(Zawgyi/Unicode)
ကမ္ဘာတဝှမ်း COVID-19 ရောဂါဆိုးကြီး ကာကွယ် တားဆီးရေးနဲ့ တိုက်ဖျက်ရေး လုပ်ငန်းတွေမှာ ရှေ့တန်းကနေ ပါဝင်နေကြတဲ့ အမျိုးသမီးကျန်းမာရေး ဝန်ထမ်းတချို့ အကြောင်းကို ပြီးခဲ့တဲ့သီတင်းပတ်က တင်ပြခဲ့ပါတယ်။ ဒီသီတင်းပတ်မှာတော့ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းက အမျိုးသမီး ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတချို့ ပြောပြတဲ့ သူတို့ရဲ့ အတွေ့အကြုံတွေ၊ အခက်အခဲတွေနဲ့ ဒီရောဂါတိုက်ဖျက်ရာမှာ ရှေ့တန်းကနေ ဘယ်လိုရဲရဲဝံ့ဝံ့ ပါဝင်နေကြသလဲ ဆိုတာတွေကို မခင်ဖြူထွေးက စုစည်း တင်ပြထားပါတယ်။
ကမ္ဘာတဝှမ်း ပျံ့နှံ့ ဖြစ်ပွားနေတဲ့ COVID-19 ရောဂါ ကူးစက်မှုတွေကနေ မြန်မာနိုင်ငံလည်း ပြေးမလွတ်ခဲ့ပါဘူး။ ရောဂါရှိမရှိ ဓာတ်ခွဲစမ်းသပ်နမူနာ ၁၀,၀၀၀ ကျော် လုပ်ခဲ့တဲ့အထဲမှာ ၁၇၀ ကျော်မှာ ရောဂါပိုးတွေ့ရှိကြောင်း အတည်ပြုထားပြီး သေဆုံးသူ ၆ ယောက် ရှိကြောင်း ကျန်းမာရေးနဲ့ အားကစားဝန်ကြီးဌာနက ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း ကူးစက်မှုနှုန်းဟာ ဒီရောဂါစတင်ဖြစ်ပွားတဲ့ အိမ်နီးချင်း တရုတ်အပါအဝင် တခြား ဒေသတွင်းနိုင်ငံတွေလောက်တော့ ကူးစက်မှု မများပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ နိုင်ငံတကာ ကျန်းမာရေးပညာရှင်တွေကတော့ မြန်မာအပါအဝင် ဖွံ့ဖြိုးဆဲ နိုင်ငံတွေမှာေ ရာဂါ ရှိမရှိ စမ်းသပ်စစ်ဆေးမှုတွေနဲ့ ရောဂါ ရှာဖွေ ဖော်ထုတ် စာရင်းကောက်ယူမှု အားနည်းတာတွေကြောင့် ကူးစက်မှုနှုန်း နည်းတာဖြစ်နိုင်တယ်လို့ သတိပေးကြတာရှိသလို၊ ဖွံ့ဖြိုးဆဲ နိုင်ငံတွေက လူတွေမှာ ဒီရောဂါကို ခုခံနိုင်စွမ်းအား တခြားနိုင်ငံတွေက လူတွေထက် ပိုပြီး ရှိနေတာကြောင့်လည်း ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ တွက်ဆ ပြောဆိုကြတာတွေလည်း ရှိပါတယ်။
ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် ဒီရောဂါဟာ အချိန် နေရာမရွေး၊ လူမျိုး၊ အသက်အရွယ် ကျားမ မရွေး လူတိုင်းကို ကူးစက်နိုင်တဲ့ အန္တရာယ် ရှိတယ်ဆိုတာတော့ မငြင်းနိုင်ပါဘူး။ ဒီရောဂါကို ခုခံ တွန်းလှန်နိုင်တဲ့ သူတွေအတွက် ရောဂါလက္ခဏာ ခံစားရတာ နည်းနိုင်ပေမဲ့၊ မခံနိုင်တဲ့သူတွေ အတွက်တော့ အသက်အန္တရာယ်ပါ ဖြစ်စေတာပါ။ ဒါကြောင့် ကိုယ်က ရောဂါ ကူးစက်ခံရလို့ ခံနိုင်ရည်အားရှိတယ်ဆိုရင်တောင် ကိုယ်ကနေ ခံနိုင်ရည် နည်းသူတွေထံ ရောဂါ ထပ်ဆင့် မဖြန့်မိအောင် သတိထားရမယ့် တာဝန် အားလုံးမှာ ရှိနေပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒီလိုအချိန်မှာ ပေါ့ပေါ့ဆဆ မနေမိဖို့က သိပ်ကို အရေးကြီးပါတယ်။ ကျန်းမာရေးဌာနတွေကနေ ချမှတ်ထားတဲ့ ညွှန်ကြားချက်တွေကို အပြည့်အ၀ လိုက်နာပြီး ခုလိုအချိန်မှာ ပြည်သူ အားလုံး ပူးပေါင်း ပါဝင်ကြဖို့ လိုအပ်တယ်လို့ လက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း ဒီရောဂါ ကာကွယ်ရေးနဲ့ ကုသရေး လုပ်ငန်းတွေမှာ ရှေ့တန်းက ပါဝင်နေတဲ့ မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးနဲ့ ကုသရေး ဦးစီးဌာနမှူး ဒေါက်တာ သန်းသန်းမြင့်ကေ ပြောပါတယ်။
