မြန်မာနိုင်ငံမှာ ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု (ဂျီနိုဆိုက်) ဆိုတဲ့ ဂမ်ဘီယာရဲ့ စွဲချက်ကို ICJ တရားရုံးက စစ်ဆေးကြားနာသွားမယ့်အချိန်ဟာ လေးနှစ် လောက်ကြာနိုင်ပြီး စစ်တပ်ရဲ့ ရက်စက်ကျူးလွန်မှုတွေကို ကိုယ်တိုင်ကြုံတွေ့ခဲ့ရတဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေ တရားရုံးရှေ့မှောက် ထွက်ဆိုလာနိုင်ချေရှိတယ်လို့ နိုင်ငံတကာ ဥပဒေပညာရှင်က ပြောဆိုလိုက်ပါတယ်။
ICJ ရဲ့ တရားစီရင်ပိုင်ခွင့်ကို မြန်မာဘက်က ကန့်ကွက်ချက် ရှုံးနိမ့်ခဲ့ပြီးနောက် ဆက်လက်ဖြစ်နိုင်ချေအလားအလာ၊ စစ်ကောင်စီဘက်က လူမျိုးသုဉ်းသတ်ဖြတ်မှုစွပ်စွဲချက်အမှုကို ဘယ်လိုဆက်လက်ရင်ဆိုင်သွားမလဲ။ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ NUG ရဲ့ အခန်းကဏ္ဍကော ဘယ်လိုရှိနိုင်မလဲ စတဲ့ သုံးသပ်ချက်တွေကို မအင်ကြင်းနိုင်က စုစည်းတင်ပြမှာပါ။
နယ်သာလန်နိုင်ငံ the Hague မြို့အခြေစိုက် ICJ ကုလသမဂ္ဂနိုင်ငံတကာတရားရုံးမှာ ဇူလိုင်လ ၂၂ ရက်နေ့က မြန်မာရဲ့ ကနဦးကန့်ကွက်ချက် လေးချက်စလုံးကို ပယ်ချခဲ့တာပါ။ ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု (ဂျီနိုဆိုက်) ဆိုတဲ့ ဂမ်ဘီယာရဲ့ စွဲချက်ကို ICJ တရားရုံးအနေနဲ့ စီရင်ပိုင်ခွင့်မရှိဘူးဆိုပြီး မြန်မာရဲ့ ကန့်ကွက်လျှောက်ထားချက်အပေါ်မှာ စီရင်ချက်ချဖို့ အချိန် သုံးနှစ်ကြာခဲ့ပါတယ်။
မြန်မာရဲ့ ကန့်ကွက်ချက် လေးချက်လုံးကို ပယ်ချခဲ့တဲ့ ICJ တရားသူကြီးတွေထဲမှာ မြန်မာဘက်က အဆိုပြုထားတဲ့ တရားသူကြီးတောင် ပါဝင်တယ်လို့ နိုင်ငံတကာ ဥပဒေပညာရှင် Michael Becker က ပြောပါတယ်။ လေးချက်စလုံးပယ်ခဲ့တဲ့အထဲမှာ စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းတဲ့ အချက် နှစ်ချက်ရှိတယ်လို့ သူက အခုလိုပြောပါတယ်။
"ဗွီအိုအေ ပရိသတ်တွေအနေနဲ့ မှတ်မိကြမှာပါ။ မြန်မာရဲ့ကန့်ကွက်ချက် တချက်ကတော့ ဂမ်ဘီယာဟာ OIC ရဲ့ ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ်ဆောင်ရွက်ခဲ့တယ်ဆိုတဲ့အချက်ပါ။ OIC အစ္စလမ်မစ်နိုင်ငံများပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးအဖွဲ့ဆိုတာ အစိုးရအချင်းချင်းညှိုနှိုင်းဆောင်ရွက်နေတဲ့အဖွဲ့အစည်းဖြစ်ပြီးတော့ ဒါနဲ့ ပတ်သက်လို့ အငြင်းပွားစရာမရှိပါဘူး။ ဂမ်ဘီယာရဲ့ တရားစွဲဆိုမှုမှာ OIC က ပံ့ပိုးကူညီနေတာ၊ ရန်ပုံငွေထောက်ပံ့နေတာ အမှန်ပါပဲ။ ဒါပေမယ့် မြန်မာရဲ့ ကန့်ကွက်ချက်က ဂမ်ဘီယာဟာ OIC ရဲ့ proxy ကြားခံဆောင်ရွက်ပေးနေတာဖြစ်ပြီးတော့ အမှုမှာ အမှန်တကယ်လျှောက်ထားတဲ့ နိုင်ငံမဟုတ်တာကြောင့် တရားစီရင်ပိုင်ခွင့်မရှိဘူးလို့ မြန်မာက ကန့်ကွက်ခဲ့တာပါ။ ဒါပေမယ့် ICJ က အရင်နှစ်ပေါင်းကြာမြင့်စွာကတည်းက ရှိခဲ့တဲ့ တရားရုံးရဲ့ ရပ်တည်ချက်ကို ထပ်မံအတည်ပြုလိုက်ပါတယ်။ ဒါကတော့ တရားသူကြီးအားလုံးဟာ ဒီကန့်ကွက်ချက်ကို ပယ်ချခဲ့တာပါ။ တရားရုံးအနေနဲ့ နိုင်ငံတနိုင်ငံရဲ့ တရားစွဲဆိုအမှုဖွင့်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ချက်နောက်ကွယ်က တွန်းအားတွေ၊ ပံ့ပိုးမှုတွေကို စိတ်မဝင်စားဘူးဆိုတာကို ပြလိုက်တာပါ။ ဒီနေရာမှာ အကြောင်းအရာအားလုံးဟာ ကိုယ်ပိုင်အချုပ်အခြာအာဏာရှိတဲ့ ဂမ်ဘီယာအနေနဲ့ ကျင့်ဝတ်အတိုင်း ဒီအမှုကို ICJ ကို စွဲတင်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။"
