နိုင်ငံတကာတရားရုံး (ICJ) မှာ Gambia နိုင်ငံက မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် စွဲဆိုတဲ့အမှု မကြာခင်မှာ ပြန်လည်စတင်တော့မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အမှုသွား အမှုလာ ဘယ်လို ရှိနိုင်ပါသလဲ။ ဥပဒေအထောက်အကူပြုကွန်ရက်က လူ့အခွင့်အရေးရှေ့နေကြီး ဦးအောင်ထူးနဲ့ ဦးကျော်ဇံသာ ဆွေးနွေးသုံးသပ်ထားပါတယ်။
မေး ။ ။ ICJ မှာ ဂမ်ဘီယာနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံကြား ဖြစ်တဲ့အမှုကို မကြာခင် ပြန်လည်စတင်တော့မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ၂၀၁၉ တုန်းက မြန်မာနိုင်ငံဘက်က ကန့်ကွက်တဲ့ကိစ္စ၊ ကန့်ကွက်လွှာကို တရားဝင်မတွေ့ရသော်လဲပဲ မြန်မာနိုင်ငံဘက်က အဓိကအကျိုးဆောင်ဖြစ်တဲ့ William Schabas ရဲ့ ဆောင်ရွက်ချက်ထဲမှာ ပထမတပိုင်းကတော့ ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံဟာ Proxy နိုင်ငံ OIC ကို ကိုယ်စားပြုပြီးတော့ တရားစွဲဆိုတဲ့ နိုင်ငံဖြစ်တယ်။ သူဟာ ဒီအမှုမှာ တကယ်နစ်နာရသူ မဟုတ်တဲ့အတွက် စွဲဆိုပိုင်ခွင့် မရှိဘူးဆိုပြီးတော့ ဂမ်ဘီယာရဲ့ စွဲဆိုထားတာကို စိန်ခေါ်ထားပါတယ်။ နောက်တခုကတော့ ICJ တရားရုံးရဲ့ Jurisdiction တရားစီရင်ပိုင်ခွင့်ကို စိန်ခေါ်ထားပါတယ်။ ICJ က Genocide ကိုသာလျှင် စစ်ဆေးစီရင်နိုင်တယ်။ အခုဖြစ်တဲ့ကိစ္စက Genocide မမြောက်ဘူး။ လူတွေကို သတ်ဖြတ်ကျူးလွန်မှုတွေ ရှိခဲ့သော်လဲ လူသားထုအပေါ် ကျူးလွန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှုသာဖြစ်တယ်။ Crimes Against Humanity ဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ အဓိက အဲဒီ (၂) ချက်ကို ကန့်ကွက်ခဲ့တယ်လို့ ကျနော် နားလည်ပါတယ်။ ဒီကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဦးအောင်ထူးအနေနဲ့ ပိုပြီးရှင်းအောင် ပြောပေးနိုင်သလား။ ဟုတ်ပါသလား။
ဖြေ ။ ။ ဒီလိုပါ - နှစ်ပိုင်းရှိပါတယ်။ တပိုင်းကတော့ Preliminary Objection ခေါ်တဲ့ ပဏမကန့်ကွက်တဲ့အပိုင်း။ နောက်တပိုင်းက Merits of the Claim ခေါ်တဲ့ အမှုရဲ့ အရည်အသွေး၊ အမှုရဲ့ အနစ်သာရဆိုပြီး တပိုင်းရှိပါတယ်။ အခုန ဦးကျော်ဇံသာ မေးသွားတဲ့ OIC မှာ တရားစွဲတာ မရှိဘူး။ နောက် Genocide မဟုတ်ဘူး။ ICJ မှာ စီရင်ပိုင်ခွင့် မရှိဘူးဆိုတာ ပဏမကန့်ကွက်ချက် ဖြစ်တယ်။ Preliminary Objection နဲ့ ပတ်သက်လို့ကတော့ သိပ်ပြီးတော့ ပြဿနာ ရှိတယ်လို့ ကျနော် မမြင်ဘူး။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ဒါကတော့ တရားရုံးရဲ့ အရှိန်သြဇာပိုင်းမှာပဲ ရှိတယ်။ သို့သော် Debate, Argument တော့ ရှိမယ်။ သို့သော် ပြဿနာ သိပ်ရှိပုံတော့ မရဘူး။ ဥပဒေကြောင်းအရကြည့်တာ ဘယ်မှာသွားပြဿနာ ရှိလဲဆိုတော့ William Schabas, Christopher Staker တို့ဘက်က ထောက်ပြတဲ့ Point က ဘာလဲဆိုရင် Genocidal Intent - ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ ရိုဟင်ဂျာတွေကို ဆန့်ကျင်တဲ့ မုဒိမ်းမှုတွေ ရှိတယ်၊ သတ်ဖြတ်မှုတွေ ရှိတယ်၊ ရွာမီးရှို့တာတွေ ရှိတယ်။ သောင်းနဲ့ချီပြီးတော့ ခုနှစ်သောင်းကျော် ထွက်သွားခဲ့ရတယ်။ အဲဒါတွေကို ကျူးလွန်တာဟာ Genocidal Intent ခေါ်တဲ့ လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှုကို ကျူးလွန်တာ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ ကျူးလွန်တာ မဟုတ်ဘူးဆိုတဲ့ အဲဒီထောက်ပြချက်က တော်တော်ကို အရေးကြီးတဲ့ ထောက်ပြချက် ဖြစ်တယ်။ သက်သေပြရတာလည်း တော်တော်ခက်တယ်။ အဲဒီအပေါ်မှာ အဓိကကန့်ကွက်တာ ဖြစ်တယ်။ သို့သော်လဲပဲ အခုပြန်ပြီးတော့ ချေပရမယ့်ကိစ္စကတော့ ကျနော် နားလည်တာကတော့ သူတို့ချပေးထားတဲ့ Provisional Measures လို့ခေါ်တဲ့ ကြားကာလ စီမံဆောင်ရွက်ရမယ့်ကိစ္စတွေကို ဘယ်လောက်အထိ လိုက်နာသလဲဆိုတဲ့ပေါ်မှာ ဆက်လက်စုံစမ်းစစ်ဆေးသွားမယ်။ စီရင်ပိုင်တဲ့ကိစ္စက တပိုင်းလို့ ကျနော် နားလည်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ဦးအောင်ထူးပြောတဲ့ Genocidal Intent ကို ဘယ်လိုသက်သေပြကြမလဲ။ အဲဒီလူရဲ့ စိတ်ထဲမှာ ဒီလိုရှိခဲ့တယ်၊ မရှိခဲ့တယ်ဆိုတာကို ဘယ်လိုသက်သေပြကြမလဲ။ အခုအခါမှာ မြန်မာနိုင်ငံဘက်က အဲဒီတုန်းက စစ်တပ်က လုပ်ခဲ့တဲ့ Social Media တွေမှာပါ ပိတ်ပင်ထားတာ တွေ့ရတယ်ဆိုတော့ အဲဒီထဲမှာပါ လှုံဆော်တယ်ဆိုတဲ့ အထောက်အထားတွေကို ရှာပြီးတော့ ပြချင်တဲ့သဘောလား။ အဲဒီလိုပြလို့ ရနိုင်မလား။ Intent ကို သက်သေပြဖို့။
ဖြေ ။ ။ အဲဒါကတော့ မီဒီယာနဲ့တော့ မရနိုင်ဘူး။ ဒီအရာက တော်တော်လေးကို သက်သေပြဖို့ ခက်တယ်။ ဘယ်လိုလဲဆိုကြတော့ ဥပမာ သူတို့အဖွဲ့အစည်းကြားထဲမှာ အချင်းချင်းထုတ်ပြန်ထားတဲ့ ညွှန်ကြားချက်လို၊ အမိန့်လို ရှိသလား။ ဆိုကြပါစို့။ ရိုဟင်ဂျာတွေကို လူမျိုးအလိုက် မရှိသင့်တော့တဲ့အတွက် ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ လူမျိုးတွေကို သုတ်သင်ရှင်းလင်းတော့ အနေအထားမျိုးကို စာနဲ့ပေနဲ့ ညွှန်ကြားထားတဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်တွေ ရှိသလား။ အဲဒါမျိုးက သိပ်ကောင်းတဲ့ သက်သေခံချက်ပေါ့။ ဒါပေမဲ့ အဲဒါမျိုးရဖို့ သိပ်ခက်တယ်။ အဲဒီတော့ တရားရုံးကတော့ တရားရုံးအခြေခံဘက်က စဉ်းစားမှာပဲ။ ဆိုတော့ သက်သေခံ အထောက်အထား မခိုင်လုံဘူးဆိုရင်တော့လဲ ပယ်ချသွားနိုင်တယ်။ အဲဒီလို ဂမ်ဘီယာဘက်က တရားစွဲတာကို ပယ်ချသွားနိုင်တယ်ဆိုရင် မြန်မာဘက်က နိုင်တာပဲ။ မြန်မာဘက်က နိုင်ခြင်းက ဘာဖြစ်သွားလဲဆိုရင် အခုလောလောဆယ်အရပြောရင် စစ်ကောင်စီ နိုင်တာပဲ။ အဲဒီတော့ စစ်ကောင်စီက ရိုဟင်ဂျာတွေပေါ် ဒီလောက်ထိ ရက်ရက်စက်စက် ကျူးလွန်တာတောင်ကို ကြည့်ပါလား၊ ကမ္ဘာ့တရားရုံးကတောင်မှ ပယ်ချလိုက်ပြီဆိုတဲ့အခါမှာ စစ်ကောင်စီက အင်မတန်ကြောက်စရာကောင်းလှတဲ့ လူသတ်လက်နက်ကြီး ဆက်ရသွားတဲ့သဘော သက်ရောက်သွားပါတယ်။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အခုစစ်ကောင်စီ အာဏာသိမ်းပြီးတဲ့နောက်မှ ကျူးလွန်တဲ့ကိစ္စတွေက အခုစစ်ဆေးတဲ့ အမှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ အကျုံးဝင်နိုင်ပါသလား။ အဲဒါတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ထည့်စွဲလို့ ရနိုင်ပါသလား။
