သိန်းချီတဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေ မြန်မာနိုင်ငံကနေ တိမ်းရှောင်ထွက်ပြေးခဲ့ကြရတာ ငါးနှစ်တင်းတင်းပြည့်တဲ့နေ့မှာ “Hope is Home” “အိမ်ပြန်ကြဖို့ မျှော်လင့်ချက်” ဆိုတဲ့ ခေါင်းစဉ်နဲ့ နေရပ်ပြန်ရေး ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်းအသီးသီးမှာ စုဝေးဆန္ဒပြတောင်းဆိုခဲ့ကြပါတယ်။ စိန်ခေါ်မှုအခက်ခဲမျိုးစုံနဲ့ ငါးနှစ်ကြာ ပိတ်ပင်ကန့်သတ်ခံထားရတဲ့ ဒီဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲ နေရတဲ့ဘဝက တကယ့်ငရဲပါပဲ အိမ်ကိုပဲ ပြန်ချင်ပါတယ်လို့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေက တောင်းဆိုပေမဲ့ စစ်အာဏာသိမ်းထားတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဘက် ပြန်ခွင့်ရခဲ့ရင်ရော သူတို့မျှော်လင့်ထားသလောက် ရေရာတဲ့အနာဂတ် လုံခြုံစိတ်ချမှု ပေးစွမ်းနိုင်တဲ့ အာမခံချက်တွေ ရနိုင်ပါ့မလား၊ ဒီသီတင်းပတ်ထဲမှာပဲ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်းတွေဆီ သွားလေ့လာခဲ့တဲ့ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးနဲ့ ကုလအတွင်းရေးမှူးချုပ်ရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာအထူးကိုယ်စားလှယ်ရဲ့ ခရီးစဉ်တွေကနေ သူတို့ ဘာတွေမျှော်လင့်ပါသလဲ။ ကော့ဇ်ဘဇားဒေသက ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်းအသီးသီးမှာ ခိုလှုံနေထိုင်တဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေကို ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းက မဆုမွန် မေးမြန်းစုစည်းတင်ပြထားပါတယ်။
၂၀၂၂ ခုနှစ် သြဂုတ်လ ၂၅ရက်နေ့မှာ ရိုဟင်ဂျာတွေ မြန်မာနိုင်ငံကနေ ထက်ပြေးလာကြရတဲ့ ငါးနှစ်တင်းတင်းပြည့်တဲ့နေ့ အောက်မေ့ဘွယ်အထိမ်းအမှတ်နေ့အဖြစ်နဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ ကော့ဇ်ဘဇားခရိုင်ထဲက ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်း အသီးသီးက ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည် သိန်းနဲ့ချီ စုဝေးပြီး၊ ဆန္ဒပြတောင်းဆိုခဲ့ကြပါတယ်။
ငါးနှစ်ပြည်အောက်မေ့ဖွယ်နေ့မှာ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေ အဓိကစုဝေးဆန္ဒပြခဲ့ရတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့တောင်းဆိုချက်တွေကို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ ကော့ဇ်ဘဇားခရိုင် ဘာလုခါလီဒုက္ခသည်စခန်း အမှတ်(၁) စခန်း (၉) မှာ ခိုလှုှံနေထိုင်တဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည် ဦးကျော်မြင့် (ခေါ်) ဦးအီစလံက ပြောပြပါတယ်။
“ငါးနှစ်ပြည့်မြောက် Rohingya Genocide Remembrance Day အခမ်းအနားကို ကော့ဇ်ဘဇားမှာရှိတဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်းပေါင်း (၁၅) ခုလောက်မှာ လူပေါင်းသောင်းသိန်းချီပြီး စုဝေးကျင်းပခဲ့ကြပါတယ်။ အခုလို Genocide Remembrance Day ကျင်းပပြုလုပ်ရခြင်း အကြောင်းအချက်နှစ်ချက်ထဲ ပထမတချက်ကတော့ International Court of Justice ICJ ကနေ တရားမျှတမှုကို အမြန်ဆုံးရရှိစေဖို့ ရည်ရွယ်လုပ်ဆောင်ခြင်းဖြစ်တယ်။ နောက်တချက်ကတော့ ဘေးကင်းလုံခြုံစွာ ဂုဏ်သိက္ခာရှိရှိ အမြန်ဆုံး အမိမြေ မြန်မာနိုင်ငံသို့ ပြန်နိုင်ရေး လုပ်ငန်းစဉ် ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ဖို့အတွက် လုပ်ဆောင်ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်ခင်ဗျ။”