“ ဒီ ကိုဗစ်ရောဂါ ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေး လုပ်ငန်းတွေမှာ ပြည်သူတွေက အဓိက ပါရှင့်။ ပြည်သူတွေ အားလုံး လိုက်နာမှသာလ ျှင် ကျမတို့ရဲ့နိုင်ငံအတွင်းမှာ ပျံ့နှံ့မှုတွေ၊ ဖြစ်ပွားမှုတွေ၊ သေဆုံးမှုတွေကို လေ ျှာ့ချနိုင်မှာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ ဒီအချိန်မှာ ကျမတို့က ပထမအဆင့်အနေနဲ့ နိုင်ငံခြားက ပြန်လာတဲ့သူတွေကို Quarantine ထည့်ကြတယ်။ အခုနောက်ပိုင်းမှာဆိုလို့ရှိရင် ဖြစ်ပွားတဲ့ ကိုယ့်တိုင်းပြည်တွင်းမှာကိုပဲ ဒေသတွင်း ကူးစက်မှုတွေ ရှိပြီးတော့မှ၊ အဖြစ်များတဲ့မြို့နယ်တွေ ကနေ လာခဲ့လို့ရှိရင် တိုင်းရဲ့အစီအမံတွေနဲ့ စီမံခန့်ခွဲမှုတွေ လုပ်ပြီး ကန့်သတ် ထိန်းချုပ်တဲ့နေရာတွေမှာ အဲ့ဒီလို ဆောင်ရွက်ရတဲ့ နေရာတွေမှာတော့ ကျမတို့မှာ အခက်အခဲတွေ ရှိပါတယ်။ ဒါက ဌာနဆိုင်ရာများရဲ့ ပူးပေါင်းပါဝင်မှုနဲ့ ဆောင်ရွက်ရတဲ့အခါမှာ ပြည်သူလူထုများဟာ အဲ့ဒီနေရာဒေသတွေမှာ နေထိုင်ရတာဟာ သူတို့အတွက် အဆင်မပြေမှုလေးတွေတော့ ဒါဟာ ကြုံတွေ့ရပါတယ်။ ဒီအပေါ်မှာ ကျမတို့ စီမံခန့်ခွဲမှု လုပ်ရတာလေးတွေကတော့ နည်းနည်းလေးတော့ အခက်အခဲ ရှိပါတယ်။ ဆက်သွယ်မှုလေးတွေပေါ့နော်။ ဆက်သွယ် ရှင်းပြမှုလေးတွေ မှာတော့ ဒါလေးတွေတော့ အခက်အခဲ ရှိပါတယ်။”
ဒေါက်တာ သန်းသန်းမြင့်ဟာ မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီးအတွင်း ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုတွေကို ကာကွယ် ဟန့်တားနိုင်ဖို့ ကြိုးစားတဲ့နေရာမှာရော ကုသမှုပိုင်းမှာပါ ရှေ့တန်းကနေ ပါဝင်နေတဲ့ အမျိုးသမီး ဆေးဝန်ထမ်း တယောက်ပါ။ လက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း COVID-19 တိုက်ဖျက်ရေးလုပ်ငန်းတွေမှာ အမျိုးသမီး ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေ အများအပြား ရှေ့တန်းက ပါဝင်နေတာကိုလည်း ဒေါက်တာ သန်းသန်းမြင့်က ပြောပြပါတယ်။
“ ဒီ COVID-19 ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေး လုပ်ငန်းတွေမှာ အဓိက ရှေ့တန်းကနေ တာဝန်ထမ်းဆောင်နေကြတာလည်း ကျမတို့ရဲ့ အကြီးတန်း ကျန်းမာရေး ဝန်ထမ်းတွေ၊ ပရော်ဖက်ရှင်နယ်တွေ ဖြစ်တဲ့ သားဖွားဆရာမများပေါ့နော်။ အဲ့ဒီသားဖွား ဆရာမများက အဓိက ဒီ COVID-19 တိုက်ဖျက်ရေးမှာ ပြည်ပကပြန်လာတဲ့သူတွေ၊ ပြည်တွင်းမှာပဲ နေရပ် ပြန်လာကြတဲ့သူတွေ၊ ဒါတွေနဲ့ ထိစပ်တဲ့ fever service လုပ်ငန်းတွေ၊ quarantine လုပ်ငန်းတွေ၊ contact tracing လုပ်ငန်းတွေ။ ဒါတွေအားလုံးကို ဘာဖြစ်ဖြစ် ဆောင်ရွက်နေတာဟာ ကျမတို့ရဲ့ ဝန်ထမ်း အင်အားဦးရေအရ အမျိုးသမီးတွေ ခန့်ထားမှုက တော်တော်များပါတယ်။”
လက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း ကူးစက်မှု အများဆုံးကတော့ ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီးအတွင်းမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဖွံ့ဖြိုဆဲ နိုင်ငံတခုဖြစ်တဲ့ မြန်မာလို နိုင်ငံငယ်တွေမှာ ရောဂါ ရှိမရှိ စမ်းသပ်စစ်ဆေးမှုတွေကို ပမာဏများများ မလုပ်နိုင်သေးသလို၊ အစောပိုင်းကာလတွေကဆိုရင် ဓာတ်ခွဲ စစ်ဆေးမှု နမူနာတွေကို ပြည်ပနိုင်ငံတွေအထိ ပို့ပြီး စစ်ခဲ့ရတာပါ။ လက်ရှိ ပြည်တွင်းမှာ စစ်ဆေးလာနိုင်တဲ့ အချိန်မှာလည်း ဓာတ်ခွဲနမူနာ နေ့စဉ် ပျမ်းမ ျှ ၃၀၀ ကနေ ၄၀၀ လောက်ကိုပဲ စမ်းသပ်စစ်ဆေးနိုင် သေးတာ ဖြစ်ပါတယ်။ လက်ရှိ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေကြုံတွေ့နေရတဲ့ အခက်အခဲတွေ နဲ့ပတ်သက်လို့တော့ အင်းစိန်ပြည်သူ့ ဆေးရုံက သင်ကြားရေးနဲ့ ကုသရေး ဆိုင်ရာ ပါမောက္ခ ဒေါက်တာ မာမာကြည်က ခုလို ပြောပြပါတယ်။