ဖြေ ။ ။ မဖြစ်နိုင်ဘူး။ အဲဒါနဲ့ ဆက်စပ်နိုင်တာက ICJ မဟုတ်ဘူး။ ICC နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်တရားရုံးနဲ့ ဆက်စပ်လို့ ရနိုင်တယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ICJ က Genocide ကိုပဲ သွားရမှာ။ ဆိုတော့ အခုနပြောတဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် သီးသန့်ကျူးလွန်တဲ့ဟာတွေကိုတောင် Genocidal Intent လို့ပြောတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ကို သက်သေပြဖို့ သိပ်ခက်နေတဲ့အခါမှာ စစ်အာဏာသိမ်းပြီး ဒီဘက်ခေတ်မှာပေါ်တဲ့ဟာတွေကို Genocidal Intent နဲ့ သက်သေပြဖို့က မဖြစ်နိုင်လောက်အောင် ခက်တယ်။ ဒါကြောင့် အကျုံးဝင်ချင် ဝင်ဖို့ရှိတာက War Crimes ဖြစ်နိုင်တယ်။ Crimes against Humanity လို့ခေါ်တဲ့ လူသားဆန့်ကျင်မှု ဖြစ်နိုင်တယ်။ စစ်ရာဇဝတ်မှု ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒါကြောင့် ICJ နဲ့တော့ မဆိုင်ဘူး။ ဆိုင်ချင်ဆိုင်ရင် ဆက်စပ်လို့ရတာက ICC နဲ့ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ဒီနေရာမှာ ICJ ရဲ့ အမှုသည်တွေကတော့ နိုင်ငံတွေ - State တွေ။ ICC ကြတော့ ပုဂ္ဂိုလ်တဦးချင်း Individual တို့ အဖွဲ့အစည်းတို့ကိုလည်း စွဲလို့ရပါတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ ဟုတ်တယ်။ မှန်တယ်။ သို့သော် နိုင်ငံသားဥပဒေဖြစ်တဲ့ Montevideo Convention Article (1) က နိုင်ငံရဲ့ အင်္ဂါရပ် (၄) ရပ် ရှိတယ်။ လူထု ရှိရမယ်။ နယ်မြေ ရှိရမယ်။ အစိုးရ ရှိရမယ်။ ပြီးနောက် နိုင်ငံတကာနဲ့ ဆက်စပ်နိုင်မှု ရှိရမယ်။ အဲဒီ (၄) ချက်ကို အခုလောလောဆယ် ICJ မှာ ရင်ဆိုင်နေတဲ့ NUG ဘက်က အစိုးရကို ပို focus လုပ်ရမယ်။ အဓိကအားဖြင့်တော့ အစိုးရနေရာမှာ အတင်းယူထားတဲ့ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအောက်မှာလည်း အဓိကယူထားတဲ့ စစ်ကောင်စီကို ဖွင့်ဆိုပြီးတော့မှ ICJ မှာ ရင်ဆိုင်မယ်ဆိုရင်တော့ ပိုအကျိုးရှိမယ်လို့ ယူဆပါတယ်။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အခု NUG က မြန်မာနိုင်ငံကို သူတို့က ကိုယ်စားပြုခွင့် ရဖို့အတွက် ICJ မှာ လျေျာက်ထားတယ်ဆိုတာ တွေ့ရပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့ သတင်းကြားရတဲ့အတိုင်းကတော့ ICJ ကတော့ နယ်သာလန်နဲ့ ဘယ်လ်ဂျီယန် နှစ်နိုင်ငံ ပူးတွဲယူထားတဲ့ မြန်မာစစ်ကောင်စီကို သစ္စာခံတဲ့ သံအမတ်ကြီးနဲ့ ဆက်သွယ်နေတယ်လို့သာ ကြားရပါတယ်။ ဆိုတော့ ဒါကတော့ ကျနော်တို့ သတင်းကြားတဲ့အတိုင်းပေါ့။ ဥပဒေအကြောင်းအရ NUG က မြန်မာနိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုခွင့် ရနိုင်ပြီလား။ စောစောက ဦးအောင်ထူးပြောတဲ့ State ရဲ့ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက် လေးချက်နဲ့ NUG ကိုက်ညီမှု ရှိပါသလား။ အဲဒါကိုလဲ အကျမ်းမျဉ်းလေး သုံးသပ်ပါအုံး။