Michael Becker ဟာ ICJ နိုင်ငံတကာတရားရုံးမှာ ၂၀၁၀- ၂၀၁၄ခုနှစ်ထိ လက်ထောက် ဥပဒေအရာရှိအဖြစ် လေးနှစ်ကြာလုပ်ခဲ့သူဖြစ်ပြီး မြန်မာကို အခြားနိုင်ငံတနိုင်ငံက လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်မှုဆိုင်ရာ သဘောတူစာချုပ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး ICJ တရားရုံးမှာ အမှုဖွင့်တရားစွဲနိုင်တဲ့ အလားအလာဆိုတဲ့ ခေါင်းစဉ်နဲ့ စာတမ်းကို ၂၀၁၈ ခုနှစ်က ရေးသားပြုစုခဲ့သူလည်းဖြစ်ပါတယ်။
ICJ တရားသူကြီး ၁၆ ဦးရှိရာမှာ တရုတ် တရားသူကြီး Xue (ရှုအက်) တယောက်ပဲ ထောက်ခံခဲ့တဲ့ မြန်မာရဲ့ ကန့်ကွက်ချက်တချက်နဲ့ပတ်သက်လို့လည်း Michael Becker ကအခုလိုပြောပါတယ်။
" မြန်မာအနေနဲ့ နောက်ထပ် ကန့်ကွက်ခဲ့တဲ့ အချက်တခုကို အကျဉ်းချုံးပြောရရင် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုကျူးလွန်တယ်ဆိုတဲ့ စွပ်စွဲချက်မှာ ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံဟာ တိုက်ရိုက် ထိခိုက်ဒဏ်ရာရတာ ဒါမှမဟုတ် နစ်နာတဲ့ နိုင်ငံမဟုတ်ဘူးလို့ မြန်မာဘက်က ချေပတာရှိပါတယ်။ မြန်မာဘက်က ရှေ့နေတွေက ထောက်ပြချက်က ကိုယ်တိုင်ခံရသူမဟုတ်ပဲ ဂမ်ဘီယာက တရားစွဲဆိုခွင့်မရှိဘူးဆိုတဲ့ အချက်ပါ။ ဒါကိုလည်း တရားရုံးက ပယ်ချခဲ့ပါတယ်။ ဂမ်ဘီယာအနေနဲ့ မြန်မာဘက်ကပြောသလို တနည်းနည်းနဲ့ သူတို့ကို အထူးထိခိုက်တယ်ဆိုတာ ပြသဖို့ မလိုဘူးဆိုတာကို တရားရုံးက ဆုံးဖြတ်ခဲ့တာပါ။ ဒါအပြင် ICJ တရားရုံးက အကြောင်းပြချက်ပေးခဲ့တာက ဂျီနိုဆိုက် ကွန်ဗန်ရှင်း စာချုပ်မှာ ပါဝင်တဲ့ နိုင်ငံအားလုံးအနေနဲ့ လက်မှတ်ရေးထိုးထားတဲ့ အချက်တွေအတိုင်း ကြိုးပမ်းလိုက်နာဖို့ ဘုံအကျိုးစီးပွားကို ဖန်တီးပေးထားတာဖြစ်ပြီး ဂမ်ဘီယာလို လက်မှတ်ရေးထိုးထားတဲ့ နိုင်ငံတနိုင်ငံအနေနဲ့ ကြိုးပမ်းခွင့်ရှိနေတာဖြစ်ပါတယ်။ လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုကာကွယ်ရေး သဘောတူစာချုပ်ပါ စည်းမည်းစည်းကမ်းချက်တွေနဲ့အညီ မြန်မာကို စွဲဆိုတဲ့အမှုကို ICJ ကို တင်သွင်းခဲ့တာဖြစ်တယ်လို့ တရားရုံးက ဆုံးဖြတ်ခဲ့တာပါ။ ဒီအချက်ကို တရားသူကြီး ၁၆ ဦးထဲက ၁၅ ဦးက ထောက်ခံခဲ့ပြီး ကန့်ကွက်မဲပေးခဲ့သူတဦးကတော့ တရုတ်နိုင်ငံက တရားသူကြီး Xue (ရှုအက်)ဖြစ်ပါတယ်။"
ဒါဆိုရင် ဂမ်ဘီယာက စွဲတင်ထားတဲ့အမှုကို ICJ ဆက်ပြီး စစ်ဆေးသွားမယ့်ကိစ္စမှာ ဘာတွေဆက်ဖြစ်လာမလဲ။ ICJ တရားရုံးက လာမယ့်နှစ် ၂၀၂၃ ဧပြီလ ၂၄ ရက်နေ့ နောက်ဆုံးရက်အဖြစ်သတ်မှတ်ပြီး မြန်မာအနေနဲ့ ပြန်လည်ချေပလျှောက်လှဲချက်တင်သွင်းဖို့ အမိန့်ချမှတ်ထားပါတယ်။
တကယ်လို့ မြန်မာစစ်ကောင်စီဘက်က သတ်မှတ်ထားတဲ့အတိုင်း နောင်နှစ်ဧပြီမှာ ခုခံချေပချက်တွေကို တင်သွင်းမယ်ဆိုရင် နောက်တဆင့်အနေနဲ့ ICJ တရားရုံးလုပ်ထုံးလုပ်နည်းအတိုင်း ဒုတိယ အကျော့ ခုခံချေပချက်တွေကို တင်သွင်းဖို့ အမိန့်ချမှတ်မှာဖြစ်တယ်လို့ Micheal Backer ကပြောပါတယ်။ ၂၀၂၄ ခုနှစ်လောက်မှာ ဂမ်ဘီယာနဲ့ မြန်မာနှစ်ဘက် တရားရုံးရှေ့မှောက် ဘယ်အချိန်မှာ အပြန်အလှန်ထွက်ဆိုရမလဲ ဆိုတာကို ICJ က ဆုံးဖြတ်ဖို့ရှိတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ အဲဒီနောက် ကြားနာစစ်ဆေးမှုကို စပြီးဆိုရင် ရိုဟင်ဂျာတွေကိုယ်တိုင် ICJ တရားရုံးရှေ့မှောက် ထွက်ဆိုလာနိုင်ဖို့ရှိသလို ရိုဟင်ဂျာအဖွဲ့အစည်း၊ ကိုယ်စားလှယ်တွေ၊ နောက် ကုလသမဂ္ဂကျွမ်းကျင်သူတချို့လည်း ထွက်ဆိုလာတာကို တွေ့ကြရဖို့ရှိတယ်လို့ Micheal Backer ကဆိုပါတယ်။
