တာဝန်ကုန်ဆုံးတော့မယ့် ကုလ လူ့အခွင့်အရေး ကိုယ်စားလှယ်

(Zawgyi / Unicode)

မကြာခင် တာဝန်သက်တမ်း ကုန်ဆုံးတော့မယ့် မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကုလအထူးစုံစမ်းရေးမှူး Yanghee Lee ဟာ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းက လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခံရမှု အခြေအနေတွေကို ဘက်လိုက်မှုမရှိဘဲ သူ့ရဲ့လုပ်ပိုင်ခွင့်တာဝန်ကို ကျေပွန်စွာနဲ့ ရဲရဲဝင့်ဝင့် စုံစမ်းဖော်ထုတ်ပေးနိုင်ခဲ့သူ အမျိုးသမီး စုံစမ်းရေးမှူးတယောက်အဖြစ် သူတာဝန်ကျေခဲ့တယ်လို့ မြန်မာ့လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူတဦးက ချီးကျူးပြောဆိုလိုက်ပါတယ်။ သူ့အစီရင်ခံမှုတွေဟာ တဖတ်သတ်ဆန်ပြီး မျှတမှုမရှိဘူးဆိုတဲ့ စွဲချက်နဲ့ မြန်မာအစိုးရရဲ့ ပြည်ဝင်ခွင့် ပိတ်ပင်ခံထားရတဲ့ Ms Yanghee Lee ဟာ သူ့ရဲ့တာဝန်သက်တမ်း မကုန်ခင် နောက်ဆုံးအနေနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး အခြေအနေတွေကို စုံစမ်းလေ့လာနိုင်ဖို့ မြန်မာရဲ့ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတွေဆီ သွားရောက်နေပြီ ဖြစ်ပါတယ်။

ကုလသမဂ္ဂရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အထူးတာဝန်ပေးအပ်ခြင်း ခံထားရတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကုလအထူးစုံစမ်းရေးမှူး Yanghee Lee ရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေအပေါ် သုံးသပ်ချက်အမြင် မြန်မာ့လူ့အခွင့်အရေးလှုပ်ရှားသူ ညီမျှခြင်းမြန်မာအဖွဲ့ရဲ့ ဒါရိုက်တာ ဦးအောင်မျိုးမင်းကို မဆုမွန်က ဆက်သွယ်မေးမြန်းတဲ့အခါ သူက အခုလိုစဖြေပါတယ်။

ဦးအောင်မျိုးမင်း - “Yanghee Lee စစချင်း သူ့ကို တာဝန်ပေးတုန်းက ကျနော်တို့ဘက်က ဒီကိစ္စကို သူလုပ်နိုင်ပါ့မလားဆိုတဲ့ စိုးရိမ်စိတ် နည်းနည်းရှိတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ သူ့ရဲ့ Background က လူ့အခွင့်ရေးထက် စာလို့ရှိရင် ကလေးအခွင့်အရေး ပိုပြီးတော့များတယ်။ အရင်တုန်းက သူ့အရှေ့မှာရှိခဲ့တဲ့ လူ့အခွင့်အရေး စုံစမ်းစစ်ဆေးရေး အရာရှိတွေလောက် သူ့အနေနဲ့ ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဖြစ်ပါ့မလားဆိုတဲ့ စိုးရိမ်တာရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် သူ့ရဲ့သက်တမ်းတခုလုံးမှာ တော်တော်ကို သူ့ရဲ့ လုပ်ပိုင်ခွင့်နဲ့ ပေးအပ်ထားတဲ့ တာဝန်ကို ကျေပွန်တာ တွေ့ရတယ်။