ဖြေ ။ ။ စစ်ကောင်စီကို သစ္စာခံတဲ့ သံရုံးနဲ့ ဆက်သွယ်တာမျိုးကတော့ NUG လည်း ကန့်ကွက်ထားပါတယ်။ ဆက်လည်းကန့်ကွက်ခွင့် ရှိတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ICJ ကလည်း Peremptory Norms of International Law မူကို လိုက်နာကျင့်သုံးဖို့ တာဝန်ရှိတယ်။ ဆိုလိုချင်တာက ICJ ကိုယ်တိုင်က နိုင်ငံတကာအဆင့်ရှိတဲ့ ပြစ်မှုတွေ ကျူးလွန်ထားတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေကို အရေးယူဆောင်ရွက်ဖို့အတွက် သူ့မှာ တာဝန်ရှိတယ်။ အဲဒီဘက်ကနေ နိုင်ငံတကာအဆင့်ရှိတဲ့ ပြစ်မှုကြီးတွေ ကျူးလွန်ကြောင်း ပေါ်လွှင်ထင်ရှားနေတဲ့ စစ်ကောင်စီကို နိုင်ငံကိုယ်စား ခုခံခွင့်ပေးမယ်ဆိုတာ ICJ ကိုယ်တိုင်က အဲဒီမူကို ချိုးဖောက်ရာရောက်တယ်။ မြန်မာနိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုပြီးတော့ NUG က သွားရောက်ခုခံခွင့် ရှိသင့်၊ မရှိသင့်နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ NUG က ဘယ်လိုချဉ်းကပ်မလဲဆိုတာနဲ့ ဆိုင်မယ်။ NUG က အရင်တုန်းက NLD အစိုးရဟောင်း ချဉ်းကပ်ပုံမျိုးကို ပြောင်းဖို့လိုပါတယ်။ အခုလုပ်ဆောင်ချက်တွေက NUG ရဲ့ ချဉ်းကပ်မှုတွေက တော်တော်ကောင်းနေပြီ။ ဥပမာ သူတို့မှာ တရားဝင်အခြေခံ သူတို့မှာ ဘာကြောင့်ရှိတယ်။ ဦးကျော်မိုးထွန်းက ဘာကြောင့် ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံက ဆက်လက်လက်ခံထားတယ်ဆိုတာကို အခြေခံပြီးတော့ ချဉ်းကပ်ချက်တွေက ကောင်းနေပြီ။ သို့သော် အဲဒီမှာ နှစ်ပိုင်း ရှိဖို့ လိုပါတယ်။ တပိုင်းက ဘာလဲဆိုတော့ Merits of the Claim လို့ခေါ်တဲ့ Genocidal Intent နဲ့ ကျူးလွန်တာမျိုးဆိုတဲ့ ကိစ္စရပ်မျိုးတွေကို သူတို့ဘက်က ပြန်လည်သုံးသပ်ပြီးတော့ ဆိုလိုချင်တာက NLD လက်ထက်က သွားနေတဲ့ ခုခံလမ်းကြောင်းကို ပြောင်းပြန်ပြန်ပြောင်းလိုက်ဖို့ လိုတယ်။ နောက်တခုက စစ်ကောင်စီကို ကျော်နိုင်ဖို့အတွက် အရေးကြီးဆုံးက ရခိုင်တပ်တော်အခန်းကဏ္ဍကို တင်ပေးလိုက်ဖို့ လိုတယ်။ ဆိုလိုချင်တာက NUG နဲ့ ULAA နဲ့ ပူးပေါင်းနိုင်မှသာ ပိုပြီးတော့ ရင်ဆိုင်သွားမယ်ဆိုတဲ့ဟာမျိုးကို တိတိကျကျ တရားရုံးမှာ တင်ပြနိုင်မယ်ဆိုရင် စစ်ကောင်စီအနေနဲ့ ခုခံချေပနိုင်ခွင့်က အတော်နည်းသွားမယ်လို့ သုံးသပ်ပါတယ်။ အဲဒါသေချာတယ်။
မေး ။ ။ ဆိုလိုတဲ့သဘောက အခုဆက်လက်ပြီးတော့ Genocide ဖြစ်လာနိုင်မယ့် အလားအလာတွေကို အကုန်လုံးထိန်းချုပ်ထားရမယ်။ မဖြစ်စေအောင် လုပ်ပေးရမယ်ဆိုတဲ့ ကိစ္စ ပါပါတယ်။ အဲဒီကိစ္စကို စောစောက စစ်ကောင်စီက လုပ်နိုင်ချေ မရှိဘူးဆိုတဲ့ သဘောပေါ့။ NUG, ULAA တို့က လုပ်နိုင်တယ်ပေါ့။ အခုလောလောဆယ် စစ်ကောင်စီက မကာကွယ်နိုင်ဘူးပေါ့။
ဖြေ ။ ။ ဆိုလိုတာက အခု ကျနော်တို့ Provisional Measures မှာ ကြားကာလစီမံဆောင်ရွက်ချက်ထဲမှာ အချက် (၄) ချက် ချပေးထားတယ်။ အဲဒီအချက် (၄) ချက်ကို တကယ်တမ်း ဖော်ဆောင်နိုင်တဲ့ အခြေအနေက စစ်ကောင်စီမှာ မရှိဘူး။ သူတို့ နှစ်ဖွဲ့မှာ ရှိတယ်။
မေး ။ ။ သူတို့ဘက်က စွဲဆိုတဲ့အထဲမှာ Reparation လျော်ကြေးပေးရမယ်ဆိုတဲ့ အချက်လည်း ပါပါတယ်။ ဆိုတော့ သူတို့ရဲ့ ကန့်ကွက်ထားတဲ့ ကိစ္စတွေကို NUG ဘက်က ရုတ်သိမ်းခြင်းသည် မြန်မာနိုင်ငံဟာ Genocide ကျူးလွန်တယ်ဆိုတာကို ဝန်ခံရာ ရောက်သွားမလား။ နိုင်ငံအနေနဲ့။