“အစ်မတို့အနေနဲ့ စိန်ခေါ်မှုကတော့ ဘာအခက်အခဲရှိလဲဆိုရင် ကိုယ့်ကို ကာကွယ်မယ့် PPE တွေ လုံလောက်စွာ ရရှိဖို့ပါပဲနော်။ အဲ့ဒီတော့ နိုင်ငံတော်အစိုးရက မပေးဘူးလားဆိုရင် ပေးပါတယ်။ နည်းတာပေါ့နော်။ ခန္ဓာကိုယ်တခုလုံးဝတ်တဲ့ PPE ပေါ့။ cover all ဆိုတာလိုတယ်။ နောက်ပြီးတော့ respirator လို့ခေါ်တဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်တွေကို ကာကွယ်နိုင်တဲ့ N95 လို့ ခေါ်တာပေါ့နော်။ အဲ့ဒတွေလိုတယ်။ ဆိုတော့ အစ်မတို့ကတော့ ဆေးရုံအုပ်ကြီး ဆီမှာလည်း အစ်မတို စာရေးပြီး တောင်းတယ်။ ဆေးရုံအုပ်ကြီးကလည်း နေပြည်တော်ကို တောင်းတယ်။ ကံအားလျော်စွာပဲ တတိယမြောက် COVID-19 case က အစ်မတို့ဆေးရုံက တွေ့တာ ဖြစ်နေတယ်။ case က တွေ့သွားတယ် ဆိုတာနဲ့ အင်းစိန်ဆေးရုံမှာ ကြောက်တာလည်း ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဟာ...အင်းစိန်ဆေးရုံမှာ တွေ့တယ်ဆိုတာနဲ့ ပြည်သူတွေက အားတက်သရော လာလှူကြတယ်။ အဲ့ဒီတော့ အစ်မတို့ စိတ်ပူနေတဲ့ N95 တွေလည်း လှူတယ်။ PPE တွေလည်း လှူတယ်။ ဝတ်စုံတွေ နှာခေါင်းစည်းတွေကအစ လှူကြတယ် ဆိုတော့ ယှဉ်လို့ရှိရင်တော့ ရန်ကုန်ထဲက ဆေးရုံတွေမှာ အစ်မတို့ ဆေးရုံက နည်းနည်းလေး လှူဒါန်းတာကို ခံရတယ်ပေါ့နော်။”
ခုချိန်မှာ ကူးစက်မှုတွေ အလွန်အကျွံကြုံရတဲ့ အခြေအနေမဟုတ်သေးတာကြောင့် ကိုင်တွယ်နိုင်တဲ့ အနေအထား ရှိနေသေးပေမဲ့၊ နောက်ပိုင်း လူနာတွေ များလာရင်တော့ အခက်အခဲတွေ ပိုကြုံလာရနိုင်တယ်လို့ ပြောပြသူကတော့ ရန်ကုန် အနောက်ပိုင်းခရိုင် ဆေးရုံကြီးမှာ တာဝန်ထမ်းနေတဲ့ သူနာပြုဆရာမ မလှတင်ရီဦး ပါ။ သူကတော့ COVID-19 လူနာတွေကို အဓိက ကုသပေးနေတဲ့ ဝေဘာဂီ ဆေးရုံမှာ COVID-19 လူနာတွေ များနေတဲ့အချိန် ဝန်ထမ်း အင်အားဖြည့် သွားရောက် တာဝန်ထမ်းခဲ့ပြီး မကြာခင်ရက်ပိုင်းကမှ သူ့ရဲ့မူရင်း ဌာနေဆေးရုံကို ပြန်ရောက်လာတဲ့သူပါ။
“ကုသရေးပိုင်းမှာတော့ လိုအပ်တဲ့ ပစ္စည်းပစ္စယတွေ စုံဖို့၊ ပြီးလို့ရှိရင်လည်း ဒီလူနာတွေ ထားဖို့ဆိုရင်လည်း ဒီရောဂါပိုးရှိတဲ့ လူနာမျိုးတွေကို ထားဖို့အဆင်ပြေနိုင်လောက်တဲ့ အခန်းပုံစံမျိုးပေါ့နော်။ အဲ့ဒီလိုမျိုးတွေ ဖြစ်ဖို့။ အခုကတော့ ဝေဘာဂီ က ကြာပြီဆိုတော့ ကျမတို့ဆီမှာ အသစ်ဆောက်ထားတာက၊ positive လူနာတွေကိုထားဖို့ အသစ်ဆောက်ထားတဲ့ သုံးထပ်ဆောင်က လူနာအများကြီး မဆန့်ဘူးလေ။ ၃၀ လောက်ပဲ ရှိတယ်။ ဝေဘာဂီရဲ့ capacity က ၉ ၀ လောက် လက်ခံရတာဆိုတော့ ကျန်တဲ့နေရာတွေကတော့ နည်းနည်းလေး အခက်အခဲရှိတယ်။ ပစ္စည်းတွေကလည်း နောက်ပိုင်း အများကြီး လိုနိုင်တယ်။ ဥပမာ PPE တို့၊ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတဲ့ ဝင်တဲ့အခါမှာသုံးတဲ့ ပစ္စည်းမျိုးတွေေပေါ့နော်။ အဲ့ဒါတွေက လူနာများရင် များလာသလို ကျမတို့က အထဲဝင်ရတဲ့ကြိမ်ရေတွက်လည်း များလာနိုင်တယ်။ ပြီးရင် လူများများ၊ ဆရာဝန် ဆရာဝန်မ အင်အားများများလည်း သုံးရမယ်ဆိုတော့ ဒီ PPE တွေ၊ တခြားပစ္စည်းတွေကိုလည်း ထပ်ပြီးတော့ဖြည့်ပေးနိုင်ရင်တော့ ပိုအဆင်ပြေမှာပေါ့။”
လိုအပ်တဲ့ ဆေးဝါးထောက်ကူ ပစ္စည်းတွေ မရှိတဲ့အခါ ကုသမှုပိုင်းမှာ အခက်အခဲတွေပိုဖြစ်ရသလို၊ ရောဂါကူးစက်နိုင်တဲ့ အန္တရာယ် ပိုများတယ်ဆိုတာ ကတာ့ ပြည် ခရိုင်ဆေးရုံက မေ့ဆေးဆရာဝန် ဒေါက်တာမြင့်မြင့်စိန်ရဲ့ ဖြစ်ရပ်က သက်သေပဲဖြစ်ပါတယ်။ ကုသရေး ပစ္စည်းကိရိယာ အလုံအလောက်မရှိတဲ့ကြားက COVID-19 လူနာတယောက်ရဲ့ အသက်ကို ကယ်ဖို့ကြိုးစားရင်း ဒေါက်တာမြင့်မြင့်စိန် ရောဂါ ကူးစက်ခံခဲ့ရတာပါ။ သူ့လိုပဲ အခက်အခဲတွေ ကြားမှာ လူနာတွေကို ပြုစုစောင့်ရှောက်ပေးနေတဲ့ အမျိုးသမီး ဆေးဝန်ထမ်းတွေ ခုချိန်မှာ အများအပြား ရှိနေပါတယ်။
