လာမယ့် နိုဝင်ဘာ ရွေးကောက်ပွဲမှာ ပြည်ပရောက် မြန်မာနိုင်ငံသားတွေ အထူးသဖြင့် ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေ မဲပေးခွင့်ရမယ့် အခြေအနေ ရှိပါရဲ့လား။ မဲပေးရေးမှာ ဘာတွေ လိုအပ်ပါသလဲ။ ထိုင်းနိုင်ငံအခြေစိုက် ပညာရေးနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးရေးဖောင်ဒေးရှင်း အမှုဆောင်ဒါရိုက်တာ ဦးထူးချစ်, ကို ကိုအောင်လွင်ဦး က ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။
မေး ။ ။ မင်္ဂလာပါ။ အခုဆိုရင် ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပဖို့ လပိုင်းလောက်ပဲ လိုပါတော့တယ်။ မဲပေးခွင့်ရှိသူတွေထဲမှာ ပြည်ပရောက် မြန်မာနိုင်ငံသားတွေလည်း သန်းနဲ့ချီ ရှိပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ထိုင်းနိုင်ငံမှာဆိုရင် အလုပ်လုပ်နေတဲ့ မြန်မာတွေကလည်း သန်းနဲ့ချီ ရှိနေပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ပြီးခဲ့တဲ့ (၂၀၁၅) ရွေးကောက်ပွဲမှာတုန်းက ပြည်ပရောက် မြန်မာတွေထဲက မဲပေးခွင့်ရှိသူ (၄) သန်းလောက်မှာ သောင်းကဏန်းလောက်ပဲ မဲပေးနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဆိုတော့ ဒီအချိန်မှာကော ဘယ်လောက်ထိ မဲပေးခွင့်ရမယ်လို့ ထင်ပါသလဲ။
ဖြေ ။ ။ မင်္ဂလာပါ။ အဓိကတော့ ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်က ထုတ်ပြန်ထားတဲ့ အစီရင်ခံစာတွေကို တွေ့ရတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၅ တုန်းက ပြည်ပရောက်နေတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံကနေ တရားဝင်အလုပ်လုပ်နေသူက (၄) သန်းကျော် (၅) သန်းလောက် ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ တကယ် မဲထည့်သွားတာက (၃) သောင်းကျော်ပဲ ရှိတယ်။ ထိုင်းနိုင်ငံမှာ တရားဝင် လာလုပ်နေတဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်နဲ့ ကျောင်းသူကျောင်းသားတွေနဲ့ ဝန်ထမ်းတွေပဲ မဲပေးလို့ရတယ်။ တကယ်တော့ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေအနေနဲ့ တစ်ယောက်မှ မဲပေးခွင့် မရှိလိုက်ဘူးလို့ ပြောလို့ရတယ်။ တကယ်လိုများ ပေးခွင့်ရှိခဲ့တယ်ဆိုရင်တောင် ပေးခဲ့တဲ့ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမား အရေအတွက်က လက်ချိုးရေးလို့ရတယ်။
မေး ။ ။ ဒီလို အတွေ့အကြုံတွေ ရှိခဲ့တယ်ဆိုတော့ ဒီတကြိမ်မှာကော မဲပေးခွင့်ရမယ့် အခြေအနေက တိုးတက်လာနိုင်လား။
ဖြေ ။ ။ ၂၀၁၅ မှာ နိုင်ငံတကာမှာရှိတဲ့ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေ မဲထည့်ပိုင်ခွင့်ရတဲ့အပေါ်မှာ ကျနော်တို့ အခြေခံမူတည်ပြီးတော့ ဒါကလဲ ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ရဲ့ အစီရင်ခံစာပေါ် မှီခိုတာပေါ့။ ဘာဖြစ်လို့ ဒီလောက်အထိ လေးငါးသန်းရှိတဲ့ လူက နှစ်သောင်းသုံးသောင်းလောက်ပဲ မဲပေးခွင့်ရလဲဆိုတာကို ကျနော်တို့ ပြန်လေ့လာတယ်။ ဆိုတော့ ၂၀၁၆ ထဲမှာပဲ အစိုးရကို ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေ လွယ်လင့်တကူ မြန်မြန်ဆန်ဆန် မဲထည့်လို့ရအောင် အဲဒါကို ဆောင်ရွက်ပေးဖို့ ကျနော်တို့ မေတ္တာရပ်ခံခဲ့တယ်။ နောက်ဆုံး အစိုးရအနေနဲ့ ပြင်ဆင်သင့်တဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တွေ၊ မူဝါဒတွေကို ကျနော်တို့ အကြံပေးတာရှိတယ်။ ၂၀၁၆ ထဲက ကျနော်တို့ ပေးထားတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဆက်တိုက်ပေါ့ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေနဲ့ ပတ်သက်တာတွေကို လုပ်နေခဲ့တယ်။ နောက်ဆုံး ဒီနှစ်ဆန်မှာ ကျနော်တို့ ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်နဲ့တွေ့တယ်။ ဥက္ကဋ္ဌ ဦးဆောင်ပြီးတော့ ကျနော်တို့နဲ့ တွေ့တဲ့အချိန်မှာ ကျနော်တို့လည်း ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေကိစ္စကို ရှင်းပြတယ်။ ဒီမှာရှိတဲ့ အခက်အခဲတွေ မဲထည့်နိုင်အောင် ဘယ်လိုမျိုး အစိုးရတွေနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မလဲဆိုတဲ့ ကိစ္စတွေကို ပြောပြတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ကလည်း ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေ မဲလွယ်လွယ်ကူကူ၊ မြန်မြန်ဆန်ဆန် ထည့်ခွင့်ရအောင်ဆိုရင်တော့ မြန်မာနိုင်ငံအစိုးရရဲ့ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန၊ အလုပ်သမားနဲ့ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးဌာန၊ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်တို့ အဓိက အဲဒီဌာနကြီး (၃) ခုက စနစ်တကျ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သင့်တယ်လို့ သူတို့ကိုယ်တိုင်လည်း ပြောခဲ့တယ်။