ဖြေ ။ ။ နိုင်ငံအနေနဲ့ ကျူးလွန်တဲ့သဘော သက်ရောက်သွားလိမ့်မယ်။ ဒါကို အားလုံးသိထားပြီသား ဖြစ်တယ်။ ဘယ်နိုင်ငံအနေနဲ့ ကျူးလွန်တယ်ဆိုသော်ငြားလဲ လက်တွေ့မှာ စစ်ကောင်စီက ကျူးလွန်နေတယ်ဆိုတာကို တကမ္ဘာလုံး သိနေတာပဲ။ အဲဒီတော့ Formal က အဲဒီလို ဖြစ်သွားနိုင်တယ်။ ဒါကတော့ မတတ်နိုင်ဘူး၊ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ ကိစ္စကို တာဝန်ခံရတာ။ သို့သော်လဲပဲ အနှစ်သာရအားဖြင့်တော့ ဘယ်သူကြောင့် ဒီလိုဖြစ်သွားတယ်ဆိုတဲ့ဟာက ကမ္ဘာမှာ ပေါ်အောင်လုပ်လို့ရတယ်။ လုပ်လည်းလုပ်သင့်တယ်။ ဆက်လုပ်သွားရင်လဲ ပြဿနာ မရှိလောက်ဘူးလို့ ကျနော် ယူဆပါတယ်။
=== Unicode ===
နိုငျငံတကာတရားရုံး (ICJ) မှာ Gambia နိုငျငံက မွနျမာနိုငျငံအပေါျ စှဲဆိုတဲ့အမှု မကွာခငျမှာ ပွနျလညျစတငျတော့မှာ ဖွဈပါတယျ။ အမှုသှား အမှုလာ ဘယျလို ရှိနိုငျပါသလဲ။ ဥပဒအေထောကျအကူပွုကှနျရကျက လူ့အခှင့ျအရေးရှေ့နကွေီး ဦးအောငျထူးနဲ့ ဦးကြောျဇံသာ ဆှေးနှေးသုံးသပျထားပါတယျ။
မေး ။ ။ ICJ မှာ ဂမျဘီယာနဲ့ မွနျမာနိုငျငံကွား ဖွဈတဲ့အမှုကို မကွာခငျ ပွနျလညျစတငျတော့မှာ ဖွဈပါတယျ။ ၂၀၁၉ တုနျးက မွနျမာနိုငျငံဘကျက ကန့ျကှကျတဲ့ကိစ်စ၊ ကန့ျကှကျလှှာကို တရားဝငျမတှေ့ရသောျလဲပဲ မွနျမာနိုငျငံဘကျက အဓိကအကြိုးဆောငျဖွဈတဲ့ William Schabas ရဲ့ ဆောငျရှကျခကြျထဲမှာ ပထမတပိုငျးကတော့ ဂမျဘီယာနိုငျငံဟာ Proxy နိုငျငံ OIC ကို ကိုယျစားပွုပွီးတော့ တရားစှဲဆိုတဲ့ နိုငျငံဖွဈတယျ။ သူဟာ ဒီအမှုမှာ တကယျနဈနာရသူ မဟုတျတဲ့အတှကျ စှဲဆိုပိုငျခှင့ျ မရှိဘူးဆိုပွီးတော့ ဂမျဘီယာရဲ့ စှဲဆိုထားတာကို စိနျခေါျထားပါတယျ။ နောကျတခုကတော့ ICJ တရားရုံးရဲ့ Jurisdiction တရားစီရငျပိုငျခှင့ျကို စိနျခေါျထားပါတယျ။ ICJ က Genocide ကိုသာလြှငျ စဈဆေးစီရငျနိုငျတယျ။ အခုဖွဈတဲ့ကိစ်စက Genocide မမွောကျဘူး။ လူတှကေို သတျဖွတျကြူးလှနျမှုတှေ ရှိခဲ့သောျလဲ လူသားထုအပေါျ ကြူးလှနျတဲ့ ရာဇဝတျမှုသာဖွဈတယျ။ Crimes Against Humanity ဖွဈတယျဆိုတဲ့ အဓိက အဲဒီ (၂) ခကြျကို ကန့ျကှကျခဲ့တယျလို့ ကနြောျ နားလညျပါတယျ။ ဒီကိစ်စနဲ့ ပတျသကျပွီး ဦးအောငျထူးအနနေဲ့ ပိုပွီးရှငျးအောငျ ပွောပေးနိုငျသလား။ ဟုတျပါသလား။
ဖွေ ။ ။ ဒီလိုပါ - နှဈပိုငျးရှိပါတယျ။ တပိုငျးကတော့ Preliminary Objection ခေါျတဲ့ ပဏမကန့ျကှကျတဲ့အပိုငျး။ နောကျတပိုငျးက Merits of the Claim ခေါျတဲ့ အမှုရဲ့ အရညျအသှေး၊ အမှုရဲ့ အနဈသာရဆိုပွီး တပိုငျးရှိပါတယျ။ အခုန ဦးကြောျဇံသာ မေးသှားတဲ့ OIC မှာ တရားစှဲတာ မရှိဘူး။ နောကျ Genocide မဟုတျဘူး။ ICJ မှာ စီရငျပိုငျခှင့ျ မရှိဘူးဆိုတာ ပဏမကန့ျကှကျခကြျ ဖွဈတယျ။ Preliminary Objection နဲ့ ပတျသကျလို့ကတော့ သိပျပွီးတော့ ပွူနာ ရှိတယျလို့ ကနြောျ မမွငျဘူး။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ ဒါကတော့ တရားရုံးရဲ့ အရှိနျသွဇာပိုငျးမှာပဲ ရှိတယျ။ သို့သောျ Debate, Argument တော့ ရှိမယျ။ သို့သောျ ပွူနာ သိပျရှိပုံတော့ မရဘူး။ ဥပဒကွေောငျးအရကွည့ျတာ ဘယျမှာသှားပွူနာ ရှိလဲဆိုတော့ William Schabas, Christopher Staker တို့ဘကျက ထောကျပွတဲ့ Point က ဘာလဲဆိုရငျ Genocidal Intent - ရခိုငျပွညျနယျမှာ ရိုဟငျဂြာတှကေို