“သူက လူ့အခွင့်အရေး စုံစမ်းစစ်ဆေးရေး အရာရှိတွေကြားထဲမှာ အစိုးရဘက်ကရော တချို့သော ဘာသာရေးအရ အစွန်းရောက်တဲ့ အုပ်စုတွေကြားထဲမှာ တော်တော် အတိုက်ခိုက်ခံရတယ်။ အဲဒါက သူ့ရဲ့ ထူးခြားချက်ပေါ့။ ဒါပေမယ့် အဲဒီ တိုက်ခိုက်ခံရတဲ့ ကိစ္စတွေကို သူ့အနေနဲ့ ဘယ်တော့မှ လျော့သွားတာ မရှိဘဲ သူ့ရဲ့ ရပ်တည်ချက်အတိုင်း ထုတ်ဖော်ပြောဆိုတယ်။ တချို့ဆိုရင် ထုတ်ဖော်ပြောဆိုလွန်း အားကြီးလို့ အစိုးရကိုယ်တိုင်က သိပ်ပြီး သဘောမကျတဲ့ အဆင့်ထိကို သူလုပ်ဆောင်ခဲ့တယ်။ အခု သူ့သက်တမ်းကုန်ဆုံးသွားမယ့် နောက်ပိုင်းမှာ ဘယ်သူတက်လာမလဲ ဆိုတာတော့ မသိဘူး။ သတ္တိရှိရှိနဲ့ တင်ပြနိုင်မယ့်သူမျိုး ထပ်ပြီး ပေါ်လာမလား၊ ဒါနဲ့ပတ်သက်လို့ ဘယ်သူဖြစ်မလဲဆိုတာ စိတ်ဝင်စားစွာနဲ့ပဲ ကျနော်တို့ စောင့်ကြည့်နေပါတယ်။”

မဆုမွန် - အခုလက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ ICJ တရားရုံးကိစ္စမှာဆိုလည်း သူ့ရဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှု အစီရင်ခံစာတွေ၊ ကုလသမဂ္ဂရဲ့ တွေ့ရှိချက်တွေ၊ လွတ်လပ်တဲ့ လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့တွေက အများကြီး ဖြစ်သွားတယ် ဆိုတဲ့အခါကျတော့ တကယ်ပဲ နစ်နာခဲ့တဲ့သူတွေအတွက် တရားမျှတမှုတွေ ရနိုင်ဖို့အတွက် သူ့ဘက်က စွမ်းဆောင်နိုင်ခဲ့မှုတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ရော ဦးအောင်မျိုးမင်း ဘယ်လိုများ မြင်မိပါသလဲ။

ဦးအောင်မျိုးမင်း - “လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေတင်မကဘဲ နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်တယ်ဆိုတဲ့ အဆင့်ထိကို ရောက်သွားပြီးတော့ နိုင်ငံတကာ အာရုံစိုက်မှု များလာတဲ့အတွက် SSM လို ယန္တရားတွေ ပေါ်လာတယ်။ အဲဒီကမှတဆင့် ICC အထိ တက်ဖို့အတွက် ကမ်းလှမ်းမှုတွေ ဖြစ်လာတယ်။ ICJ မှာ ပထမဆုံး ကြားနာမှုတွေ လုပ်ဆောင်တာ ဖြစ်တယ်ဆိုတော့ ဒါကတော့ တွေ့ရှိတဲ့ အချက်တွေက သာမန် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတင် မကဘဲ နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်တယ်ဆိုတဲ့ အဆင့်အထိ ရောက်သွားတဲ့အတွက် အာရုံစိုက်မှု များလာတယ်။ ဒါကို ကျနော်ပြောချင်ပါတယ်။”

မဆုမွန် - အစိုးရရဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကတော့ သူ့ရဲ့ တင်ပြချက်တွေက တဖက်သတ်ဆန်တယ်၊ မျှတမှုမရှိဘူးဆိုပြီး သူ့ကို ပြည်ဝင်ခွင့်ပေးဖို့ ငြင်းဆန်ထားတယ်။ ဆိုတော့ အခုလက်ရှိမှာ Yanghee Lee က သူ့ရဲ့တာဝန် ကုန်ခါနီး ဇန်နဝါရီ ၁၅ ကနေ ၂၃ အထိ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတွေကိုပဲ သွားရမယ့် အနေအထားမှာ ရှိနေတယ်ဆိုတော့ နောက်ဆုံးအနေနဲ့ အကောင်းဆုံးဖြစ်နိုင်အောင် ဦးအောင်မျိုးမင်း ဘယ်လိုများ အကြံပေးချင်တာ ရှိလဲ။