နောက်တခုက ကျနော်တို့ကိုယ်တိုင်လည်းပြောတယ်။ အဲဒီအချိန်မှာ အစိုးရမဟုတ်တဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေ၊ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းတွေက ဘယ်လိုမျိုး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရမလဲဆိုတာကို ကျနော်တို့ကို ပြောပြဖို့ ကမ်းလှမ်းခဲ့တယ်။ အဓိက ကျနော်တို့ ရည်ရွယ်ချက်ကတော့ ဘယ်ပါတီ ပုဂ္ဂိုလ်ကို မဲဆွယ်ဖို့ဆိုတာထက် ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေ ၂၀၁၅ ထက်ပိုပြီးတော့ မဲထည့်ခွင့်ရအောင်ဆိုတဲ့ ကြိုးစားမှုဖြစ်တယ်။
မေး ။ ။ ရွေးကောက်ပွဲမှာ ပြည်ပရောက်မြန်မာနိုင်ငံသား မဲဆန္ဒရှင်တွေ၊ အထူးသဖြင့် အလုပ်သမားတွေ မဲပေးခွင့်ရဖို့ အဓိက အခက်အခဲကို ပြောပါဆိုရင် ဘာများဖြစ်မလဲ။
ဖြေ ။ ။ အဓိကအခက်အခဲက မြန်မာအစိုးရမှာ တိကျရှင်းလင်းတဲ့ နိုင်ငံသားအခွင့်အရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့၊ နိုင်ငံသားအခွင့်အရေးကို မြှင့်တင်ပြီးတော့ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေကို မဲထည့်ခွင့်ရအောင် လုပ်ပေးမယ်ဆိုတဲ့ စနစ်ကျတဲ့ မဟာဗျူဟာ၊ နည်းဗျူဟာတွေ မရှိဘူး။ ဒါက အဓိကပဲ။ အဲဒါတွေ မရှိတော့ သူတို့က ပုံစံ (၁၅) ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်က ပြောတယ်။ သူတို့ မဲရုံအသစ်တွေ ဖွင့်တာမဖွင့်တာလဲ ကျနော်တို့ မပြောတော့ဘူး။ ပုံစံ (၁၅) ကိစ္စပဲ ပြောတော့မယ်။ ပုံစံ (၁၅) ဖြည့်ဖို့ကိုပဲ အဆင်မပြေဘူး။ ကျနော်တို့နဲ့ တွေ့ခဲ့တဲ့ အလုပ်သမား (၉၀) ရာခိုင်နှုန်းက သူတို့မသိဘူး။ ပုံစံ (၁၅) လည်း မသိဘူး။ ဘယ်လိုဖြည့်ရမှန်းလဲ မသိဘူး။ ဘယ်ကိုပို့ရမှန်းလဲ မသိဘူး။ အဲဒီ ပုံစံ (၁၅) ကို ဘယ်နေရာကနေ သွားယူရမှန်းလဲ မသိဘူး။
မေး ။ ။ ပြည်ပရောက် မြန်မာနိုင်ငံသားတွေ မဲထည့်ခွင့်နဲ့ ပတ်သက်လို့ ကျကျနန မပြင်ထားဘူးလို့ ဦးထူးချစ်က ထောက်ပြသွားပါတယ်။ တခုရှိတာကတော့ အခုက NLD အစိုးရအတွက် ပထမဦးဆုံးအကြိမ် အစိုးရသက်တမ်းကို တာဝန်ယူရတာလဲ ဖြစ်နေပါတယ်။ နောက် ကပ်ရောဂါနဲ့လဲ ကြုံနေရပါတယ်။ ဒီလို မထင်မှတ်ရတဲ့ အခြေအနေတွေက စွမ်းဆောင်ရေးအားနည်းတာတွေကြောင့် အခုလိုဖြစ်နေရတာလား။ ဒါမှမဟုတ် ပြည်ပရောက် နိုင်ငံသားတွေထက် ပြည်တွင်းမှာ ပိုပြီးတော့ ဦးစားပေးဖို့ လိုအပ်ချက်တွေ ရှိနေလို့လား။ ကိုထူးချစ် ဘယ်လိုယူဆပါလဲ။
ဖြေ ။ ။ ဒါကတော့ ကျနော့်ရဲ့ တဦးတည်းအမြင်ပေါ့ - ကျနော် ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမား နိုင်ငံသားတယောက်အနေနဲ့ အမြင်ကတော့ ဒီလောက်ထိ လေးငါးသန်းဆိုတဲ့ မဲကတော့ ဘယ်အစိုးရပဲဖြစ်ဖြစ် အရေးမကြီးဘူးလိုတော့ ပြောလို့မရဘူး။ ဒါက တစ်တချက်ပေါ့။ ပိုပြီးတော့ အရေးကြီးတာက ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေဆိုတာက နိုင်ငံဝင်ငွေ၊ ရှာဖွေပေးပြီးတော့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး၊ ပညာရေးကိစ္စတွေကို တိုးတက်အောင်ဆောင်ရွက်နေတဲ့ ဆောင်ရွက်ပေးနေတဲ့ ကဏ္ဍတစ်ခုကနေ ဆောင်ရွက်ပေးနေတဲ့ တကယ့်အလုပ်သမားတွေ ဖြစ်တယ်။ နောက်တခုက သူတို့ပိုပြီးတော့ သူတို့နိုင်ငံသားအခွင့်အရေးကို နည်းသည်များသည်၊ သူတို့မဲကို စိတ်ဝင်စားသည်၊ စိတ်မဝင်စားသည်က တကဏ္ဍ။ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေကို နိုင်ငံသားအခွင့်အရေးတခု ပေးတဲ့အနေနဲ့ နိုင်ငံသားအခွင့်အရေးတွေကို လေးစားလိုက်နာပါတယ်လို့ မြင်စေချင်တဲ့ အစိုးရတရပ်အနေနဲ့ ဆိုပြီးတော့ ကြိုးစားပြီးတော့ ဆောင်ရွက်ကို ဆောင်ရွက်ပေးရမယ်။ ဝေဖန်မှုတွေလည်း ကြားနေရတယ်။ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမား အများစုက တိုင်းရင်းသားတွေပဲ ဖြစ်နေတယ်။ အဓိက ရခိုင်၊ ကချင်၊ ချင်း၊ မွန်၊ ကရင်၊ ကယားတွေ၊ ပအို့ဝ်တွေ အများကြီး ဖြစ်နေတယ်။ ဆိုတော့ အစိုးရတွေအနေနဲ့ တိုင်းရင်းသားမဲက သူတို့ကို မပေးဘူး။ တိုင်းရင်းသားမဲကတော့ ဘာမှမထူးဘူးဆိုပြီးတော့ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေကို မဲထည့်ခွင့်မရအောင် (သို့တည်းမဟုတ်) တာဝန်ကျေ နိုင်ငံသားအခွင့်အရေး မဲပေးခွင့်ပေးထားတာပဲ။ ပုံစံ (၁၅) ဖြည့်ပါဆိုတဲ့ ပုံစံမျိုး။ ဒါပေမဲ့ အလုပ်သမားတွေအနေနဲ့ ခက်ခက်ခဲခဲဖြစ်အောင် လုပ်ထားသလိုမျိုးတော့ ကျနော့်အနေနဲ့ တွေ့နေပါတယ်။
