[[Zawgyi/Unicode]]
ရှေ့နှစ်မြန်မာနိုင်ငံမှာကျင်းပဖို့ စီစဉ်နေတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲကို အသိအမှတ်မပြုဖို့နဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အာဆီယံအလှည့်ကျဥက္ကဋ္ဌရဲ့ အထူးကိုယ်စားလှယ်နေရာမှာ အမြဲတမ်းကိုယ်စားလှယ်တဦးခန့်အပ်ဖို့ နိုင်ငံတကာပါလီမန်အမတ်များအဖွဲ့ (IPI) အဖွဲ့ဝင်တွေက အာဆီယံနိုင်ငံတွေကို တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။ မနေ့က ထိုင်းနိုင်ငံ နိုင်ငံခြားသတင်းထောက်များအသင်းမှာကျင်းပတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့အကြပ်အတည်းအပေါ် နိုင်ငံတကာရဲ့တုံ့ပြန်မှုတွေအကြောင်းအစီရင်ခံစာထုတ်ပြန်တဲ့အခမ်းအနားမှာ မြန်မာနိုင်ငံ့အတွင်းက လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေတွေကိုလည်း ဆွေးနွေးကြပါတယ်။ အိမ်နီချင်းထိုင်းနိုင်ငံရဲ့ အရေးပါတဲ့အခန်းကဏ္ဏကိုထောက်ပြပြီး ထိုင်းအစိုးရအနေနဲ့ မြန်မာပြည်သူတွေကို ကူညီနိုင်ရေး ပိုပြီး လုပ်ဆောင်ဖို့ တွန်းအားပေးပြောဆိုတာတွေလည်း ရှိခဲ့ပါတယ်။ ကိုသိန်းထိုက်ဦး သတင်းပေးပို့ထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ အကြမ်းဖက်မှုတွေအဆုံးသတ်ပြီး ဒီမိုကရေစီလမ်းကြောင်းပေါ်ပြန်ရောက်ရေးမှာ သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံတွေကို ကျင့်သုံးသင့်တဲ့မူဝါတွေ ထောက်ခံအကြံပြုဖို့ နိုင်ငံတကာ ပါလီမန်အမတ်များအဖွဲ့ (IPI) က ဒီ အစီရင်ခံစာကို ပြုစုတာပါ။ Time is not on our side ဆိုတဲ့ ဒီအစီရင်ခံစာ ထုတ်ပြန်တဲ့အခမ်းအနား မနေ့က ထိုင်းနိုင်ငံ နိုင်ငံခြားသတင်းထောက်များအသင်းမှာ ကျင်းပပါတယ်။
ဒီအစီရင်ခံစာဟာ အာရှ၊ ဥရောပနဲ့ အမေရိကတိုက်စတဲ့ နိုင်ငံ ၇ နိုင်ငံက လွှတ်တော်အမတ်တွေ ပူးပေါင်းပါဝင်တဲ့ နိုင်ငံတကာ ပါလီမန်အမတ်များအဖွဲ့ (IPI) ရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံ့အရေး ပထမဆုံးထုတ်ပြန်တဲ့ အစီရင်ခံစာဖြစ်တဲ့အကြောင်း အာရှလူ့အခွင့်အရေး စောင့်ကြည့်လေ့လာရေးအဖွဲ့က အာရှရေးရာ ဒုတိယ အကြီးအကဲ Phil Robertson က ပြောဆိုပါတယ်။