ဦးအောင်မျိုးမင်း - “ပြည်ဝင်ခွင့်မရတဲ့အခါမှာ ကျနော်တို့ သူ့ကို တကယ် မျက်နှာချင်းဆိုင် ရှင်းပြနိုင်တဲ့ အချက်တွေ ဒီဘက်က ဆုံးရှုံးသွားတယ်။ တချိန်တည်းမှာပဲ ကိုယ့်ရဲ့ပြည်တွင်းမှာ တွေ့ရှိ တွေ့သင့်သော အခင်းဖြစ်ပွားတဲ့ အဖြစ်မှန်တွေကို စုံစမ်းစစ်ဆေးဖို့ အခွင့်အရေး မရှိတဲ့အတွက် သူ့အနေနဲ့ ကြားတဲ့သတင်းတွေကို စုံစမ်းစစ်ဆေးဖို့အတွက် သူ့မှာလည်း အခက်အခဲ အများကြီး ရှိသွားနိုင်တယ်။ အဲဒါကြောင့် ကျနော် အမြဲတမ်းပြောပါတယ်။ ကိုယ့်ဘက်က ဒီဟာကို ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုဆိုတာ ပြနိုင်မယ်၊ နောက်တခါ ခိုင်မာတဲ့ အချက်အလက်တွေ ရရှိအောင် လုပ်ဆောင်နိုင်မယ်၊ မှားယွင်းတဲ့ စွပ်စွဲမှုတွေ ရှိလာလို့ရှိရင်လည်း ဒါကို မှန်ကန်တဲ့သတင်းတွေနဲ့ ပြန်ပြီးတော့ ဖြေရှင်းနိုင်တဲ့အတွက် ဒါကို ဝင်ခွင့်ပြုပါ၊ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု လုပ်ပါလို့ ကျနော် အစဉ်အဆက် ပြောခဲ့ပါတယ်။”

မဆုမွန် - အဲတော့ မြန်မာအစိုးရဘက်က ပြောတာ ကိုယ်တိုင် စုံစမ်းစစ်ဆေးနေတယ်၊ တပ်မတော်ဘက်ကလည်း ခုံရုံးတွေဖွဲ့တယ်၊ စုံစမ်းရေးကော်မရှင်တွေ ဖွဲ့တယ်ဆိုပြီးတော့ ပြောတယ်။ ဒါပေမယ့် နိုင်ငံတကာဘက်ကတော့ ဒီလို ကုလသမဂ္ဂ အပါအဝင် သီးခြားလွတ်လပ်တဲ့ လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့တွေကို လက်ရှိဖြစ်ခဲ့တဲ့ နေရာတွေကို သွားခွင့်ပေးပါဆိုပြီး တစိုက်မတ်မတ် တောင်းဆိုခဲ့တယ် ဆိုတော့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုရှိဖို့ မြန်မာအစိုးရကိုရော ဦးအောင်မျိုးမင်း ဘာများ တိုက်တွန်း အကြံပေးချင်တာ ရှိပါသလဲ။