ဆန့ျကငြျတဲ့ မုဒိမျးမှုတှေ ရှိတယျ၊ သတျဖွတျမှုတှေ ရှိတယျ၊ ရှာမီးရှို့တာတှေ ရှိတယျ။ သောငျးနဲ့ခြီပွီးတော့ ခုနှဈသောငျးကြောျ ထှကျသှားခဲ့ရတယျ။ အဲဒါတှကေို ကြူးလှနျတာဟာ Genocidal Intent ခေါျတဲ့ လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှုကို ကြူးလှနျတာ ရညျရှယျခကြျနဲ့ ကြူးလှနျတာ မဟုတျဘူးဆိုတဲ့ အဲဒီထောကျပွခကြျက တောျတောျကို အရေးကွီးတဲ့ ထောကျပွခကြျ ဖွဈတယျ။ သကျသပွေရတာလညျး တောျတောျခကျတယျ။ အဲဒီအပေါျမှာ အဓိကကန့ျကှကျတာ ဖွဈတယျ။ သို့သောျလဲပဲ အခုပွနျပွီးတော့ ခြပေရမယ့ျကိစ်စကတော့ ကနြောျ နားလညျတာကတော့ သူတို့ခပြေးထားတဲ့ Provisional Measures လို့ခေါျတဲ့ ကွားကာလ စီမံဆောငျရှကျရမယ့ျကိစ်စတှကေို ဘယျလောကျအထိ လိုကျနာသလဲဆိုတဲ့ပေါျမှာ ဆကျလကျစုံစမျးစဈဆေးသှားမယျ။ စီရငျပိုငျတဲ့ကိစ်စက တပိုငျးလို့ ကနြောျ နားလညျပါတယျ။
မေး ။ ။ ဦးအောငျထူးပွောတဲ့ Genocidal Intent ကို ဘယျလိုသကျသပွေကွမလဲ။ အဲဒီလူရဲ့ စိတျထဲမှာ ဒီလိုရှိခဲ့တယျ၊ မရှိခဲ့တယျဆိုတာကို ဘယျလိုသကျသပွေကွမလဲ။ အခုအခါမှာ မွနျမာနိုငျငံဘကျက အဲဒီတုနျးက စဈတပျက လုပျခဲ့တဲ့ Social Media တှမှောပါ ပိတျပငျထားတာ တှေ့ရတယျဆိုတော့ အဲဒီထဲမှာပါ လှုံဆောျတယျဆိုတဲ့ အထောကျအထားတှကေို ရှာပွီးတော့ ပွခငြျတဲ့သဘောလား။ အဲဒီလိုပွလို့ ရနိုငျမလား။ Intent ကို သကျသပွေဖို့။
ဖွေ ။ ။ အဲဒါကတော့ မီဒီယာနဲ့တော့ မရနိုငျဘူး။ ဒီအရာက တောျတောျလေးကို သကျသပွေဖို့ ခကျတယျ။ ဘယျလိုလဲဆိုကွတော့ ဥပမာ သူတို့အဖှဲ့အစညျးကွားထဲမှာ အခငြျးခငြျးထုတျပွနျထားတဲ့ ညှှနျကွားခကြျလို၊ အမိန့ျလို ရှိသလား။ ဆိုကွပါစို့။ ရိုဟငျဂြာတှကေို လူမြိုးအလိုကျ မရှိသင့ျတော့တဲ့အတှကျ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ လူမြိုးတှကေို သုတျသငျရှငျးလငျးတော့ အနအေထားမြိုးကို စာနဲ့ပနေဲ့ ညှှနျကွားထားတဲ့ ထုတျပွနျခကြျတှေ ရှိသလား။ အဲဒါမြိုးက သိပျကောငျးတဲ့ သကျသခေံခကြျပေါ့။ ဒါပမေဲ့ အဲဒါမြိုးရဖို့ သိပျခကျတယျ။ အဲဒီတော့ တရားရုံးကတော့ တရားရုံးအခွခေံဘကျက စဉျးစားမှာပဲ။ ဆိုတော့ သကျသခေံ အထောကျအထား မခိုငျလုံဘူးဆိုရငျတော့လဲ ပယျခသြှားနိုငျတယျ။ အဲဒီလို ဂမျဘီယာဘကျက တရားစှဲတာကို ပယျခသြှားနိုငျတယျဆိုရငျ မွနျမာဘကျက နိုငျတာပဲ။ မွနျမာဘကျက နိုငျခွငျးက ဘာဖွဈသှားလဲဆိုရငျ အခုလောလောဆယျအရပွောရငျ စဈကောငျစီ နိုငျတာပဲ။ အဲဒီတော့ စဈကောငျစီက ရိုဟငျဂြာတှပေေါျ ဒီလောကျထိ ရကျရကျစကျစကျ ကြူးလှနျတာတောငျကို ကွည့ျပါလား၊ ကမ်ဘာ့တရားရုံးကတောငျမှ ပယျခလြိုကျပွီဆိုတဲ့အခါမှာ စဈကောငျစီက အငျမတနျကွောကျစရာကောငျးလှတဲ့ လူသတျလကျနကျကွီး ဆကျရသှားတဲ့သဘော သကျရောကျသှားပါတယျ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အခုစဈကောငျစီ အာဏာသိမျးပွီးတဲ့နောကျမှ ကြူးလှနျတဲ့ကိစ်စတှကေ အခုစဈဆေးတဲ့ အမှုနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ အကြုံးဝငျနိုငျပါသလား။ အဲဒါတှနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ထည့ျစှဲလို့ ရနိုငျပါသလား။