နိုင်ငံအကာအကြား ကြားနာပွဲတွေ ၆ ကြိမ်ကျင်းပခဲ့သလို မျက်မြင်သက်သေတွေ အတော်များများရဲ့ သက်သက်ထွက်ဆိုချက်တွေကို ကြားနာခဲ့ပါတယ်။ စာနဲ့ရေးသားပေးပို့တဲ့ သက်သေထွက်ဆိုချက် ၃၀ ကျော်၊ အစည်းအဝေးတွေ အကြိမ်ကြိမ်ကျင်းပြီး မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းနဲ့အပြင်က သံတမန်တွေ၊ သုံးသပ်သူတွေ၊ အကြမ်းမဖက်တဲ့ အံတုလှုပ်ရှားမှုမှာ ပါဝင်သူတွေ၊ အဓိက ပါဝင်ပတ်သက်သူတွေ၊ စစ်တပ်ဘက်ကလက်နက်ချလာသူတွေ၊ ဒုက္ခသည်တွေ၊ အစိုးရလက်အောက်ခံမဟုတ်တဲ့အဖွဲ့အစည်းတွေ၊ NUG အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အစိုးရအဖွဲ့နဲ့ အားလုံးရဲ့ ပြောကြားချက်တွေကို စုစည်းတင်ပြထားတာပါ။
စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီး မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းပေါ်ပေါက်နေတဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေအဆုံးသတ်ရေးနဲ့ အာဆီယံရဲ့အခန်းကဏ္ဍကို တိုးမြှင့်ရေး နိုင်ငံတကာနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ သုံးသပ်ချက်တွေကို အစီရင်ခံစာမှာ ဖေါ်ပြထားပါတယ်။ နိုင်ငံတကာ ပါလီမန်အမတ်များအဖွဲ့ (IPI) ရဲ့ အာဆီယံနိုင်ငံတွေကို အဆိုပြုတဲ့အကြံပြုချက်တွေကို မလေးရှားနိုင်ငံက လွှတ်တော်အမတ်တဉီးလည်းဖြစ် IPI အဖွဲ့ဝင်တဉီးလည်းဖြစ်တဲ့ Charles Santiago က အခုလိုပြောဆိုပါတယ်။
“ASEAN ကို ပထမဆုံးအကြံပေး အဆိုပြုချင်တာကတော့ ၂၀၂၃ ခုနှစ်မှာ မြန်မာနိုင်ငံက ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပဖို့ စီစဉ်နေပါတယ်။ တချို့က ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေသစ်တခု ထွက်လာနိုင်ခြေ ပြောနေတာမျိုးတွေလည်း ရှိပါတယ်။ မကြာခင် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးတွေ တွေ့ဆုံဖို့ရှိတဲ့ အာဆီယံနိုင်ငံတွေအနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာကျင်းပမဲ့ ရွေးကောက်ပွဲကို လုံးဝ လက်မခံဘူးဆိုတာ ပြတ်ပြတ်သားသား ပြဖို့ လိုပါတယ်။ ရှေ့နှစ်လည်း လက်မခံဘူး၊ နောင်လည်း လက်မခံဘူးဆိုတာ ပြဖို့လိုပါတယ်။ လက်ခံလိုက်ရင် ဘုံသဘောတူညီချက် ၅ ရပ် အကောင်အထည်ဖေါ်နိုင်ရေး တွန်းအားပေးဖို့ နောက်ထပ် ဒီထက်ပိုပြီး မအောင်မြင်ဘဲ ဖြစ်သွားပါလိမ့်မယ်။”
အာဆီယံရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ဘုံသဘောတူညီချက် ၅ ရပ် မအောင်မြင်ဘူးဆိုတာ အာဆီယံအနေနဲ့ ဝန်ခံရလိမ့်လို့ IPI အဖွဲ့ဝင် လွှတော်အမတ် Charles Santiago က ပြောပါတယ်။ မြန်မာစစ်ခေါင်းဆောင် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင်ကို ယုံကြည်စိတ်ချလို့မရတဲ့အတွက် ဒီဘုံသဘောတူညီချက် ၅ ရပ်ထက် နောက်ထပ် သဘောတူညီချက်အသစ်တခု ညှိနှိုင်းရယူဖို့ လိုလာပြီလို့ပြေပါတယ်။ NUG အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အစိုးရအဖွဲ့နဲ့ တိုင်းရင်းသားခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ သဘေထားတွေကို ရယူဖို့ လိုတယ်လို့ ပြောပါတယ်။ တချိန်တည်းမှာ အချိန်မဖြစ်မနေ အကောင်အထည်ဖေါ်ရေး အချိန်အကန့်အသတ်နဲ့ စောင့်ကြည့်လေ့လာပြီး တွန်းအားပေးမယ့် စနစ်တရပ်ထားရှိဖို့လည်း လိုတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“ဒုတိယ အချက်အနေနဲ့ အာဆီယံအထူးကိုယ်စားလှယ်အပေါ် တာဝန်အပ်နှင်းမှုကို အမြဲတမ်းကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် ပြောင်းရပါလိမ့်မယ်။ အခုလို အချိန်ပိုင်း လုပ်ခိုင်းတာ မဟုတ်ပါဘူး။ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးအနေနဲ့ သူ့တာဝန်တွေ မနားတမ်းထမ်းဆောင်နေရတဲ့ တချိန်တည်းမှာ မြန်မာနိုင်ငံ့အရေးကို လုပ်နေရတာပါ။ ဒီလို တာဝန်ပေးအပ်တဲ့ ပုံစံကို ပြောင်းလဲရပါလိမ့်မယ်။”
မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အထူးကိုယ်စားလှယ်ကို အာဆီယံအလှည့်ကျ ဥက္ကဋ္ဌက တနှစ်တခါ ရွေးချယ်တာမျိုးမဟုတ်ဘဲ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေရဲ့ သဘောတူညီချက်နဲ့ အာဆီယံအတွင်းရေးမှူးချုပ်က အမြဲတမ်းကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် ရွေးချယ်ခန့်အပ်ဖို့ Charles Santiago က ပြောဆိုသွားတာပါ။
ဒီမိုကရေစီ၊ လူ့အခွင့်အရေး၊ ကောင်းမွန်တဲ့အုပ်ချုပ်ရေးနဲ့ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေး စတဲ့အချက်တွေကို အဓိကထားတဲ့ အာဆီယံ ပဋိညာဉ်စာတမ်းပါ အချက်တွေကို
အာဆီယံနိုင်ငံတွေကိုယ်တိုင် အလေးအနက်ထား လိုက်နာဖို့လိုတယ်လို့လည်း သူက ပြောပါတယ်။
မနေ့က နိုင်ငံခြားသတင်းထောက်များ ကလပ်မှာကျင်းပတဲ့ အခမ်းအနားမှာ IPI ဥရောပ ပါလီမန် ဒုဥက္ကဋ္ဌလည်းဖြစ်၊ နိုင်ငံတကာ ပါလီမန်အမတ်များအဖွဲ့ (IPI) ရဲ့ ဥက္ကဌလည်းဖြစ်တဲ့ Heidi Hautala ကတော့ NUG အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အစိုးရအဖွဲ့ကို မြန်မာပြည်သူတွေကို ကိုယ်စားပြုတဲ့ တခုတည်းသော အဖွဲ့အစည်းအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုရေးဆွေးနွေးသွားပါတယ်။ အာဆီယံအနေနဲ့ မြန်မာစစ်ကောစီကိုယ်စားလှယ်တွေကို အသိအမှတ်မပြုရေးကို Progressive Voice အဖွဲ့က ဒေါ်ခင်ဥမ္မာကလည်း အွန်လိုင်းကနေ ပါဝင်ဆွေးနွေးထောက်ပြပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံ့ရဲ့အကြပ်အတည်းကို ဖြေရှင်းရေးမှာ အိမ်နီးချင်းထိုင်းနိုင်ငံရဲ့အခန်းကဏ္ဏ၊ မြန်မာ့ဒီမိုကရေစီရေးကို အားပေးထောက်ခံဖို့ အဓိကထောက်ပြပြောဆိုသူကတော့ IPI အဖွဲ့ဝင်၊ ထိုင်းလွှတ်တော်အမတ် Nitipon Piwmow ဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေ ပိုပြီးဆိုးဝါးလာနေတဲ့အကြောင်း ပြောဆိုရင်း ထိုင်းဝန်ကြီးချုပ် ဗိုလ်ချုပ်ကြီး Prayut Chan-o-cha အနေနဲ့ မြန်မာ့အရေးမှာ ဘာမှမလုပ်ဘဲ လက်ပိုက်နေမယ့်အစား တဘက် မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဖြစ်ပျက်နေတာတွေကို တံခါးဖွင့်ကြည့်ဖို့၊ မြန်မာနိုင်ငံထဲက မိတ်ဆွေတွေ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ အခက်အခဲတွေကို သိအောင်ကြိုးစားဖို့ သူက ပြောဆိုသွားတာပါ။
ထိုင်းနိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဟောင်း Kasit Piromya ကလည်း မြန်မာနိုင်ငံက အတိဒုက္ခရောက်နေသူတွေအတွက် လူသားချင်းစာနာမှုအကူအညီပေးရေး ထိုင်းနယ်ခြားကတဆင့် ပေးအပ်ဖို့ တောင်းဆိုသွားပါတယ်။
“နယ်ခြားကို ဖွင့်ပေးရပါလိမ့်မယ်။ လူသားချင်းစာနာမှုအကူအညီတွေ ပေးရေးမှာ လိုအပ်နေသူတွေဆီ ရောက်ဖို့ ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့အစည်းတွေ အလှူရှင်နိုင်ငံတွေနဲ့ ပူးပေါင်း လက်တွဲလုပ်ဆောင်ဖို့ လိုပါတယ်။ အမျိုးသမီးတွေ ကလေးတွေ ထိခိုက်ဒဏ်ရရသူတွေဆီ အကူအညီတွေ ပို့ပေးနိုင်ဖို့လိုပါတယ်။”
ဖိနှိပ်ရက်စက်မှုတွေဘေးက လွတ်မြောက်ရာကို ထွက်ပေးလာတဲ့မြန်မာပြည်သူတွေအပေါ် ခေါင်းပုံဖြတ် အသုံးချတာမျိုးမလုပ်ဖို့ နယ်စပ်ထိုင်းလုံခြုံရေးအဖွဲ့တွေကို ထိုင်းနိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဟောင်း Kasit Piromya က တိုက်တွန်းသွားပါတယ်။
တခြားသူတွေရဲ့ အကြပ်အတည်းနဲ့ အခက်အခဲတွေကို စာနာတတ်တဲ့ မှန်ကန်ကောင်းမွန်တဲ့ အစိုးရတရပ် ထိုင်းနိုင်ငံမှာ ရှိတယ်ဆိုတာ ပြသနိုင်ဖို့ လိုပါတယ်လို့လည်း သူက ပြောဆိုပါတယ်။
