ဒီတပတ္ ျမန္မာ့ဒီမုိကေရစီေရးရာအစီအစဥ္မွာ ျမန္မာ့ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးမွာ ပညာေရးက႑ဟာ အေျခခံအက်ဆံုး ျဖစ္တာေၾကာင့္ ပုဂၢလိကပညာေရး ဝန္ေဆာင္မႈ လုပ္ငန္းေတြအေနနဲ႔ လည္း တက္ႂကြစြာပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ေနတယ္လို႔ ပညာေရးဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံတကာဆုေတြ ခ်ီးျမွင့္ခံရတဲ့ Crown အဆင့္ျမင့္ ပညာေရးဝန္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္း တည္ေထာင္သူ ဦးေအာင္ေက်ာ္ဆန္းက ေျပာပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာ အဆင့္မီပညာေရးစံနစ္ကို အသြင္ကူးေျပာင္းႏိုင္ဖို႔အတြက္ စိန္ေခၚအကဲစမ္းမႈေတြနဲ႔ ရင္ဆိုင္ေနရဆဲပဲလို႔လည္း ဆိုပါတယ္။ အယ္ဒီတာ ကိုသားညြန္႔ဦးက ဦးေအာင္ေက်ာ္ဆန္းနဲ႔ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းထားကို ဒီသီတင္းပတ္ရဲ႕ ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီေရးရာ ေဆြးေႏြးခန္းအျဖစ္တင္ဆက္လိုက္ပါတယ္။
ဦးသားညႊန္႔ဦး ။ ။ တကယ္တမ္း ျမန္မာျပည္မွာ ပုဂၢလိကပညာေရးဆိုင္ရာ အဖြဲ႔အစည္းပံုစံမ်ဳိးနဲ႔ အခုအေနအထားက တရားဝင္ရပ္တည္လို႔ ရသလား။
ဦးေအာင္ေက်ာ္ဆန္း ။ ။ ရပ္တည္လုိ႔ရေအာင္လည္း က်ေနာ္တုိ႔လုပ္တယ္။ အတိုင္ပင္ခံဆိုတဲ့ေနရာမွာ ပညာေရးလမ္းေၾကာင္းတခုတည္း မဟုတ္ဘဲနဲ႔ ျမန္မာေက်ာင္းသားေတြ အဓိကလိုတာကေတာ့ အသက္ေမြးဝမ္းေၾကာင္း career နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ သူတို႔ လိုအပ္တဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေလးေတြ က်ေနာ္တုိ႔က ရွင္းျပေပးတယ္။ ဒါမ်ဳိးေလးေတြက ျမန္မာေက်ာင္းသားေတြအတြက္လည္း လိုအပ္တယ္။ က်ေနာ္တုိ႔လည္း အခု ေတာ္ေတာ္ေလး ဒီနယ္ပယ္ေလးေတြမွာ လုပ္ေပးေနရတယ္။ အခါအားေလ်ာ္စြာ seminar ေဟာေျပာပြဲေတြလုပ္တယ္။ ေက်ာင္းတခုရဲ ႔ seminar မဟုတ္ဘဲနဲ႔ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသား ခေလးေတြအတြက္ လုိအပ္တဲ့အခ်က္ေတြကို ျဖည့္ဆည္းေပးမယ့္ သတင္းအခ်က္အလက္ေပးမယ့္ seminar မ်ုိးေတြကို က်ေနာ္တုိ႔ မ်ားမ်ားေလးလုပ္ေပးတယ္။
ဦးသားညႊန္႔ဦး ။ ။ အခုေနာက္ပိုင္း က်ေနာ္ သတိထားမိတာေတာ့ ဒီမွာရွိတဲ့ အေနာက္ႏိုင္ငံသံရံုးေတြ အထူးသျဖင့္ အေမရိကန္သံရံုး၊ ၿဗိတိသွ်သံရံုးေတြက သူတုိ႔သက္ဆုိင္ရာႏုိင္ငံက တကၠသိုလ္ေတြနဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ၿပီးေတာ့ ပညာေရးဆုိင္ရာပြဲေလးေတြ education affairs ဆိုၿပီးေတာ့ တကၠသိုလ္နဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ႏိုင္တာေလးေတြ လုပ္လာတယ္။ အဲဒါက ဘယ္ေလာက္အထိ ေက်ာင္းသားေတြအတြက္ အသံုးဝင္လဲ။ အသံုးတဲ့လဲ။
ဦးေအာင္ေက်ာ္ဆန္း ။ ။ သံရံုးေတြကိုယ္တုိင္ ႏိုင္ငံကိုယ္စားျပဳ လုပ္လာတဲ့အခါၾကေတာ့ ပိုၿပီးေတာ့ သတင္းအခ်က္အလက္ စံုစံုလင္လင္ေလး ရလာတယ္။ သံရံုးေတြကလည္း ဦးစီးၿပီးလုပ္တာျဖစ္တဲ့အတြက္ reliable information ေတြျဖစ္တယ္။ တကၠသိုလ္ေတြရဲ ႔ officers ေတြနဲ႔လည္း တုိက္ရိုက္ထိေတြ႔ခြင့္ရတဲ့အတြက္ ခါတိုင္းနဲ႔စာရင္ ပိုေကာင္းတယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ကေတာ့ ႀကိဳဆိုပါတယ္။ ဒီလုိအဖြဲ႔အစည္းေတြက လုပ္တဲ့ဟာေလးေတြလည္း ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားေတြအတြက္ သတင္းအခ်က္အလက္ ပိုရလာတယ္ေပါ့။
ဦးသားညႊန္႔ဦး ။ ။ ႏုိင္ငံျခားတကၠသိုလ္ေတြကေပးတဲ့ ပညာေတာ္သင္ ေထာက္ပံ့ေၾကး scholarship programs ေတြ။ ဒါေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အကိုတုိ႔နဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ၿပီး လုပ္တာရွိပါသလား။