မေး ။ ။ တခုရှိတာက ဒီနှစ်မှာ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါနဲ့လဲ ကြုံနေရတော့ အစစအရာရာ အစီအစဉ်မကျ ဖြစ်နေတာတွေလဲ ရှိပါတယ်။ ဆိုတော့ ဒီလိုအခြေအနေတွေကြောင့် အခက်အခဲတွေ ကြုံနေရတယ်လို့ မပြောနိုင်ဘူးလား။
ဖြေ ။ ။ အဓိကတော့ ကျနော် အစောကပြောသလိုပဲ ကိုဗစ်က နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှု ကိစ္စတွေပဲ မဟုတ်ပါဘူး။ ကျန်တဲ့ စီးပွားရေး၊ ကျန်တဲ့ကိစ္စအရပ်ရပ် အနည်းနဲ့အများ ထိခိုက်မှုတွေ ရှိတယ်။ ဒါကို ကျနော်တို့ မငြင်းဘူး။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်ပြောချင်တာက လက်ရှိ ကိုဗစ်ဖြစ်နေတဲ့ ကာလအခြေအနေမှာပဲ ကျနော်တို့ကိုယ်တိုင် ထိုင်းမှာနေတယ်။ ကျနော်တို့ကိုယ်တိုင် လှုပ်ရှားလို့ ရနိုင်တဲ့ဟာလေးတွေကို အစိုးရက ကမကထလုပ်ပြီးတော့ ဘာဖြစ်လို့ လှုပ်ရှားလို့ မရရမှာလဲ။ ဆိုလိုချင်တာက ဒီစက်ရုံမှာ အစိုးရကနေ အလုပ်အကိုင်ရှာဖွေရေး အေဂျင်စီတွေနဲ့ ပေါင်းပြီးတော့ ပို့ထားတဲ့ အလုပ်သမားတွေရှိတယ်။ ဒါတွေက ဘာမှခက်ခဲတဲ့ကိစ္စ မဟုတ်ဘူး။ ကျနော်တို့မှာ လူစာရင်းအတိအကျ ရှိတယ်။ ဘယ်စက်ရုံမှာ ဘယ်နှစ်ယောက် ဘယ်မြို့မှာ။ အဲဒီလိုမျိုး MOU နှစ်နိုင်ငံ နားလည်မှုစာချွန်လွှာနဲ့ ပို့ထားတဲ့ အလုပ်သမားတွေကိုယ်နှိုက်ကို သူတို့ဘာမှ လုပ်တာကိုင်တာမျိုး ကျနော်တို့ မြင်သာထင်သာ မတွေ့ရဘူး။ ဆိုချင်တာက ဒီစက်ရုံမှာ လူတထောင်ရှိတယ်။ ပုံစံ (၁၅) ကို အရွက် တစ်ထောင် ကျနော်တို့ ယူသွားမယ်။ အခုကတော့ အလုပ်တွေက များနေတော့ တော်ရုံတန်ရုံ အချိန်တွေ ညှိလို့ရတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲကို ဘယ်လိုမဲထည့်ကြမယ် ဘာသာရပ်လေးကို ကျနော်တို့ (၂) နာရီ (၃) နာရီလောက် ပြောပြပေးမယ်။ သူတို့ဆီက ကြိုတင်မဲ ထည့်ချင်တဲ့ဖောင်လေးတွေ လက်ခံယူမယ်။ ဒါတွေက ဖြစ်နိုင်တယ်။ အစောကပြောသလိုပဲ အစိုးရအနေနဲ့ လုပ်ချင်စိတ်ရှိဖို့ လိုတယ်။ နိုင်ငံသားအခွင့်အရေးကို အကောင်အထည်ဖော်ချင်တဲ့စိတ် ရှိဖို့တော့ လိုတယ်။ အဲဒါတွေ အဲဒီစိတ်နှစ်ခုရှိတယ်ဆိုရင် စောစောကပြောတဲ့ ကိုဗစ်ပြဿနာမကလို့ ဘာပြဿနာပဲဖြစ်ဖြစ် အခြေအနေတွေက ကျော်လွှားလို့ရတယ်။ ဒါပေမဲ့ ပုံမှန်အနေအထားထက်တော့ နည်းနည်းလေးပဲ ကွာချင်ကွာမယ်။ ကျနော် ဆိုလိုချင်တာက လုပ်လို့ကိုင်လို့ရတဲ့ အနေအထား ရှိတယ်ဆိုတာတော့ အစိုးရအနေနဲ့ သိစေချင်တယ်။
မေး ။ ။ ကိုထူးချစ်တို့က ပြည်ပရောက် အလုပ်သမားတွေ မဲပေးခွင့်ရဖို့တော့ တိုက်တွန်းနေတာတော့ ဟုတ်ပါပြီ။ အခုက ပြည်ပရောက် မြန်မာနိုင်ငံသားတွေကြားထဲမှာ ရွေးကောက်ပွဲကိစ္စ အပါအဝင် မြန်မာနိုင်ငံ နိုင်ငံရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ စိတ်ဝင်စားမှု၊ စိတ်အားထက်သန်မှု ရှိကြလား။ တခြားမဟုတ်ပါဘူး အခုက ကပ်ရောဂါကြောင့် ဒုက္ခရောက်နေတဲ့အချိန်မှာ ကျန်တာတွေကို ဦးစားမပေးနိုင်ဘူးဆိုတဲ့ ပြောသံဆိုသံတွေ ရှိနေတယ်ဆိုတော့ အလုပ်သမားတွေနဲ့ ထိတွေ့ဆက်ဆံနေရတဲ့ လူတယောက်အနေနဲ့ ကိုထူးချစ်တို့ လက်လှမ်းမီသလောက် ပြောမယ်ဆိုရင် ဒီလူတွေကြားထဲမှာ ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ စိတ်ဝင်စားမှု ဗဟုသုတ ယေဘုယျအားဖြင့် ဘယ်လောက်အတိုင်းအတာထိ ရှိတယ်လို့များ နားလည်ထားသလဲ။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်ကတော့ အစောကပြောသလို၊ အမြဲတမ်း ပြောသလိုပါပဲ အခြေခံအားဖြင့် နှစ်ပိုင်းပေါ့။ အဓိကတော့ ပထမဦးဆုံး မဲထည့်ခွင့်ရမယ်လူတွေ First time voters လို့ခေါ်တဲ့လူတွေ။ အဓိက အသက် (၁၈) နှစ်ပြည့်ပြီးခါစနဲ့ အသက် (၂၃ - ၂၄) လူငယ်တွေက လက်ရှိ လူမှု့ကွန်ရက်တွေမှာ တွေ့နေတော့ သူတို့အနေနဲ့ အများစုကတော့ မဲပေးချင်တယ်။ နောက်တခုက တခါမှ မဲမပေးချင်တဲ့လူကလဲ ကျနော်တို့ ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်စလောက်မှာ ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာ ပြည်သူ့လွှတ်တော်လှုပ်ရှားမှုအဖွဲ့နဲ့ ကျနော်တို့ စစ်တမ်းငယ်လေးတခု ကောက်ခဲ့တယ်။ အဲဒါကလဲ ငယ်ငယ်လေးဆိုပေမယ့် တနိုင်ငံလုံး လွှမ်းခြုံအောင်လို့ လူ (၁၈၀၀) လောက်ကို အင်တာဗျူးထားတာ။ မဲနဲ့ပတ်သက်ပြီး စစ်တမ်း။ ဆိုကြပါစို့ အဲဒီစစ်တမ်းအရဆိုရင် (၉၀) ကျော် ရာခိုင်နှုန်းလောက်က