မနေ့က ထုတ်ပြန်တဲ့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ နိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်းအပေါ် နိုင်ငံတကာရဲ့ တုံ့ပြန်မှုတွေကို စုံစမ်းစစ်ဆေးနေတဲ့ နိုင်ငံတကာ ပါလီမန်အမတ်များအဖွဲ့ (IPI) ရဲ့ အစီရင်ခံစာကို စတင်ရေးဆွဲဖို့ ပြီးခဲ့တဲ့ ဂျွန်လကတည်းက လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အာဆီယံပါလီမန်အမတ်များအဖွဲ့ APHR နဲ့ စတင်ဆောင်ရွက်ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။
Your browser doesn’t support HTML5
ရွေးကောက်ပွဲ အသိအမှတ်မပြုဖို့ နိုင်ငံတကာအမတ်တွေတိုက်တွန်း .mp3
================
[[Unicode]]
ရှေးကောကျပှဲ အသိအမှတျမပွုဖို့ နိုငျငံတကာအမတျတှတေိုကျတှနျး
ရှေ့နှဈမွနျမာနိုငျငံမှာကငြျးပဖို့ စီစဉျနတေဲ့ ရှေးကောကျပှဲကို အသိအမှတျမပွုဖို့နဲ့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ အာဆီယံအလှည့ျကြဥက်ကဋ်ဌရဲ့ အထူးကိုယျစားလှယျနရောမှာ အမွဲတမျးကိုယျစားလှယျတဦးခန့ျအပျဖို့ နိုငျငံတကာပါလီမနျအမတျမြားအဖှဲ့ (IPI) အဖှဲ့ဝငျတှကေ အာဆီယံနိုငျငံတှကေို တိုကျတှနျးလိုကျပါတယျ။ မနေ့က ထိုငျးနိုငျငံ နိုငျငံခွားသတငျးထောကျမြားအသငျးမှာကငြျးပတဲ့ မွနျမာနိုငျငံရဲ့အကွပျအတညျးအပေါျ နိုငျငံတကာရဲ့တုံ့ပွနျမှုတှအေကွောငျးအစီရငျခံစာထုတျပွနျတဲ့အခမျးအနားမှာ မွနျမာနိုငျငံ့အတှငျးက လူ့အခှင့ျအရေးအခွအေနတှေကေိုလညျး ဆှေးနှေးကွပါတယျ။ အိမျနီခငြျးထိုငျးနိုငျငံရဲ့ အရေးပါတဲ့အခနျးကဏ်ဏကိုထောကျပွပွီး ထိုငျးအစိုးရအနနေဲ့ မွနျမာပွညျသူတှကေို ကူညီနိုငျရေး ပိုပွီး လုပျဆောငျဖို့ တှနျးအားပေးပွောဆိုတာတှလေညျး ရှိခဲ့ပါတယျ။ ကိုသိနျးထိုကျဦး သတငျးပေးပို့ထားပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ အကွမျးဖကျမှုတှအေဆုံးသတျပွီး ဒီမိုကရစေီလမျးကွောငျးပေါျပွနျရောကျရေးမှာ သကျဆိုငျရာနိုငျငံတှကေို ကငြ့ျသုံးသင့ျတဲ့မူဝါတှေ ထောကျခံအကွံပွုဖို့ နိုငျငံတကာ ပါလီမနျအမတျမြားအဖှဲ့ (IPI) က ဒီ အစီရငျခံစာကို ပွုစုတာပါ။ Time is not on our side ဆိုတဲ့ ဒီအစီရငျခံစာ ထုတျပွနျတဲ့အခမျးအနား မနေ့က ထိုငျးနိုငျငံ နိုငျငံခွားသတငျးထောကျမြားအသငျးမှာ ကငြျးပပါတယျ။