ဦးေအာင္ေက်ာ္ဆန္း ။ ။ က်ေနာ္ကေတာ့ ေယဘုယ်အားျဖင့္ အခ်က္ (၂) ခ်က္ ရွင္းလင္းၿပီး ခြဲျပထားတယ္။ တခုက ပညာသင္ေထာက္ပံ့ေၾကးနဲ႔ တခုက ပညာသင္ဆု ျဖစ္ပါတယ္။ Study Grant ကေတာ့ ပညာသင္ေထာက္ပံ့ေၾကး။ သူကေတာ့ တစိတ္တပိုင္းပဲ။ ေနစရိတ္၊ စားစရိတ္ေတြ မပါဘူး။ သက္ဆုိင္ရာေက်ာင္းေတြမွာ အစီအစဥ္ေလးေတြရွိတယ္။ ဘ႑ာေရးဆုိင္ရာ အကူအညီေပးတာ။ ပညာသင္ေထာက္ပံ့ေၾကးကေတာ့ ပံုစံအမ်ုိးမ်ဳိး ရွိပါတယ္။ အဖြဲ႔အစည္းေတြက ေပးတာရွိတယ္။ ၿပီးေတာ့ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းေတြကလည္း Merit Base လို႔ေခၚတဲ့ academic ေပၚမွာ ထူးခၽြန္မႈေပၚမွာ မူတည္ၿပီးေပးတာမ်ဳိးေတြ။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ Need Base ကေတာ့ ဒီေက်ာင္းသားက လုိအပ္ေနလို႔ ေပးတာမ်ဳိးေလးေတြ။ ေနာက္တခုက ဘာသာရပ္ဆုိင္ရာ နည္းနည္းေလး political ပိုင္းဆိုင္ရာ human rights နဲ႔ ပတ္သက္တာေတြ။ development နဲ႔ ပတ္သက္တာေတြ အေျခခံၿပီး ေပးတာမ်ဳိးေလးေတြေပါ့။ ၿပီးခဲ့တဲ့ တပတ္ကဆုိရင္ က်ေနာ္တုိ႔ Norwegian က ေပးတာေလးကို သံရံုးကိုဖိတ္တယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ တက္တယ္။ အဲဒီလုိမ်ဳိး process ေတြကို ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားေတြကို သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ အကူအညီျဖန္႔ေပးတယ္။ ေလွ်ာက္ထားေပးတယ္။ အဲဒီအတြက္ က်ေနာ္တုိ႔ ဝန္ေဆာင္ခယူတာေတြ၊ Agency fee ယူတာေတြ က်ေနာ္တို႔ မလုပ္ဘူး။ သူတုိ႔သတ္မွတ္ထားတဲ့ မူထဲေဘာင္ထဲဝင္တဲ့ ခေလးေတြ။ ဥပမာ Asia Institute of Technology ကို Norwegian government က ျမန္မာေက်ာင္းသားေတြအတြက္ေပးတဲ့ ပညာသင္ဆုမ်ဳိးေတြရွိတယ္။ ေနာက္ Asia Development Bank က ေပးတာမ်ဳိး။ အေမရိကန္မွာဆုိရင္ Fullbright လုိဟာမ်ဳိးေတြ။ Australia အစိုးရကေပးတဲ့ AusAID ဟာမ်ဳိးေတြ။ တခ်ဳိ ႔ဟာေတြၾကေတာ့ programs ေတြက ရွိေနၿပီးေတာ့ ျမန္မာေက်ာင္းသားေတြ မသိၾကတာမ်ားတယ္။ ဒါက အခက္အခဲတခု။ ျမန္မာေက်ာင္းသားေတြအတြက္။
ဒုတိယအခက္အခဲတခုကေတာ့ သိေတာ့သိၾကၿပီးေတာ့ ဒီ scholarship ေတြကို ေလွ်ာက္ထားဖုိ႔အတြက္ ဘယ္လိုအခ်က္အလက္ေတြ ျပည့္စံုရမယ္ဆုိတဲ့အခ်က္ေတြကိုလည္း ေလ့လာတာေလးေတြ၊ တင္ျပတာေလးေတြ အားနည္းတယ္။ ဥပမာ essay က ၂၅၀ စကားလံုးေရးရမယ္ဆုိရင္ တစ္ရာပဲ ေရးလိုက္တဲ့ဟာမ်ဳိး။ တစ္ေထာင္ေလာက္ ေရးလုိက္တဲ့ဟာမ်ဳိး။ References ေထာက္ခံခ်က္ ႏွစ္ေစာင္ထည့္ရမယ္ဆုိရင္ တစ္ေစာင္ပဲ ထည့္လိုက္တာမ်ဳိး။ အဲဒါမ်ဳိးေလးေတြ အားနည္းတယ္။ အမ်ားႀကီး ျမန္မာေက်ာင္းသားေတြအတြက္ ပိုေပးလာၾကတာေတြရွိတယ္။ AusAID ဆိုရင္လည္း နည္းနည္းပိုေပးတယ္။ Fullbright လည္း နည္းနည္းပိုေပးတယ္။ အဂၤလန္ဖက္မွာလည္း scholarship ရွိတယ္။ အဲဒီေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ေတြနဲ႔ ဆက္စပ္တဲ့ေက်ာင္းေတြက Study Grant လို႔ေခၚပါတယ္။ တႏွစ္ကို ေပါင္ တစ္ေသာင္းေလာက္က်မယ္ဆုိရင္ က်ေနာ္တုိ႔ေတြက ၃၀-၄၀ ရာခုိင္ႏႈန္း သူတုိ႔ေတြရဲ ႔ ထူးခၽြန္မႈမွတ္တမ္းေလးေတြကို ၾကည့္ၿပီးေတာ့ ပညာသင္ေထာက္ပံ့ေၾကးေလးေတြကို - ဒါေလးေတြကေတာ့ ေက်ာင္းသားေတြအတြက္ လြယ္လင့္တကူ ရႏုိင္ပါတယ္။ မခက္ပါဘူး။ အဲဒါမ်ဳိးၾကေတာ့ တုိက္ရိုက္တကၠသိုလ္ေတြက ေလွ်ာက္တာနဲ႔စာရင္ က်ေနာ္တို႔ေတြက ပိုကူညီႏုိင္တယ္။ ဒါက Study Grant. Scholarship ပညာသင္ေထာက္ပံ့ေၾကးကေတာ့ က်ေနာ္ အခုနေျပာသလုိ အဖြဲ႔အစည္းေတြက ေပးတာမ်ားတယ္။ တကယ္တမ္း ၁၀၀ ရာခိုင္ႏႈန္း scholarship ပညာသင္ဆုက ေနစရိတ္စားစရိတ္၊ တကၠသိုလ္ကုန္က်စရိတ္ နဲ႔ သူတုိ႔အတြက္ အေသးဆံုးအသံုးေတြ အကုန္အပါအဝင္ကိုေတာ့ Fullbright လိုဟာမ်ဳိးေတြ၊ AusAID လုိဟာမ်ဳိးေတြ။ အဲဒီလို အဖြဲ႔အစည္းေတြက ေပးပါတယ္။ တခါတေလၾကေတာ့ ေက်ာင္းသားက ေက်ာင္းေတြကိုေလွ်ာက္ ဝင္ခြင့္ရေတာ့မွ ဝင္ခြင့္ စာရြက္စာတမ္းေတြနဲ႔ အခုန ၁၀၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေပးတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြကို ထပ္ေလွ်ာက္တာမ်ုိးေတြလည္း ရွိပါတယ္။ အဲဒါေတြကိုလည္း က်ေနာ္တို႔ အခါအားေလ်ာ္စြာ Social media, Facebook ေတြ၊ က်ေနာ္တုိ႔ website, blog ေတြကေန ထုတ္ျပန္ေပးပါတယ္။