ရိုဟင်ဂျာတို့ ကြုံတွေ့ခံစားခဲ့ရတဲ့ ဆုံးရှှုံးနစ်နာခဲ့ရတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်ခံရမှု အဖြစ်အပျက်တွေဟာ ငါးနှစ်ကြာလာပေမဲ့ လွယ်လွယ်ကူကူနဲ့ မေ့ပျောက်လို့ မရနိုင်သလို၊ နစ်နာသူတို့အပေါ် တရားမျှတမှုကို ဆောင်ကျဉ်းပေးစေလိုပါတယ်လို့လည်း ကော့ဇ်ဘဇားခရိုင် ကုတုပလောင်ဒုက္ခသည်စခန်းအမှတ် (၇) မှာ ခိုလှုံနေထိုင်တဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည် ကိုအောင်မြိုင်က ဆိုပါတယ်။
“ဒီနေ့က ငါးနှစ်မြောက် ရိုဟင်ဂျာလူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်ခံရမှု အောက်မေ့ဖွယ်နေ့။ ကျနော်တို့ ဒီနေ့မှာ ဘယ်လောက့်အထိ ခံခဲ့ရတယ်ဆိုတာ ကမ္ဘာပေါ်မှာ ဥပမာ ဖော်ပြဖို့တောင် မလွယ်ဘူး။ ဥပမာ ပေးဖို့တောင် မရှိဘူး ဖြစ်နေတယ်။ ကျနော်တို့တွေ အဲ့ဒီ့လောက်အထိကို ခံစားခဲ့ရပါတယ်။ ပြီးတော့ ကျနော်တို့ ဒီဒုက္ခသည်ဘဝကို ထပ်မလိုချင်ပဲ မိမိတို့ မူလဌာနေ မြန်မာနိုင်ငံရှိ မူရင်းနေရာသို့ လူ့ဂုဏ်သိက္ခာရှိရှိ ဘေးကင်းလုံခြုံစွာပြန်နိုင်ရေးအတွက် ကမ္ဘာ့အသိုင်းအဝိုင်းရော မြန်မာ့အသိုင်းအဝိုင်းရော တာဝန်ယူ တာဝန်ခံဖို့ ကျနော်တို့ တိုက်တွန်းလိုပါတယ်။”
ကုတုပလောင်ဒုက္ခသည်စခန်း အမှတ် (၅) မှာ ခိုလှုံနေထိုင်တဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည် ဦးမောင်မောင်ကလည်း လွန်ခဲ့တဲ့ ငါးနှစ်တာကာလ အသက်ဆုံးရှှုံးခဲ့ရသူတို့အတွက် ကျန်ရစ်သူတွေက အောက်မေ့ဖွယ်ဆုတောင်းပေးခဲ့ကြသလို နေရပ်ရင်းကိုလည်း ဘေးကင်းကင်းနဲ့ ပြန်လိုကြောင်း ပြောပါတယ်။
“သြဂုတ်လ ၂၅ ရက်နေ့ အောက်မေ့ဖွယ်နေ့မှာ အသက်ဆုံးသွားကြတဲ့ ရိုဟင်ဂျာညီအကိုမောင်နှမများအတွက် ဆုတောင်းပွဲတွေ လုပ်တယ်။ အဲ့ဒီ့မှာ ကျနော်တို့ အမြန်ဆုံးပြန်နိုင်ဖို့ ကမ္ဘာကသိအောင် ကျနော်တို့ ပိုစတာတွေမှာ ရေးပြီးပြောပြတယ်။ ကျနော်တို့ တောင်းဆိုချက်တွေထဲမှာလည်းပါတယ်။ တည်ငြိမ်မှု အာမခံမှုရအောင် ကျနော်တို့ တောင်းဆိုတယ်။ ကျနော်တို့အတွက် လုံခြုံရေး Security နောက် Citizenship နိုင်ငံသားတောင်းဆို ထားတာလည်း ရှိပါတယ်။ ကျနော်တို့ ကျန်ခဲ့တဲ့ ဥစ္စာပစ္စည်း ပိုင်ဆိုင်ခွင့်တွေအတွက်ကိုလည်း မြန်မာအစိုးရဆီက တောင်းဆိုထားတာ ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီမှာ ရှိတဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေနဲ့ မြန်မာအစိုးရကိုယ်စားလှယ်တွေ အခုအာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း တဦးတယောက်မှ ရိုဟင်ဂျာတွေနဲ့ တွေ့ဆုံတာ ဆွေးနွေးတာ မရှိပါဘူး။ Joint Committee အနေနဲ့ ကျနော်တို့နဲ့ လာဆွေးနွေးမယ် စာရင်းတွေဘာတွေ ကောက်မယ် ဆိုရင် ကျနော်တို့ နေရပ်ပြန်ရေး Repatriation က လွယ်ကူသွားနိုင်ပါမယ်။”
လွန်ခဲ့တဲ့ ငါးနှစ်၂၀၁၇ ခုနှစ် သြဂုတ်လကုန်ပိုင်း မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ပိုင်း ရခိုင်မှာဖြစ်ခဲ့တဲ့ ARSA အဖွဲ့ရဲ့ အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုတွေ နောက်ပိုင်း လူမျိုးရေး၊ ဘာသာရေး အသွင်ဆောင် ပဋိပက္ခတွေရဲ့ နောက်ပိုင်း စစ်တပ်နဲ့ နယ်ခြားစောင့်တပ်တွေရဲ့ နယ်မြေရှင်းလင်းမှုတွေအတွင်း အသက်ဘေးက စိုးရိမ်ရလို့ ဒေသခံ ရခိုင်ပြည်သူတွေရော မွတ်စလင်တွေပါ ဘေးလွတ်ရာကို အိုးအိမ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေးခဲ့ကြရပြီး အဲဒီထဲက ရိုဟင်ဂျာမွတ်စလင် ၇ သိန်းကျော်ဟာ အိမ်နီးချင်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘက်ကို တိမ်းရှောင်ထွက်ပြေးသွားကြတာပါ။ အဲဒီ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် စခန်းတွေထဲမှာ နေထိုင်ခိုလှုံခဲ့ကြရတာ ငါးနှစ်ကျော်လာပြီ ဖြစ်ပေမယ့်လို့ သူတို့နေရပ်ရင်းပြန်ဖို့က မရေမရာ အနာဂတ်ကလည်း မသေမချာ ဖြစ်နေဆဲပါ။