မဲပေးချင်တယ်။ မဲပေးဖို့ မှတ်ပုံတင်ရှိတယ်။ အိမ်ထောင်စု ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ ထပ်မေးတယ် ဘယ်လို အနေအထားနဲ့ ပေးချင်လဲ။ ဘန်ကောက်မှာ သွားပေးဖို့တော့ သူတို့ အဆင်မပြေဘူး။ အားလုံးသံရုံးမှာ သွားပေးဖို့၊ ချင်းမိုင်ကောင်စစ်ဝန်ရုံးမှာ အဆင်ပြေတယ်။ သူတို့နဲ့ နီးစပ်ရာနေရာတွေမှာ မဲရုံလေးတွေ ရှိတယ်။ သွားလို့လာလို့ ပြေရင်တော့ သူတို့အဆင်ပြေမယ်။ သွားလို့လာလို့ အဆင်ပြေမှ သူတို့ အဆင်ပြေမယ်။ ဆိုလိုချင်တာက စက်မှုဇုန် ရှိတယ်။ လူ သိန်းနဲ့ချီ ရှိတဲ့ - တမြို့နယ်ထဲမှာ လူ သိန်းနဲ့ချီ ရှိတဲ့ နေရာမျိုးတွေမှာ ယာယီမဲရုံလေးတွေ ဖွင့်လို မရနိုင်ဘူးလားဆိုတဲ့ အစိုးရကိုယ်လဲ နဂိုတွေ့ကတည်းက ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ကိုလဲ ကျနော်တို့ ဆွေးနွေးထားပေးတယ်။ အကြံပေးထားတယ်။ အစောကဟာတုန်းမျိုး အလုပ်သမားတွေကတော့ စိတ်ဝင်စားတယ်။ ဒါပေမဲ့ ပြဿနာက တစ်ခါမှ မဲမပေးပေဘူး တချို့ဆိုရင် တော်တော်လေး လိုက်မေးကြည့်တယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ရွေးစရာပါတီ နှစ်ခုပဲ ရှိတယ်လို့တောင် ပြောတယ်။ ဒါတောင်မှ ရန်ကုန်လို နေရာမျိုးကနေ လာလုပ်တဲ့ အလုပ်သမလေးတယောက်က ပြောတာ။ မလေးရှားမှာ ရှိတယ်။ ကျနော်တို့နဲ့ ဆွေးနွေးတဲ့အချိန်မှာ ကျနော်ဆိုလိုချင်တာက ကျန်တဲ့ရွေးကောက်ပွဲ ဝင်မယ့်သူတို့၊ လွှတ်တော်အမတ်တွေရဲ့ ကတိစကားတွေအပေါ်မှာ - ကတိစကားတွေကို ထားလိုက်အုံးတေ့ - ဘယ်ပါတီ ဘယ်နှစ်ခုရှိမှန်း ဘယ်လိုပါတီက ဘာလုပ်နေသလဲဆိုတာကို သူတို့ခင်များ မသိရှာဘူး။ မဲကို ဘယ်လိုထည့်ရမလဲဆိုတာကို သူတို့မသိရှာဘူး။ ဒါကြောင့်မို့ သူတို့ပြောနေတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲပညာပေး ကိစ္စတွေလည်း အများကြီးလုပ်ပေးရအုံးမယ်။ ဆိုတော့ အဲဒါတွေကို အလုပ်သမားတွေကို စနစ်တကျ မဲထည့်စေချင်တယ် ဆိုရင်တော့ အဲဒါတွေကတော့ မဖြစ်မနေ လုပ်ရမှာ။
မေး ။ ။ အခုကတော့ လိုအပ်ချက်တွေ၊ စိန်ခေါ်မှုတွေကတော့ တော်တော်ကြီးတယ်လို့ ဆိုရပါလိမ့်မယ်။ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပဖို့ကလဲ လေးလလောက်ပဲ အချိန် ကျန်ပါတော့တယ်။ ဆိုတော့ ဒီကြားထဲမှာ လိုအပ်ချက်တွေ ဖြည့်ဆည်းပေးဖို့ဆိုရင် မဲပေးချင်တဲ့လူတွေ၊ မဲပေးခွင့်ရဖို့ အချိန်မီအောင် လုပ်ဖို့ဆိုရင် လုံလောက်တဲ့အချိန် ရမယ်လို့ ထင်ပါသလား။
ဖြေ ။ ။ အစောကပြောသလိုပေါ့ ကျနော်တို့ကတော့ သူတို့ကို အဲဒီကိစ္စတွေလုပ်ဖို့ ၂၀၁၆ အစိုးရစဖြစ်ချိန်ကတည်းက တကယ့်ကို တာဝန်ရှိတဲ့လူတွေရဲ့ လက်ထဲကိုပဲ ကျနော်တို့ရဲ့ အစီရင်ခံစာတွေ၊ recommendations တွေကို ထည့်ထားပေးတယ်။ ၂၀၁၆ ကတည်းက ထည့်ထားပေးတာ။ သူတို့ကိုယ်တိုင် မပြင်ဆင်တာကတော့ အစိုးရတရပ်ရဲ့ အရည်အချင်းနဲ့ ကျနော်တို့ ပြည်သူလူထုပေါ်မှာထားတဲ့ စေတနာပေါ်မှာပဲ မူတည်လိမ့်မယ်လို့ ကျနော်ထင်ပါတယ်။
မေး ။ ။ သမ္မတဦးဝင်းမြင့်က ဒီလဆန်းမှာပဲ ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်မှာ တာဝန်ရှိတဲ့လူတွေ။ နောက် အစိုးရအဖွဲ့ဝင်တွေနဲ့ နေပြည်မှာတွေ့တုန်းက မဲပေးခွင့် ရှိသူတိုင် မဲပေးခွင့် မဆုံးရှုံးစေဖို့။ နောက် မဲပေးနိုင်ခွင့် ဆုံးရှုံးတာ နိုင်ငံသားတယောက်ရဲ့ မွေးရာပါ အခွင့်အရေး၊ လူ့အခွင့်အရေး ဆုံးရှုံးရာရောက်တယ်။ ဒါကြောင့်လဲ မဲပေးခွင့်တွေ မဆုံးရှုံးရအောင် စီစဉ်ပါဆိုပြီးတော့ မှာတာ ရှိပါတယ်။ ဆိုတော့ ဒီနေရာမှာ နိဂုံးချုပ်အနေနဲ့ မေးချင်တာကတော့ နိုင်ငံသားအခွင့်အရေး မဆုံးရှုံးရလေအောင် သက်ဆိုင်ရာ တာဝန်ရှိသူတွေအနေနဲ့ လုပ်မယ်ဆိုရင် လုပ်ပေးနိုင်တာမျိုး။ လုပ်ပေးသင့်တာမျိုးကော ဘာတွေများ ရှိမလဲ။
ဖြေ ။ ။ အဓိကတော့ တစ်ခုဆိုတာထက် တစ်ခုထဲမှာပဲ ဆက်ပြောရင်တော့ ရတာပေါ့။ အခုဆိုရင် ကြိုတင်မဲ ပုံစံ (၁၅) ကို သြဂုတ်လ (၅) ရက်နေ့ နောက်ဆုံးထားတဲ့ဟာကို ဖြစ်နိုင်လို့ရှိရင် Extend - ရက်ကို တိုးချဲ့စေချင်တယ်။ ဆိုလိုချင်တာကတော့ သြဂုတ်လနောက်ဆုံးပတ်အထိတို့ သြဂုတ်လ လကုန်လောက်အထိ တိုးမယ်။ တချိန်တည်းမှာပဲ ပုံစံ (၁၅) ဖြည့်ဖို့ကိစ္စကို ကျနော်တို့ကတော့ အင်တိုက်အားတိုက် တကယ့်ကို အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းတွေ၊ ကျနော်တို့ရဲ့ သက်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားအေဂျင်စီတွေ အစိုးရအဖွဲ့တွေနဲ့ ပေါင်းပြီးတော့ ကျနော်တို့ ပုံစံ (၁၅) ကိုရအောင် အနည်းဆုံး အဲဒါတွေ ဆောင်ရွက်ပေးသင့်တယ်။ နောက်တခုကတော့ အလုပ်သမားတွေ လွယ်လွယ်ကူကူ မဲထည့်နိုင်တဲ့ နေရာတွေ။ အခုကတည်းက စဉ်းစားထားပြီးတော့ စီစဉ် ထားပေးသင့်တယ်။ လိုအပ်သလို ထိုင်းအစိုးရအနေနဲ့ ကြိုတင်ညှိနှိုင်းမှုတွေ လုပ်သင့်တယ်လို့ ကျနော့်အနေနဲ့ ပြောချင်တယ်။