ဦးအောင်မျိုးမင်း - “ကျနော်တို့ အခုလက်ရှိ အခြေအနေမှာတာ့ ငါတို့တိုင်းပြည်ရဲ့ အရေးကိစ္စ ငါတို့လုပ်ပြီးသားဖြစ်တယ်။ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ လုံလောက်ပြီ။ နိုင်ငံတကာက လာရောက်စုံစမ်းစရာ မလိုဘူး။ နိုင်ငံတကာက အရေးယူစရာ မလိုဘူးဆိုတဲ့ အချက်မျိုးနဲ့ တုံ့ပြန်တာ တွေ့ရပါတယ်။ တခါတလေ စုံစမ်းစစ်ဆေးတဲ့ သူတွေကို ကျနော်တို့ မယုံနိုင်တဲ့ကိစ္စ၊ လွတ်လပ်ပါ့မလား၊ သတင်းပေးတဲ့သူတွေက တကယ် မှန်မှန်ကန်ကန် ပေးရဲသော အနေအထားမျိုးရော ရှိရဲ့လား၊ ဒါကို ကျနော်တို့ ထည့်ပြီးတော့ စဉ်းစားဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။

“နောက်တခုက စုံစမ်းစစ်ဆေးပြီးတော့ တွေ့ရှိလာတဲ့ အချက်တွေရော အမှန်အတိုင်း တင်ပြရဲ့လား။ တင်ပြရင်ရော ပြည်တွင်းမှာရှိတဲ့ ဥပဒေတွေအတိုင်း ထိရောက်စွာ အရေးယူနိုင်တဲ့အရာမျိုး ရှိရဲ့လား။ ဒါတွေ ထည့်သွင်း စဉ်းစားရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ကျနော်တို့တိုင်းပြည်မှာ အပြစ်ရှိတဲ့သူက အပြစ်ပေးခံမထိဘဲ အပြစ်က ကင်းလွတ်နေတဲ့ အရာတွေက ဟိုးအောက်ခြေ အမှုသေးသေးလေးတွေမှာအစ ရှိနေတုန်းပဲ။ နောက်တခုက လက်နက်ကိုင် တပ်ဖွဲ့တွေက ကျူးလွန်လို့ရှိရင် ပိုမိုပြီးတော့ ဒီကိစ္စမှာ အရေးယူမှု အားနည်းတာ ကျနော်တို့အားလုံး အသိပဲ။ အဲလိုမျိုးကိစ္စကြောင့် ဒါတွေကို နိုင်ငံတကာနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုလုပ်ပါ။ နိုင်ငံတကာက စုံစမ်းစစ်ဆေးပြီးတော့ လုပ်ဆောင်ပါ။ တကယ်လို့ မရနိုင်ရင်တော့ နိုင်ငံတွင်းမှာ မဖြေရှင်းနိုင်မှတော့ နိုင်ငံတကာအဆင့်ထိ သွားဖို့အတွက် နိုင်ငံတကာက တောင်းဆိုတာဖြစ်ပါတယ်။ ပြည်တွင်းမှာ ဒီကိစ္စကို သက်သေပြဖို့တောင် ခက်ခဲနေတဲ့အတွက်ကြောင့် နိုင်ငံတကာက အားမလို အားမရဖြစ်တယ်။ အားမလို အားမရဖြစ်လေ ပိုမိုပြီးတော့ အရေးယူမှုတွေ၊ ပိုမိုပြီးတော့ ဝေဖန်ထောက်ပြမှုတွေ ထပ်ပြီးတော့ ရှိနေဦးမှာပါပဲ။”

ကုလသမဂ္ဂရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အထူးတာဝန်ပေးအပ်ခြင်း ခံထားရတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကုလအထူးစုံစမ်းရေးမှူး Yanghee Lee ရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေအပေါ် သုံးသပ်ချက်အမြင် မြန်မာ့လူ့အခွင့်အရေးလှုပ်ရှားသူ ညီမျှခြင်းမြန်မာအဖွဲ့ရဲ့ ဒါရိုက်တာ ဦးအောင်မျိုးမင်းကို မဆုမွန်က ဆက်သွယ်မေးမြန်းခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

-------------------------------------

(Unicode)