ဒီအစီရငျခံစာဟာ အာရှ၊ ဥရောပနဲ့ အမရေိကတိုကျစတဲ့ နိုငျငံ ၇ နိုငျငံက လှှတျတောျအမတျတှေ ပူးပေါငျးပါဝငျတဲ့ နိုငျငံတကာ ပါလီမနျအမတျမြားအဖှဲ့ (IPI) ရဲ့ မွနျမာနိုငျငံ့အရေး ပထမဆုံးထုတျပွနျတဲ့ အစီရငျခံစာဖွဈတဲ့အကွောငျး အာရှလူ့အခှင့ျအရေး စောင့ျကွည့ျလေ့လာရေးအဖှဲ့က အာရှရေးရာ ဒုတိယ အကွီးအကဲ Phil Robertson က ပွောဆိုပါတယျ။
နိုငျငံအကာအကွား ကွားနာပှဲတှေ ၆ ကွိမျကငြျးပခဲ့သလို မကြျမွငျသကျသတှေေ အတောျမြားမြားရဲ့ သကျသကျထှကျဆိုခကြျတှကေို ကွားနာခဲ့ပါတယျ။ စာနဲ့ရေးသားပေးပို့တဲ့ သကျသထှေကျဆိုခကြျ ၃၀ ကြောျ၊ အစညျးအဝေးတှေ အကွိမျကွိမျကငြျးပွီး မွနျမာနိုငျငံအတှငျးနဲ့အပွငျက သံတမနျတှေ၊ သုံးသပျသူတှေ၊ အကွမျးမဖကျတဲ့ အံတုလှုပျရှားမှုမှာ ပါဝငျသူတှေ၊ အဓိက ပါဝငျပတျသကျသူတှေ၊ စဈတပျဘကျကလကျနကျခလြာသူတှေ၊ ဒုက်ခသညျတှေ၊ အစိုးရလကျအောကျခံမဟုတျတဲ့အဖှဲ့အစညျးတှေ၊ NUG အမြိုးသားညီညှတျရေး အစိုးရအဖှဲ့နဲ့ အားလုံးရဲ့ ပွောကွားခကြျတှကေို စုစညျးတငျပွထားတာပါ။
စဈတပျက အာဏာသိမျးပွီး မွနျမာနိုငျငံအတှငျးပေါျပေါကျနတေဲ့ အကွမျးဖကျမှုတှအေဆုံးသတျရေးနဲ့ အာဆီယံရဲ့အခနျးကဏ်ဍကို တိုးမွှင့ျရေး နိုငျငံတကာနဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျဖို့ သုံးသပျခကြျတှကေို အစီရငျခံစာမှာ ဖေါျပွထားပါတယျ။ နိုငျငံတကာ ပါလီမနျအမတျမြားအဖှဲ့ (IPI) ရဲ့ အာဆီယံနိုငျငံတှကေို အဆိုပွုတဲ့အကွံပွုခကြျတှကေို မလေးရှားနိုငျငံက လှှတျတောျအမတျတဉီးလညျးဖွဈ IPI အဖှဲ့ဝငျတဉီးလညျးဖွဈတဲ့ Charles Santiago က အခုလိုပွောဆိုပါတယျ။
“ASEAN ကို ပထမဆုံးအကွံပေး အဆိုပွုခငြျတာကတော့ ၂၀၂၃ ခုနှဈမှာ မွနျမာနိုငျငံက ရှေးကောကျပှဲကငြျးပဖို့ စီစဉျနပေါတယျ။ တခြို့က ဖှဲ့စညျးပုံ အခွခေံ ဥပဒသေဈတခု ထှကျလာနိုငျခွေ ပွောနတောမြိုးတှလေညျး ရှိပါတယျ။ မကွာခငျ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးတှေ တှေ့ဆုံဖို့ရှိတဲ့ အာဆီယံနိုငျငံတှအေနနေဲ့ မွနျမာနိုငျငံမှာကငြျးပမဲ့ ရှေးကောကျပှဲကို လုံးဝ လကျမခံဘူးဆိုတာ ပွတျပွတျသားသား ပွဖို့ လိုပါတယျ။ ရှေ့နှဈလညျး လကျမခံဘူး၊ နောငျလညျး လကျမခံဘူးဆိုတာ ပွဖို့လိုပါတယျ။ လကျခံလိုကျရငျ ဘုံသဘောတူညီခကြျ ၅ ရပျ အကောငျအထညျဖေါျနိုငျရေး တှနျးအားပေးဖို့ နောကျထပျ ဒီထကျပိုပွီး မအောငျမွငျဘဲ ဖွဈသှားပါလိမ့ျမယျ။”