အခုလို အချိန်ပေးပြီး ဆွေးနွေးပေးခဲ့တဲ့ ဦးထူးချစ်နဲ့ နားဆင်ကြတဲ့ ပရိသတ်တွေအားလုံးကို ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
==Unicode==
လာမယ့ျ နိုဝငျဘာ ရှေးကောကျပှဲမှာ ပွညျပရောကျ မွနျမာနိုငျငံသားတှေ အထူးသဖွင့ျ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှေ မဲပေးခှင့ျရမယ့ျ အခွအေနေ ရှိပါရဲ့လား။ မဲပေးရေးမှာ ဘာတှေ လိုအပျပါသလဲ။ ထိုငျးနိုငျငံအခွစေိုကျ ပညာရေးနဲ့ ဖှံ့ဖွိုးရေးဖောငျဒေးရှငျး အမှုဆောငျဒါရိုကျတာ ဦးထူးခစြျ, ကို ကိုအောငျလှငျဦး က ဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။
မေး ။ ။ မငျ်ဂလာပါ။ အခုဆိုရငျ ရှေးကောကျပှဲကငြျးပဖို့ လပိုငျးလောကျပဲ လိုပါတော့တယျ။ မဲပေးခှင့ျရှိသူတှထေဲမှာ ပွညျပရောကျ မွနျမာနိုငျငံသားတှလေညျး သနျးနဲ့ခြီ ရှိပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ ထိုငျးနိုငျငံမှာဆိုရငျ အလုပျလုပျနတေဲ့ မွနျမာတှကေလညျး သနျးနဲ့ခြီ ရှိနပေါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ပွီးခဲ့တဲ့ (၂၀၁၅) ရှေးကောကျပှဲမှာတုနျးက ပွညျပရောကျ မွနျမာတှထေဲက မဲပေးခှင့ျရှိသူ (၄) သနျးလောကျမှာ သောငျးကဏနျးလောကျပဲ မဲပေးနိုငျခဲ့ပါတယျ။ ဆိုတော့ ဒီအခြိနျမှာကော ဘယျလောကျထိ မဲပေးခှင့ျရမယျလို့ ထငျပါသလဲ။
ဖွေ ။ ။ မငျ်ဂလာပါ။ အဓိကတော့ ပွညျထောငျစုရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျက ထုတျပွနျထားတဲ့ အစီရငျခံစာတှကေို တှေ့ရတယျ။ ပွီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၅ တုနျးက ပွညျပရောကျနတေဲ့ မွနျမာနိုငျငံကနေ တရားဝငျအလုပျလုပျနသေူက (၄) သနျးကြောျ (၅) သနျးလောကျ ရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ တကယျ မဲထည့ျသှားတာက (၃) သောငျးကြောျပဲ ရှိတယျ။ ထိုငျးနိုငျငံမှာ တရားဝငျ လာလုပျနတေဲ့ စီးပှားရေးလုပျငနျးရှငျနဲ့ ကြောငျးသူကြောငျးသားတှနေဲ့ ဝနျထမျးတှပေဲ မဲပေးလို့ရတယျ။ တကယျတော့ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှအေနနေဲ့ တဈယောကျမှ မဲပေးခှင့ျ မရှိလိုကျဘူးလို့ ပွောလို့ရတယျ။ တကယျလိုမြား ပေးခှင့ျရှိခဲ့တယျဆိုရငျတောငျ ပေးခဲ့တဲ့ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမား အရအေတှကျက လကျခြိုးရေးလို့ရတယျ။
မေး ။ ။ ဒီလို အတှေ့အကွုံတှေ ရှိခဲ့တယျဆိုတော့ ဒီတကွိမျမှာကော မဲပေးခှင့ျရမယ့ျ အခွအေနကေ တိုးတကျလာနိုငျလား။
ဖွေ ။ ။ ၂၀၁၅ မှာ နိုငျငံတကာမှာရှိတဲ့ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှေ မဲထည့ျပိုငျခှင့ျရတဲ့အပေါျမှာ ကနြောျတို့ အခွခေံမူတညျပွီးတော့ ဒါကလဲ ပွညျထောငျစုရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျရဲ့ အစီရငျခံစာပေါျ မှီခိုတာပေါ့။ ဘာဖွဈလို့ ဒီလောကျအထိ လေးငါးသနျးရှိတဲ့ လူက နှဈသောငျးသုံးသောငျးလောကျပဲ မဲပေးခှင့ျရလဲဆိုတာကို ကနြောျတို့ ပွနျလေ့လာတယျ။ ဆိုတော့ ၂၀၁၆ ထဲမှာပဲ အစိုးရကို ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှေ လှယျလင့ျတကူ မွနျမွနျဆနျဆနျ မဲထည့ျလို့ရအောငျ အဲဒါကို ဆောငျရှကျပေးဖို့ ကနြောျတို့ မတေ်တာရပျခံခဲ့တယျ။ နောကျဆုံး အစိုးရအနနေဲ့ ပွငျဆငျသင့ျတဲ့ လုပျငနျးစဉျတှေ၊ မူဝါဒတှကေို ကနြောျတို့ အကွံပေးတာရှိတယျ။ ၂၀၁၆ ထဲက ကနြောျတို့ ပေးထားတယျ။ ဒါပမေဲ့ ဆကျတိုကျပေါ့ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှနေဲ့ ပတျသကျတာတှကေို လုပျနခေဲ့တယျ။ နောကျဆုံး ဒီနှဈဆနျမှာ ကနြောျတို့ ပွညျထောငျစုရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျနဲ့တှေ့တယျ။ ဥက်ကဋ်ဌ ဦးဆောငျပွီးတော့ ကနြောျတို့နဲ့ တှေ့တဲ့အခြိနျမှာ ကနြောျတို့လညျး ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှကေိစ်စကို ရှငျးပွတယျ။ ဒီမှာရှိတဲ့ အခကျအခဲတှေ မဲထည့ျနိုငျအောငျ ဘယျလိုမြိုး အစိုးရတှနေဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမလဲဆိုတဲ့ ကိစ်စတှကေို ပွောပွတယျ။ ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျကလညျး ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှေ မဲလှယျလှယျကူကူ၊ မွနျမွနျဆနျဆနျ ထည့ျခှင့ျရအောငျဆိုရငျတော့ မွနျမာနိုငျငံအစိုးရရဲ့ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးဌာန၊ အလုပျသမားနဲ့ လူဝငျမှုကွီးကွပျရေးဌာန၊ ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျတို့ အဓိက အဲဒီဌာနကွီး (၃) ခုက စနဈတကြ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျသင့ျတယျလို့ သူတို့ကိုယျတိုငျလညျး ပွောခဲ့တယျ။