နေရပ်ပြန်လိုကြတဲ့ ရိုဟင်ဂျာတို့အရေး နိုင်ငံတကာအနေနဲ့ မမေ့ထားပဲ ပိုပြီးတော့မှ ကူညီပေးကြဖို့ ကုလသမဂ္ဂရဲ့ လူ့အခွင့်ရေးဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးတဦးအနေနဲ့ ပထမဆုံး ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ဒုက္ခသည်စခန်းတွေဆီ ပြီးခဲ့တဲ့ရက်ပိုင်းကပဲ သွားရောက်ခဲ့တဲ့ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်ရေးဆိုင်ရာမဟာမင်းကြီး Michelle Bachelet ကလည်း တိုက်တွန်းပါတယ်။
“ရိုဟင်ဂျာတွေအားလုံးလို့ပဲ ပြောရပါလိမ့်မယ်။ သူတို့အားလုံး နေရပ်ပြန်ချင်ကြပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့ကို မြန်မာနိုင်ငံသားပါလို့ ခိုင်မာတဲ့အသိအမှတ်ပြုမှု အထောက်အထားရမှ၊ သူတို့ရဲ့အခွင့်အရေးတွေကို လေးစားသမှုရှိမှ၊ အရင်ကလို နေ့စဉ် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း လုပ်ကိုင်ခဲ့တာတွေကို ပြန်လည်ရရှိမှ၊ သူတို့ပိုင်ဆိုင်ခဲ့တဲ့ လယ်ယာမြေတွေကို ပြန်ရမှ သူတို့ပြန်ကြမှာပါ။ .ကုလသမဂ္ဂဘက်ကတော့ ဘယ်လို အကောင်းဆုံးထောက်ပံ့ပေးနိုင်မလဲဆိုတာကို လုပ်ဆောင်ပေးနေပါတယ်။ ကျမတို့ဆက်ပြီးတော့ လုပ်ဆောင်သွားမှာပါ။ ဒါပေမဲ့ ကြေကွဲစိတ်မကောင်းစရာ ပြဿနာရဲ့ အရင်းအမြစ်ကို ကျမတို့ ဖြေရှင်းရပါလိမ့်မယ်။ သူတို့အားလုံး လုံခြုံဘေးကင်းပြီးတော့ သူတို့သဘောနဲ့သူတို့ မြန်မာနိုင်ငံကို ပြန်သွားနိုင်တာသေချာဖို့ လုပ်ဆောင်ရပါလိမ့်မယ်။”
အခုလို ကုလသမဂ္ဂကရော နိုင်ငံတကာကပါ စိုးရိမ်မကင်းဖြစ်နေတဲ့ ဒီလိုသိန်းချီတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေရဲ့ အနာဂတ် အထူးသဖြင့် လူမမည်ကလေးငယ်လေးတွေနဲ့ လူငယ်လေးတွေရဲ့ အနာဂတ် မျှော်လင့်ချက်တွေ ပျောက်နေပြီး ဘာမှ ရေရာမှုမရှိ မှေးမှိန်နေဆဲမို့ အိမ်ပြန်ချင်ပြီလို့ ပြောလာသူကတော့ ကုတုပလောင် ဒုက္ခသည်စခန်း အမှတ် (၇) က ကိုအောင်မြိုင်ပါ။
“ကျနော်တို့ ဒုက္ခသည်ဘဝက လုံလောက်ပါပြီ။ ငါးနှစ်ထက် ပိုပြီးတော့ ဒုက္ခသည်ဘဝကို မလိုချင်တော့ဘူး။ လူ့ဂုဏ်သိက္ခာရှိရှိ ဘေးကင်းလုံခြုံစွာ အမြန်ဆုံးနေရပ်ရင်း မူရင်းနေရာ မြန်မာနိုင်ငံသို့ ကျနော်တို့ပြန်လိုပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂအနေနဲ့ ကျနော်တို့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေကို လူ့ဂုဏ်သိက္ခာရှိရှိ မူရင်းမြန်မာနိုင်ငံသို့ အမြန်ဆုံးပြန်နိုင်ရေးအတွက် အမှန်တကယ်ထိရောက်မှုရှိတဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေနဲ့ လုပ်ငန်းတွေကို အောင်မြင်အောင် ဆောင်ရွက်နိုင်အောင် လက်ရှိ UN ရဲ့ အားနည်းချက်တွေကို အားသာချက်အဖြစ် ပြောင်းလဲလာအောင် ဆောင်ရွက်စေချင်ပါတယ်။ ပုံစံအသစ်နဲ့ ကျနော်တို့ မြန်မာ့အရေးရော ရိုဟင်ဂျာအရေးရော စနစ်တကျ အောင်မြင်လာအောင် UN အနေနဲ့ ဆောင်ရွက်ပေးစေလိုပါတယ်လို့ ကျနော်တို့မှာ မျှော်လင့်နေပါတယ်။”
ဒီသီတင်းပတ်ထဲမှာပဲ ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ်ရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အထူးကိုယ်စားလှယ် Noeleen Heyzer နဲ့အတူ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံက ဒုက္ခသည်စခန်းတွေကို သွားရောက်ခဲ့တဲ့ ကုလသမဂ္ဂဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးရုံး ဆက်သွယ်ရေးအရာရှိ Regina De La Portilla ကလည်း ရိုဟင်ဂျာတွေကို မြန်မာနိုင်ငံဘက် နေရပ်ပြန်ပို့မယ်ဆိုရင် သူ့တို့ရဲ့ ဘေးကင်းလုံခြုံမှုနဲ့ အခွင့်အရေးကို အာမခံနိုင်ဖို့ လိုတဲ့အကြောင်း ပြောပါတယ်။