တာဝနျကုနျဆုံးတော့မယ့ျ ကုလ လူ့အခှင့ျအရေး ကိုယျစားလှယျ

မကွာခငျ တာဝနျသကျတမျး ကုနျဆုံးတော့မယ့ျ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ ကုလအထူးစုံစမျးရေးမှူး Yanghee Lee ဟာ မွနျမာနိုငျငံတှငျးက လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျခံရမှု အခွအေနတှေကေို ဘကျလိုကျမှုမရှိဘဲ သူ့ရဲ့လုပျပိုငျခှင့ျတာဝနျကို ကြပှေနျစှာနဲ့ ရဲရဲဝင့ျဝင့ျ စုံစမျးဖောျထုတျပေးနိုငျခဲ့သူ အမြိုးသမီး စုံစမျးရေးမှူးတယောကျအဖွဈ သူတာဝနျကြခေဲ့တယျလို့ မွနျမာ့လူ့အခှင့ျအရေး လှုပျရှားသူတဦးက ခြီးကြူးပွောဆိုလိုကျပါတယျ။ သူ့အစီရငျခံမှုတှဟော တဖတျသတျဆနျပွီး မြှတမှုမရှိဘူးဆိုတဲ့ စှဲခကြျနဲ့ မွနျမာအစိုးရရဲ့ ပွညျဝငျခှင့ျ ပိတျပငျခံထားရတဲ့ Ms Yanghee Lee ဟာ သူ့ရဲ့တာဝနျသကျတမျး မကုနျခငျ နောကျဆုံးအနနေဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး အခွအေနတှေကေို စုံစမျးလေ့လာနိုငျဖို့ မွနျမာရဲ့ အိမျနီးခငြျးနိုငျငံတှဆေီ သှားရောကျနပွေီ ဖွဈပါတယျ။

ကုလသမဂ်ဂရဲ့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ အထူးတာဝနျပေးအပျခွငျး ခံထားရတဲ့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ ကုလအထူးစုံစမျးရေးမှူး Yanghee Lee ရဲ့ လုပျဆောငျခကြျတှအေပေါျ သုံးသပျခကြျအမွငျ မွနျမာ့လူ့အခှင့ျအရေးလှုပျရှားသူ ညီမြှခွငျးမွနျမာအဖှဲ့ရဲ့ ဒါရိုကျတာ ဦးအောငျမြိုးမငျးကို မဆုမှနျက ဆကျသှယျမေးမွနျးတဲ့အခါ သူက အခုလိုစဖွပေါတယျ။

ဦးအောငျမြိုးမငျး - “Yanghee Lee စစခငြျး သူ့ကို တာဝနျပေးတုနျးက ကနြောျတို့ဘကျက ဒီကိစ်စကို သူလုပျနိုငျပါ့မလားဆိုတဲ့ စိုးရိမျစိတျ နညျးနညျးရှိတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ သူ့ရဲ့ Background က လူ့အခှင့ျရေးထကျ စာလို့ရှိရငျ ကလေးအခှင့ျအရေး ပိုပွီးတော့မြားတယျ။ အရငျတုနျးက သူ့အရှေ့မှာရှိခဲ့တဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး စုံစမျးစဈဆေးရေး အရာရှိတှလေောကျ သူ့အနနေဲ့ ပွငျးပွငျးထနျထနျ ဖွဈပါ့မလားဆိုတဲ့ စိုးရိမျတာရှိတယျ။ ဒါပမေယ့ျ သူ့ရဲ့သကျတမျးတခုလုံးမှာ တောျတောျကို သူ့ရဲ့ လုပျပိုငျခှင့ျနဲ့ ပေးအပျထားတဲ့ တာဝနျကို ကြပှေနျတာ တှေ့ရတယျ။