မြန်မာအပေါ် ဂျီနိုဆိုက်စွဲချက်ကို စီရင်ချက်ချဖို့ ICJ ကပြင်ဆင်မယ့် အချိန်ကိုမေးကြည့်တော့ Michael Becker က အခုလိုပြောပါတယ်။
"တရားရုံးက နှစ်ဘက် အပြန်အလှန်လျှောက်ထားချက်တွေကို ကြားနာပြီးပြီဆိုရင် အပြီးသတ်ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ဖို့ ရှစ်လ ဒါမှမဟုတ် ကိုးလ အချိန် ယူမှာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီတော့ တရားမျှတမှုရဖို့အတွက် အချိန်အကြာကြီးကတည်းက စောင့်နေရသူတွေအဖို့တော့ ICJ တရားရုံးဆောင်ရွက်မှုဟာ အချိန်အတော်ကြာတယ်လို့ ထင်ကြမှာပါ။ တဖက်မှာလည်း ဒီအစီအစဉ်တွေအားလုံးက မြန်မာဘက်က တလျှောက်လုံးပါဝင်မယ်လို့ ယူဆတွက်ချက်ထားတာဖြစ်ပါတယ်။"
ဒါဆိုရင် ICJ တရားရုံးမှာ မြန်မာဘက်က ဆက်ပြီး ရင်ဆိုင်သွားဖို့ရှိမရှိ စစ်ကောင်စီကရော ဘယ်လိုရှိမလဲ။ ပြောခွင့်ရ ဗိုလ်ချုပ်ဇော်မင်းထွန်း က အခုလို တုံ့ပြန်ထားပါတယ်။
" ယတိပြတ်ပြောဖို့ ခက်ခဲပါသေးတယ်။ ICJ နဲ့ ပတ်သက်လို့အခုလက်ရှိ ကျနော်တို့ လုပ်ဆောင်နေတာကတော့ ဆက်လုပ်ရမယ့်ကိစ္စတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ အချက်အလက်စုဆောင်းတာတွေ၊ သတင်းစုဆောင်းတာတွေ ဒါတွေကိုတော့ သက်ဆိုင်ရာကော်မတီတွေ လုပ်ဆောင်နေပါတယ်။"
မြန်မာစစ်ကောင်စီက ပါဝင်မှုမရှိဘူးဆိုရင် တရားစီရင်ရေး ပုံစံက ဘယ်လိုဖြစ်လာမလဲဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်လို့ Michael Becker က အခုလို သုံးသပ်ပါတယ်။
"အရင်တုန်းက ဒီလိုမျိုးအလားတူအဖြစ်မျိုးတွေရှိခဲ့ပါတယ်။ မြန်မာလိုပဲ ICJ ရဲ့ တရားစီရင်ပိုင်ခွင့်ကို စိန်ခေါ်တဲ့အဆင့်မှာ အရေးနိမ့်သွားတဲ့ နိုင်ငံတွေဟာ ICJ ရဲ့နောက်ထပ်တရားစီရင်ရေးအဆင့်တွေမှာ ဆက်ပြီးပါဝင်ခြင်းမရှိတော့ပါဘူး။ ICJ မှာ အမှုကို ဆက်ပြီးမရင်ဆိုင်တော့ပါဘူး။ ဒါကြောင့် မြန်မာဘက်က ဆက်ပြီး မပါတော့တဲ့အခြေအနေလည်းဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီအခြေအနေဟာ ICJ က ဆက်ပြီးစီရင်သွားမယ်အမှုကိုတော့ ရပ်တန့်သွားစေမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ နောက်ပြီး မြန်မာက ထွက်သွားလို့ ဂမ်ဘီယာက ဂျီနိုဆိုက်အမှုမှာ အလိုအလျောက်နိုင်သွားပြီဆိုတာမျိုးလည်း ဖြစ်လာမှာမဟုတ်ပါဘူး။"
တဖက်မှာလည်း ဂမ်ဘီယာဘက်မှာ ဂျီနိုဆိုက်အမှုအတွက် တရားရုံးမှာ သက်သေအထောက်အထားတွေ ဆက်ပြီး တင်ပြတဲ့နေရာမှာ စိန်ခေါ်မှုတွေအများကြီးရှိတယ်လို့ Michael Becker က မြင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့်တရားဥပဒေဆိုင်ရာ အငြင်းပွားမှုထက် ဖြစ်ရပ်မှန်မမှန်ဆိုတဲ့ အချက်ကို အငြင်းပွားတဲ့ ဒီလိုအမှုကိစ္စမျိုးမှာ မြန်မာဘက်က လာရောက်ခုခံချေပတာမျိုးမလုပ်ဘူးဆိုရင် ဂမ်ဘီယာအတွက် အမှန်တကယ် အကျိုးအမြတ်ဖြစ်မယ်လို့ သူက ဆိုပါတယ်။
ရိုဟင်ဂျာတွေဘက်ကတော့ ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံရဲ့ အကျိုးဆောင်ရှေ့နေအဖွဲ့နဲ့ အနီးကပ် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက် သွားမှာဖြစ်တယ်လို့ ဗြိတိန်အခြေစိုက် မြန်မာရိုဟင်ဂျာများအဖွဲ့ ဥက္ကဌ ဦးထွန်းခင်က ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