အာဆီယံရဲ့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ ဘုံသဘောတူညီခကြျ ၅ ရပျ မအောငျမွငျဘူးဆိုတာ အာဆီယံအနနေဲ့ ဝနျခံရလိမ့ျလို့ IPI အဖှဲ့ဝငျ လှှတောျအမတျ Charles Santiago က ပွောပါတယျ။ မွနျမာစဈခေါငျးဆောငျ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီးမငျးအောငျလှိုငျကို ယုံကွညျစိတျခလြို့မရတဲ့အတှကျ ဒီဘုံသဘောတူညီခကြျ ၅ ရပျထကျ နောကျထပျ သဘောတူညီခကြျအသဈတခု ညှိနှိုငျးရယူဖို့ လိုလာပွီလို့ပွပေါတယျ။ NUG အမြိုးသားညီညှတျရေး အစိုးရအဖှဲ့နဲ့ တိုငျးရငျးသားခေါငျးဆောငျတှရေဲ့ သဘထေားတှကေို ရယူဖို့ လိုတယျလို့ ပွောပါတယျ။ တခြိနျတညျးမှာ အခြိနျမဖွဈမနေ အကောငျအထညျဖေါျရေး အခြိနျအကန့ျအသတျနဲ့ စောင့ျကွည့ျလေ့လာပွီး တှနျးအားပေးမယ့ျ စနဈတရပျထားရှိဖို့လညျး လိုတယျလို့ ပွောပါတယျ။
“ဒုတိယ အခကြျအနနေဲ့ အာဆီယံအထူးကိုယျစားလှယျအပေါျ တာဝနျအပျနှငျးမှုကို အမွဲတမျးကိုယျစားလှယျအဖွဈ ပွောငျးရပါလိမ့ျမယျ။ အခုလို အခြိနျပိုငျး လုပျခိုငျးတာ မဟုတျပါဘူး။ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးအနနေဲ့ သူ့တာဝနျတှေ မနားတမျးထမျးဆောငျနရေတဲ့ တခြိနျတညျးမှာ မွနျမာနိုငျငံ့အရေးကို လုပျနရေတာပါ။ ဒီလို တာဝနျပေးအပျတဲ့ ပုံစံကို ပွောငျးလဲရပါလိမ့ျမယျ။”
မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ အထူးကိုယျစားလှယျကို အာဆီယံအလှည့ျကြ ဥက်ကဋ်ဌက တနှဈတခါ ရှေးခယြျတာမြိုးမဟုတျဘဲ အဖှဲ့ဝငျနိုငျငံတှရေဲ့ သဘောတူညီခကြျနဲ့ အာဆီယံအတှငျးရေးမှူးခြုပျက အမွဲတမျးကိုယျစားလှယျအဖွဈ ရှေးခယြျခန့ျအပျဖို့ Charles Santiago က ပွောဆိုသှားတာပါ။
ဒီမိုကရစေီ၊ လူ့အခှင့ျအရေး၊ ကောငျးမှနျတဲ့အုပျခြုပျရေးနဲ့ တရားဥပဒစေိုးမိုးရေး စတဲ့အခကြျတှကေို အဓိကထားတဲ့ အာဆီယံ ပဋိညာဉျစာတမျးပါ အခကြျတှကေို
အာဆီယံနိုငျငံတှကေိုယျတိုငျ အလေးအနကျထား လိုကျနာဖို့လိုတယျလို့လညျး သူက ပွောပါတယျ။
မနေ့က နိုငျငံခွားသတငျးထောကျမြား ကလပျမှာကငြျးပတဲ့ အခမျးအနားမှာ IPI ဥရောပ ပါလီမနျ ဒုဥက်ကဋ်ဌလညျးဖွဈ၊ နိုငျငံတကာ ပါလီမနျအမတျမြားအဖှဲ့ (IPI) ရဲ့ ဥက်ကဌလညျးဖွဈတဲ့ Heidi Hautala ကတော့ NUG အမြိုးသားညီညှတျရေး အစိုးရအဖှဲ့ကို မွနျမာပွညျသူတှကေို ကိုယျစားပွုတဲ့ တခုတညျးသော အဖှဲ့အစညျးအဖွဈ အသိအမှတျပွုရေးဆှေးနှေးသှားပါတယျ။ အာဆီယံအနနေဲ့ မွနျမာစဈကောစီကိုယျစားလှယျတှကေို အသိအမှတျမပွုရေးကို Progressive Voice အဖှဲ့က