အင်းစိန်ဆေးရုံက ဒေါက်တာ မာမာကြည် ကတော့ သူကိုယ်တိုင် ဦးဆောင်ပြီး Community Fever clinic လို့ ခေါ်တဲ့ ကိုယ့်ရပ်ရွာတွင်း အခမဲ့ ဆေးခန်းတွေ ဖွင့်ပြီး COVID-19 ဖြစ်နေချိန်မှာ သာမန်ဖျားနာသူတွေကို ကုသပေးတဲ့အပြင် ဒီရောဂါ ကူးစက်ခံထားရနိုင်ဖွယ် ရှိတဲ့ သူတွေကိုလည်း သက်ဆိုင်ရာ ဆေးရုံဆေးခန်းတွေမှာ လိုအပ်တဲ့ ရောဂါစမ်းသပ်စစ်ဆေးမှုတွေ နဲ့ ကုသမှုတွေ ခံယူနိုင်အောင် ကူညီပေးနေသူ ဖြစ်ပါတယ်။ ဘယ်လို ခံယူချက်တွေနဲ့ ခုလို လုပ်ဆောင်ဖြစ်တာပါလဲ။
“ ဘာတွေက motivation (စေ့ဆော်တဲ့အကြောင်းရင်း) လဲလို့ ဆိုရင်တော့ responsibility (တာဝန်) ယူတယ်လို့ပဲ ယူဆပါတယ်။ ကိုယ်ကတော့ တတ်နိုင်သလောက် ကြိုးစားပြီး တာဝန်ထမ်းဆောင်တယ်လို့ပဲ ယူဆပါတယ်။”
ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတယောက်အနေနဲ့ ပြည်သူတွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ဖို့ တာဝန်ရှိတယ် ဆိုတဲ့ ယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်နဲ့ပဲ COVID-19 ကာလမှာလည်း တာဝန်ကျေချင်တယ်လို့ သူနာပြုဆရာမ မလှတင်ရီဦး ကလည်း ပြောပါတယ်။
“အစိုးရဝန်ထမ်းဖြစ်တဲ့အတွက် ကျမတို့က ကျရာတာဝန်ကို အချိန်မရွေး ထမ်းဆောင်ဖို့ အဆင်သင့် ဖြစ်နေရမှာပေါ့နော်။ အဲ့ဒီတော့ မိသားစုဆိုတာမျိုးကလည်း ကျမတို့က အဝေးမှာပါ။ အခု ကျမတို့ မိသားစု ဆိုရင် နယ်မှာပါ။ ကျမ ကတော့ အခု ရန်ကုန်မှာပေါ့။ အဲ့ဒီတော့ အဝေးကနေပဲ ပြုစုရတာမျိုး မှာကြားရတာမျိုးတွေ ရှိတာပေါ့။ ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် ကျမတို့ကတော့ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်း ဖြစ်တဲ့အတွက် ကိုယ့်ရဲ့ ပြည်သူလူထု အပေါ်မှာ၊ ဖြစ်နေတဲ့ ဒီရောဂါတွေနဲ့ပတ်သက်လို့ ကာကွယ်ဖို့တာဝန်က ကျမတို့မှာ ရှိထားပြီးသားလေ။”
မြန်မာနိုင်ငံမှာ သူနာပြုအများစုဟာ အမျိုးသမီးတွေပါ။ ခုလို COVID-19 ရောဂါကြုံလာရတဲ့အချိန်မှာ လူနာတွေနဲ့ နေ့စဉ် တိုက်ရိုက်ထိတွေ့ ကုသမှု ပေးနေတာတွေကလည်း ဒီလို သူနာပြုတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ အလားတူ COVID-19 ကာကွယ်တားဆီးရေးနဲ့ တိုက်ဖျက်ရေး လုပ်ငန်း အဆင့်ဆင့်မှာ အမျိုးသမီး ဆေးဝန်ထမ်းတွေဟာ အမျိုးသားတွေနဲ့ တန်းတူ ရှေ့တန်းမှာ ရှိနေပါတယ်လို့ ဒေါက်တာ သန်းသန်းမြင့်ကလည်း ပြောပါတယ်။
“ဒီအချိန်မှာ ကိုယ့်ရဲ့ ကျရာတာဝန်၊ ကျရာအခန်းကဏ္ဍမှာ ကျမတို့ ဆောင်ရွက်ရမှာပဲ။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုရင် ကျမတို့အမျိုးသမီးတွေကလည်း ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် အမျိုးသားများနဲ့အတူ တန်းတူဆောင်ရွက်နိုင်တာပဲလေ။ quarantine site တွေမှာရော၊ fever service လုပ်ငန်းတွေမှာရော၊ contact tracing လုပ်ငန်းတွေမှာလည်း ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် ကျမတို့ အမျိုးသမီးများဟာ သွားရောက်ပြီးတော့၊ ရွာတွေအထိ သွားရောက်ပြီးတော့ ဒီလုပ်ငန်းတွေကို ဆောင်ရွက်နေကြရတာပါ။ ဒီကဏ္ဍမှာတော့ အားလုံး အမျိုးသားများ နည်းတူ ကျမတို့ ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် ရှေ့တန်းကနေ ဆောင်ရွက်နေတယ်လို့ ပြောရမှာပါ။”