" အခုဆိုရင် ယူကေအစိုးရက ဂမ်ဘီယာက စွဲထားတဲ့ လူမျိုးတုံးအမှုမှာ လိုက်ပါလာပြီ။ ဂျာမနီလည်း ပါလာပြီ။ အဲလို ကမ္ဘာမှာရှိနေတဲ့ ကျန်တဲ့အင်အားကြီးနိုင်ငံတွေ လိုက်ပါလာဖို့ ကျနော်တို့ ရိုဟင်ဂျာတွေ ကြိုးပမ်းနေပါတယ်။ နောက်ပြီးတော့ ဒီအမှုမှာ ရိုဟင်ဂျာတွေကိုယ်တိုင် ထွက်ဆိုလာဖို့ ရှိမယ်။ နောက် စစ်သားတွေလည်းရှိမယ်။ တခြားနည်းလမ်းတွေနဲ့ ထွက်ဆိုပေးနိုင်အောင် ဒီအမှုမှာ မြန်မာအစိုးရက ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ ရိုဟင်ဂျာတွေကို လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုလုပ်ခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ သက်သေထွက်ဆိုမှုတွေရှိလာနိုင်အောင် ဂမ်ဘီယာရဲ့ ရှေ့နေအဖွဲ့နဲ့ ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်နေပါတယ်။"
တဖက်မှာလည်း ICJ တရားရုံးရဲ့ စီရင်မှုက နိုင်ငံတကာရေးရာတွေမှာ အငြင်းပွားနေတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံကို ဘယ်သူတရားဝင်ကိုယ်စားပြုသလဲဆိုတဲ့ အချက်ပေါ်မှာ သက်ရောက်မှုတွေ ရှိမလား။ Michael Becker ရဲ့အမြင်ကတော့-
"အတိုချုပ်ဖြေရမယ်ဆိုရင် သက်ရောက်မှုမရှိပါဘူး။ တရားရုံးအနေနဲ့ မြန်မာရဲ့ ပြည်တွင်းနိုင်ငံရေးအခြေအနေနဲ့ ပတ်သက်လို့ နည်းနည်းပါးပါးပြောခဲ့ဘူးတာရှိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် တရားစီရင်ရေးကိစ္စနဲ့တော့ တိုက်ရိုက်ပတ် မပတ်သက်ပါဘူး။ ဒါကြောင့် ဒီနေရာမှာ ထပ်ပြီး ထောက်ပြချင်တာက ICJ ဥက္ကဌ Joan E. DONOGHUE က ဖေဖေါ်ဝါရီလတုန်းက ကြားနာပွဲမှာ ပြောကြားခဲ့တဲ့ အချက်ပါ။ တရားရုံးရှေ့မှောက်လျှောက်လှဲချက်ပေးတဲ့ နိုင်ငံတွေအနေနဲ့ သီးသန့် အစိုးရဖြစ်စရာမလိုဘူး ဆိုတဲ့အချက်ပါ။ ဒါက တရားရုံးအနေနဲ့ ပြလိုက်တဲ့ အချက်ကတော့ မြန်မာနိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုထွက်ဆိုတဲ့ အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီအနေနဲ့ ICJ မှာ ထွက်ဆိုခြင်းအားဖြင့် နိုင်ငံရေးအရရော၊ တရားဝင် မှုရှိမရှိ ကိစ္စမှာရော ဘာမှ ထူးထူးခြားခြားသက်ရောက်မှုမရှိဘူးဆိုတဲ့ အချက်ပါ။ ဂျီနိုဆိုက်ကျူးလွန်မှုရှိမရှိတဲ့ အမှုကိစ္စအပေါ်မှာ ကြားနာဆုံးဖြတ်ရမယ့် ICJ လုပ်ငန်းစဉ်မှာ အကန့်အသတ်တွေနဲ့ အလွန်ကို တိတိကျကျလုပ်ဆောင်ရမယ့် အခြေအနေရှိပါတယ်။ နောက်ပြီး ICJ တရားရုံးအနေနဲ့ တရားဝင် အစိုးရ ဟုတ်မဟုတ်ဆိုတဲ့ အသိအမှတ်ပြုပေးတဲ့ ယန္တရားလည်း မရှိပါဘူး။"
ICJ တရားရုံးမှာ မြန်မာနိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုခွင့် မရခဲ့တဲ့ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ NUG ရဲ့ အခန်းကဏ္ဍကရော ဂမ်ဘီယာက စွဲထားတဲ့ ဂျီနိုဆိုက်အမှုမှာ ဘယ်လို ပါဝင်ပတ်သက်လာနိုင်ဖို့ရှိမလဲ။ ဦးထွန်းခင်က အခုလို ပြောပါတယ်။
"NUG အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရအနေနဲ့ ICJ တရားရုံးမှာ သက်သေအဖြစ်ထွက်ဆိုနိုင်ခြေရှိတယ်ဆိုတာ ကျနော်တို့ သိထားတယ်။ ဒီအမှုမှာ ပါဝင်ပြီးတော့ သက်သေထွက်ဆိုခြင်းအားဖြင့် ကျနော်တို့နိုင်ငံမှာ ဒီစစ်တပ်က ရက်ရက်စက်စက်လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုကို လုပ်ခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ဟာမှာ အများကြီးအထောက်အကူဖြစ်မယ်။ ဒီလို တရားရေးမဏ္ဍိုင်မှာ အစိုးရတရပ်အနေနဲ့ ရှေ့ဆက်ပြီး ရပ်တည်အလုပ်လုပ်သွားတဲ့နေရာမှာ နိုင်ငံတကာအနေနဲ့လည်း ယုံကြည်မှုအများကြီးရှိလာမယ်လို့ ကျနော်ပြောချင်တယ်။"