“ဒုက္ခသည်တွေရဲ့လိုအပ်ချက်တွေကို သိဖို့၊ အနာဂတ်ဆုံးဖြတ်ချက်တွေမှာ အကြောင်းကြားနိုင်ဖို့ သိပ်ကိုအရေးကြီးပါတယ်။ ဒါမှလည်း နေရပ်ပြန်တဲ့အခါ လုံခြုံမှု ရှိတယ်ဆိုတဲ့အသိ သူတို့ ရနိုင်မှာပါ။ မှတ်တမ်းအထောက်အထားတွေ ရပိုင်ခွင့်၊ ပညာရေးနဲ့ လွတ်လွတ်လပ်လပ် သွားလာခွင့် စတဲ့ အခွင့်အရေးတွေ ရဖို့နဲ့ တိုင်းပြည်အတွင်းမှာ နိုင်ငံသားအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုခံရဖို့တွေ လိုအပ်ပါတယ်”
ရိုဟင်ဂျာတို့ ဂုဏ်သိက္ခာရှိရှိ နေရပ်ရင်းပြန်နိုင်ရေး အပါအဝင် ရိုဟင်ဂျာတွေ ပြန်လည်နေရာချထားရေး စနစ်တကျ ဆောင်ရွက်ပေးဖို့ ရိုဟင်ဂျာတွေဘက်က တောင်းဆိုတဲ့အကြောင်းလည်း ဘာလုခါလီဒုက္ခသည်စခန်းက ဦးကျော်မြင့်က ပြောပြပါတယ်။
“ နံပတ်တစ် တောင်းဆိုချက်ကတော့ လွတ်လပ်ပြီး တရားမျှတပြီး ရိုးသားပွင့်လင်းသော ဆွေးနွေးမှုတွေ စတင်ပါရန်။ နံပတ်၂ အချက်ကတော့ ဂုဏ်သိက္ခာရှိရှိ ပြန်နိုင်ရေးနဲ့ ဘေးကင်းလုံခြုံမှုရှိနေစေဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ နံပတ် (၃) ကတော့ ကျနော်တို့ ရိုဟင်ဂျာတွေဆီက ရုပ်သိမ်းခံထားရတဲ့ မွေးရာပါအခွင့်အရေးအတွက် အာမခံချက် ဖြစ်ပါတယ်။ နံပတ် (၄) အချက်ကတော့ တာဝန်ယူမှု တာဝန်ခံမှု အပြည့်အဝရှိစေဖို့ ုဖြစ်ပါတယ်။ နံပတ် (၅) အချက်ကတော့ ပြည်တွင်းရှိ IDP စခန်းများ ရုပ်သိမ်းပြီး မူလနေရာတွင် ပြန်လည်နေရာချထားပေးရေး၊ နောက် ရခိုင်ဒေသတွင် နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းများနဲ့ နိုင်ငံတကာသတင်းမီဒီယာများ အကန့်အသတ်မရှိ ဝင်ခွင့်ပြုရေး။ နံပတ် (၆) အချက်ကတော့ ရိုဟင်ဂျာများအား ကြားခံစခန်းတွင် မထားဘဲ မိမိ၏ မူလကျေးရွာမှာသာ ပြန်လည်နေရာချထားရေးနဲ့ ကျနော်တို့ မူလပိုင်ဆိုင်ခဲ့တဲ့ လယ်ယာမြေနဲ့ တခြားပိုင်ဆိုင်မှုများ ပြန်လည်ရရှိရေးနဲ့ နံပတ် (၇) အချက်မှာ ယခု မြန်မာနိုင်ငံရှိ ပြည်သူပြည်သားများအပေါ် ပြုလုပ်နေသည့် ညှင်းပမ်းနှိပ်စက် ကျူးလွန်မှုများအား အမြန်ဆုံးရပ်တန့်ပေးရေး စတဲ့အချက်တွေကို တောင်းဆိုထားပါတယ်ခင်ဗျာ။”
လက်ရှိအခြေအနေမှာတော့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ပြန်ပို့ရေးအစီအစဉ်ဟာ ဒီနှစ်ကုန် ဒီဇင်ဘာလလောက်မှာ ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ နိုင်ငံခြားရေးအတွင်းဝန် Masud Bin Momen က ပြီးခဲ့တဲ့ ရက်ပိုင်းအတွင်းက ပြောဆိုပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လဲ ပြီးခဲ့တဲ့ ရက်ပိုင်းအတွင်း Noeleen Heyzer နဲ့ တွေ့ဆုံခဲ့တဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်အာဏာသိမ်းထားတဲ့ စစ်ကောင်စီ အကြီးအကဲ ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်ကတော့ ဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ပြန်ပို့ရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဘက်က နှစ်နိုင်ငံအကြား သဘောတူထားတဲ့ ပုံစံအတိုင်း ဒုက္ခသည်စာရင်းကို ပေးအပ်ခြင်းမရှိဘူးလို့ ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
စခန်းတွေထဲ ငါးနှစ်တိုင်ခိုလှုံနေရဆဲဖြစ်တဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေအရေး တရားမျှတမှုရှိအောင် ဆောင်ရွက်ရမယ်ဆိုတာကိုတော့ ငါးနှစ်ပြည့် အောက်မေ့ဖွယ်နေ့မှာ ကုလအတွင်းရေးမှူးချုပ်အပါအဝင် ကုလအကြီးအကဲတွေဘက်က တိုက်တွန်းပြောဆိုထားကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲ့ဒီ့လို ရိုဟင်ဂျာတို့နေရပ်ပြန်ရေး၊ တရားမျှတမှုရရေး အားလုံးက တောင်းဆိုလှုပ်ရှားနေကြပေမဲ့လို့ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကိုတောင် တရားဝင်လက်ခံမထားတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေကို ကူညီကယ်ဆယ်ပေးထားတဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်တို့ကြား အစိုးရအဆက်ဆက် အကြိမ်ကြိမ် ဆွေးနွေးပြောဆိုမှုတွေ ကတိစကား မရေရာမှုတွေကြား သိန်းချီတဲ့ရိုဟင်ဂျာတို့ အိမ်ပြန်လမ်းမျှော်လင့်ချက်ကတော့ မရေမရာ ဝေဝါးနေဆဲဖြစ်ပါတယ်ရှင်။