ဦးသားညႊန္႔ဦး ။ ။ ႏိုင္ငံျခားတကၠသိုလ္ေတြကလည္း ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ပြင့္လင္းလာတဲ့သေဘာမွာရွိေတာ့ တခ်ဳိ ႔တကၠသိုလ္ေတြက ျမန္မာႏိုင္ငံထဲမွာကို ဝင္ၿပီးေတာ့ထိုင္ၿပီးေတာ့ ဌာနခြဲေလးေတြ ဖြင့္လာၾကတယ္။ ေက်ာင္းေတြပါဖြင့္ဖို႔ စီစဥ္ေဆာင္ရြက္ေနတယ္လို႔ ၾကားရပါတယ္။ အဲဒီအလားအလာက အခုအေနအထားမွာ ဘယ္လုိရွိပါသလဲ။
ဦးေအာင္ေက်ာ္ဆန္း ။ ။ ႏိုင္ငံရဲ ႔ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ၊ ျဖတ္သန္းမႈမွာ ပညာေရးထဲမွာလည္း ပါလာတဲ့ ရင္းႏီွးျမဳပ္ႏံွမႈပိုင္ဆုိင္ရာလည္း ပါလာတယ္။ အဲဒီမွာ ႏွစ္မ်ဳိးခြဲျမင္ခ်င္ပါတယ္။ တမ်ုိးကေတာ့ စီးပြားေရးကို ေရွ ႔ထားၿပီးေတာ့ ဝင္လာတာမ်ဳိးေတြ ရွိသလို။ တမ်ုိးကေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ တကၠသိုလ္ေတြနဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ၿပီးေတာ့ ဒီဖက္က ခေလးေတြအတြက္ ပညာေရးအခြင့္အလမ္းေတြ ပြင့္ဖို႔လာတာမ်ဳိးေလးေတြေပါ့။ ဒုတိယအခ်က္ေလးကို က်ေနာ္က ပိုၿပီးေတာ့ အားေပးခ်င္ပါတယ္။ ေလာေလာဆယ္ သူတုိ႔ရင္ဆုိင္ေနရတဲ့ အခက္အခဲေလးေတြကေတာ့ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းေတြ လာေရာက္ၿပီးေတာ့ တရားဝင္ရပ္တည္ဖို႔အတြက္ တိက်တဲ့ ပညာေရးဆုိင္ရာ မူဝါဒနဲ႔ ပတ္သက္တာေလးေတြ။ ရင္းႏီွးျမဳပ္ႏွံမႈဆုိင္ရာ မူဝါဒနဲ႔ ပတ္သက္တာေလးေတြ မရွိေသးေတာ့ တကယ့္အႀကီးႀကီးေတြကေတာ့ ဝင္မလာေသးဘူး။ ေလာေလာဆယ္ ေဆြးေႏြးေနတာေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ စနစ္တက်နဲ႔ ႀကိဳဆုိဖို႔သင့္ပါတယ္။ ေက်ာင္းသားေတြဆီက ပိုက္ဆံကို ယူၿပီးေတာ့ တကယ္ အရည္အခ်င္းမီတဲ့ ပညာေရး မေပးဘဲနဲ႔ စာရြက္တရြက္ ထုတ္ေပးတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းမ်ဳိးေတြ ဒါမ်ဳိးေတြ ရွိေနေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ႏုိင္ငံမွာလည္း ဒါမ်ဳိးေလးေတြက ျဖစ္လာႏုိင္တဲ့အတြက္ အစိုးရပိုင္ဆုိင္ရာကလည္း အဲဒါမ်ဳိးေတြ မျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ဖို႔အတြက္ quality insurance မ်ဳိးေတြထားရမယ္။ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားေတြကလည္း ဒီေက်ာင္းႀကီးတခုက ေကာင္းတာမ်ဳိးေျပာတာ မဟုတ္ဘဲနဲ႔ ေယဘုယ်အားျဖင့္ အခ်က္အလက္ေတြကို ရွာေဖြစုေဆာင္းၿပီးေတာ့ အဲဒီလိုမ်ဳိးလုပ္ရပါမယ္။ သတိနဲ႔ ႀကိဳဆုိရမယ္လုိ႔ က်ေနာ္ေတာ့ နည္းနည္းေလး ျမင္ပါတယ္။
ဦးသားညႊန္႔ဦး ။ ။ တဖက္မွာေတာ့ ရင္းႏီွးျမဳပ္ႏံွမႈကိစၥေပါ့။ ဒါကလည္း ပညာေရးအရ institution ေတြလာၿပီး ရင္းႏီွးျမဳပ္ႏွံတဲ့အခါမွာ လက္ရွိရွိေနတဲ့ ဥပေဒမွာဆုိရင္ ရင္းႏီွးျမဳပ္ႏံွမယ္ဆုိရင္ တုိင္းရင္းသားပုဂၢလိက လုပ္ငန္းရွင္ေတြနဲ႔တြဲၿပီး လုပ္ရမယ္ဆုိတဲ့ percentage အရ ခြဲထားတာရွိတယ္။ အဲဒီေတာ့ တကယ္တမ္း တိုင္းရင္းသားလုပ္ငန္းရွင္ေတြဖက္က ပညာေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ သူတုိ႔နဲ႔ partner လုပ္ႏုိင္မယ့္ capacity လုပ္ႏုိင္မယ့္ အေနအထား၊ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အခုအေနအထားက အဲဒါေတြေကာ ရွိရဲ ႔လား။