ဖွေ ။ ။ မဖွဈနိုငျဘူး။ အဲဒါနဲ့ ဆကျစပျနိုငျတာက ICJ မဟုတျဘူး။ ICC နိုငျငံတကာရာဇဝတျတရားရုံးနဲ့ ဆကျစပျလို့ ရနိုငျတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ ICJ က Genocide ကိုပဲ သှားရမှာ။ ဆိုတော့ အခုနပွောတဲ့ ရိုဟငျဂြာတှအေပေါျ သီးသန့ျကြူးလှနျတဲ့ဟာတှကေိုတောငျ Genocidal Intent လို့ပွောတဲ့ ရညျရှယျခကြျကို သကျသပွေဖို့ သိပျခကျနတေဲ့အခါမှာ စဈအာဏာသိမျးပွီး ဒီဘကျခတျေမှာပေါျတဲ့ဟာတှကေို Genocidal Intent နဲ့ သကျသပွေဖို့က မဖွဈနိုငျလောကျအောငျ ခကျတယျ။ ဒါကွောင့ျ အကြုံးဝငျခငြျ ဝငျဖို့ရှိတာက War Crimes ဖွဈနိုငျတယျ။ Crimes against Humanity လို့ခေါျတဲ့ လူသားဆန့ျကငြျမှု ဖွဈနိုငျတယျ။ စဈရာဇဝတျမှု ဖွဈနိုငျတယျ။ ဒါကွောင့ျ ICJ နဲ့တော့ မဆိုငျဘူး။ ဆိုငျခငြျဆိုငျရငျ ဆကျစပျလို့ရတာက ICC နဲ့ ဖွဈနိုငျပါတယျ။
မေး ။ ။ ဒီနရောမှာ ICJ ရဲ့ အမှုသညျတှကေတော့ နိုငျငံတှေ - State တှေ။ ICC ကွတော့ ပုဂ်ဂိုလျတဦးခငြျး Individual တို့ အဖှဲ့အစညျးတို့ကိုလညျး စှဲလို့ရပါတယျလို့ ထငျပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ ဟုတျတယျ။ မှနျတယျ။ သို့သောျ နိုငျငံသားဥပဒဖွေဈတဲ့ Montevideo Convention Article (1) က နိုငျငံရဲ့ အငျ်ဂါရပျ (၄) ရပျ ရှိတယျ။ လူထု ရှိရမယျ။ နယျမွေ ရှိရမယျ။ အစိုးရ ရှိရမယျ။ ပွီးနောကျ နိုငျငံတကာနဲ့ ဆကျစပျနိုငျမှု ရှိရမယျ။ အဲဒီ (၄) ခကြျကို အခုလောလောဆယျ ICJ မှာ ရငျဆိုငျနတေဲ့ NUG ဘကျက အစိုးရကို ပို focus လုပျရမယျ။ အဓိကအားဖွင့ျတော့ အစိုးရနရောမှာ အတငျးယူထားတဲ့ ၂၀၀၈ ဖှဲ့စညျးပုံအောကျမှာလညျး အဓိကယူထားတဲ့ စဈကောငျစီကို ဖှင့ျဆိုပွီးတော့မှ ICJ မှာ ရငျဆိုငျမယျဆိုရငျတော့ ပိုအကြိုးရှိမယျလို့ ယူဆပါတယျ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အခု NUG က မွနျမာနိုငျငံကို သူတို့က ကိုယျစားပွုခှင့ျ ရဖို့အတှကျ ICJ မှာ လြေြာကျထားတယျဆိုတာ တှေ့ရပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့ သတငျးကွားရတဲ့အတိုငျးကတော့ ICJ ကတော့ နယျသာလနျနဲ့ ဘယျလျဂြီယနျ နှဈနိုငျငံ ပူးတှဲယူထားတဲ့ မွနျမာစဈကောငျစီကို သစ်စာခံတဲ့ သံအမတျကွီးနဲ့ ဆကျသှယျနတေယျလို့သာ ကွားရပါတယျ။ ဆိုတော့ ဒါကတော့ ကနြောျတို့ သတငျးကွားတဲ့အတိုငျးပေါ့။ ဥပဒအေကွောငျးအရ NUG က မွနျမာနိုငျငံကို ကိုယျစားပွုခှင့ျ ရနိုငျပွီလား။ စောစောက ဦးအောငျထူးပွောတဲ့ State ရဲ့ အဓိပ်ပါယျဖှင့ျဆိုခကြျ လေးခကြျနဲ့ NUG ကိုကျညီမှု ရှိပါသလား။ အဲဒါကိုလဲ အကမြျးမဉြျးလေး သုံးသပျပါအုံး။
ဖွေ ။ ။ စဈကောငျစီကို သစ်စာခံတဲ့ သံရုံးနဲ့ ဆကျသှယျတာမြိုးကတော့ NUG လညျး ကန့ျကှကျထားပါတယျ။ ဆကျလညျးကန့ျကှကျခှင့ျ ရှိတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ ICJ ကလညျး Peremptory Norms of International Law မူကို လိုကျနာကငြ့ျသုံးဖို့ တာဝနျရှိတယျ။ ဆိုလိုခငြျတာက ICJ ကိုယျတိုငျက နိုငျငံတကာအဆင့ျရှိတဲ့ ပွဈမှုတှေ ကြူးလှနျထားတဲ့ ပုဂ်ဂိုလျတှကေို အရေးယူဆောငျရှကျဖို့အတှကျ သူ့မှာ တာဝနျရှိတယျ။ အဲဒီဘကျကနေ နိုငျငံတကာအဆင့ျရှိတဲ့ ပွဈမှုကွီးတှေ ကြူးလှနျကွောငျး ပေါျလှှငျထငျရှားနတေဲ့ စဈကောငျစီကို