အခုလို ICJ က မြန်မာအပေါ် ဂျီနိုဆိုက် စွဲချက်ကို လက်ခံလိုက်ချိန်မှာပဲ ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်း က ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် နောက်ထပ် လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှုမဖြစ်အောင် အကာအကွယ်ပေးဖို့ ICJ တရားရုံးက ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ဇန်နဝါရီမှာ ချမှတ်ထားတဲ့ Provisional measures ကြားဖြတ်အရေးယူ ဆောင်ရွက်ဖို့ အစီအစဉ် တွေ မြန်မာစစ်ကောင်စီဘက် က ဆက်လက်လိုက်နာရမယ့် တာဝန်ရှိနေပါတယ်။
----------------------
ICJ မှာ မွနျမာအမှု ရှေ့အလားအလာ ဥပဒရေေးရာ သုံးသပျခကြျ
မွနျမာနိုငျငံမှာ ရိုဟငျဂြာတှအေပေါျ လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှု (ဂြီနိုဆိုကျ) ဆိုတဲ့ ဂမျဘီယာရဲ့ စှဲခကြျကို ICJ တရားရုံးက စဈဆေးကွားနာသှားမယ့ျအခြိနျဟာ လေးနှဈ လောကျကွာနိုငျပွီး စဈတပျရဲ့ ရကျစကျကြူးလှနျမှုတှကေို ကိုယျတိုငျကွုံတှေ့ခဲ့ရတဲ့ ရိုဟငျဂြာတှေ တရားရုံးရှေ့မှောကျ ထှကျဆိုလာနိုငျခြရှေိတယျလို့ နိုငျငံတကာ ဥပဒပေညာရှငျက ပွောဆိုလိုကျပါတယျ။
ICJ ရဲ့ တရားစီရငျပိုငျခှင့ျကို မွနျမာဘကျက ကန့ျကှကျခကြျ ရှုံးနိမ့ျခဲ့ပွီးနောကျ ဆကျလကျဖွဈနိုငျခြအေလားအလာ၊ စဈကောငျစီဘကျက လူမြိုးသုဉျးသတျဖွတျမှုစှပျစှဲခကြျအမှုကို ဘယျလိုဆကျလကျရငျဆိုငျသှားမလဲ။ အမြိုးသားညီညှတျရေးအစိုးရ NUG ရဲ့ အခနျးကဏ်ဍကော ဘယျလိုရှိနိုငျမလဲ စတဲ့ သုံးသပျခကြျတှကေို မအငျကွငျးနိုငျက စုစညျးတငျပွမှာပါ။
နယျသာလနျနိုငျငံ the Hague မွို့အခွစေိုကျ ICJ ကုလသမဂ်ဂနိုငျငံတကာတရားရုံးမှာ ဇူလိုငျလ ၂၂ ရကျနေ့က မွနျမာရဲ့ ကနဦးကန့ျကှကျခကြျ လေးခကြျစလုံးကို ပယျခခြဲ့တာပါ။ ရိုဟငျဂြာတှအေပေါျ လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှု (ဂြီနိုဆိုကျ) ဆိုတဲ့ ဂမျဘီယာရဲ့ စှဲခကြျကို ICJ တရားရုံးအနနေဲ့ စီရငျပိုငျခှင့ျမရှိဘူးဆိုပွီး မွနျမာရဲ့ ကန့ျကှကျလြှောကျထားခကြျအပေါျမှာ စီရငျခကြျခဖြို့ အခြိနျ သုံးနှဈကွာခဲ့ပါတယျ။
မွနျမာရဲ့ ကန့ျကှကျခကြျ လေးခကြျလုံးကို ပယျခခြဲ့တဲ့ ICJ တရားသူကွီးတှထေဲမှာ မွနျမာဘကျက အဆိုပွုထားတဲ့ တရားသူကွီးတောငျ ပါဝငျတယျလို့ နိုငျငံတကာ ဥပဒပေညာရှငျ Michael Becker က ပွောပါတယျ။ လေးခကြျစလုံးပယျခဲ့တဲ့အထဲမှာ စိတျဝငျစားစရာကောငျးတဲ့ အခကြျ နှဈခကြျရှိတယျလို့ သူက အခုလိုပွောပါတယျ။
"ဗှီအိုအေ ပရိသတျတှအေနနေဲ့ မှတျမိကွမှာပါ။ မွနျမာရဲ့ကန့ျကှကျခကြျ တခကြျကတော့ ဂမျဘီယာဟာ OIC ရဲ့ ကိုယျစားလှယျအဖွဈဆောငျရှကျခဲ့တယျဆိုတဲ့အခကြျပါ။ OIC အစ်စလမျမဈနိုငျငံမြားပူးပေါငျးဆောငျရှကျရေးအဖှဲ့ဆိုတာ အစိုးရအခငြျးခငြျးညှိုနှိုငျးဆောငျရှကျနတေဲ့အဖှဲ့အစညျးဖွဈပွီးတော့ ဒါနဲ့ ပတျသကျလို့ အငွငျးပှားစရာမရှိပါဘူး။ ဂမျဘီယာရဲ့ တရားစှဲဆိုမှုမှာ OIC က ပံ့ပိုးကူညီနတော၊ ရနျပုံငှထေောကျပံ့နတော အမှနျပါပဲ။ ဒါပမေယ့ျ မွနျမာရဲ့ ကန့ျကှကျခကြျက ဂမျဘီယာဟာ OIC ရဲ့ proxy ကွားခံဆောငျရှကျပေးနတောဖွဈပွီးတော့ အမှုမှာ အမှနျတကယျလြှောကျထားတဲ့ နိုငျငံမဟုတျတာကွောင့ျ တရားစီရငျပိုငျခှင့ျမရှိဘူးလို့ မွနျမာက ကန့ျကှကျခဲ့တာပါ။ ဒါပမေယ့ျ ICJ က အရငျနှဈပေါငျးကွာမွင့ျစှာကတညျးက ရှိခဲ့တဲ့ တရားရုံးရဲ့ ရပျတညျခကြျကို ထပျမံအတညျပွုလိုကျပါတယျ။ ဒါကတော့ တရားသူကွီးအားလုံးဟာ ဒီကန့ျကှကျခကြျကို ပယျခခြဲ့တာပါ။ တရားရုံးအနနေဲ့ နိုငျငံတနိုငျငံရဲ့ တရားစှဲဆိုအမှုဖှင့ျဖို့ ဆုံးဖွတျခကြျနောကျကှယျက တှနျးအားတှေ၊ ပံ့ပိုးမှုတှကေို စိတျမဝငျစားဘူးဆိုတာကို ပွလိုကျတာပါ။ ဒီနရောမှာ အကွောငျးအရာအားလုံးဟာ ကိုယျပိုငျအခြုပျအခွာအာဏာရှိတဲ့ ဂမျဘီယာအနနေဲ့ ကငြ့ျဝတျအတိုငျး ဒီအမှုကို ICJ ကို စှဲတငျဖို့ ဆုံးဖွတျခဲ့တာဖွဈပါတယျ။"