“သူက လူ့အခှင့ျအရေး စုံစမျးစဈဆေးရေး အရာရှိတှကွေားထဲမှာ အစိုးရဘကျကရော တခြို့သော ဘာသာရေးအရ အစှနျးရောကျတဲ့ အုပျစုတှကွေားထဲမှာ တောျတောျ အတိုကျခိုကျခံရတယျ။ အဲဒါက သူ့ရဲ့ ထူးခွားခကြျပေါ့။ ဒါပမေယ့ျ အဲဒီ တိုကျခိုကျခံရတဲ့ ကိစ်စတှကေို သူ့အနနေဲ့ ဘယျတော့မှ လြော့သှားတာ မရှိဘဲ သူ့ရဲ့ ရပျတညျခကြျအတိုငျး ထုတျဖောျပွောဆိုတယျ။ တခြို့ဆိုရငျ ထုတျဖောျပွောဆိုလှနျး အားကွီးလို့ အစိုးရကိုယျတိုငျက သိပျပွီး သဘောမကတြဲ့ အဆင့ျထိကို သူလုပျဆောငျခဲ့တယျ။ အခု သူ့သကျတမျးကုနျဆုံးသှားမယ့ျ နောကျပိုငျးမှာ ဘယျသူတကျလာမလဲ ဆိုတာတော့ မသိဘူး။ သတ်တိရှိရှိနဲ့ တငျပွနိုငျမယ့ျသူမြိုး ထပျပွီး ပေါျလာမလား၊ ဒါနဲ့ပတျသကျလို့ ဘယျသူဖွဈမလဲဆိုတာ စိတျဝငျစားစှာနဲ့ပဲ ကနြောျတို့ စောင့ျကွည့ျနပေါတယျ။”

မဆုမှနျ - အခုလကျရှိ မွနျမာနိုငျငံ ရငျဆိုငျနရေတဲ့ ICJ တရားရုံးကိစ်စမှာဆိုလညျး သူ့ရဲ့ စုံစမျးစဈဆေးမှု အစီရငျခံစာတှေ၊ ကုလသမဂ်ဂရဲ့ တှေ့ရှိခကြျတှေ၊ လှတျလပျတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး အဖှဲ့တှကေ အမြားကွီး ဖွဈသှားတယျ ဆိုတဲ့အခါကတြော့ တကယျပဲ နဈနာခဲ့တဲ့သူတှအေတှကျ တရားမြှတမှုတှေ ရနိုငျဖို့အတှကျ သူ့ဘကျက စှမျးဆောငျနိုငျခဲ့မှုတှနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ရော ဦးအောငျမြိုးမငျး ဘယျလိုမြား မွငျမိပါသလဲ။

ဦးအောငျမြိုးမငျး - “လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှတေငျမကဘဲ နိုငျငံတကာ ရာဇဝတျမှု ကြူးလှနျတယျဆိုတဲ့ အဆင့ျထိကို ရောကျသှားပွီးတော့ နိုငျငံတကာ အာရုံစိုကျမှု မြားလာတဲ့အတှကျ SSM လို ယန်တရားတှေ ပေါျလာတယျ။ အဲဒီကမှတဆင့ျ ICC အထိ တကျဖို့အတှကျ ကမျးလှမျးမှုတှေ ဖွဈလာတယျ။ ICJ မှာ ပထမဆုံး ကွားနာမှုတှေ လုပျဆောငျတာ ဖွဈတယျဆိုတော့ ဒါကတော့ တှေ့ရှိတဲ့ အခကြျတှကေ သာမနျ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတငျ မကဘဲ နိုငျငံတကာ ရာဇဝတျမှု ကြူးလှနျတယျဆိုတဲ့ အဆင့ျအထိ ရောကျသှားတဲ့အတှကျ အာရုံစိုကျမှု မြားလာတယျ။ ဒါကို ကနြောျပွောခငြျပါတယျ။”

မဆုမှနျ - အစိုးရရဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုကတော့ သူ့ရဲ့ တငျပွခကြျတှကေ တဖကျသတျဆနျတယျ၊ မြှတမှုမရှိဘူးဆိုပွီး သူ့ကို ပွညျဝငျခှင့ျပေးဖို့ ငွငျးဆနျထားတယျ။ ဆိုတော့ အခုလကျရှိမှာ Yanghee Lee က သူ့ရဲ့တာဝနျ ကုနျခါနီး ဇနျနဝါရီ ၁၅ ကနေ ၂၃ အထိ အိမျနီးခငြျးနိုငျငံတှကေိုပဲ သှားရမယ့ျ အနအေထားမှာ ရှိနတေယျဆိုတော့ နောကျဆုံးအနနေဲ့ အကောငျးဆုံးဖွဈနိုငျအောငျ ဦးအောငျမြိုးမငျး ဘယျလိုမြား အကွံပေးခငြျတာ ရှိလဲ။

