တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ေတြနဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးေနတဲ့ NLD အစိုးရရဲ ႔ ပညာေရးမဟာဗ်ဴဟာစီမံကိန္းမွာ တိုင္းရင္းသားပညာေရးကိစၥကို ေဖာ္ျပျခင္းမရိွတာဟာ ထင္ရွားတဲ့အသြင္းလကၡဏာတခုလို ျဖစ္ေနပါတယ္။ စာမ်က္ႏွာ သံုးရာနီးပါးရိွတဲ့ NLD ရဲ ႔ လူတုိင္းအက်ဳံးဝင္တဲ့ ပညာေရးမဟာဗ်ဴဟာစီမံကိန္းမွာ တိုင္းရင္းသားပညာေရးကို ေဆြးေႏြးထားတာ မေတြ႔ရပါဘူး။ အခန္း (၁၀) မွာ ေက်ာင္းျပင္ပနဲ႔ တသက္တာပညာေရးကို ေဖာ္ျပထားတာဟာ အနီးစပ္ဆံုး ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ “လက္ရိွပညာေရးစနစ္သည္ သင္သူအားလံုး၏ လိုအပ္ခ်က္နဲ႔ ကိုက္ညီမႈ အားနည္းေနသည္” လို႔သာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ ႔ ပညာေရးစနစ္မွာ ႏိုင္ငံသားအားလံုးရဲ ႔ ဘံုရည္မွန္းခ်က္ အထူးသျဖင့္ တုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးအသီးသီးရဲ ႔ ရည္မွန္းခ်က္ေတြ ပါဝင္သင့္တယ္လို႔ ပညာေရးပါရဂူ ေဒါက္တာသိန္းလြင္က ၂၀၁၇ မွာ ထုတ္ေဝတဲ့ စာတမ္းတေစာင္မွာ ေဖာ္ျပပါတယ္။ ေခါင္းေဆာင္တဦး (သို႔မဟုတ္) အစိုးရတရပ္ရဲ ႔ ရည္မွန္းခ်က္ကို တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးအားလံုးက အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနရတာမ်ဳိးဟာ ႏုိင္ငံသားေတြရဲ ႔ လုိအပ္ခ်က္နဲ႔ မကိုက္ညီႏိုင္ဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡ ျဖစ္ပြားတဲ့ေဒသက ပညာေရးသင္ၾကားမႈကို ထည့္သြင္းေဖာ္ျပျခင္း မျပဳတာဟာ ပညာေရးမဟာဗ်ဴဟာ စီမံကိန္းရဲ ႔ အားနည္းခ်က္တခု ျဖစ္ပါတယ္။
ပဋိပကၡျဖစ္ပြားရာေဒသက ပညာေရးအေျခအေနကို ကာလအေတာ္ၾကာ သုေတသနလုပ္ခဲ့တဲ့ Dr. Ashley South နဲ႔ ပါေမာကၡ Marie Lall တို႔ကလည္း “တိုင္းရင္းသားပညာေရးနဲ႔ ပဋိပကၡ” အေၾကာင္း ၂၀၁၆ မွာ စာတမ္းထုတ္ဖူးပါတယ္။ ပဋိပကၡျဖစ္တဲ့ ကခ်င္၊ မြန္၊ ကရင္ေဒသေတြက တုိင္းရင္းသားပညာေရးအေျခအေနကို ကြင္းဆင္းေလ့လာၿပီး ေရးထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ကို အဓိကထားၿပီး ျမန္မာမႈျပဳတဲ့ သင္ရိုးညႊန္းတမ္းေတြဟာ ေဒသဆုိင္ရာ လိုအပ္ခ်က္နဲ႔ မကိုက္ညီတာ ၾကာၿပီျဖစ္ပါတယ္။ တိုင္းရင္းသားေတြကလည္း ကိုယ့္ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ဘာသာစကားကို ထိန္းသိမ္းဖို႔ အခက္အခဲၾကားက ႀကိဳးပမ္းၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျမန္မာျပည္မွာ အစိုးရလက္ေအာက္ခံမဟုတ္တဲ့ တိုင္းရင္းသားပညာေရးဌာနေတြ ရိွပါတယ္။ တိုင္းရင္းသားအဖြဲ႔အစည္းေတြဟာ ပညာေရးကို တန္းဖိုးထားၾကပါတယ္။
တိုိင္းရင္းသားပညာေရးမွာ အစိုးရစရိတ္နဲ႔ လည္ပတ္တဲ့ေက်ာင္းကေန အစိုးရအကူအညီ လံုးဝမပါတဲ့ေက်ာင္းအထိ အမ်ဳိးမ်ဳိးရိွပါတယ္။ အစိုးရက အသံုးစရိတ္ေပးတဲ့ေက်ာင္းမွာ ဆရာနဲ႔ သင္ရိုးတို႔ကို အရပ္ဘက္အဖြဲ႔ေတြက ေထာက္ပံ့တာမ်ဳိး ရိွပါတယ္။ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ ႀကီးစိုးတဲ့ေဒသက အစိုးရေက်ာင္းေတြကို အရပ္သားနဲ႔ တုိင္းရင္းသားအဖြဲ႔ေတြက ပံ့ပိုးကူညီတာမ်ဳိးလည္း ရိွပါတယ္။ အစိုးရနဲ႔ တုိင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္တို႔ တြဲလုပ္တဲ့ ေရာေႏွာေက်ာင္းမ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္။ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေပမယ့္ အစိုးရသင္ရိုညႊန္းတမ္းကိုသံုးတဲ့ ေက်ာင္းေတြ ကခ်င္နဲ႔ မြန္ျပည္နယ္မွာ ရိွပါတယ္။ ဒီေက်ာင္းကထြက္သူေတြဟာ ေနာက္ပိုင္းမွာ စာေမးပြဲဝင္ၿပီး အစိုးရေက်ာင္းကို ေျပာင္းႏုိင္ပါတယ္။ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္နဲ႔ အရပ္ဖက္အဖြဲ႔ေတြဖြင့္တဲ့ ေက်ာင္းေတြကိုေတာ့ အစိုးရက အသိအမွတ္မျပဳပါဘူး။
အရပ္ဖက္အဖြဲ႔အစည္းကဖြင့္တဲ့ တိုင္းရင္းသားေက်ာင္းေတြဟာ တိုင္းရင္းသားဘာသာစကားသံုးတဲ့ သင္ရိုးညႊန္းတမ္းနဲ႔ သီးျခားသင္ၾကားနည္းကို သံုးပါတယ္။ ဒီေက်ာင္းမ်ဳိးကို အစိုးရက အသိအမွတ္မျပဳလို႔ ေက်ာင္းမေျပာင္းႏုိင္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံျခားသင္ရိုးအသံုးျပဳတဲ့ ေက်ာင္းမ်ဳိး၊ ကခ်င္နဲ႔ ကရင္ျပည္နယ္မွာ ရိွပါတယ္။ ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳေက်ာင္းေတြ ျဖစ္လို႔ ေက်ာင္းဆက္တက္ခ်င္ရင္ ႏုိင္ငံျခားကိုထြက္ၿပီး သင္ၾကားတဲ့နည္းလမ္းသာ က်န္ပါတယ္။ ေႏြရာသီမွာ ေက်ာင္းမွာ တုိင္းရင္းသားဘာသာစကားနဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈကို သင္ၾကားတာမ်ဳိး ရိွပါတယ္။ အစိုးရေက်ာင္းမွာ ပံုမွန္္စာသင္မႈ ရပ္နားတဲ့အခါ သင္ၾကားတဲ့ ေႏြရာသီသင္တန္းျဖစ္ၿပီး အရပ္သားနဲ႔ ဘာသာေရးအဖြဲ႔အစည္းေတြက ေထာက္ပံ့ၾကပါတယ္။ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡနဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအေျခအေနကိုလိုက္ၿပီး တိုင္းရင္းသားပညာေရး ေျပာင္းလဲေနတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
အစိုးရတပ္နဲ႔ ပဋိပကၡ ျပင္းထန္တဲ့ေဒသေတြမွာ တိုင္းရင္းသားမိဘေတြဟာ သူတုိ႔သားသမီးေတြကို အစိုးရေက်ာင္းမွာ မထားလုိၾကတာ မ်ားတယ္လို႔ Dr. Ashley South နဲ႔ ပါေမာကၡ Marie Lall တို႔က ဆုိပါတယ္။ ပဋိပကၡ ျပင္းထန္လာေလ သီးျခားရပ္တည္လိုစိတ္ မ်ားေလေလ ျဖစ္လာတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းတဲ့ကာလမွာသာ ျမန္မာနဲ႔ ေရာေႏွာလိုစိတ္ ရိွၾကပံုရပါတယ္။ ၂၀၁၁ မွာ ကခ်င္ျပည္နယ္မွာ တိုက္ပြဲေတြ ျပန္ျဖစ္ေတာ့ ဂ်ိမ္းေဖာဘာသာစကားကို ဦးစားေပးဖို႔ အဓိကထားလာၾကပါတယ္။ KIO ႀကီးစုိးတဲ့ေဒသေတြမွာဆိုရင္ အဂၤလိပ္စာနဲ႔ ကခ်င္စာကို ဦးစားသင္ၾကားၾကတယ္လို႔ သိရပါတယ္။
KNU ကရင္အမ်ဳိးသားအစည္းအရံုး ခ်ဳပ္ကိုင္တဲ့ေဒသမွာ ပညာေရးစနစ္ကို ႏိုင္ငံျခားအကူအညီနဲ႔ တည္ေဆာက္လာတာ ႏွစ္ေပါင္းၾကာေညာင္းေနပါၿပီ။ ေဒသဆိုင္ရာ လိုအပ္ခ်က္နဲ႔ ကိုက္ညီဖို႔ သင္ၾကားပို႔ခ်တဲ့ ေက်ာင္းေတြျဖစ္လို႔ အစိုးရပညာေရးစနစ္နဲ႔ အလြန္ကြဲျပားျခားနားပါတယ္။ ၂၀၁၂ မွာ KNU နဲ႔ အစိုးရတပ္တိုိ႔ အပစ္အခတ္ရပ္စဲလိုက္တဲ့အခါ ကရင္ေက်ာင္းေတြဟာ အစိုးရပညာေရးစနစ္နဲ႔ အံဝင္ခြင္က်ျဖစ္ဖို႔ အခက္အခဲ ျဖစ္ေနပါတယ္။ မြန္ျပည္နယ္မွာေတာ့ မူလတန္းမွာ မြန္စကားသံုးၿပီး အလယ္တန္းမွာ ျမန္မာစာသံုးကာ အစိုးရသင္ရိုးအတိုင္း သင္ၾကားႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ မြန္အမ်ဳိးသားေက်ာင္းထြက္ေတြဟာ မြန္စကားကၽြမ္းက်င္ၿပီး အစိုးရစစ္ ဆယ္တန္းစာေမးပြဲကို ျမန္မာလုိ ေျဖၾကပါတယ္။