နောကျတခုက ကနြောျတို့ကိုယျတိုငျလညျးပွောတယျ။ အဲဒီအခြိနျမှာ အစိုးရမဟုတျတဲ့ အဖှဲ့အစညျးတှေ၊ အရပျဘကျအဖှဲ့အစညျးတှကေ ဘယျလိုမြိုး ပူးပေါငျးဆောငျရှကျရမလဲဆိုတာကို ကနြောျတို့ကို ပွောပွဖို့ ကမျးလှမျးခဲ့တယျ။ အဓိက ကနြောျတို့ ရညျရှယျခကြျကတော့ ဘယျပါတီ ပုဂ်ဂိုလျကို မဲဆှယျဖို့ဆိုတာထကျ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှေ ၂၀၁၅ ထကျပိုပွီးတော့ မဲထည့ျခှင့ျရအောငျဆိုတဲ့ ကွိုးစားမှုဖွဈတယျ။
မေး ။ ။ ရှေးကောကျပှဲမှာ ပွညျပရောကျမွနျမာနိုငျငံသား မဲဆန်ဒရှငျတှေ၊ အထူးသဖွင့ျ အလုပျသမားတှေ မဲပေးခှင့ျရဖို့ အဓိက အခကျအခဲကို ပွောပါဆိုရငျ ဘာမြားဖွဈမလဲ။
ဖွေ ။ ။ အဓိကအခကျအခဲက မွနျမာအစိုးရမှာ တိကရြှငျးလငျးတဲ့ နိုငျငံသားအခှင့ျအရေးနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့၊ နိုငျငံသားအခှင့ျအရေးကို မွှင့ျတငျပွီးတော့ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှကေို မဲထည့ျခှင့ျရအောငျ လုပျပေးမယျဆိုတဲ့ စနဈကတြဲ့ မဟာဗြူဟာ၊ နညျးဗြူဟာတှေ မရှိဘူး။ ဒါက အဓိကပဲ။ အဲဒါတှေ မရှိတော့ သူတို့က ပုံစံ (၁၅) ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျက ပွောတယျ။ သူတို့ မဲရုံအသဈတှေ ဖှင့ျတာမဖှင့ျတာလဲ ကနြောျတို့ မပွောတော့ဘူး။ ပုံစံ (၁၅) ကိစ်စပဲ ပွောတော့မယျ။ ပုံစံ (၁၅) ဖွည့ျဖို့ကိုပဲ အဆငျမပွဘေူး။ ကနြောျတို့နဲ့ တှေ့ခဲ့တဲ့ အလုပျသမား (၉၀) ရာခိုငျနှုနျးက သူတို့မသိဘူး။ ပုံစံ (၁၅) လညျး မသိဘူး။ ဘယျလိုဖွည့ျရမှနျးလဲ မသိဘူး။ ဘယျကိုပို့ရမှနျးလဲ မသိဘူး။ အဲဒီ ပုံစံ (၁၅) ကို ဘယျနရောကနေ သှားယူရမှနျးလဲ မသိဘူး။
မေး ။ ။ ပွညျပရောကျ မွနျမာနိုငျငံသားတှေ မဲထည့ျခှင့ျနဲ့ ပတျသကျလို့ ကကြနြန မပွငျထားဘူးလို့ ဦးထူးခစြျက ထောကျပွသှားပါတယျ။ တခုရှိတာကတော့ အခုက NLD အစိုးရအတှကျ ပထမဦးဆုံးအကွိမျ အစိုးရသကျတမျးကို တာဝနျယူရတာလဲ ဖွဈနပေါတယျ။ နောကျ ကပျရောဂါနဲ့လဲ ကွုံနရေပါတယျ။ ဒီလို မထငျမှတျရတဲ့ အခွအေနတှေကေ စှမျးဆောငျရေးအားနညျးတာတှကွေောင့ျ အခုလိုဖွဈနရေတာလား။ ဒါမှမဟုတျ ပွညျပရောကျ နိုငျငံသားတှထေကျ ပွညျတှငျးမှာ ပိုပွီးတော့ ဦးစားပေးဖို့ လိုအပျခကြျတှေ ရှိနလေို့လား။ ကိုထူးခစြျ ဘယျလိုယူဆပါလဲ။
ဖွေ ။ ။ ဒါကတော့ ကနြော့ျရဲ့ တဦးတညျးအမွငျပေါ့ - ကနြောျ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမား နိုငျငံသားတယောကျအနနေဲ့ အမွငျကတော့ ဒီလောကျထိ လေးငါးသနျးဆိုတဲ့ မဲကတော့ ဘယျအစိုးရပဲဖွဈဖွဈ အရေးမကွီးဘူးလိုတော့ ပွောလို့မရဘူး။ ဒါက တဈတခကြျပေါ့။ ပိုပွီးတော့ အရေးကွီးတာက ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှဆေိုတာက နိုငျငံဝငျငှေ၊ ရှာဖှပေေးပွီးတော့ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ စီးပှားရေး၊ လူမှုရေး၊ ပညာရေးကိစ်စတှကေို တိုးတကျအောငျဆောငျရှကျနတေဲ့ ဆောငျရှကျပေးနတေဲ့ ကဏ်ဍတဈခုကနေ ဆောငျရှကျပေးနတေဲ့ တကယ့ျအလုပျသမားတှေ ဖွဈတယျ။ နောကျတခုက သူတို့ပိုပွီးတော့ သူတို့နိုငျငံသားအခှင့ျအရေးကို နညျးသညျမြားသညျ၊ သူတို့မဲကို စိတျဝငျစားသညျ၊ စိတျမဝငျစားသညျက တကဏ်ဍ။ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှကေို နိုငျငံသားအခှင့ျအရေးတခု ပေးတဲ့အနနေဲ့ နိုငျငံသားအခှင့ျအရေးတှကေို လေးစားလိုကျနာပါတယျလို့ မွငျစခေငြျတဲ့ အစိုးရတရပျအနနေဲ့ ဆိုပွီးတော့ ကွိုးစားပွီးတော့ ဆောငျရှကျကို ဆောငျရှကျပေးရမယျ။ ဝဖေနျမှုတှလေညျး ကွားနရေတယျ။ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမား အမြားစုက တိုငျးရငျးသားတှပေဲ ဖွဈနတေယျ။ အဓိက ရခိုငျ၊ ကခငြျ၊ ခငြျး၊ မှနျ၊ ကရငျ၊ ကယားတှေ၊ ပအို့ဝျတှေ အမြားကွီး ဖွဈနတေယျ။ ဆိုတော့ အစိုးရတှအေနနေဲ့ တိုငျးရငျးသားမဲက သူတို့ကို မပေးဘူး။ တိုငျးရငျးသားမဲကတော့ ဘာမှမထူးဘူးဆိုပွီးတော့ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှကေို မဲထည့ျခှင့ျမရအောငျ (သို့တညျးမဟုတျ) တာဝနျကြေ နိုငျငံသားအခှင့ျအရေး မဲပေးခှင့ျပေးထားတာပဲ။ ပုံစံ (၁၅) ဖွည့ျပါဆိုတဲ့ ပုံစံမြိုး။ ဒါပမေဲ့ အလုပျသမားတှအေနနေဲ့ ခကျခကျခဲခဲဖွဈအောငျ လုပျထားသလိုမြိုးတော့ ကနြော့ျအနနေဲ့ တှေ့နပေါတယျ။