ဦးေအာင္ေက်ာ္ဆန္း ။ ။ လုပ္ကိုင္ႏုိင္တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြ ရွိတယ္လုိ႔ေတာ့ က်ေနာ္ ယံုၾကည္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ တကယ္တမ္း ကမာၻ႔အဆင့္မီွ ဆိုတာေတြနဲ႔ေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ ပ်က္က်န္ရစ္ခဲ့တယ္လို႔ ထင္တယ္။ အထူးသျဖင့္ ဥပမာ သိပၸံနဲ႔ ပတ္သက္တာေတြဆုိရင္ တျခားႏုိင္ငံေတြမွာ လံုေလာက္တဲ့ ဓါတ္ခြဲခန္းေတြနဲ႔ အလုပ္လုပ္ေနၾကတယ္။ Engineering ဆိုရင္လည္း Engineering Lab ေတြေပါ့။ က်ေနာ္တုိ႔ဆီမွာ ဒီေလာက္ လံုလံုေလာက္ေလာက္ မရွိဘူး။ Science labs ေတြေပါ့။ အဲဒီေတာ့ စိတ္ဆႏၵအားျဖင့္၊ ေစတနာအားျဖင့္ လုပ္ႏုိင္တာေတြ ရွိေပမယ့္ နည္းပညာပိုင္းမွာေတာ့ အမ်ားႀကီး လုပ္ႏုိင္တဲ့လူေတြဆီက institution ဆီက ယူဖို႔ လုိမယ္လုိ႔ ထင္ပါတယ္။ ပုဂၢလိကကုမၸဏီေတြ၊ အျပင္က ဝင္လာမယ္ဆုိရင္လည္း ဒီအတုိင္း ခြင့္ျပဳတယ္ဆုိတာထက္ က်ေနာ္တုိ႔ ႏုိင္ငံအတြက္ ဘယ္ေနရာေတြ လိုအပ္ေနသလဲ။ ဘယ္ေနရာေတြမွာ က်ေနာ္တုိ႔ လူငယ္ေတြအတြက္ အသံုးပိုက်မလဲ။ ဥပမာ စီးပြားေရးဆုိရင္လည္း စီးပြားေရးနဲ႔ ပတ္သက္တာကို က်ေနာ္တုိ႔ႏုိင္ငံက ေက်ာင္းေတြက တကယ္တမ္း အရည္အခ်င္းမီွမီွ စီမံခန္႔ခြဲႏုိင္တယ္ဆုိရင္လည္း ႏိုင္ငံတကာအတြက္ အဲဒီေနရာမ်ဳိးေတြမွာ ေလွ်ာ့ၿပီးေတာ့ နည္းပညာနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ လုိအပ္တာ။ ဥပမာ Biotechnology လုိဟာမ်ဳိးေတြ လုိအပ္မယ္။ Science research ေတြ လိုအပ္မယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ Aircraft maintenance .. Aerospace လိုဟာမ်ဳိးေတြ။ အဲဒီလိုေနရာမ်ဳိးေတြကို ပိုၿပီးေတာ့ ႀကိဳဆိုသင့္တယ္။ ႀကိဳဆုိရမယ္ေပါ့။
ဦးသားညႊန္႔ဦး ။ ။ အခုက ျမန္မာႏုိင္ငံက တစံုတရာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြ ၿပီးခဲ့တဲ့ (၃) (၄) ႏွစ္က စၿပီးေတာ့ လုပ္လာတယ္။ လုပ္လာတဲ့အခါမွာ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ ပညာေရးပါ သူတုိ႔ေျပာပါတယ္။ လုပ္လာတဲ့အထဲမွာ။ အဲဒီေတာ့ ဒီျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြကို အစိုးရကလုပ္သလို၊ လႊတ္ေတာ္ကလည္း တပိုင္းလုပ္ေနတယ္။ လႊတ္ေတာ္ဖက္ကေတာ့ ဥပေဒျပဌာန္းမႈေပါ့။ အဲဒီေတာ့ Higher Education အဆင့္ျမင့္ပညာေရး။ အထူးသျဖင့္ တကၠသိုလ္၊ ေကာလိပ္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ျပင္ဆင္ေဆာင္ရြက္မႈေတြ။ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြ ပတ္သက္လို႔ ကိုေအာင္ေက်ာ္ဆန္း ဘယ္လိုျမင္ပါသလဲ။ ေက်နပ္အားရမႈ ရွိရဲ ႔လား။ လံုေလာက္ေနၿပီလုိ႔ ထင္ရဲ ႔လား။
ဦးေအာင္ေက်ာ္ဆန္း ။ ။ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ လုပ္ေနၿပီဆုိတဲ့ အရွိန္ေလးနဲ႔ေတာ့ နည္းနည္းေက်နပ္ခဲ့မိတယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းေတာ့ သိပ္အားမရေတာ့ဘူး ျဖစ္လာတယ္။ Higher Education ကိုင္တြယ္ပံုေလးေတြနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔။ ဒါေလးေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ စကားခံခ်င္တာက က်ေနာ္တို႔ရဲ ႔ အေတြ႔အႀကံဳရွိသေလာက္။ က႑ေလးကို ေျပာရမယ္ဆုိရင္ေတာ့ အခုန က်ေနာ္ေျပာတဲ့ Higher Education Sector မွာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈကို က်ေနာ္တုိ႔က ႏွစ္မ်ဳိးအၾကမ္းမ်ဥ္းျမင္တယ္။ ခ်က္ခ်င္း ကုစားရမယ့္ ပညာေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ sector တခုရွိတယ္။ ေရရွည္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ sector ရွိတယ္။ ေရရွည္ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈဟာ ဥပေဒျပဳ စနစ္တက်သြားရမွာ ျဖစ္သလို။ တဖတ္မွာလည္း ခ်က္ခ်င္းျပဳျပင္ေျပာင္းလဲရမယ့္က႑ေတြ ရွိတယ္။ ဥပမာ ခရီးသြားလုပ္ငန္းနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ေနရာမ်ဳိးေတြဆုိရင္ ခ်က္ခ်င္းျပဳျပင္ေျပာင္းလဲရမယ့္ ဒီ vocational ထဲမွာ ရွိတဲ့လူေတြကို ခ်က္ခ်င္း train ေပးရင္ ဒါက ခ်က္ခ်င္း အက်ဳိးအျမတ္ရႏိုင္တဲ့ ေနရာမ်ဳိး sector မ်ုိးေတြ။ ေနာက္ banking and finance sector မ်ုိးေတြ၊ institution ေတြ ဒါေတြက diploma course လိုမ်ုိးျဖစ္ျဖစ္ ခ်က္ခ်င္းျပဳျပင္ေျပာင္းလဲလို႔ရတဲ့ sector ေတြရွိတယ္။ Vocational business နဲ႔ ပတ္သက္တာေပါ့။ အခုန တကၠသိုလ္ေတြ သုေတသန သြားရမယ့္ဟာေတြကေတာ့ ေရရွည္ေပါ့။ ဒီလို sectors ႀကီး ႏွစ္ခုရွိတယ္။ အဲဒီအေပၚမွာ မူတည္ၿပီးေတာ့မွ အခုန ဥပေဒသ၊ နည္းဥပေဒသေလးေတြ ခြဲလုပ္ရင္ အဆင္ေျပမယ္လို႔ ထင္တယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းေတာ့ လႊတ္ေတာ္ပိုင္းကလည္းတဖြဲ႔၊ အစိုးရဖက္က လုပ္တာလည္း ေကာင္းတာေလးေတြရွိတယ္။ အားလံုးကို ဘံုသေဘာတူညီမႈ တခုကို မေရာက္ႏုိင္ဘူး ျဖစ္ေနတာေလးေတြရွိေနတယ္။ ေနာက္ quality assurance နဲ႔ ပတ္သက္တာေလးေတြကို က်ေနာ္ တခါတင္ျပေပးဖူးတယ္။ ဒီျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈထဲမွာ အဖြဲ႔အစည္းတခုကို က်ေနာ္က စလုပ္ေနၾကၿပီဆုိရင္ QA (Quality Assurance) လိုတယ္။ ဒါကိုထည့္သြင္းမွသာ က်ေနာ္တုိ႔ အိမ္နီးနားခ်င္းႏုိင္ငံေတြမွာျဖစ္တဲ့ ျပႆနာမ်ဳိးကို နည္းနည္းေလး ကာကြယ္ႏုိင္မယ္။ Think Tank လိုဟာမ်ဳိးေတြလည္း လုိအပ္ရင္ထားေပးရမယ္။ လိုအပ္ရင္လည္း ႏုိင္ငံတကာ အကူအညီကို က်ေနာ္ကေတာ့ ယူေစခ်င္တယ္။ က်ေနာ္စိတ္အထင္ ဒီ sector က ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေျပာရမယ္ဆုိရင္ေတာ့ တျခား ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးေတြရဲ ႔ အေျခခံက ဒီ ပညာေရးကိုပဲ သြားသြားၿပီး အေျခခံတာျဖစ္တဲ့အတြက္ ဒါက ေလာေလာဆယ္ ကုစားရမယ့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈကို အလ်င္အျမန္လုပ္ရမယ့္ sector တခုလို ျမင္ပါတယ္။ အစိုးရပိုင္းဌာန တခုတည္း မဟုတ္ဘူး။ က်န္တဲ့ ပုဂၢလိကအဖြဲ႔အစည္းေတြ အားလံုးလည္း က်ေနာ္တုိ႔ ပူးေပါင္းပါဝင္ရမယ္။ တက္တက္ႂကြႂကြနဲ႔ေပါ့။
ဦးသားညႊန္႔ဦး ။ ။ ေနာက္တခုက ႏိုင္ငံျခားတကၠသိုလ္ေတြ ဝင္ၿပီးေတာ့ တြဲလုပ္တာေတြ ရွိလာတယ္။ ဥပမာ Johns Hopkins တို႔ဆုိရင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္နဲ႔ တြဲလုပ္တာရွိတယ္။ အေမရိကန္တကၠသိုလ္လည္း ဝင္တယ္။ ဒီႏုိင္ငံျခားက တကၠသိုလ္ေတြ၊ Institution ဝင္လာတဲ့ အခုလက္ရွိ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ကိုေအာင္ေက်ာ္ဆန္း ဘယ္လုိသံုးသပ္မိသလဲ။ နည္းမွန္လမ္းမွန္ေပၚမွာ ရွိရဲ ႔လား။
ဦးေအာင္ေက်ာ္ဆန္း ။ ။ ဥပမာ Johns Hopkins ဆိုၾကပါစို႔။ က်ေနာ္တုိ႔ ဒီမွာရွိတဲ့ ခေလးေတြက လႊဲမွားတဲ့ ပညာေရးစနစ္တခုက ႀကီးျပင္းခဲ့ရတယ္ဆုိေတာ့ ဒါကို က်ေနာ္တုိ႔ ဘယ္လုိ ေဖ်ာက္ဖ်က္မလဲ။ သူတုိ႔ေပးခ်င္တဲ့ ပညာေရးတခုကို မေပးခင္။ သူတုိ႔ေပးတဲ့ ပညာေရးစနစ္ေတြက သူတုိ႔ ပညာေရးစနစ္ထဲကေန စနစ္တက် ႀကီးျပင္းခဲ့တဲ့ ခေလးေတြအတြက္ေတာ့ သင့္ေတာ္ေကာင္း သင့္ေတာ္ၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တို႔ဆီက ခေလးေတြအတြက္ လုိအပ္ခ်က္ေတြ ရွိေကာင္းရွိႏိုင္လိမ့္မယ္။ ဥပမာ က်ေနာ္တုိ႔ အခုေျပာေနၾကတဲ့ Independent Study Skills ေတြ, Critical Thinking, Literal Thinking ေတြ။ ဒါေတြက Higher Education မွာ အမွန္တကယ္ကိုပဲ လိုအပ္တဲ့ စနစ္ေတြ။ ၁၆ ႏွစ္ေလာက္ က်ေနာ္တုိ႔ Basic Education မွာ တမ်ဳိးပံုစံ လႊဲလာတဲ့ ခေလးေတြကို ခ်က္ခ်င္း ဒီပံုစံခြက္ေတြနဲ႔ သြတ္လုိက္ရင္ ျဖစ္မလားဆိုတာကုိ က်ေနာ္ စိတ္ထဲမွာ နည္းနည္းေလး သံသယျဖစ္တယ္ေပါ့။ အဲဒီလုိ ျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းကလည္း က်ေနာ္တုိ႔ ကိုယ္တုိင္ကိုယ္ကို American Foundation Program တခုကို run တယ္။ လုပ္ရတဲ့ တကယ့္ရည္ရြယ္ခ်က္ကလည္း ျမန္မာပညာေရးနဲ႔ ႀကီးျပင္းလာတဲ့ ေက်ာင္းသားေတြ ႏိုင္ငံတကာ ပညာေရးဖက္ကို မလွမ္းခင္။ ၾကားထဲမွာ အဂၤလိပ္လိုေျပာရင္ေတာ့ buffer zone ေလး ခံလိုက္တာေပါ့။ သူတုိ႔ assignment ေတြ မလုပ္တတ္ဘူး။ အတန္းေရွ ႔ထြက္ၿပီး presentation skills ေတြ မလုပ္တတ္ဘူး။ ဆရာေတြကို ေမးခြန္းေမးရမွာ culture မွာ အားမေပးခဲ့တဲ့အတြက္ ခ်က္ခ်င္း ဒါေတြက ျဖစ္ထြန္းလာဖုိ႔ မရွိဘူး။ အထူးသျဖင့္ (၁၀) ႏွစ္ေက်ာ္ေလာက္ habit ႀကီးတခုလို ျဖစ္လာတာကို ခ်က္ခ်င္းႀကီး လက္ညိႇဳးထိုးၿပီးေတာ့ ဒီလုိလုပ္ပါဆုိၿပီး ေျပာဖို႔ မျဖစ္ႏိုင္ဘူးလို႔ က်ေနာ့္စိတ္ထဲမွာ ထင္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ဒီ တကၠသိုလ္ေတြအေနနဲ႔က လုပ္မယ္ဆုိရင္လည္း က်ေနာ္တုိ႔ အခုန ေျပာသလုိ အျမစ္ကလွန္မွကိုရမယ္။ က်ေနာ္ သတင္းေလးတခု ၾကားတာက Teacher training တခုလုပ္ဖို႔လာတယ္။ လာတဲ့အခါမွာ သူတုိ႔ကေတာ့ သူတို႔ရဲ ႔ Preparation ေတြ။ သူတုိ႔ Teacher training လုပ္တဲ့ ပံုစံမ်ဳိးပဲ ျပင္လာခဲ့တယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီမွာ ဆရာေတြကို Teacher training လုပ္ဖို႔ အဲဒါကို လုပ္တဲ့အခါမွာ အဲဒါနဲ႔ကိုပဲ ဒီဖက္က ဆရာ၊ ဆရာမေတြမွာ အမ်ားႀကီး အခက္အခဲရွိတယ္။ ဆရာ၊ ဆရာမေတြကလည္း အဲဒီလို သင္ၾကားေပးခဲ့ရတာ မဟုတ္တဲ့အတြက္ သူတို႔ အဲဒီ program ကုိ ရပ္ေတာင္ရပ္လုိက္ရတယ္လို႔ ၾကားတယ္။ ၿပီးေတာ့ သူတုိ႔ ျပန္ revise လုပ္တယ္။ ၿပီးေတာ့မွ ဆရာ၊ ဆရာမေတြက ဘာေတြ သိထားခဲ့လဲ။ ဘာေတြသိေနၾကလဲ။ ဘယ္လိုမ်ဳိး ျဖတ္သန္းခဲ့ၾကလဲ ဆိုတဲ့အေပၚမွာ ျပန္ၾကည့္ၿပီးေတာ့မွ အတုိ Teacher training ကိုေတာင္ အဲဒီလို ျပန္လုပ္ရတယ္ဆိုေတာ့ Higher Education ကို ျဖတ္ၿပီးေတာ့ တကၠသိုလ္ေတြက ေပးေတာ့မယ္ဆုိရင္ က်ေနာ္ အခုန ရွင္းျပတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႔ လုိပါတယ္။ ျမန္မာခေလးေတြက ေမးခြန္းမေမးရဲၾကဘူး။ Independence Study Skills မရွိဘူး။ Critical Thinking မွာ မရၾကဘူး။ သခ်ၤာမွာ နည္းနည္းေလးေတာ္တယ္။ ဝိဇၨာဘာသာရပ္ေတြမွာ ခ်ျပရတာျမန္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ဘယ္လိုမ်ဳိး ကိုက္ညီေအာင္ ႏိုင္ငံတကာပညာေရးနဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္မလဲဆိုတဲ့ အခ်က္ေတြက စိတ္ဝင္စားဖုိ႔ ပိုေကာင္းတဲ့အခ်က္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဆိုလိုတာက တကၠသိုလ္ေတြ အေနနဲ႔ ဒီလိုမ်ဳိး ခ်က္ခ်င္းလာၿပီး ေပးဆုိတာမ်ုိး လုပ္လို႔မရဘူး။ သူတုိ႔ကူညီမယ့္ တကၠသိုလ္ေတြကို သူတို႔ စနစ္တက် ေလ့လာရမယ္။ ဒီမွာရွိတဲ့ ခေလးေတြရဲ ႔ အဂၤလိပ္အရည္အခ်င္း ဘယ္ေလာက္ေလာက္ ရွိသလဲ။ ဒါမွ သူတုိ႔ရဲ ႔ Curriculum ေတြ၊ သူတုိ႔သင္ၾကားတာေတြကို အဲဒီနယ္ပယ္နဲ႔အညီ ခေလးေတြ လိုက္ႏိုင္ဖို႔ ျပင္ဆင္ရမယ္။
ဦးသားညႊန္႔ဦး ။ ။ တကယ္တမ္း ျမန္မာျပည္မွာ ပုဂၢလိကပညာေရးဆိုင္ရာ အဖြဲ႔အစည္းပံုစံမ်ဳိးနဲ႔ အခုအေနအထားက တရားဝင္ရပ္တည္လို႔ ရသလား။
ဦးေအာင္ေက်ာ္ဆန္း ။ ။ ရပ္တည္လုိ႔ရေအာင္လည္း က်ေနာ္တုိ႔လုပ္တယ္။ အတိုင္ပင္ခံဆိုတဲ့ေနရာမွာ ပညာေရးလမ္းေၾကာင္းတခုတည္း မဟုတ္ဘဲနဲ႔ ျမန္မာေက်ာင္းသားေတြ အဓိကလိုတာကေတာ့ အသက္ေမြးဝမ္းေၾကာင္း career နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ သူတို႔ လိုအပ္တဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေလးေတြ က်ေနာ္တုိ႔က ရွင္းျပေပးတယ္။ ဒါမ်ဳိးေလးေတြက ျမန္မာေက်ာင္းသားေတြအတြက္လည္း လိုအပ္တယ္။ က်ေနာ္တုိ႔လည္း အခု ေတာ္ေတာ္ေလး ဒီနယ္ပယ္ေလးေတြမွာ လုပ္ေပးေနရတယ္။ အခါအားေလ်ာ္စြာ seminar ေဟာေျပာပြဲေတြလုပ္တယ္။ ေက်ာင္းတခုရဲ ႔ seminar မဟုတ္ဘဲနဲ႔ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသား ခေလးေတြအတြက္ လုိအပ္တဲ့အခ်က္ေတြကို ျဖည့္ဆည္းေပးမယ့္ သတင္းအခ်က္အလက္ေပးမယ့္ seminar မ်ုိးေတြကို က်ေနာ္တုိ႔ မ်ားမ်ားေလးလုပ္ေပးတယ္။