=== Unicode ===
သိနျးခြီတဲ့ ရိုဟငျဂြာတှေ မွနျမာနိုငျငံကနေ တိမျးရှောငျထှကျပွေးခဲ့ကွရတာ ငါးနှဈတငျးတငျးပွည့ျတဲ့နေ့မှာ “Hope is Home” “အိမျပွနျကွဖို့ မြှောျလင့ျခကြျ” ဆိုတဲ့ ခေါငျးစဉျနဲ့ နရေပျပွနျရေး ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျးအသီးသီးမှာ စုဝေးဆန်ဒပွတောငျးဆိုခဲ့ကွပါတယျ။ စိနျခေါျမှုအခကျခဲမြိုးစုံနဲ့ ငါးနှဈကွာ ပိတျပငျကန့ျသတျခံထားရတဲ့ ဒီဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲ နရေတဲ့ဘဝက တကယ့ျငရဲပါပဲ အိမျကိုပဲ ပွနျခငြျပါတယျလို့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှကေ တောငျးဆိုပမေဲ့ စဈအာဏာသိမျးထားတဲ့ မွနျမာနိုငျငံဘကျ ပွနျခှင့ျရခဲ့ရငျရော သူတို့မြှောျလင့ျထားသလောကျ ရရောတဲ့အနာဂတျ လုံခွုံစိတျခမြှု ပေးစှမျးနိုငျတဲ့ အာမခံခကြျတှေ ရနိုငျပါ့မလား၊ ဒီသီတငျးပတျထဲမှာပဲ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျးတှဆေီ သှားလေ့လာခဲ့တဲ့ ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာ မဟာမငျးကွီးနဲ့ ကုလအတှငျးရေးမှူးခြုပျရဲ့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာအထူးကိုယျစားလှယျရဲ့ ခရီးစဉျတှကေနေ သူတို့ ဘာတှမြှေောျလင့ျပါသလဲ။ ကော့ဇျဘဇားဒသေက ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျးအသီးသီးမှာ ခိုလှုံနထေိုငျတဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှကေို ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးက မဆုမှနျ မေးမွနျးစုစညျးတငျပွထားပါတယျ။
၂၀၂၂ ခုနှဈ သွဂုတျလ ၂၅ရကျနေ့မှာ ရိုဟငျဂြာတှေ မွနျမာနိုငျငံကနေ ထကျပွေးလာကွရတဲ့ ငါးနှဈတငျးတငျးပွည့ျတဲ့နေ့ အောကျမေ့ဘှယျအထိမျးအမှတျနေ့အဖွဈနဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံ ကော့ဇျဘဇားခရိုငျထဲက ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျး အသီးသီးက ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျ သိနျးနဲ့ခြီ စုဝေးပွီး၊ ဆန်ဒပွတောငျးဆိုခဲ့ကွပါတယျ။
ငါးနှဈပွညျအောကျမေ့ဖှယျနေ့မှာ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှေ အဓိကစုဝေးဆန်ဒပွခဲ့ရတဲ့ ရညျရှယျခကြျနဲ့တောငျးဆိုခကြျတှကေို ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံ ကော့ဇျဘဇားခရိုငျ ဘာလုခါလီဒုက်ခသညျစခနျး အမှတျ(၁) စခနျး (၉) မှာ ခိုလှုှံနထေိုငျတဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျ ဦးကြောျမွင့ျ (ခေါျ) ဦးအီစလံက ပွောပွပါတယျ။
“ငါးနှဈပွည့ျမွောကျ Rohingya Genocide Remembrance Day အခမျးအနားကို ကော့ဇျဘဇားမှာရှိတဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျးပေါငျး (၁၅) ခုလောကျမှာ လူပေါငျးသောငျးသိနျးခြီပွီး စုဝေးကငြျးပခဲ့ကွပါတယျ။ အခုလို Genocide Remembrance Day ကငြျးပပွုလုပျရခွငျး အကွောငျးအခကြျနှဈခကြျထဲ ပထမတခကြျကတော့ International Court of Justice ICJ ကနေ တရားမြှတမှုကို အမွနျဆုံးရရှိစဖေို့ ရညျရှယျလုပျဆောငျခွငျးဖွဈတယျ။ နောကျတခကြျကတော့ ဘေးကငျးလုံခွုံစှာ ဂုဏျသိက်ခာရှိရှိ အမွနျဆုံး အမိမွေ မွနျမာနိုငျငံသို့ ပွနျနိုငျရေး လုပျငနျးစဉျ ဖွဈပေါျလာနိုငျဖို့အတှကျ လုပျဆောငျခွငျး ဖွဈပါတယျခငျဗြ။”