COVID-19 ရောဂါ တိုက်ဖျက်ရေးမှာ ရှေ့တန်းကနေ ပါဝင်နေကြတဲ့ ဒီလို အမျိုးသမီး၊ အမျိုးသား ဆေးဝန်ထမ်းတွေရဲ့ ဆောင်ရွက်ချက်တွေကတော့ လေးစား အသိအမှတ် ပြုစရာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင် အများအပြားကပါ သူတို့ကို ဂုဏ်ပြု ပြောကြားကြတာတွေရှိသလို၊ နိုင်ငံအတော်များများက မြို့ကြီးတွေမှာ ဆေးဝန်ထမ်းတွေကို ဂုဏ်ပြုတဲ့အနေနဲ့ ပြည်သူတွေကလည်း လက်ခုပ်တီးပြီး ကျေးဇူးတင်ကြောင်း ပြသလာကြတာတွေလည်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။ ကိုယ့်အပေါ် အလွယ်တကူ ရောဂါကူးစက်နိုင်တဲ့ အန္တရာယ်တွေကြားမှာပဲ ဒီကနေ့ မြန်မာ အမျိုးသမီး ဆေးဝန်ထမ်းတွေ အများအပြားဟာလည်း COVID-19 တိုက်ဖျက်ရေးမှာ ရှေ့တန်းကနေ ပါဝင်နေကြတယ်ဆိုတာ တင်ပြရင်းနဲ့ပဲ ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍကို ဒီမှာပဲရပ်နားခွင့်ပြုပါရှင်။ ကျမ ခင်ဖြူထွေး ပါရှင်။
Your browser doesn’t support HTML5
COVID-19 ရှေ့တန်းက မြန်မာအမျိုးသမီးများ
==========================
[Unicode Version]
COVID-19 ရှေ့တနျးက မွနျမာအမြိုးသမီးမြား (အမြိုးသမီးကဏ်ဍ)
ကမ်ဘာတဝှမျး COVID-19 ရောဂါဆိုးကွီး ကာကှယျ တားဆီးရေးနဲ့ တိုကျဖကြျရေး လုပျငနျးတှမှော ရှေ့တနျးကနေ ပါဝငျနကွေတဲ့ အမြိုးသမီးကနြျးမာရေး ဝနျထမျးတခြို့ အကွောငျးကို ပွီးခဲ့တဲ့သီတငျးပတျက တငျပွခဲ့ပါတယျ။ ဒီသီတငျးပတျမှာတော့ မွနျမာနိုငျငံတှငျးက အမြိုးသမီး ကနြျးမာရေးဝနျထမျးတခြို့ ပွောပွတဲ့ သူတို့ရဲ့ အတှေ့အကွုံတှေ၊ အခကျအခဲတှနေဲ့ ဒီရောဂါတိုကျဖကြျရာမှာ ရှေ့တနျးကနေ ဘယျလိုရဲရဲဝံ့ဝံ့ ပါဝငျနကွေသလဲ ဆိုတာတှကေို မခငျဖွူထှေးက စုစညျး တငျပွထားပါတယျ။
ကမ်ဘာတဝှမျး ပြံ့နှံ့ ဖွဈပှားနတေဲ့ COVID-19 ရောဂါ ကူးစကျမှုတှကေနေ မွနျမာနိုငျငံလညျး ပွေးမလှတျခဲ့ပါဘူး။ ရောဂါရှိမရှိ ဓာတျခှဲစမျးသပျနမူနာ ၁၀,၀၀၀ ကြောျ လုပျခဲ့တဲ့အထဲမှာ ၁၇၀ ကြောျမှာ ရောဂါပိုးတှေ့ရှိကွောငျး အတညျပွုထားပွီး သဆေုံးသူ ၆ ယောကျ ရှိကွောငျး ကနြျးမာရေးနဲ့ အားကစားဝနျကွီးဌာနက ထုတျပွနျထားပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံတှငျး ကူးစကျမှုနှုနျးဟာ ဒီရောဂါစတငျဖွဈပှားတဲ့ အိမျနီးခငြျး တရုတျအပါအဝငျ တခွား ဒသေတှငျးနိုငျငံတှလေောကျတော့ ကူးစကျမှု မမြားပါဘူး။ ဒါပမေဲ့ နိုငျငံတကာ ကနြျးမာရေးပညာရှငျတှကေတော့ မွနျမာအပါအဝငျ ဖှံ့ဖွိုးဆဲ နိုငျငံတှမှောေ ရာဂါ ရှိမရှိ စမျးသပျစဈဆေးမှုတှနေဲ့ ရောဂါ ရှာဖှေ ဖောျထုတျ စာရငျးကောကျယူမှု အားနညျးတာတှကွေောင့ျ ကူးစကျမှုနှုနျး နညျးတာဖွဈနိုငျတယျလို့ သတိပေးကွတာရှိသလို၊ ဖှံ့ဖွိုးဆဲ နိုငျငံတှကေ လူတှမှော ဒီရောဂါကို ခုခံနိုငျစှမျးအား တခွားနိုငျငံတှကေ လူတှထေကျ ပိုပွီး ရှိနတောကွောင့ျလညျး ဖွဈနိုငျတယျလို့ တှကျဆ ပွောဆိုကွတာတှလေညျး ရှိပါတယျ။
ဘယျလိုပဲဖွဈဖွဈ ဒီရောဂါဟာ အခြိနျ နရောမရှေး၊ လူမြိုး၊ အသကျအရှယျ ကြားမ မရှေး လူတိုငျးကို ကူးစကျနိုငျတဲ့ အန်တရာယျ ရှိတယျဆိုတာတော့ မငွငျးနိုငျပါဘူး။ ဒီရောဂါကို ခုခံ တှနျးလှနျနိုငျတဲ့ သူတှအေတှကျ ရောဂါလက်ခဏာ ခံစားရတာ နညျးနိုငျပမေဲ့၊ မခံနိုငျတဲ့သူတှေ အတှကျတော့ အသကျအန်တရာယျပါ ဖွဈစတောပါ။ ဒါကွောင့ျ ကိုယျက ရောဂါ ကူးစကျခံရလို့ ခံနိုငျရညျအားရှိတယျဆိုရငျတောငျ ကိုယျကနေ ခံနိုငျရညျ နညျးသူတှထေံ ရောဂါ ထပျဆင့ျ မဖွန့ျမိအောငျ သတိထားရမယ့ျ တာဝနျ အားလုံးမှာ ရှိနပေါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ဒီလိုအခြိနျမှာ ပေါ့ပေါ့ဆဆ မနမေိဖို့က သိပျကို အရေးကွီးပါတယျ။ ကနြျးမာရေးဌာနတှကေနေ ခမြှတျထားတဲ့ ညှှနျကွားခကြျတှကေို အပွည့ျအ၀ လိုကျနာပွီး ခုလိုအခြိနျမှာ ပွညျသူ အားလုံး ပူးပေါငျး ပါဝငျကွဖို့ လိုအပျတယျလို့ လကျရှိ မွနျမာနိုငျငံတှငျး ဒီရောဂါ ကာကှယျရေးနဲ့ ကုသရေး လုပျငနျးတှမှော ရှေ့တနျးက ပါဝငျနတေဲ့ မန်တလေးတိုငျးဒသေကွီး ပွညျသူ့ကနြျးမာရေးနဲ့ ကုသရေး ဦးစီးဌာနမှူး ဒေါကျတာ သနျးသနျးမွင့ျကေ ပွောပါတယျ။