နိုငျငံကိုယျစား ခုခံခှင့ျပေးမယျဆိုတာ ICJ ကိုယျတိုငျက အဲဒီမူကို ခြိုးဖောကျရာရောကျတယျ။ မွနျမာနိုငျငံကို ကိုယျစားပွုပွီးတော့ NUG က သှားရောကျခုခံခှင့ျ ရှိသင့ျ၊ မရှိသင့ျနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ NUG က ဘယျလိုခဉြျးကပျမလဲဆိုတာနဲ့ ဆိုငျမယျ။ NUG က အရငျတုနျးက NLD အစိုးရဟောငျး ခဉြျးကပျပုံမြိုးကို ပွောငျးဖို့လိုပါတယျ။ အခုလုပျဆောငျခကြျတှကေ NUG ရဲ့ ခဉြျးကပျမှုတှကေ တောျတောျကောငျးနပွေီ။ ဥပမာ သူတို့မှာ တရားဝငျအခွခေံ သူတို့မှာ ဘာကွောင့ျရှိတယျ။ ဦးကြောျမိုးထှနျးက ဘာကွောင့ျ ကုလသမဂ်ဂ အထှထှေညေီလာခံက ဆကျလကျလကျခံထားတယျဆိုတာကို အခွခေံပွီးတော့ ခဉြျးကပျခကြျတှကေ ကောငျးနပွေီ။ သို့သောျ အဲဒီမှာ နှဈပိုငျး ရှိဖို့ လိုပါတယျ။ တပိုငျးက ဘာလဲဆိုတော့ Merits of the Claim လို့ခေါျတဲ့ Genocidal Intent နဲ့ ကြူးလှနျတာမြိုးဆိုတဲ့ ကိစ်စရပျမြိုးတှကေို သူတို့ဘကျက ပွနျလညျသုံးသပျပွီးတော့ ဆိုလိုခငြျတာက NLD လကျထကျက သှားနတေဲ့ ခုခံလမျးကွောငျးကို ပွောငျးပွနျပွနျပွောငျးလိုကျဖို့ လိုတယျ။ နောကျတခုက စဈကောငျစီကို ကြောျနိုငျဖို့အတှကျ အရေးကွီးဆုံးက ရခိုငျတပျတောျအခနျးကဏ်ဍကို တငျပေးလိုကျဖို့ လိုတယျ။ ဆိုလိုခငြျတာက NUG နဲ့ ULAA နဲ့ ပူးပေါငျးနိုငျမှသာ ပိုပွီးတော့ ရငျဆိုငျသှားမယျဆိုတဲ့ဟာမြိုးကို တိတိကကြြ တရားရုံးမှာ တငျပွနိုငျမယျဆိုရငျ စဈကောငျစီအနနေဲ့ ခုခံခြပေနိုငျခှင့ျက အတောျနညျးသှားမယျလို့ သုံးသပျပါတယျ။ အဲဒါသခြောတယျ။
မေး ။ ။ ဆိုလိုတဲ့သဘောက အခုဆကျလကျပွီးတော့ Genocide ဖွဈလာနိုငျမယ့ျ အလားအလာတှကေို အကုနျလုံးထိနျးခြုပျထားရမယျ။ မဖွဈစအေောငျ လုပျပေးရမယျဆိုတဲ့ ကိစ်စ ပါပါတယျ။ အဲဒီကိစ်စကို စောစောက စဈကောငျစီက လုပျနိုငျခြေ မရှိဘူးဆိုတဲ့ သဘောပေါ့။ NUG, ULAA တို့က လုပျနိုငျတယျပေါ့။ အခုလောလောဆယျ စဈကောငျစီက မကာကှယျနိုငျဘူးပေါ့။
ဖွေ ။ ။ ဆိုလိုတာက အခု ကနြောျတို့ Provisional Measures မှာ ကွားကာလစီမံဆောငျရှကျခကြျထဲမှာ အခကြျ (၄) ခကြျ ခပြေးထားတယျ။ အဲဒီအခကြျ (၄) ခကြျကို တကယျတမျး ဖောျဆောငျနိုငျတဲ့ အခွအေနကေ စဈကောငျစီမှာ မရှိဘူး။ သူတို့ နှဈဖှဲ့မှာ ရှိတယျ။
မေး ။ ။ သူတို့ဘကျက စှဲဆိုတဲ့အထဲမှာ Reparation လြောျကွေးပေးရမယျဆိုတဲ့ အခကြျလညျး ပါပါတယျ။ ဆိုတော့ သူတို့ရဲ့ ကန့ျကှကျထားတဲ့ ကိစ်စတှကေို NUG ဘကျက ရုတျသိမျးခွငျးသညျ မွနျမာနိုငျငံဟာ Genocide ကြူးလှနျတယျဆိုတာကို ဝနျခံရာ ရောကျသှားမလား။ နိုငျငံအနနေဲ့။
ဖွေ ။ ။ နိုငျငံအနနေဲ့ ကြူးလှနျတဲ့သဘော သကျရောကျသှားလိမ့ျမယျ။ ဒါကို အားလုံးသိထားပွီသား ဖွဈတယျ။ ဘယျနိုငျငံအနနေဲ့ ကြူးလှနျတယျဆိုသောျငွားလဲ လကျတှေ့မှာ စဈကောငျစီက ကြူးလှနျနတေယျဆိုတာကို တကမ်ဘာလုံး သိနတောပဲ။ အဲဒီတော့ Formal က အဲဒီလို ဖွဈသှားနိုငျတယျ။ ဒါကတော့ မတတျနိုငျဘူး၊ ဖွဈခဲ့တဲ့ ကိစ်စကို တာဝနျခံရတာ။ သို့သောျလဲပဲ အနှဈသာရအားဖွင့ျတော့ ဘယျသူကွောင့ျ ဒီလိုဖွဈသှားတယျဆိုတဲ့ဟာက ကမ်ဘာမှာ ပေါျအောငျလုပျလို့ရတယျ။ လုပျလညျးလုပျသင့ျတယျ။ ဆကျလုပျသှားရငျလဲ ပွူနာ မရှိလောကျဘူးလို့ ကနြောျ ယူဆပါတယျ။