ရိုဟငျဂြာတို့ ကွုံတှေ့ခံစားခဲ့ရတဲ့ ဆုံးရှှုံးနဈနာခဲ့ရတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျခံရမှု အဖွဈအပကြျတှဟော ငါးနှဈကွာလာပမေဲ့ လှယျလှယျကူကူနဲ့ မေ့ပြောကျလို့ မရနိုငျသလို၊ နဈနာသူတို့အပေါျ တရားမြှတမှုကို ဆောငျကဉြျးပေးစလေိုပါတယျလို့လညျး ကော့ဇျဘဇားခရိုငျ ကုတုပလောငျဒုက်ခသညျစခနျးအမှတျ (၇) မှာ ခိုလှုံနထေိုငျတဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျ ကိုအောငျမွိုငျက ဆိုပါတယျ။
“ဒီနေ့က ငါးနှဈမွောကျ ရိုဟငျဂြာလူမြိုးတုနျး သတျဖွတျခံရမှု အောကျမေ့ဖှယျနေ့။ ကနြောျတို့ ဒီနေ့မှာ ဘယျလောက့ျအထိ ခံခဲ့ရတယျဆိုတာ ကမ်ဘာပေါျမှာ ဥပမာ ဖောျပွဖို့တောငျ မလှယျဘူး။ ဥပမာ ပေးဖို့တောငျ မရှိဘူး ဖွဈနတေယျ။ ကနြောျတို့တှေ အဲ့ဒီ့လောကျအထိကို ခံစားခဲ့ရပါတယျ။ ပွီးတော့ ကနြောျတို့ ဒီဒုက်ခသညျဘဝကို ထပျမလိုခငြျပဲ မိမိတို့ မူလဌာနေ မွနျမာနိုငျငံရှိ မူရငျးနရောသို့ လူ့ဂုဏျသိက်ခာရှိရှိ ဘေးကငျးလုံခွုံစှာပွနျနိုငျရေးအတှကျ ကမ်ဘာ့အသိုငျးအဝိုငျးရော မွနျမာ့အသိုငျးအဝိုငျးရော တာဝနျယူ တာဝနျခံဖို့ ကနြောျတို့ တိုကျတှနျးလိုပါတယျ။”
ကုတုပလောငျဒုက်ခသညျစခနျး အမှတျ (၅) မှာ ခိုလှုံနထေိုငျတဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျ ဦးမောငျမောငျကလညျး လှနျခဲ့တဲ့ ငါးနှဈတာကာလ အသကျဆုံးရှှုံးခဲ့ရသူတို့အတှကျ ကနြျရဈသူတှကေ အောကျမေ့ဖှယျဆုတောငျးပေးခဲ့ကွသလို နရေပျရငျးကိုလညျး ဘေးကငျးကငျးနဲ့ ပွနျလိုကွောငျး ပွောပါတယျ။
“သွဂုတျလ ၂၅ ရကျနေ့ အောကျမေ့ဖှယျနေ့မှာ အသကျဆုံးသှားကွတဲ့ ရိုဟငျဂြာညီအကိုမောငျနှမမြားအတှကျ ဆုတောငျးပှဲတှေ လုပျတယျ။ အဲ့ဒီ့မှာ ကနြောျတို့ အမွနျဆုံးပွနျနိုငျဖို့ ကမ်ဘာကသိအောငျ ကနြောျတို့ ပိုစတာတှမှော ရေးပွီးပွောပွတယျ။ ကနြောျတို့ တောငျးဆိုခကြျတှထေဲမှာလညျးပါတယျ။ တညျငွိမျမှု အာမခံမှုရအောငျ ကနြောျတို့ တောငျးဆိုတယျ။ ကနြောျတို့အတှကျ လုံခွုံရေး Security နောကျ Citizenship နိုငျငံသားတောငျးဆို ထားတာလညျး ရှိပါတယျ။ ကနြောျတို့ ကနြျခဲ့တဲ့ ဥစ်စာပစ်စညျး ပိုငျဆိုငျခှင့ျတှအေတှကျကိုလညျး မွနျမာအစိုးရဆီက တောငျးဆိုထားတာ ရှိပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ဒီမှာ ရှိတဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှနေဲ့ မွနျမာအစိုးရကိုယျစားလှယျတှေ အခုအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး တဦးတယောကျမှ ရိုဟငျဂြာတှနေဲ့ တှေ့ဆုံတာ ဆှေးနှေးတာ မရှိပါဘူး။ Joint Committee အနနေဲ့ ကနြောျတို့နဲ့ လာဆှေးနှေးမယျ စာရငျးတှဘောတှေ ကောကျမယျ ဆိုရငျ ကနြောျတို့ နရေပျပွနျရေး Repatriation က လှယျကူသှားနိုငျပါမယျ။”
လှနျခဲ့တဲ့ ငါးနှဈ၂၀၁၇ ခုနှဈ သွဂုတျလကုနျပိုငျး မွနျမာနိုငျငံမွောကျပိုငျး ရခိုငျမှာဖွဈခဲ့တဲ့ ARSA အဖှဲ့ရဲ့ အကွမျးဖကျတိုကျခိုကျမှုတှေ နောကျပိုငျး လူမြိုးရေး၊ ဘာသာရေး အသှငျဆောငျ ပဋိပက်ခတှရေဲ့ နောကျပိုငျး စဈတပျနဲ့ နယျခွားစောင့ျတပျတှရေဲ့ နယျမွရှေငျးလငျးမှုတှအေတှငျး အသကျဘေးက စိုးရိမျရလို့ ဒသေခံ ရခိုငျပွညျသူတှရေော မှတျစလငျတှပေါ ဘေးလှတျရာကို အိုးအိမျစှန့ျခှာ ထှကျပွေးခဲ့ကွရပွီး အဲဒီထဲက ရိုဟငျဂြာမှတျစလငျ ၇ သိနျးကြောျဟာ အိမျနီးခငြျး ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဘကျကို တိမျးရှောငျထှကျပွေးသှားကွတာပါ။ အဲဒီ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ စခနျးတှထေဲမှာ နထေိုငျခိုလှုံခဲ့ကွရတာ ငါးနှဈကြောျလာပွီ ဖွဈပမေယ့ျလို့ သူတို့နရေပျရငျးပွနျဖို့က မရမေရာ အနာဂတျကလညျး မသမေခြာ ဖွဈနဆေဲပါ။