ဦးအောငျမြိုးမငျး - “ပွညျဝငျခှင့ျမရတဲ့အခါမှာ ကနြောျတို့ သူ့ကို တကယျ မကြျနှာခငြျးဆိုငျ ရှငျးပွနိုငျတဲ့ အခကြျတှေ ဒီဘကျက ဆုံးရှုံးသှားတယျ။ တခြိနျတညျးမှာပဲ ကိုယ့ျရဲ့ပွညျတှငျးမှာ တှေ့ရှိ တှေ့သင့ျသော အခငျးဖွဈပှားတဲ့ အဖွဈမှနျတှကေို စုံစမျးစဈဆေးဖို့ အခှင့ျအရေး မရှိတဲ့အတှကျ သူ့အနနေဲ့ ကွားတဲ့သတငျးတှကေို စုံစမျးစဈဆေးဖို့အတှကျ သူ့မှာလညျး အခကျအခဲ အမြားကွီး ရှိသှားနိုငျတယျ။ အဲဒါကွောင့ျ ကနြောျ အမွဲတမျးပွောပါတယျ။ ကိုယ့ျဘကျက ဒီဟာကို ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုဆိုတာ ပွနိုငျမယျ၊ နောကျတခါ ခိုငျမာတဲ့ အခကြျအလကျတှေ ရရှိအောငျ လုပျဆောငျနိုငျမယျ၊ မှားယှငျးတဲ့ စှပျစှဲမှုတှေ ရှိလာလို့ရှိရငျလညျး ဒါကို မှနျကနျတဲ့သတငျးတှနေဲ့ ပွနျပွီးတော့ ဖွရှေငျးနိုငျတဲ့အတှကျ ဒါကို ဝငျခှင့ျပွုပါ၊ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှု လုပျပါလို့ ကနြောျ အစဉျအဆကျ ပွောခဲ့ပါတယျ။”

မဆုမှနျ - အဲတော့ မွနျမာအစိုးရဘကျက ပွောတာ ကိုယျတိုငျ စုံစမျးစဈဆေးနတေယျ၊ တပျမတောျဘကျကလညျး ခုံရုံးတှဖှေဲ့တယျ၊ စုံစမျးရေးကောျမရှငျတှေ ဖှဲ့တယျဆိုပွီးတော့ ပွောတယျ။ ဒါပမေယ့ျ နိုငျငံတကာဘကျကတော့ ဒီလို ကုလသမဂ်ဂ အပါအဝငျ သီးခွားလှတျလပျတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး အဖှဲ့တှကေို လကျရှိဖွဈခဲ့တဲ့ နရောတှကေို သှားခှင့ျပေးပါဆိုပွီး တစိုကျမတျမတျ တောငျးဆိုခဲ့တယျ ဆိုတော့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုရှိဖို့ မွနျမာအစိုးရကိုရော ဦးအောငျမြိုးမငျး ဘာမြား တိုကျတှနျး အကွံပေးခငြျတာ ရှိပါသလဲ။