Michael Becker ဟာ ICJ နိုငျငံတကာတရားရုံးမှာ ၂၀၁၀- ၂၀၁၄ခုနှဈထိ လကျထောကျ ဥပဒအေရာရှိအဖွဈ လေးနှဈကွာလုပျခဲ့သူဖွဈပွီး မွနျမာကို အခွားနိုငျငံတနိုငျငံက လူမြိုးတုံး သတျဖွတျမှုဆိုငျရာ သဘောတူစာခြုပျနဲ့ပတျသကျပွီး ICJ တရားရုံးမှာ အမှုဖှင့ျတရားစှဲနိုငျတဲ့ အလားအလာဆိုတဲ့ ခေါငျးစဉျနဲ့ စာတမျးကို ၂၀၁၈ ခုနှဈက ရေးသားပွုစုခဲ့သူလညျးဖွဈပါတယျ။
ICJ တရားသူကွီး ၁၆ ဦးရှိရာမှာ တရုတျ တရားသူကွီး Xue (ရှုအကျ) တယောကျပဲ ထောကျခံခဲ့တဲ့ မွနျမာရဲ့ ကန့ျကှကျခကြျတခကြျနဲ့ပတျသကျလို့လညျး Michael Becker ကအခုလိုပွောပါတယျ။
" မွနျမာအနနေဲ့ နောကျထပျ ကန့ျကှကျခဲ့တဲ့ အခကြျတခုကို အကဉြျးခြုံးပွောရရငျ လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှုကြူးလှနျတယျဆိုတဲ့ စှပျစှဲခကြျမှာ ဂမျဘီယာနိုငျငံဟာ တိုကျရိုကျ ထိခိုကျဒဏျရာရတာ ဒါမှမဟုတျ နဈနာတဲ့ နိုငျငံမဟုတျဘူးလို့ မွနျမာဘကျက ခြပေတာရှိပါတယျ။ မွနျမာဘကျက ရှေ့နတှေကေ ထောကျပွခကြျက ကိုယျတိုငျခံရသူမဟုတျပဲ ဂမျဘီယာက တရားစှဲဆိုခှင့ျမရှိဘူးဆိုတဲ့ အခကြျပါ။ ဒါကိုလညျး တရားရုံးက ပယျခခြဲ့ပါတယျ။ ဂမျဘီယာအနနေဲ့ မွနျမာဘကျကပွောသလို တနညျးနညျးနဲ့ သူတို့ကို အထူးထိခိုကျတယျဆိုတာ ပွသဖို့ မလိုဘူးဆိုတာကို တရားရုံးက ဆုံးဖွတျခဲ့တာပါ။ ဒါအပွငျ ICJ တရားရုံးက အကွောငျးပွခကြျပေးခဲ့တာက ဂြီနိုဆိုကျ ကှနျဗနျရှငျး စာခြုပျမှာ ပါဝငျတဲ့ နိုငျငံအားလုံးအနနေဲ့ လကျမှတျရေးထိုးထားတဲ့ အခကြျတှအေတိုငျး ကွိုးပမျးလိုကျနာဖို့ ဘုံအကြိုးစီးပှားကို ဖနျတီးပေးထားတာဖွဈပွီး ဂမျဘီယာလို လကျမှတျရေးထိုးထားတဲ့ နိုငျငံတနိုငျငံအနနေဲ့ ကွိုးပမျးခှင့ျရှိနတောဖွဈပါတယျ။ လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှုကာကှယျရေး သဘောတူစာခြုပျပါ စညျးမညျးစညျးကမျးခကြျတှနေဲ့အညီ မွနျမာကို စှဲဆိုတဲ့အမှုကို ICJ ကို တငျသှငျးခဲ့တာဖွဈတယျလို့ တရားရုံးက ဆုံးဖွတျခဲ့တာပါ။ ဒီအခကြျကို တရားသူကွီး ၁၆ ဦးထဲက ၁၅ ဦးက ထောကျခံခဲ့ပွီး ကန့ျကှကျမဲပေးခဲ့သူတဦးကတော့ တရုတျနိုငျငံက တရားသူကွီး Xue (ရှုအကျ)ဖွဈပါတယျ။"
ဒါဆိုရငျ ဂမျဘီယာက စှဲတငျထားတဲ့အမှုကို ICJ ဆကျပွီး စဈဆေးသှားမယ့ျကိစ်စမှာ ဘာတှဆေကျဖွဈလာမလဲ။ ICJ တရားရုံးက လာမယ့ျနှဈ ၂၀၂၃ ဧပွီလ ၂၄ ရကျနေ့ နောကျဆုံးရကျအဖွဈသတျမှတျပွီး မွနျမာအနနေဲ့ ပွနျလညျခြပေလြှောကျလှဲခကြျတငျသှငျးဖို့ အမိန့ျခမြှတျထားပါတယျ။
တကယျလို့ မွနျမာစဈကောငျစီဘကျက သတျမှတျထားတဲ့အတိုငျး နောငျနှဈဧပွီမှာ ခုခံခြပေခကြျတှကေို တငျသှငျးမယျဆိုရငျ နောကျတဆင့ျအနနေဲ့ ICJ တရားရုံးလုပျထုံးလုပျနညျးအတိုငျး ဒုတိယ အကြော့ ခုခံခြပေခကြျတှကေို တငျသှငျးဖို့ အမိန့ျခမြှတျမှာဖွဈတယျလို့ Micheal Backer ကပွောပါတယျ။ ၂၀၂၄ ခုနှဈလောကျမှာ ဂမျဘီယာနဲ့ မွနျမာနှဈဘကျ တရားရုံးရှေ့မှောကျ ဘယျအခြိနျမှာ အပွနျအလှနျထှကျဆိုရမလဲ ဆိုတာကို ICJ က ဆုံးဖွတျဖို့ရှိတယျလို့ ဆိုပါတယျ။ အဲဒီနောကျ ကွားနာစဈဆေးမှုကို စပွီးဆိုရငျ ရိုဟငျဂြာတှကေိုယျတိုငျ ICJ တရားရုံးရှေ့မှောကျ ထှကျဆိုလာနိုငျဖို့ရှိသလို ရိုဟငျဂြာအဖှဲ့အစညျး၊ ကိုယျစားလှယျတှေ၊ နောကျ ကုလသမဂ်ဂကြှမျးကငြျသူတခြို့လညျး ထှကျဆိုလာတာကို တှေ့ကွရဖို့ရှိတယျလို့ Micheal Backer ကဆိုပါတယျ။