နရေပျပွနျလိုကွတဲ့ ရိုဟငျဂြာတို့အရေး နိုငျငံတကာအနနေဲ့ မမေ့ထားပဲ ပိုပွီးတော့မှ ကူညီပေးကွဖို့ ကုလသမဂ်ဂရဲ့ လူ့အခှင့ျရေးဆိုငျရာ မဟာမငျးကွီးတဦးအနနေဲ့ ပထမဆုံး ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ ဒုက်ခသညျစခနျးတှဆေီ ပွီးခဲ့တဲ့ရကျပိုငျးကပဲ သှားရောကျခဲ့တဲ့ ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျရေးဆိုငျရာမဟာမငျးကွီး Michelle Bachelet ကလညျး တိုကျတှနျးပါတယျ။
“ရိုဟငျဂြာတှအေားလုံးလို့ပဲ ပွောရပါလိမ့ျမယျ။ သူတို့အားလုံး နရေပျပွနျခငြျကွပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ သူတို့ကို မွနျမာနိုငျငံသားပါလို့ ခိုငျမာတဲ့အသိအမှတျပွုမှု အထောကျအထားရမှ၊ သူတို့ရဲ့အခှင့ျအရေးတှကေို လေးစားသမှုရှိမှ၊ အရငျကလို နေ့စဉျ အသကျမှေးဝမျးကြောငျး လုပျကိုငျခဲ့တာတှကေို ပွနျလညျရရှိမှ၊ သူတို့ပိုငျဆိုငျခဲ့တဲ့ လယျယာမွတှေကေို ပွနျရမှ သူတို့ပွနျကွမှာပါ။ .ကုလသမဂ်ဂဘကျကတော့ ဘယျလို အကောငျးဆုံးထောကျပံ့ပေးနိုငျမလဲဆိုတာကို လုပျဆောငျပေးနပေါတယျ။ ကမြတို့ဆကျပွီးတော့ လုပျဆောငျသှားမှာပါ။ ဒါပမေဲ့ ကွကှေဲစိတျမကောငျးစရာ ပွူနာရဲ့ အရငျးအမွဈကို ကမြတို့ ဖွရှေငျးရပါလိမ့ျမယျ။ သူတို့အားလုံး လုံခွုံဘေးကငျးပွီးတော့ သူတို့သဘောနဲ့သူတို့ မွနျမာနိုငျငံကို ပွနျသှားနိုငျတာသခြောဖို့ လုပျဆောငျရပါလိမ့ျမယျ။”
အခုလို ကုလသမဂ်ဂကရော နိုငျငံတကာကပါ စိုးရိမျမကငျးဖွဈနတေဲ့ ဒီလိုသိနျးခြီတဲ့ ဒုက်ခသညျတှရေဲ့ အနာဂတျ အထူးသဖွင့ျ လူမမညျကလေးငယျလေးတှနေဲ့ လူငယျလေးတှရေဲ့ အနာဂတျ မြှောျလင့ျခကြျတှေ ပြောကျနပွေီး ဘာမှ ရရောမှုမရှိ မှေးမှိနျနဆေဲမို့ အိမျပွနျခငြျပွီလို့ ပွောလာသူကတော့ ကုတုပလောငျ ဒုက်ခသညျစခနျး အမှတျ (၇) က ကိုအောငျမွိုငျပါ။
“ကနြောျတို့ ဒုက်ခသညျဘဝက လုံလောကျပါပွီ။ ငါးနှဈထကျ ပိုပွီးတော့ ဒုက်ခသညျဘဝကို မလိုခငြျတော့ဘူး။ လူ့ဂုဏျသိက်ခာရှိရှိ ဘေးကငျးလုံခွုံစှာ အမွနျဆုံးနရေပျရငျး မူရငျးနရော မွနျမာနိုငျငံသို့ ကနြောျတို့ပွနျလိုပါတယျ။ ကမ်ဘာ့ကုလသမဂ်ဂအနနေဲ့ ကနြောျတို့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှကေို လူ့ဂုဏျသိက်ခာရှိရှိ မူရငျးမွနျမာနိုငျငံသို့ အမွနျဆုံးပွနျနိုငျရေးအတှကျ အမှနျတကယျထိရောကျမှုရှိတဲ့ လုပျဆောငျခကြျတှနေဲ့ လုပျငနျးတှကေို အောငျမွငျအောငျ ဆောငျရှကျနိုငျအောငျ လကျရှိ UN ရဲ့ အားနညျးခကြျတှကေို အားသာခကြျအဖွဈ ပွောငျးလဲလာအောငျ ဆောငျရှကျစခေငြျပါတယျ။ ပုံစံအသဈနဲ့ ကနြောျတို့ မွနျမာ့အရေးရော ရိုဟငျဂြာအရေးရော စနဈတကြ အောငျမွငျလာအောငျ UN အနနေဲ့ ဆောငျရှကျပေးစလေိုပါတယျလို့ ကနြောျတို့မှာ မြှောျလင့ျနပေါတယျ။”
ဒီသီတငျးပတျထဲမှာပဲ ကုလသမဂ်ဂ အတှငျးရေးမှူးခြုပျရဲ့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ အထူးကိုယျစားလှယျ Noeleen Heyzer နဲ့အတူ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံက ဒုက်ခသညျစခနျးတှကေို သှားရောကျခဲ့တဲ့ ကုလသမဂ်ဂဒုက်ခသညျမြားဆိုငျရာ မဟာမငျးကွီးရုံး ဆကျသှယျရေးအရာရှိ Regina De La Portilla ကလညျး ရိုဟငျဂြာတှကေို မွနျမာနိုငျငံဘကျ နရေပျပွနျပို့မယျဆိုရငျ သူ့တို့ရဲ့ ဘေးကငျးလုံခွုံမှုနဲ့ အခှင့ျအရေးကို အာမခံနိုငျဖို့ လိုတဲ့အကွောငျး ပွောပါတယျ။
“ဒုက်ခသညျတှရေဲ့လိုအပျခကြျတှကေို သိဖို့၊ အနာဂတျဆုံးဖွတျခကြျတှမှော အကွောငျးကွားနိုငျဖို့ သိပျကိုအရေးကွီးပါတယျ။ ဒါမှလညျး နရေပျပွနျတဲ့အခါ လုံခွုံမှု ရှိတယျဆိုတဲ့အသိ သူတို့ ရနိုငျမှာပါ။ မှတျတမျးအထောကျအထားတှေ ရပိုငျခှင့ျ၊ ပညာရေးနဲ့ လှတျလှတျလပျလပျ သှားလာခှင့ျ စတဲ့ အခှင့ျအရေးတှေ ရဖို့နဲ့ တိုငျးပွညျအတှငျးမှာ နိုငျငံသားအဖွဈ အသိအမှတျပွုခံရဖို့တှေ လိုအပျပါတယျ”