ဦးသားညႊန္႔ဦး ။ ။ အခုေနာက္ပိုင္း က်ေနာ္ သတိထားမိတာေတာ့ ဒီမွာရွိတဲ့ အေနာက္ႏိုင္ငံသံရံုးေတြ အထူးသျဖင့္ အေမရိကန္သံရံုး၊ ၿဗိတိသွ်သံရံုးေတြက သူတုိ႔သက္ဆုိင္ရာႏုိင္ငံက တကၠသိုလ္ေတြနဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ၿပီးေတာ့ ပညာေရးဆုိင္ရာပြဲေလးေတြ education affairs ဆိုၿပီးေတာ့ တကၠသိုလ္နဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ႏိုင္တာေလးေတြ လုပ္လာတယ္။ အဲဒါက ဘယ္ေလာက္အထိ ေက်ာင္းသားေတြအတြက္ အသံုးဝင္လဲ။ အသံုးတဲ့လဲ။
ဦးေအာင္ေက်ာ္ဆန္း ။ ။ သံရံုးေတြကိုယ္တုိင္ ႏိုင္ငံကိုယ္စားျပဳ လုပ္လာတဲ့အခါၾကေတာ့ ပိုၿပီးေတာ့ သတင္းအခ်က္အလက္ စံုစံုလင္လင္ေလး ရလာတယ္။ သံရံုးေတြကလည္း ဦးစီးၿပီးလုပ္တာျဖစ္တဲ့အတြက္ reliable information ေတြျဖစ္တယ္။ တကၠသိုလ္ေတြရဲ ႔ officers ေတြနဲ႔လည္း တုိက္ရိုက္ထိေတြ႔ခြင့္ရတဲ့အတြက္ ခါတိုင္းနဲ႔စာရင္ ပိုေကာင္းတယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ကေတာ့ ႀကိဳဆိုပါတယ္။ ဒီလုိအဖြဲ႔အစည္းေတြက လုပ္တဲ့ဟာေလးေတြလည္း ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားေတြအတြက္ သတင္းအခ်က္အလက္ ပိုရလာတယ္ေပါ့။
ဦးသားညႊန္႔ဦး ။ ။ ႏုိင္ငံျခားတကၠသိုလ္ေတြကေပးတဲ့ ပညာေတာ္သင္ ေထာက္ပံ့ေၾကး scholarship programs ေတြ။ ဒါေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အကိုတုိ႔နဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ၿပီး လုပ္တာရွိပါသလား။
ဦးေအာင္ေက်ာ္ဆန္း ။ ။ က်ေနာ္ကေတာ့ ေယဘုယ်အားျဖင့္ အခ်က္ (၂) ခ်က္ ရွင္းလင္းၿပီး ခြဲျပထားတယ္။ တခုက ပညာသင္ေထာက္ပံ့ေၾကးနဲ႔ တခုက ပညာသင္ဆု ျဖစ္ပါတယ္။ Study Grant ကေတာ့ ပညာသင္ေထာက္ပံ့ေၾကး။ သူကေတာ့ တစိတ္တပိုင္းပဲ။ ေနစရိတ္၊ စားစရိတ္ေတြ မပါဘူး။ သက္ဆုိင္ရာေက်ာင္းေတြမွာ အစီအစဥ္ေလးေတြရွိတယ္။ ဘ႑ာေရးဆုိင္ရာ အကူအညီေပးတာ။ ပညာသင္ေထာက္ပံ့ေၾကးကေတာ့ ပံုစံအမ်ုိးမ်ဳိး ရွိပါတယ္။ အဖြဲ႔အစည္းေတြက ေပးတာရွိတယ္။ ၿပီးေတာ့ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းေတြကလည္း Merit Base လို႔ေခၚတဲ့ academic ေပၚမွာ ထူးခၽြန္မႈေပၚမွာ မူတည္ၿပီးေပးတာမ်ဳိးေတြ။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ Need Base ကေတာ့ ဒီေက်ာင္းသားက လုိအပ္ေနလို႔ ေပးတာမ်ဳိးေလးေတြ။ ေနာက္တခုက ဘာသာရပ္ဆုိင္ရာ နည္းနည္းေလး political ပိုင္းဆိုင္ရာ human rights နဲ႔ ပတ္သက္တာေတြ။ development နဲ႔ ပတ္သက္တာေတြ အေျခခံၿပီး ေပးတာမ်ဳိးေလးေတြေပါ့။ ၿပီးခဲ့တဲ့ တပတ္ကဆုိရင္ က်ေနာ္တုိ႔ Norwegian က ေပးတာေလးကို သံရံုးကိုဖိတ္တယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ တက္တယ္။ အဲဒီလုိမ်ဳိး process ေတြကို ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားေတြကို သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ အကူအညီျဖန္႔ေပးတယ္။ ေလွ်ာက္ထားေပးတယ္။ အဲဒီအတြက္ က်ေနာ္တုိ႔ ဝန္ေဆာင္ခယူတာေတြ၊ Agency fee ယူတာေတြ က်ေနာ္တို႔ မလုပ္ဘူး။ သူတုိ႔သတ္မွတ္ထားတဲ့ မူထဲေဘာင္ထဲဝင္တဲ့ ခေလးေတြ။ ဥပမာ Asia Institute of Technology ကို Norwegian government က ျမန္မာေက်ာင္းသားေတြအတြက္ေပးတဲ့ ပညာသင္ဆုမ်ဳိးေတြရွိတယ္။ ေနာက္ Asia Development Bank က ေပးတာမ်ဳိး။ အေမရိကန္မွာဆုိရင္ Fullbright လုိဟာမ်ဳိးေတြ။ Australia အစိုးရကေပးတဲ့ AusAID ဟာမ်ဳိးေတြ။ တခ်ဳိ ႔ဟာေတြၾကေတာ့ programs ေတြက ရွိေနၿပီးေတာ့ ျမန္မာေက်ာင္းသားေတြ မသိၾကတာမ်ားတယ္။ ဒါက အခက္အခဲတခု။ ျမန္မာေက်ာင္းသားေတြအတြက္။