မေး ။ ။ တခုရှိတာက ဒီနှဈမှာ ကိုဗဈကပျရောဂါနဲ့လဲ ကွုံနရေတော့ အစစအရာရာ အစီအစဉျမကြ ဖွဈနတောတှလေဲ ရှိပါတယျ။ ဆိုတော့ ဒီလိုအခွအေနတှေကွေောင့ျ အခကျအခဲတှေ ကွုံနရေတယျလို့ မပွောနိုငျဘူးလား။
ဖွေ ။ ။ အဓိကတော့ ကနြောျ အစောကပွောသလိုပဲ ကိုဗဈက နိုငျငံရေးလှုပျရှားမှု ကိစ်စတှပေဲ မဟုတျပါဘူး။ ကနြျတဲ့ စီးပှားရေး၊ ကနြျတဲ့ကိစ်စအရပျရပျ အနညျးနဲ့အမြား ထိခိုကျမှုတှေ ရှိတယျ။ ဒါကို ကနြောျတို့ မငွငျးဘူး။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျပွောခငြျတာက လကျရှိ ကိုဗဈဖွဈနတေဲ့ ကာလအခွအေနမှောပဲ ကနြောျတို့ကိုယျတိုငျ ထိုငျးမှာနတေယျ။ ကနြောျတို့ကိုယျတိုငျ လှုပျရှားလို့ ရနိုငျတဲ့ဟာလေးတှကေို အစိုးရက ကမကထလုပျပွီးတော့ ဘာဖွဈလို့ လှုပျရှားလို့ မရရမှာလဲ။ ဆိုလိုခငြျတာက ဒီစကျရုံမှာ အစိုးရကနေ အလုပျအကိုငျရှာဖှရေေး အဂေငြျစီတှနေဲ့ ပေါငျးပွီးတော့ ပို့ထားတဲ့ အလုပျသမားတှရှေိတယျ။ ဒါတှကေ ဘာမှခကျခဲတဲ့ကိစ်စ မဟုတျဘူး။ ကနြောျတို့မှာ လူစာရငျးအတိအကြ ရှိတယျ။ ဘယျစကျရုံမှာ ဘယျနှဈယောကျ ဘယျမွို့မှာ။ အဲဒီလိုမြိုး MOU နှဈနိုငျငံ နားလညျမှုစာခြှနျလှှာနဲ့ ပို့ထားတဲ့ အလုပျသမားတှကေိုယျနှိုကျကို သူတို့ဘာမှ လုပျတာကိုငျတာမြိုး ကနြောျတို့ မွငျသာထငျသာ မတှေ့ရဘူး။ ဆိုခငြျတာက ဒီစကျရုံမှာ လူတထောငျရှိတယျ။ ပုံစံ (၁၅) ကို အရှကျ တဈထောငျ ကနြောျတို့ ယူသှားမယျ။ အခုကတော့ အလုပျတှကေ မြားနတေော့ တောျရုံတနျရုံ အခြိနျတှေ ညှိလို့ရတယျ။ ရှေးကောကျပှဲကို ဘယျလိုမဲထည့ျကွမယျ ဘာသာရပျလေးကို ကနြောျတို့ (၂) နာရီ (၃) နာရီလောကျ ပွောပွပေးမယျ။ သူတို့ဆီက ကွိုတငျမဲ ထည့ျခငြျတဲ့ဖောငျလေးတှေ လကျခံယူမယျ။ ဒါတှကေ ဖွဈနိုငျတယျ။ အစောကပွောသလိုပဲ အစိုးရအနနေဲ့ လုပျခငြျစိတျရှိဖို့ လိုတယျ။ နိုငျငံသားအခှင့ျအရေးကို အကောငျအထညျဖောျခငြျတဲ့စိတျ ရှိဖို့တော့ လိုတယျ။ အဲဒါတှေ အဲဒီစိတျနှဈခုရှိတယျဆိုရငျ စောစောကပွောတဲ့ ကိုဗဈပွူနာမကလို့ ဘာပွူနာပဲဖွဈဖွဈ အခွအေနတှေကေ ကြောျလှှားလို့ရတယျ။ ဒါပမေဲ့ ပုံမှနျအနအေထားထကျတော့ နညျးနညျးလေးပဲ ကှာခငြျကှာမယျ။ ကနြောျ ဆိုလိုခငြျတာက လုပျလို့ကိုငျလို့ရတဲ့ အနအေထား ရှိတယျဆိုတာတော့ အစိုးရအနနေဲ့ သိစခေငြျတယျ။
မေး ။ ။ ကိုထူးခစြျတို့က ပွညျပရောကျ အလုပျသမားတှေ မဲပေးခှင့ျရဖို့တော့ တိုကျတှနျးနတောတော့ ဟုတျပါပွီ။ အခုက ပွညျပရောကျ မွနျမာနိုငျငံသားတှကွေားထဲမှာ ရှေးကောကျပှဲကိစ်စ အပါအဝငျ မွနျမာနိုငျငံ နိုငျငံရေးနဲ့ ပတျသကျလို့ စိတျဝငျစားမှု၊ စိတျအားထကျသနျမှု ရှိကွလား။ တခွားမဟုတျပါဘူး အခုက ကပျရောဂါကွောင့ျ ဒုက်ခရောကျနတေဲ့အခြိနျမှာ ကနြျတာတှကေို ဦးစားမပေးနိုငျဘူးဆိုတဲ့ ပွောသံဆိုသံတှေ ရှိနတေယျဆိုတော့ အလုပျသမားတှနေဲ့ ထိတှေ့ဆကျဆံနရေတဲ့ လူတယောကျအနနေဲ့ ကိုထူးခစြျတို့ လကျလှမျးမီသလောကျ ပွောမယျဆိုရငျ ဒီလူတှကွေားထဲမှာ ရှေးကောကျပှဲနဲ့ ပတျသကျတဲ့ စိတျဝငျစားမှု ဗဟုသုတ ယဘေုယအြားဖွင့ျ ဘယျလောကျအတိုငျးအတာထိ ရှိတယျလို့မြား နားလညျထားသလဲ။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျကတော့ အစောကပွောသလို၊ အမွဲတမျး ပွောသလိုပါပဲ အခွခေံအားဖွင့ျ နှဈပိုငျးပေါ့။ အဓိကတော့ ပထမဦးဆုံး မဲထည့ျခှင့ျရမယျလူတှေ First time voters လို့ခေါျတဲ့လူတှေ။ အဓိက အသကျ (၁၈) နှဈပွည့ျပွီးခါစနဲ့ အသကျ (၂၃ - ၂၄) လူငယျတှကေ လကျရှိ လူမှု့ကှနျရကျတှမှော တှေ့နတေော့ သူတို့အနနေဲ့ အမြားစုကတော့ မဲပေးခငြျတယျ။ နောကျတခုက တခါမှ မဲမပေးခငြျတဲ့လူကလဲ ကနြောျတို့ ပွီးခဲ့တဲ့နှဈစလောကျမှာ ရှေးကောကျပှဲဆိုငျရာ ပွညျသူ့လှှတျတောျလှုပျရှားမှုအဖှဲ့နဲ့ ကနြောျတို့ စဈတမျးငယျလေးတခု ကောကျခဲ့တယျ။ အဲဒါကလဲ ငယျငယျလေးဆိုပမေယ့ျ တနိုငျငံလုံး လှှမျးခွုံအောငျလို့ လူ (၁၈၀၀) လောကျကို အငျတာဗြူးထားတာ။ မဲနဲ့ပတျသကျပွီး စဈတမျး။ ဆိုကွပါစို့ အဲဒီစဈတမျးအရဆိုရငျ (၉၀) ကြောျ ရာခိုငျနှုနျးလောကျက မဲပေးခငြျတယျ။ မဲပေးဖို့ မှတျပုံတငျရှိတယျ။ အိမျထောငျစု ရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ ထပျမေးတယျ ဘယျလို အနအေထားနဲ့ ပေးခငြျလဲ။ ဘနျကောကျမှာ သှားပေးဖို့တော့ သူတို့ အဆငျမပွဘေူး။ အားလုံးသံရုံးမှာ သှားပေးဖို့၊ ခငြျးမိုငျကောငျစဈဝနျရုံးမှာ အဆငျပွတေယျ။ သူတို့နဲ့ နီးစပျရာနရောတှမှော မဲရုံလေးတှေ ရှိတယျ။ သှားလို့လာလို့ ပွရေငျတော့ သူတို့အဆငျပွမေယျ။ သှားလို့လာလို့ အဆငျပွမှေ သူတို့ အဆငျပွမေယျ။ ဆိုလိုခငြျတာက စကျမှုဇုနျ ရှိတယျ။ လူ သိနျးနဲ့ခြီ ရှိတဲ့ - တမွို့နယျထဲမှာ လူ သိနျးနဲ့ခြီ ရှိတဲ့ နရောမြိုးတှမှော ယာယီမဲရုံလေးတှေ ဖှင့ျလို မရနိုငျဘူးလားဆိုတဲ့ အစိုးရကိုယျလဲ နဂိုတှေ့ကတညျးက ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျကိုလဲ ကနြောျတို့ ဆှေးနှေးထားပေးတယျ။ အကွံပေးထားတယျ။ အစောကဟာတုနျးမြိုး အလုပျသမားတှကေတော့ စိတျဝငျစားတယျ။ ဒါပမေဲ့ ပွူနာက တဈခါမှ မဲမပေးပဘေူး တခြို့ဆိုရငျ တောျတောျလေး လိုကျမေးကွည့ျတယျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ ရှေးစရာပါတီ နှဈခုပဲ ရှိတယျလို့တောငျ ပွောတယျ။ ဒါတောငျမှ ရနျကုနျလို နရောမြိုးကနေ လာလုပျတဲ့ အလုပျသမလေးတယောကျက ပွောတာ။ မလေးရှားမှာ ရှိတယျ။ ကနြောျတို့နဲ့ ဆှေးနှေးတဲ့အခြိနျမှာ ကနြောျဆိုလိုခငြျတာက ကနြျတဲ့ရှေးကောကျပှဲ ဝငျမယ့ျသူတို့၊ လှှတျတောျအမတျတှရေဲ့ ကတိစကားတှအေပေါျမှာ - ကတိစကားတှကေို ထားလိုကျအုံးတေ့ - ဘယျပါတီ ဘယျနှဈခုရှိမှနျး ဘယျလိုပါတီက ဘာလုပျနသေလဲဆိုတာကို သူတို့ခငျမြား မသိရှာဘူး။ မဲကို ဘယျလိုထည့ျရမလဲဆိုတာကို သူတို့မသိရှာဘူး။ ဒါကွောင့ျမို့ သူတို့ပွောနတေဲ့ ရှေးကောကျပှဲပညာပေး ကိစ်စတှလေညျး အမြားကွီးလုပျပေးရအုံးမယျ။ ဆိုတော့ အဲဒါတှကေို အလုပျသမားတှကေို စနဈတကြ မဲထည့ျစခေငြျတယျ ဆိုရငျတော့ အဲဒါတှကေတော့ မဖွဈမနေ လုပျရမှာ။
မေး ။ ။ အခုကတော့ လိုအပျခကြျတှေ၊ စိနျခေါျမှုတှကေတော့ တောျတောျကွီးတယျလို့ ဆိုရပါလိမ့ျမယျ။ ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပဖို့ကလဲ လေးလလောကျပဲ အခြိနျ ကနြျပါတော့တယျ။ ဆိုတော့ ဒီကွားထဲမှာ လိုအပျခကြျတှေ ဖွည့ျဆညျးပေးဖို့ဆိုရငျ မဲပေးခငြျတဲ့လူတှေ၊ မဲပေးခှင့ျရဖို့ အခြိနျမီအောငျ လုပျဖို့ဆိုရငျ လုံလောကျတဲ့အခြိနျ ရမယျလို့ ထငျပါသလား။
ဖွေ ။ ။ အစောကပွောသလိုပေါ့ ကနြောျတို့ကတော့ သူတို့ကို အဲဒီကိစ်စတှလေုပျဖို့ ၂၀၁၆ အစိုးရစဖွဈခြိနျကတညျးက တကယ့ျကို တာဝနျရှိတဲ့လူတှရေဲ့ လကျထဲကိုပဲ ကနြောျတို့ရဲ့ အစီရငျခံစာတှေ၊ recommendations တှကေို ထည့ျထားပေးတယျ။ ၂၀၁၆ ကတညျးက ထည့ျထားပေးတာ။ သူတို့ကိုယျတိုငျ မပွငျဆငျတာကတော့ အစိုးရတရပျရဲ့ အရညျအခငြျးနဲ့ ကနြောျတို့ ပွညျသူလူထုပေါျမှာထားတဲ့ စတေနာပေါျမှာပဲ မူတညျလိမ့ျမယျလို့ ကနြောျထငျပါတယျ။
မေး ။ ။ သမ်မတဦးဝငျးမွင့ျက ဒီလဆနျးမှာပဲ ပွညျထောငျစုရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျမှာ တာဝနျရှိတဲ့လူတှေ။ နောကျ အစိုးရအဖှဲ့ဝငျတှနေဲ့ နပွေညျမှာတှေ့တုနျးက မဲပေးခှင့ျ ရှိသူတိုငျ မဲပေးခှင့ျ မဆုံးရှုံးစဖေို့။ နောကျ မဲပေးနိုငျခှင့ျ ဆုံးရှုံးတာ နိုငျငံသားတယောကျရဲ့ မှေးရာပါ အခှင့ျအရေး၊ လူ့အခှင့ျအရေး ဆုံးရှုံးရာရောကျတယျ။ ဒါကွောင့ျလဲ မဲပေးခှင့ျတှေ မဆုံးရှုံးရအောငျ စီစဉျပါဆိုပွီးတော့ မှာတာ ရှိပါတယျ။ ဆိုတော့ ဒီနရောမှာ နိဂုံးခြုပျအနနေဲ့ မေးခငြျတာကတော့ နိုငျငံသားအခှင့ျအရေး မဆုံးရှုံးရလအေောငျ သကျဆိုငျရာ တာဝနျရှိသူတှအေနနေဲ့ လုပျမယျဆိုရငျ လုပျပေးနိုငျတာမြိုး။ လုပျပေးသင့ျတာမြိုးကော ဘာတှမြေား ရှိမလဲ။
ဖွေ ။ ။ အဓိကတော့ တဈခုဆိုတာထကျ တဈခုထဲမှာပဲ ဆကျပွောရငျတော့ ရတာပေါ့။ အခုဆိုရငျ ကွိုတငျမဲ ပုံစံ (၁၅) ကို သွဂုတျလ (၅) ရကျနေ့ နောကျဆုံးထားတဲ့ဟာကို ဖွဈနိုငျလို့ရှိရငျ Extend - ရကျကို တိုးခြဲ့စခေငြျတယျ။ ဆိုလိုခငြျတာကတော့ သွဂုတျလနောကျဆုံးပတျအထိတို့ သွဂုတျလ လကုနျလောကျအထိ တိုးမယျ။ တခြိနျတညျးမှာပဲ ပုံစံ (၁၅) ဖွည့ျဖို့ကိစ်စကို ကနြောျတို့ကတော့ အငျတိုကျအားတိုကျ တကယ့ျကို အရပျဘကျအဖှဲ့အစညျးတှေ၊ ကနြောျတို့ရဲ့ သကျဆိုငျရာ အလုပျသမားအဂေငြျစီတှေ အစိုးရအဖှဲ့တှနေဲ့ ပေါငျးပွီးတော့ ကနြောျတို့ ပုံစံ (၁၅) ကိုရအောငျ အနညျးဆုံး အဲဒါတှေ ဆောငျရှကျပေးသင့ျတယျ။ နောကျတခုကတော့ အလုပျသမားတှေ လှယျလှယျကူကူ မဲထည့ျနိုငျတဲ့ နရောတှေ။ အခုကတညျးက စဉျးစားထားပွီးတော့ စီစဉျ ထားပေးသင့ျတယျ။ လိုအပျသလို ထိုငျးအစိုးရအနနေဲ့ ကွိုတငျညှိနှိုငျးမှုတှေ လုပျသင့ျတယျလို့ ကနြော့ျအနနေဲ့ ပွောခငြျတယျ။
အခုလို အခြိနျပေးပွီး ဆှေးနှေးပေးခဲ့တဲ့ ဦးထူးခစြျနဲ့ နားဆငျကွတဲ့ ပရိသတျတှအေားလုံးကို ကြေးဇူးတငျပါတယျ။