“ဒီ ကိုဗဈရောဂါ ကာကှယျထိနျးခြုပျရေး လုပျငနျးတှမှော ပွညျသူတှကေ အဓိက ပါရှင့ျ။ ပွညျသူတှေ အားလုံး လိုကျနာမှသာလ ြှငျ ကမြတို့ရဲ့နိုငျငံအတှငျးမှာ ပြံ့နှံ့မှုတှေ၊ ဖွဈပှားမှုတှေ၊ သဆေုံးမှုတှကေို လေ ြှာ့ခနြိုငျမှာဖွဈပါတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ ဒီအခြိနျမှာ ကမြတို့က ပထမအဆင့ျအနနေဲ့ နိုငျငံခွားက ပွနျလာတဲ့သူတှကေို Quarantine ထည့ျကွတယျ။ အခုနောကျပိုငျးမှာဆိုလို့ရှိရငျ ဖွဈပှားတဲ့ ကိုယ့ျတိုငျးပွညျတှငျးမှာကိုပဲ ဒသေတှငျး ကူးစကျမှုတှေ ရှိပွီးတော့မှ၊ အဖွဈမြားတဲ့မွို့နယျတှေ ကနေ လာခဲ့လို့ရှိရငျ တိုငျးရဲ့အစီအမံတှနေဲ့ စီမံခန့ျခှဲမှုတှေ လုပျပွီး ကန့ျသတျ ထိနျးခြုပျတဲ့နရောတှမှော အဲ့ဒီလို ဆောငျရှကျရတဲ့ နရောတှမှောတော့ ကမြတို့မှာ အခကျအခဲတှေ ရှိပါတယျ။ ဒါက ဌာနဆိုငျရာမြားရဲ့ ပူးပေါငျးပါဝငျမှုနဲ့ ဆောငျရှကျရတဲ့အခါမှာ ပွညျသူလူထုမြားဟာ အဲ့ဒီနရောဒသေတှမှော နထေိုငျရတာဟာ သူတို့အတှကျ အဆငျမပွမှေုလေးတှတေော့ ဒါဟာ ကွုံတှေ့ရပါတယျ။ ဒီအပေါျမှာ ကမြတို့ စီမံခန့ျခှဲမှု လုပျရတာလေးတှကေတော့ နညျးနညျးလေးတော့ အခကျအခဲ ရှိပါတယျ။ ဆကျသှယျမှုလေးတှပေေါ့နောျ။ ဆကျသှယျ ရှငျးပွမှုလေးတှေ မှာတော့ ဒါလေးတှတေော့ အခကျအခဲ ရှိပါတယျ။”
ဒေါကျတာ သနျးသနျးမွင့ျဟာ မန်တလေးတိုငျးဒသေကွီးအတှငျး ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ကူးစကျမှုတှကေို ကာကှယျ ဟန့ျတားနိုငျဖို့ ကွိုးစားတဲ့နရောမှာရော ကုသမှုပိုငျးမှာပါ ရှေ့တနျးကနေ ပါဝငျနတေဲ့ အမြိုးသမီး ဆေးဝနျထမျး တယောကျပါ။ လကျရှိ မွနျမာနိုငျငံတှငျး COVID-19 တိုကျဖကြျရေးလုပျငနျးတှမှော အမြိုးသမီး ကနြျးမာရေးဝနျထမျးတှေ အမြားအပွား ရှေ့တနျးက ပါဝငျနတောကိုလညျး ဒေါကျတာ သနျးသနျးမွင့ျက ပွောပွပါတယျ။
“ဒီ COVID-19 ကာကှယျထိနျးခြုပျရေး လုပျငနျးတှမှော အဓိက ရှေ့တနျးကနေ တာဝနျထမျးဆောငျနကွေတာလညျး ကမြတို့ရဲ့ အကွီးတနျး ကနြျးမာရေး ဝနျထမျးတှေ၊ ပရောျဖကျရှငျနယျတှေ ဖွဈတဲ့ သားဖှားဆရာမမြားပေါ့နောျ။ အဲ့ဒီသားဖှား ဆရာမမြားက အဓိက ဒီ COVID-19 တိုကျဖကြျရေးမှာ ပွညျပကပွနျလာတဲ့သူတှေ၊ ပွညျတှငျးမှာပဲ နရေပျ ပွနျလာကွတဲ့သူတှေ၊ ဒါတှနေဲ့ ထိစပျတဲ့ fever service လုပျငနျးတှေ၊ quarantine လုပျငနျးတှေ၊ contact tracing လုပျငနျးတှေ။ ဒါတှအေားလုံးကို ဘာဖွဈဖွဈ ဆောငျရှကျနတောဟာ ကမြတို့ရဲ့ ဝနျထမျး အငျအားဦးရအေရ အမြိုးသမီးတှေ ခန့ျထားမှုက တောျတောျမြားပါတယျ။”
လကျရှိ မွနျမာနိုငျငံတှငျး ကူးစကျမှု အမြားဆုံးကတော့ ရနျကုနျတိုငျးဒသေကွီးအတှငျးမှာ ဖွဈပါတယျ။ ဖှံ့ဖွိုဆဲ နိုငျငံတခုဖွဈတဲ့ မွနျမာလို နိုငျငံငယျတှမှော ရောဂါ ရှိမရှိ စမျးသပျစဈဆေးမှုတှကေို ပမာဏမြားမြား မလုပျနိုငျသေးသလို၊ အစောပိုငျးကာလတှကေဆိုရငျ ဓာတျခှဲ စဈဆေးမှု နမူနာတှကေို ပွညျပနိုငျငံတှအေထိ ပို့ပွီး စဈခဲ့ရတာပါ။ လကျရှိ ပွညျတှငျးမှာ စဈဆေးလာနိုငျတဲ့ အခြိနျမှာလညျး ဓာတျခှဲနမူနာ နေ့စဉျ ပမြျးမ ြှ ၃၀၀ ကနေ ၄၀၀ လောကျကိုပဲ စမျးသပျစဈဆေးနိုငျ သေးတာ ဖွဈပါတယျ။ လကျရှိ ကနြျးမာရေးဝနျထမျးတှကွေုံတှေ့နရေတဲ့ အခကျအခဲတှေ နဲ့ပတျသကျလို့တော့ အငျးစိနျပွညျသူ့ ဆေးရုံက သငျကွားရေးနဲ့ ကုသရေး ဆိုငျရာ ပါမောက်ခ ဒေါကျတာ မာမာကွညျက ခုလို ပွောပွပါတယျ။