မွနျမာအပေါျ ဂြီနိုဆိုကျစှဲခကြျကို စီရငျခကြျခဖြို့ ICJ ကပွငျဆငျမယ့ျ အခြိနျကိုမေးကွည့ျတော့ Michael Becker က အခုလိုပွောပါတယျ။
"တရားရုံးက နှဈဘကျ အပွနျအလှနျလြှောကျထားခကြျတှကေို ကွားနာပွီးပွီဆိုရငျ အပွီးသတျဆုံးဖွတျခကြျခမြှတျဖို့ ရှဈလ ဒါမှမဟုတျ ကိုးလ အခြိနျ ယူမှာဖွဈပါတယျ။ ဒီတော့ တရားမြှတမှုရဖို့အတှကျ အခြိနျအကွာကွီးကတညျးက စောင့ျနရေသူတှအေဖို့တော့ ICJ တရားရုံးဆောငျရှကျမှုဟာ အခြိနျအတောျကွာတယျလို့ ထငျကွမှာပါ။ တဖကျမှာလညျး ဒီအစီအစဉျတှအေားလုံးက မွနျမာဘကျက တလြှောကျလုံးပါဝငျမယျလို့ ယူဆတှကျခကြျထားတာဖွဈပါတယျ။"
ဒါဆိုရငျ ICJ တရားရုံးမှာ မွနျမာဘကျက ဆကျပွီး ရငျဆိုငျသှားဖို့ရှိမရှိ စဈကောငျစီကရော ဘယျလိုရှိမလဲ။ ပွောခှင့ျရ ဗိုလျခြုပျဇောျမငျးထှနျး က အခုလို တုံ့ပွနျထားပါတယျ။
" ယတိပွတျပွောဖို့ ခကျခဲပါသေးတယျ။ ICJ နဲ့ ပတျသကျလို့အခုလကျရှိ ကနြောျတို့ လုပျဆောငျနတောကတော့ ဆကျလုပျရမယ့ျကိစ်စတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ အခကြျအလကျစုဆောငျးတာတှေ၊ သတငျးစုဆောငျးတာတှေ ဒါတှကေိုတော့ သကျဆိုငျရာကောျမတီတှေ လုပျဆောငျနပေါတယျ။"
မွနျမာစဈကောငျစီက ပါဝငျမှုမရှိဘူးဆိုရငျ တရားစီရငျရေး ပုံစံက ဘယျလိုဖွဈလာမလဲဆိုတာနဲ့ ပတျသကျလို့ Michael Becker က အခုလို သုံးသပျပါတယျ။
"အရငျတုနျးက ဒီလိုမြိုးအလားတူအဖွဈမြိုးတှရှေိခဲ့ပါတယျ။ မွနျမာလိုပဲ ICJ ရဲ့ တရားစီရငျပိုငျခှင့ျကို စိနျခေါျတဲ့အဆင့ျမှာ အရေးနိမ့ျသှားတဲ့ နိုငျငံတှဟော ICJ ရဲ့နောကျထပျတရားစီရငျရေးအဆင့ျတှမှော ဆကျပွီးပါဝငျခွငျးမရှိတော့ပါဘူး။ ICJ မှာ အမှုကို ဆကျပွီးမရငျဆိုငျတော့ပါဘူး။ ဒါကွောင့ျ မွနျမာဘကျက ဆကျပွီး မပါတော့တဲ့အခွအေနလေညျးဖွဈနိုငျပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ဒီအခွအေနဟော ICJ က ဆကျပွီးစီရငျသှားမယျအမှုကိုတော့ ရပျတန့ျသှားစမှော မဟုတျပါဘူး။ နောကျပွီး မွနျမာက ထှကျသှားလို့ ဂမျဘီယာက ဂြီနိုဆိုကျအမှုမှာ အလိုအလြောကျနိုငျသှားပွီဆိုတာမြိုးလညျး ဖွဈလာမှာမဟုတျပါဘူး။"
တဖကျမှာလညျး ဂမျဘီယာဘကျမှာ ဂြီနိုဆိုကျအမှုအတှကျ တရားရုံးမှာ သကျသအေထောကျအထားတှေ ဆကျပွီး တငျပွတဲ့နရောမှာ စိနျခေါျမှုတှအေမြားကွီးရှိတယျလို့ Michael Becker က မွငျပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျတရားဥပဒဆေိုငျရာ အငွငျးပှားမှုထကျ ဖွဈရပျမှနျမမှနျဆိုတဲ့ အခကြျကို အငွငျးပှားတဲ့ ဒီလိုအမှုကိစ်စမြိုးမှာ မွနျမာဘကျက လာရောကျခုခံခြပေတာမြိုးမလုပျဘူးဆိုရငျ ဂမျဘီယာအတှကျ အမှနျတကယျ အကြိုးအမွတျဖွဈမယျလို့ သူက ဆိုပါတယျ။
ရိုဟငျဂြာတှဘေကျကတော့ ဂမျဘီယာနိုငျငံရဲ့ အကြိုးဆောငျရှေ့နအေဖှဲ့နဲ့ အနီးကပျ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျ သှားမှာဖွဈတယျလို့ ဗွိတိနျအခွစေိုကျ မွနျမာရိုဟငျဂြာမြားအဖှဲ့ ဥက်ကဌ ဦးထှနျးခငျက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
