အတှငျးမှာ နောကျထပျ ၂၃ ရာခိုငျနှုနျး ဈေးတကျသှားပွနျတယျလို့ ကုလသမဂ်ဂ စားနပျရိက်ခာနဲ့ စိုကျပြိုးရေး အဖှဲ့ FAO က ဖောျပွပါတယျ။
ပဲပိစပျ ဆီ ဆိုရငျ ၂၀၁၉ တုနျးက မကျထရဈ တတနျကို ၇၆၅ ဒေါျလာနဲ့ အရောငျးရှိခဲ့ရာကနေ ပွီးခဲ့တဲ့ မတျလ အတှငျးမှာတော့ မကျထရဈ တတနျကို ၁,၉၅၇ ဒေါျလာထိ ပမြျးမြှ ရောကျရှိခဲ့ကွောငျး ကမ ်ဘာ့ဘဏျကလညျး ပွောဆိုထားပါတယျ။ စားအုနျးဆီ ဈေးနှုနျးတှကေတော့ ၂၀၀ ရာခိုငျနှုနျးကြောျ တကျလာပွီး ကမ ်ဘာ့ထိပျတနျး စားအုနျးဆီ ထုတျလုပျ တငျပို့တဲ့ အငျဒိုနီးရှားက တငျပို့မှု ပိတျတာကွောင့ျ ထပျပွီးတော့ တကျမယ့ျ အနအေထား ရှိနပေါတယျ။ ပွီးခဲ့တဲ့ နှဈ အတှငျး မိုးသညျးထနျတာကွောင့ျ မလေးရှားရဲ့ စားအုနျးဆီ ထုတျလုပျမှုကိုလညျး ထိခိုကျခဲ့ပါတယျ။ ယူကရိနျး စဈပှဲက ဘယျတော့ ပွီးမလဲ ဆိုတာ မသိတာကွောင့ျ လယျသမားတှေ အနနေဲ့လညျး ယူကရိနျး - ရုရှားတို့ရဲ့ စားသုံးဆီ ထုတျလုပျ တငျပို့မှု လဈဟာမှုကို ကာမိအောငျ အစားထိုး စိုကျပြိုးကွဖို့ လကျတှန့ျနိုငျတယျလို့ စိုကျပြိုးရေး အခကြျအလကျနဲ့ သုံးသပျမှု လုပျငနျး Gro Intelligence က တှဲဖကျ သုတသေနမှူး Steve Matthews က ပွောပါတယျ။
" စားသုံးဆီ အခွအေနကေ ကမ ်ဘာတလှှား အစားအစာ အခွအေနနေဲ့ ခွုံကွည့ျရငျ အခြိုးအစား မညီပါဘူး။ ပွီးခဲ့တဲ့နှဈ ကတညျးက အတောျလေး ဈေးတကျလာပါတယျ။ တခြို့ ဟငျးသီး ဟငျးရှကျ ဆီတှဆေိုရငျ ၄၀ ရာခိုငျနှုနျးလောကျ တကျလာပါတယျ။ ယူကရိနျး စဈပှဲကွောင့ျ နကွောဆီ ဆိုရငျ လိုခငြျရငျတောငျ မရနိုငျပါဘူး။ စဈ မဖွဈခငျ ကတညျးက ဈေးတကျလာနပေမေယ့ျလညျး စဈကွောင့ျ အခွအေနတှေေ ပိုဆိုးသှားစတော ဖွဈပါတယျ။ "
ဒါပမေယ့ျလညျး စဈကောငျစီရဲ့ စားသုံးဆီ တငျသှငျး သိုလှောငျ ဖွန့ျဖွူးရေး လုပျငနျး ကွီးကွပျရေး ကောျမတီကတော့ မွနျမာနိုငျငံမှာ စားသုံးဆီ လုံလောကျနပွေီး ဆီ သဘောငျ်တှလေညျး ပုံမှနျ ဝငျရောကျနကွေောငျး၊ အငျဒိုနီးရှားက စားအုနျးဆီ တငျပို့မှု မူဝါဒဆိုငျရာ သတငျးတှကေိုလညျး ခြဲ့ကားပွီး ကောလာဟလ ထုတျလှှင့ျကွတာကွောင့ျ လူထု အနနေဲ့ စိုးရိမျစရာ မလိုဘူးလို့ သတငျးစာကနေ ကွညောခဲ့ပါတယျ။ လကျတှေ့ မွပွေငျ အခွအေနမှောတော့ ဆီဈေးက တကျနပေါတယျ။ လကျလီ လကျကား လုပျငနျးရှငျ တခြို့ကတော့ ဆီဈေးတကျသှားပွီး လိုသလောကျလညျး မရဘူးလို့ ဗှီအိုအကေို ပွောကွပါတယျ။