ဦးအောငျမြိုးမငျး - “ကနြောျတို့ အခုလကျရှိ အခွအေနမှောတာ့ ငါတို့တိုငျးပွညျရဲ့ အရေးကိစ်စ ငါတို့လုပျပွီးသားဖွဈတယျ။ ဒါနဲ့ပတျသကျပွီးတော့ လုံလောကျပွီ။ နိုငျငံတကာက လာရောကျစုံစမျးစရာ မလိုဘူး။ နိုငျငံတကာက အရေးယူစရာ မလိုဘူးဆိုတဲ့ အခကြျမြိုးနဲ့ တုံ့ပွနျတာ တှေ့ရပါတယျ။ တခါတလေ စုံစမျးစဈဆေးတဲ့ သူတှကေို ကနြောျတို့ မယုံနိုငျတဲ့ကိစ်စ၊ လှတျလပျပါ့မလား၊ သတငျးပေးတဲ့သူတှကေ တကယျ မှနျမှနျကနျကနျ ပေးရဲသော အနအေထားမြိုးရော ရှိရဲ့လား၊ ဒါကို ကနြောျတို့ ထည့ျပွီးတော့ စဉျးစားဖို့ လိုအပျပါတယျ။

“နောကျတခုက စုံစမျးစဈဆေးပွီးတော့ တှေ့ရှိလာတဲ့ အခကြျတှရေော အမှနျအတိုငျး တငျပွရဲ့လား။ တငျပွရငျရော ပွညျတှငျးမှာရှိတဲ့ ဥပဒတှေအေတိုငျး ထိရောကျစှာ အရေးယူနိုငျတဲ့အရာမြိုး ရှိရဲ့လား။ ဒါတှေ ထည့ျသှငျး စဉျးစားရမှာ ဖွဈပါတယျ။ ကနြောျတို့တိုငျးပွညျမှာ အပွဈရှိတဲ့သူက အပွဈပေးခံမထိဘဲ အပွဈက ကငျးလှတျနတေဲ့ အရာတှကေ ဟိုးအောကျခွေ အမှုသေးသေးလေးတှမှောအစ ရှိနတေုနျးပဲ။ နောကျတခုက လကျနကျကိုငျ တပျဖှဲ့တှကေ ကြူးလှနျလို့ရှိရငျ ပိုမိုပွီးတော့ ဒီကိစ်စမှာ အရေးယူမှု အားနညျးတာ ကနြောျတို့အားလုံး အသိပဲ။ အဲလိုမြိုးကိစ်စကွောင့ျ ဒါတှကေို နိုငျငံတကာနဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုလုပျပါ။ နိုငျငံတကာက စုံစမျးစဈဆေးပွီးတော့ လုပျဆောငျပါ။ တကယျလို့ မရနိုငျရငျတော့ နိုငျငံတှငျးမှာ မဖွရှေငျးနိုငျပွီဆိုမှ နိုငျငံတကာအဆင့ျထိ သှားဖို့အတှကျ နိုငျငံတကာက တောငျးဆိုတာဖွဈပါတယျ။ ပွညျတှငျးမှာ ဒီကိစ်စကို သကျသပွေဖို့တောငျ ခကျခဲနတေဲ့အတှကျကွောင့ျ နိုငျငံတကာက အားမလို အားမရဖွဈတယျ။ အားမလို အားမရဖွဈလေ ပိုမိုပွီးတော့ အရေးယူမှုတှေ၊ ပိုမိုပွီးတော့ ဝဖေနျထောကျပွမှုတှေ ထပျပွီးတော့ ရှိနေဦးမှာပါပဲ။”

ကုလသမဂ်ဂရဲ့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ အထူးတာဝနျပေးအပျခွငျး ခံထားရတဲ့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ ကုလအထူးစုံစမျးရေးမှူး Yanghee Lee ရဲ့ လုပျဆောငျခကြျတှအေပေါျ သုံးသပျခကြျအမွငျ မွနျမာ့လူ့အခှင့ျအရေးလှုပျရှားသူ ညီမြှခွငျးမွနျမာအဖှဲ့ရဲ့ ဒါရိုကျတာ ဦးအောငျမြိုးမငျးကို မဆုမှနျက ဆကျသှယျမေးမွနျးခဲ့တာ ဖွဈပါတယျ။

တာဝန်ကုန်ဆုံးတော့မယ့် ကုလ လူ့အခွင့်အရေး ကိုယ်စားလှယ်