" အခုဆိုရငျ ယူကအေစိုးရက ဂမျဘီယာက စှဲထားတဲ့ လူမြိုးတုံးအမှုမှာ လိုကျပါလာပွီ။ ဂြာမနီလညျး ပါလာပွီ။ အဲလို ကမ်ဘာမှာရှိနတေဲ့ ကနြျတဲ့အငျအားကွီးနိုငျငံတှေ လိုကျပါလာဖို့ ကနြောျတို့ ရိုဟငျဂြာတှေ ကွိုးပမျးနပေါတယျ။ နောကျပွီးတော့ ဒီအမှုမှာ ရိုဟငျဂြာတှကေိုယျတိုငျ ထှကျဆိုလာဖို့ ရှိမယျ။ နောကျ စဈသားတှလေညျးရှိမယျ။ တခွားနညျးလမျးတှနေဲ့ ထှကျဆိုပေးနိုငျအောငျ ဒီအမှုမှာ မွနျမာအစိုးရက ရညျရှယျခကြျရှိရှိ ရိုဟငျဂြာတှကေို လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှုလုပျခဲ့တယျဆိုတဲ့ သကျသထှေကျဆိုမှုတှရှေိလာနိုငျအောငျ ဂမျဘီယာရဲ့ ရှေ့နအေဖှဲ့နဲ့ ပူးပေါငျးလုပျဆောငျနပေါတယျ။"
တဖကျမှာလညျး ICJ တရားရုံးရဲ့ စီရငျမှုက နိုငျငံတကာရေးရာတှမှော အငွငျးပှားနတေဲ့ မွနျမာနိုငျငံကို ဘယျသူတရားဝငျကိုယျစားပွုသလဲဆိုတဲ့ အခကြျပေါျမှာ သကျရောကျမှုတှေ ရှိမလား။ Michael Becker ရဲ့အမွငျကတော့-
"အတိုခြုပျဖွရေမယျဆိုရငျ သကျရောကျမှုမရှိပါဘူး။ တရားရုံးအနနေဲ့ မွနျမာရဲ့ ပွညျတှငျးနိုငျငံရေးအခွအေနနေဲ့ ပတျသကျလို့ နညျးနညျးပါးပါးပွောခဲ့ဘူးတာရှိပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ တရားစီရငျရေးကိစ်စနဲ့တော့ တိုကျရိုကျပတျ မပတျသကျပါဘူး။ ဒါကွောင့ျ ဒီနရောမှာ ထပျပွီး ထောကျပွခငြျတာက ICJ ဥက်ကဌ Joan E. DONOGHUE က ဖဖေေါျဝါရီလတုနျးက ကွားနာပှဲမှာ ပွောကွားခဲ့တဲ့ အခကြျပါ။ တရားရုံးရှေ့မှောကျလြှောကျလှဲခကြျပေးတဲ့ နိုငျငံတှအေနနေဲ့ သီးသန့ျ အစိုးရဖွဈစရာမလိုဘူး ဆိုတဲ့အခကြျပါ။ ဒါက တရားရုံးအနနေဲ့ ပွလိုကျတဲ့ အခကြျကတော့ မွနျမာနိုငျငံကို ကိုယျစားပွုထှကျဆိုတဲ့ အာဏာသိမျးစဈကောငျစီအနနေဲ့ ICJ မှာ ထှကျဆိုခွငျးအားဖွင့ျ နိုငျငံရေးအရရော၊ တရားဝငျ မှုရှိမရှိ ကိစ်စမှာရော ဘာမှ ထူးထူးခွားခွားသကျရောကျမှုမရှိဘူးဆိုတဲ့ အခကြျပါ။ ဂြီနိုဆိုကျကြူးလှနျမှုရှိမရှိတဲ့ အမှုကိစ်စအပေါျမှာ ကွားနာဆုံးဖွတျရမယ့ျ ICJ လုပျငနျးစဉျမှာ အကန့ျအသတျတှနေဲ့ အလှနျကို တိတိကကြလြုပျဆောငျရမယ့ျ အခွအေနရှေိပါတယျ။ နောကျပွီး ICJ တရားရုံးအနနေဲ့ တရားဝငျ အစိုးရ ဟုတျမဟုတျဆိုတဲ့ အသိအမှတျပွုပေးတဲ့ ယန်တရားလညျး မရှိပါဘူး။"
ICJ တရားရုံးမှာ မွနျမာနိုငျငံကို ကိုယျစားပွုခှင့ျ မရခဲ့တဲ့ အမြိုးသားညီညှတျရေးအစိုးရ NUG ရဲ့ အခနျးကဏ်ဍကရော ဂမျဘီယာက စှဲထားတဲ့ ဂြီနိုဆိုကျအမှုမှာ ဘယျလို ပါဝငျပတျသကျလာနိုငျဖို့ရှိမလဲ။ ဦးထှနျးခငျက အခုလို ပွောပါတယျ။
"NUG အမြိုးသားညီညှတျရေးအစိုးရအနနေဲ့ ICJ တရားရုံးမှာ သကျသအေဖွဈထှကျဆိုနိုငျခွရှေိတယျဆိုတာ ကနြောျတို့ သိထားတယျ။ ဒီအမှုမှာ ပါဝငျပွီးတော့ သကျသထှေကျဆိုခွငျးအားဖွင့ျ ကနြောျတို့နိုငျငံမှာ ဒီစဈတပျက ရကျရကျစကျစကျလူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှုကို လုပျခဲ့တယျဆိုတဲ့ဟာမှာ အမြားကွီးအထောကျအကူဖွဈမယျ။ ဒီလို တရားရေးမဏ်ဍိုငျမှာ အစိုးရတရပျအနနေဲ့ ရှေ့ဆကျပွီး ရပျတညျအလုပျလုပျသှားတဲ့နရောမှာ နိုငျငံတကာအနနေဲ့လညျး ယုံကွညျမှုအမြားကွီးရှိလာမယျလို့ ကနြောျပွောခငြျတယျ။"
အခုလို ICJ က မွနျမာအပေါျ ဂြီနိုဆိုကျ စှဲခကြျကို လကျခံလိုကျခြိနျမှာပဲ ရခိုငျပွညျနယျမွောကျပိုငျး က ရိုဟငျဂြာတှအေပေါျ နောကျထပျ လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှုမဖွဈအောငျ အကာအကှယျပေးဖို့ ICJ တရားရုံးက ၂၀၂၀ ပွည့ျနှဈ ဇနျနဝါရီမှာ ခမြှတျထားတဲ့ Provisional measures ကွားဖွတျအရေးယူ ဆောငျရှကျဖို့ အစီအစဉျ တှေ မွနျမာစဈကောငျစီဘကျ က ဆကျလကျလိုကျနာရမယ့ျ တာဝနျရှိနပေါတယျ။