ရိုဟငျဂြာတို့ ဂုဏျသိက်ခာရှိရှိ နရေပျရငျးပွနျနိုငျရေး အပါအဝငျ ရိုဟငျဂြာတှေ ပွနျလညျနရောခထြားရေး စနဈတကြ ဆောငျရှကျပေးဖို့ ရိုဟငျဂြာတှဘေကျက တောငျးဆိုတဲ့အကွောငျးလညျး ဘာလုခါလီဒုက်ခသညျစခနျးက ဦးကြောျမွင့ျက ပွောပွပါတယျ။
“ နံပတျတဈ တောငျးဆိုခကြျကတော့ လှတျလပျပွီး တရားမြှတပွီး ရိုးသားပှင့ျလငျးသော ဆှေးနှေးမှုတှေ စတငျပါရနျ။ နံပတျ၂ အခကြျကတော့ ဂုဏျသိက်ခာရှိရှိ ပွနျနိုငျရေးနဲ့ ဘေးကငျးလုံခွုံမှုရှိနစေဖေို့ ဖွဈပါတယျ။ နံပတျ (၃) ကတော့ ကနြောျတို့ ရိုဟငျဂြာတှဆေီက ရုပျသိမျးခံထားရတဲ့ မှေးရာပါအခှင့ျအရေးအတှကျ အာမခံခကြျ ဖွဈပါတယျ။ နံပတျ (၄) အခကြျကတော့ တာဝနျယူမှု တာဝနျခံမှု အပွည့ျအဝရှိစဖေို့ ုဖွဈပါတယျ။ နံပတျ (၅) အခကြျကတော့ ပွညျတှငျးရှိ IDP စခနျးမြား ရုပျသိမျးပွီး မူလနရောတှငျ ပွနျလညျနရောခထြားပေးရေး၊ နောကျ ရခိုငျဒသေတှငျ နိုငျငံတကာအဖှဲ့အစညျးမြားနဲ့ နိုငျငံတကာသတငျးမီဒီယာမြား အကန့ျအသတျမရှိ ဝငျခှင့ျပွုရေး။ နံပတျ (၆) အခကြျကတော့ ရိုဟငျဂြာမြားအား ကွားခံစခနျးတှငျ မထားဘဲ မိမိ၏ မူလကြေးရှာမှာသာ ပွနျလညျနရောခထြားရေးနဲ့ ကနြောျတို့ မူလပိုငျဆိုငျခဲ့တဲ့ လယျယာမွနေဲ့ တခွားပိုငျဆိုငျမှုမြား ပွနျလညျရရှိရေးနဲ့ နံပတျ (၇) အခကြျမှာ ယခု မွနျမာနိုငျငံရှိ ပွညျသူပွညျသားမြားအပေါျ ပွုလုပျနသေည့ျ ညှငျးပမျးနှိပျစကျ ကြူးလှနျမှုမြားအား အမွနျဆုံးရပျတန့ျပေးရေး စတဲ့အခကြျတှကေို တောငျးဆိုထားပါတယျခငျဗြာ။”
လကျရှိအခွအေနမှောတော့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှေ နရေပျပွနျပို့ရေးအစီအစဉျဟာ ဒီနှဈကုနျ ဒီဇငျဘာလလောကျမှာ ဖွဈနိုငျတယျလို့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံ နိုငျငံခွားရေးအတှငျးဝနျ Masud Bin Momen က ပွီးခဲ့တဲ့ ရကျပိုငျးအတှငျးက ပွောဆိုပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လဲ ပွီးခဲ့တဲ့ ရကျပိုငျးအတှငျး Noeleen Heyzer နဲ့ တှေ့ဆုံခဲ့တဲ့ မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈအာဏာသိမျးထားတဲ့ စဈကောငျစီ အကွီးအကဲ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီး မငျးအောငျလှိုငျကတော့ ဒုက်ခသညျတှေ နရေပျပွနျပို့ရေးနဲ့ ပတျသကျလို့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံဘကျက နှဈနိုငျငံအကွား သဘောတူထားတဲ့ ပုံစံအတိုငျး ဒုက်ခသညျစာရငျးကို ပေးအပျခွငျးမရှိဘူးလို့ ပွောဆိုခဲ့ပါတယျ။
စခနျးတှထေဲ ငါးနှဈတိုငျခိုလှုံနရေဆဲဖွဈတဲ့ ရိုဟငျဂြာတှအေရေး တရားမြှတမှုရှိအောငျ ဆောငျရှကျရမယျဆိုတာကိုတော့ ငါးနှဈပွည့ျ အောကျမေ့ဖှယျနေ့မှာ ကုလအတှငျးရေးမှူးခြုပျအပါအဝငျ ကုလအကွီးအကဲတှဘေကျက တိုကျတှနျးပွောဆိုထားကွပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ အဲ့ဒီ့လို ရိုဟငျဂြာတို့နရေပျပွနျရေး၊ တရားမြှတမှုရရေး အားလုံးက တောငျးဆိုလှုပျရှားနကွေပမေဲ့လို့ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးကိုတောငျ တရားဝငျလကျခံမထားတဲ့ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ ရိုဟငျဂြာတှကေို ကူညီကယျဆယျပေးထားတဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှတို့ကွား အစိုးရအဆကျဆကျ အကွိမျကွိမျ ဆှေးနှေးပွောဆိုမှုတှေ ကတိစကား မရရောမှုတှကွေား သိနျးခြီတဲ့ရိုဟငျဂြာတို့ အိမျပွနျလမျးမြှောျလင့ျခကြျကတော့ မရမေရာ ဝဝေါးနဆေဲဖွဈပါတယျရှငျ။