ဒေါျခငျဥမ်မာကလညျး အှနျလိုငျးကနေ ပါဝငျဆှေးနှေးထောကျပွပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံ့ရဲ့အကွပျအတညျးကို ဖွရှေငျးရေးမှာ အိမျနီးခငြျးထိုငျးနိုငျငံရဲ့အခနျးကဏ်ဏ၊ မွနျမာ့ဒီမိုကရစေီရေးကို အားပေးထောကျခံဖို့ အဓိကထောကျပွပွောဆိုသူကတော့ IPI အဖှဲ့ဝငျ၊ ထိုငျးလှှတျတောျအမတျ Nitipon Piwmow ဖွဈပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးအခွအေနေ ပိုပွီးဆိုးဝါးလာနတေဲ့အကွောငျး ပွောဆိုရငျး ထိုငျးဝနျကွီးခြုပျ ဗိုလျခြုပျကွီး Prayut Chan-o-cha အနနေဲ့ မွနျမာ့အရေးမှာ ဘာမှမလုပျဘဲ လကျပိုကျနမေယ့ျအစား တဘကျ မွနျမာနိုငျငံမှာ ဖွဈပကြျနတောတှကေို တံခါးဖှင့ျကွည့ျဖို့၊ မွနျမာနိုငျငံထဲက မိတျဆှတှေေ ရငျဆိုငျနရေတဲ့ အခကျအခဲတှကေို သိအောငျကွိုးစားဖို့ သူက ပွောဆိုသှားတာပါ။
ထိုငျးနိုငျငံခွားရေး ဝနျကွီးဟောငျး Kasit Piromya ကလညျး မွနျမာနိုငျငံက အတိဒုက်ခရောကျနသေူတှအေတှကျ လူသားခငြျးစာနာမှုအကူအညီပေးရေး ထိုငျးနယျခွားကတဆင့ျ ပေးအပျဖို့ တောငျးဆိုသှားပါတယျ။
“နယျခွားကို ဖှင့ျပေးရပါလိမ့ျမယျ။ လူသားခငြျးစာနာမှုအကူအညီတှေ ပေးရေးမှာ လိုအပျနသေူတှဆေီ ရောကျဖို့ ကုလသမဂ်ဂ အဖှဲ့အစညျးတှေ အလှူရှငျနိုငျငံတှနေဲ့ ပူးပေါငျး လကျတှဲလုပျဆောငျဖို့ လိုပါတယျ။ အမြိုးသမီးတှေ ကလေးတှေ ထိခိုကျဒဏျရရသူတှဆေီ အကူအညီတှေ ပို့ပေးနိုငျဖို့လိုပါတယျ။”
ဖိနှိပျရကျစကျမှုတှဘေေးက လှတျမွောကျရာကို ထှကျပေးလာတဲ့မွနျမာပွညျသူတှအေပေါျ ခေါငျးပုံဖွတျ အသုံးခတြာမြိုးမလုပျဖို့ နယျစပျထိုငျးလုံခွုံရေးအဖှဲ့တှကေို ထိုငျးနိုငျငံခွားရေး ဝနျကွီးဟောငျး Kasit Piromya က တိုကျတှနျးသှားပါတယျ။
တခွားသူတှရေဲ့ အကွပျအတညျးနဲ့ အခကျအခဲတှကေို စာနာတတျတဲ့ မှနျကနျကောငျးမှနျတဲ့ အစိုးရတရပျ ထိုငျးနိုငျငံမှာ ရှိတယျဆိုတာ ပွသနိုငျဖို့ လိုပါတယျလို့လညျး သူက ပွောဆိုပါတယျ။
မနေ့က ထုတျပွနျတဲ့ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ နိုငျငံရေးအကပြျအတညျးအပေါျ နိုငျငံတကာရဲ့ တုံ့ပွနျမှုတှကေို စုံစမျးစဈဆေးနတေဲ့ နိုငျငံတကာ ပါလီမနျအမတျမြားအဖှဲ့ (IPI) ရဲ့ အစီရငျခံစာကို စတငျရေးဆှဲဖို့ ပွီးခဲ့တဲ့ ဂြှနျလကတညျးက လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာ အာဆီယံပါလီမနျအမတျမြားအဖှဲ့ APHR နဲ့ စတငျဆောငျရှကျခဲ့တာဖွဈပါတယျ။