“အဈမတို့အနနေဲ့ စိနျခေါျမှုကတော့ ဘာအခကျအခဲရှိလဲဆိုရငျ ကိုယ့ျကို ကာကှယျမယ့ျ PPE တှေ လုံလောကျစှာ ရရှိဖို့ပါပဲနောျ။ အဲ့ဒီတော့ နိုငျငံတောျအစိုးရက မပေးဘူးလားဆိုရငျ ပေးပါတယျ။ နညျးတာပေါ့နောျ။ ခန်ဓာကိုယျတခုလုံးဝတျတဲ့ PPE ပေါ့။ cover all ဆိုတာလိုတယျ။ နောကျပွီးတော့ respirator လို့ခေါျတဲ့ ဗိုငျးရပျဈတှကေို ကာကှယျနိုငျတဲ့ N95 လို့ ခေါျတာပေါ့နောျ။ အဲ့ဒတှလေိုတယျ။ ဆိုတော့ အဈမတို့ကတော့ ဆေးရုံအုပျကွီး ဆီမှာလညျး အဈမတို စာရေးပွီး တောငျးတယျ။ ဆေးရုံအုပျကွီးကလညျး နပွေညျတောျကို တောငျးတယျ။ ကံအားလြောျစှာပဲ တတိယမွောကျ COVID-19 case က အဈမတို့ဆေးရုံက တှေ့တာ ဖွဈနတေယျ။ case က တှေ့သှားတယျ ဆိုတာနဲ့ အငျးစိနျဆေးရုံမှာ ကွောကျတာလညျး ရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ ဟာ...အငျးစိနျဆေးရုံမှာ တှေ့တယျဆိုတာနဲ့ ပွညျသူတှကေ အားတကျသရော လာလှူကွတယျ။ အဲ့ဒီတော့ အဈမတို့ စိတျပူနတေဲ့ N95 တှလေညျး လှူတယျ။ PPE တှလေညျး လှူတယျ။ ဝတျစုံတှေ နှာခေါငျးစညျးတှကေအစ လှူကွတယျ ဆိုတော့ ယှဉျလို့ရှိရငျတော့ ရနျကုနျထဲက ဆေးရုံတှမှော အဈမတို့ ဆေးရုံက နညျးနညျးလေး လှူဒါနျးတာကို ခံရတယျပေါ့နောျ။”
ခုခြိနျမှာ ကူးစကျမှုတှေ အလှနျအကြှံကွုံရတဲ့ အခွအေနမေဟုတျသေးတာကွောင့ျ ကိုငျတှယျနိုငျတဲ့ အနအေထား ရှိနသေေးပမေဲ့၊ နောကျပိုငျး လူနာတှေ မြားလာရငျတော့ အခကျအခဲတှေ ပိုကွုံလာရနိုငျတယျလို့ ပွောပွသူကတော့ ရနျကုနျ အနောကျပိုငျးခရိုငျ ဆေးရုံကွီးမှာ တာဝနျထမျးနတေဲ့ သူနာပွုဆရာမ မလှတငျရီဦး ပါ။ သူကတော့ COVID-19 လူနာတှကေို အဓိက ကုသပေးနတေဲ့ ဝဘောဂီ ဆေးရုံမှာ COVID-19 လူနာတှေ မြားနတေဲ့အခြိနျ ဝနျထမျး အငျအားဖွည့ျ သှားရောကျ တာဝနျထမျးခဲ့ပွီး မကွာခငျရကျပိုငျးကမှ သူ့ရဲ့မူရငျး ဌာနဆေေးရုံကို ပွနျရောကျလာတဲ့သူပါ။
“ကုသရေးပိုငျးမှာတော့ လိုအပျတဲ့ ပစ်စညျးပစ်စယတှေ စုံဖို့၊ ပွီးလို့ရှိရငျလညျး ဒီလူနာတှေ ထားဖို့ဆိုရငျလညျး ဒီရောဂါပိုးရှိတဲ့ လူနာမြိုးတှကေို ထားဖို့အဆငျပွနေိုငျလောကျတဲ့ အခနျးပုံစံမြိုးပေါ့နောျ။ အဲ့ဒီလိုမြိုးတှေ ဖွဈဖို့။ အခုကတော့ ဝဘောဂီ က ကွာပွီဆိုတော့ ကမြတို့ဆီမှာ အသဈဆောကျထားတာက၊ positive လူနာတှကေိုထားဖို့ အသဈဆောကျထားတဲ့ သုံးထပျဆောငျက လူနာအမြားကွီး မဆန့ျဘူးလေ။ ၃၀ လောကျပဲ ရှိတယျ။ ဝဘောဂီရဲ့ capacity က ၉ ဝ လောကျ လကျခံရတာဆိုတော့ ကနြျတဲ့နရောတှကေတော့ နညျးနညျးလေး အခကျအခဲရှိတယျ။ ပစ်စညျးတှကေလညျး နောကျပိုငျး အမြားကွီး လိုနိုငျတယျ။ ဥပမာ PPE တို့၊ ကနြျးမာရေးဝနျထမျးတဲ့ ဝငျတဲ့အခါမှာသုံးတဲ့ ပစ်စညျးမြိုးတှေပေေါ့နောျ။ အဲ့ဒါတှကေ လူနာမြားရငျ မြားလာသလို ကမြတို့က အထဲဝငျရတဲ့ကွိမျရတှေကျလညျး မြားလာနိုငျတယျ။ ပွီးရငျ လူမြားမြား၊ ဆရာဝနျ ဆရာဝနျမ အငျအားမြားမြားလညျး သုံးရမယျဆိုတော့ ဒီ PPE တှေ၊ တခွားပစ်စညျးတှကေိုလညျး ထပျပွီးတော့ဖွည့ျပေးနိုငျရငျတော့ ပိုအဆငျပွမှောပေါ့။”
လိုအပျတဲ့ ဆေးဝါးထောကျကူ ပစ်စညျးတှေ မရှိတဲ့အခါ ကုသမှုပိုငျးမှာ အခကျအခဲတှပေိုဖွဈရသလို၊ ရောဂါကူးစကျနိုငျတဲ့ အန်တရာယျ ပိုမြားတယျဆိုတာ ကတာ့ ပွညျ ခရိုငျဆေးရုံက မေ့ဆေးဆရာဝနျ ဒေါကျတာမွင့ျမွင့ျစိနျရဲ့ ဖွဈရပျက သကျသပေဲဖွဈပါတယျ။ ကုသရေး ပစ်စညျးကိရိယာ အလုံအလောကျမရှိတဲ့ကွားက COVID-19 လူနာတယောကျရဲ့ အသကျကို ကယျဖို့ကွိုးစားရငျး ဒေါကျတာမွင့ျမွင့ျစိနျ ရောဂါ ကူးစကျခံခဲ့ရတာပါ။ သူ့လိုပဲ အခကျအခဲတှေ ကွားမှာ လူနာတှကေို ပွုစုစောင့ျရှောကျပေးနတေဲ့ အမြိုးသမီး ဆေးဝနျထမျးတှေ ခုခြိနျမှာ အမြားအပွား ရှိနပေါတယျ။
အငျးစိနျဆေးရုံက ဒေါကျတာ မာမာကွညျ ကတော့ သူကိုယျတိုငျ ဦးဆောငျပွီး Community Fever clinic လို့ ခေါျတဲ့ ကိုယ့ျရပျရှာတှငျး အခမဲ့ ဆေးခနျးတှေ ဖှင့ျပွီး COVID-19 ဖွဈနခြေိနျမှာ သာမနျဖြားနာသူတှကေို ကုသပေးတဲ့အပွငျ ဒီရောဂါ ကူးစကျခံထားရနိုငျဖှယျ ရှိတဲ့ သူတှကေိုလညျး သကျဆိုငျရာ ဆေးရုံဆေးခနျးတှမှော လိုအပျတဲ့ ရောဂါစမျးသပျစဈဆေးမှုတှေ နဲ့ ကုသမှုတှေ ခံယူနိုငျအောငျ ကူညီပေးနသေူ ဖွဈပါတယျ။ ဘယျလို ခံယူခကြျတှနေဲ့ ခုလို လုပျဆောငျဖွဈတာပါလဲ။
“ဘာတှကေ motivation (စေ့ဆောျတဲ့အကွောငျးရငျး) လဲလို့ ဆိုရငျတော့ responsibility (တာဝနျ) ယူတယျလို့ပဲ ယူဆပါတယျ။ ကိုယျကတော့ တတျနိုငျသလောကျ ကွိုးစားပွီး တာဝနျထမျးဆောငျတယျလို့ပဲ ယူဆပါတယျ။”
ကနြျးမာရေးဝနျထမျးတယောကျအနနေဲ့ ပွညျသူတှရေဲ့ ကနြျးမာရေးကို ကာကှယျစောင့ျရှောကျဖို့ တာဝနျရှိတယျ ဆိုတဲ့ ယုံကွညျခကြျ၊ ခံယူခကြျနဲ့ပဲ COVID-19 ကာလမှာလညျး တာဝနျကြခေငြျတယျလို့ သူနာပွုဆရာမ မလှတငျရီဦး ကလညျး ပွောပါတယျ။
“အစိုးရဝနျထမျးဖွဈတဲ့အတှကျ ကမြတို့က ကရြာတာဝနျကို အခြိနျမရှေး ထမျးဆောငျဖို့ အဆငျသင့ျ ဖွဈနရေမှာပေါ့နောျ။ အဲ့ဒီတော့ မိသားစုဆိုတာမြိုးကလညျး ကမြတို့က အဝေးမှာပါ။ အခု ကမြတို့ မိသားစု ဆိုရငျ နယျမှာပါ။ ကမြ ကတော့ အခု ရနျကုနျမှာပေါ့။ အဲ့ဒီတော့ အဝေးကနပေဲ ပွုစုရတာမြိုး မှာကွားရတာမြိုးတှေ ရှိတာပေါ့။ ဘာပဲဖွဈဖွဈ ကမြတို့ကတော့ ကနြျးမာရေးဝနျထမျး ဖွဈတဲ့အတှကျ ကိုယ့ျရဲ့ ပွညျသူလူထု အပေါျမှာ၊ ဖွဈနတေဲ့ ဒီရောဂါတှနေဲ့ပတျသကျလို့ ကာကှယျဖို့တာဝနျက ကမြတို့မှာ ရှိထားပွီးသားလေ။”
မွနျမာနိုငျငံမှာ သူနာပွုအမြားစုဟာ အမြိုးသမီးတှပေါ။ ခုလို COVID-19 ရောဂါကွုံလာရတဲ့အခြိနျမှာ လူနာတှနေဲ့ နေ့စဉျ တိုကျရိုကျထိတှေ့ ကုသမှု ပေးနတောတှကေလညျး ဒီလို သူနာပွုတှပေဲ ဖွဈပါတယျ။ အလားတူ COVID-19 ကာကှယျတားဆီးရေးနဲ့ တိုကျဖကြျရေး လုပျငနျး အဆင့ျဆင့ျမှာ အမြိုးသမီး ဆေးဝနျထမျးတှဟော အမြိုးသားတှနေဲ့ တနျးတူ ရှေ့တနျးမှာ ရှိနပေါတယျလို့ ဒေါကျတာ သနျးသနျးမွင့ျကလညျး ပွောပါတယျ။
“ဒီအခြိနျမှာ ကိုယ့ျရဲ့ ကရြာတာဝနျ၊ ကရြာအခနျးကဏ်ဍမှာ ကမြတို့ ဆောငျရှကျရမှာပဲ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုရငျ ကမြတို့အမြိုးသမီးတှကေလညျး ဘာပဲဖွဈဖွဈ အမြိုးသားမြားနဲ့အတူ တနျးတူဆောငျရှကျနိုငျတာပဲလေ။ quarantine site တှမှောရော၊ fever service လုပျငနျးတှမှောရော၊ contact tracing လုပျငနျးတှမှောလညျး ဘာပဲဖွဈဖွဈ ကမြတို့ အမြိုးသမီးမြားဟာ သှားရောကျပွီးတော့၊ ရှာတှအေထိ သှားရောကျပွီးတော့ ဒီလုပျငနျးတှကေို ဆောငျရှကျနကွေရတာပါ။ ဒီကဏ်ဍမှာတော့ အားလုံး အမြိုးသားမြား နညျးတူ ကမြတို့ ဘာပဲဖွဈဖွဈ ရှေ့တနျးကနေ ဆောငျရှကျနတေယျလို့ ပွောရမှာပါ။”
COVID-19 ရောဂါ တိုကျဖကြျရေးမှာ ရှေ့တနျးကနေ ပါဝငျနကွေတဲ့ ဒီလို အမြိုးသမီး၊ အမြိုးသား ဆေးဝနျထမျးတှရေဲ့ ဆောငျရှကျခကြျတှကေတော့ လေးစား အသိအမှတျ ပွုစရာဖွဈပါတယျ။ ဒါကွောင့ျလညျး ကမ်ဘာ့ခေါငျးဆောငျ အမြားအပွားကပါ သူတို့ကို ဂုဏျပွု ပွောကွားကွတာတှရှေိသလို၊ နိုငျငံအတောျမြားမြားက မွို့ကွီးတှမှော ဆေးဝနျထမျးတှကေို ဂုဏျပွုတဲ့အနနေဲ့ ပွညျသူတှကေလညျး လကျခုပျတီးပွီး ကြေးဇူးတငျကွောငျး ပွသလာကွတာတှလေညျး တှေ့နိုငျပါတယျ။ ကိုယ့ျအပေါျ အလှယျတကူ ရောဂါကူးစကျနိုငျတဲ့ အန်တရာယျတှကွေားမှာပဲ ဒီကနေ့ မွနျမာ အမြိုးသမီး ဆေးဝနျထမျးတှေ အမြားအပွားဟာလညျး COVID-19 တိုကျဖကြျရေးမှာ ရှေ့တနျးကနေ ပါဝငျနကွေတယျဆိုတာ တငျပွရငျးနဲ့ပဲ ဒီသီတငျးပတျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍကို ဒီမှာပဲရပျနားခှင့ျပွုပါရှငျ။ ကမြ ခငျဖွူထှေး ပါရှငျ။