ဒုတိယအခက္အခဲတခုကေတာ့ သိေတာ့သိၾကၿပီးေတာ့ ဒီ scholarship ေတြကို ေလွ်ာက္ထားဖုိ႔အတြက္ ဘယ္လိုအခ်က္အလက္ေတြ ျပည့္စံုရမယ္ဆုိတဲ့အခ်က္ေတြကိုလည္း ေလ့လာတာေလးေတြ၊ တင္ျပတာေလးေတြ အားနည္းတယ္။ ဥပမာ essay က ၂၅၀ စကားလံုးေရးရမယ္ဆုိရင္ တစ္ရာပဲ ေရးလိုက္တဲ့ဟာမ်ဳိး။ တစ္ေထာင္ေလာက္ ေရးလုိက္တဲ့ဟာမ်ဳိး။ References ေထာက္ခံခ်က္ ႏွစ္ေစာင္ထည့္ရမယ္ဆုိရင္ တစ္ေစာင္ပဲ ထည့္လိုက္တာမ်ဳိး။ အဲဒါမ်ဳိးေလးေတြ အားနည္းတယ္။ အမ်ားႀကီး ျမန္မာေက်ာင္းသားေတြအတြက္ ပိုေပးလာၾကတာေတြရွိတယ္။ AusAID ဆိုရင္လည္း နည္းနည္းပိုေပးတယ္။ Fullbright လည္း နည္းနည္းပိုေပးတယ္။ အဂၤလန္ဖက္မွာလည္း scholarship ရွိတယ္။ အဲဒီေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ေတြနဲ႔ ဆက္စပ္တဲ့ေက်ာင္းေတြက Study Grant လို႔ေခၚပါတယ္။ တႏွစ္ကို ေပါင္ တစ္ေသာင္းေလာက္က်မယ္ဆုိရင္ က်ေနာ္တုိ႔ေတြက ၃၀-၄၀ ရာခုိင္ႏႈန္း သူတုိ႔ေတြရဲ ႔ ထူးခၽြန္မႈမွတ္တမ္းေလးေတြကို ၾကည့္ၿပီးေတာ့ ပညာသင္ေထာက္ပံ့ေၾကးေလးေတြကို - ဒါေလးေတြကေတာ့ ေက်ာင္းသားေတြအတြက္ လြယ္လင့္တကူ ရႏုိင္ပါတယ္။ မခက္ပါဘူး။ အဲဒါမ်ဳိးၾကေတာ့ တုိက္ရိုက္တကၠသိုလ္ေတြက ေလွ်ာက္တာနဲ႔စာရင္ က်ေနာ္တို႔ေတြက ပိုကူညီႏုိင္တယ္။ ဒါက Study Grant. Scholarship ပညာသင္ေထာက္ပံ့ေၾကးကေတာ့ က်ေနာ္ အခုနေျပာသလုိ အဖြဲ႔အစည္းေတြက ေပးတာမ်ားတယ္။ တကယ္တမ္း ၁၀၀ ရာခိုင္ႏႈန္း scholarship ပညာသင္ဆုက ေနစရိတ္စားစရိတ္၊ တကၠသိုလ္ကုန္က်စရိတ္ နဲ႔ သူတုိ႔အတြက္ အေသးဆံုးအသံုးေတြ အကုန္အပါအဝင္ကိုေတာ့ Fullbright လိုဟာမ်ဳိးေတြ၊ AusAID လုိဟာမ်ဳိးေတြ။ အဲဒီလို အဖြဲ႔အစည္းေတြက ေပးပါတယ္။ တခါတေလၾကေတာ့ ေက်ာင္းသားက ေက်ာင္းေတြကိုေလွ်ာက္ ဝင္ခြင့္ရေတာ့မွ ဝင္ခြင့္ စာရြက္စာတမ္းေတြနဲ႔ အခုန ၁၀၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေပးတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြကို ထပ္ေလွ်ာက္တာမ်ုိးေတြလည္း ရွိပါတယ္။ အဲဒါေတြကိုလည္း က်ေနာ္တို႔ အခါအားေလ်ာ္စြာ Social media, Facebook ေတြ၊ က်ေနာ္တုိ႔ website, blog ေတြကေန ထုတ္ျပန္ေပးပါတယ္။
ဦးသားညႊန္႔ဦး ။ ။ ႏိုင္ငံျခားတကၠသိုလ္ေတြကလည္း ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ပြင့္လင္းလာတဲ့သေဘာမွာရွိေတာ့ တခ်ဳိ ႔တကၠသိုလ္ေတြက ျမန္မာႏိုင္ငံထဲမွာကို ဝင္ၿပီးေတာ့ထိုင္ၿပီးေတာ့ ဌာနခြဲေလးေတြ ဖြင့္လာၾကတယ္။ ေက်ာင္းေတြပါဖြင့္ဖို႔ စီစဥ္ေဆာင္ရြက္ေနတယ္လို႔ ၾကားရပါတယ္။ အဲဒီအလားအလာက အခုအေနအထားမွာ ဘယ္လုိရွိပါသလဲ။
ဦးေအာင္ေက်ာ္ဆန္း ။ ။ ႏိုင္ငံရဲ ႔ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ၊ ျဖတ္သန္းမႈမွာ ပညာေရးထဲမွာလည္း ပါလာတဲ့ ရင္းႏီွးျမဳပ္ႏံွမႈပိုင္ဆုိင္ရာလည္း ပါလာတယ္။ အဲဒီမွာ ႏွစ္မ်ဳိးခြဲျမင္ခ်င္ပါတယ္။ တမ်ုိးကေတာ့ စီးပြားေရးကို ေရွ ႔ထားၿပီးေတာ့ ဝင္လာတာမ်ဳိးေတြ ရွိသလို။ တမ်ုိးကေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ တကၠသိုလ္ေတြနဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ၿပီးေတာ့ ဒီဖက္က ခေလးေတြအတြက္ ပညာေရးအခြင့္အလမ္းေတြ ပြင့္ဖို႔လာတာမ်ဳိးေလးေတြေပါ့။ ဒုတိယအခ်က္ေလးကို က်ေနာ္က ပိုၿပီးေတာ့ အားေပးခ်င္ပါတယ္။ ေလာေလာဆယ္ သူတုိ႔ရင္ဆုိင္ေနရတဲ့ အခက္အခဲေလးေတြကေတာ့ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းေတြ လာေရာက္ၿပီးေတာ့ တရားဝင္ရပ္တည္ဖို႔အတြက္ တိက်တဲ့ ပညာေရးဆုိင္ရာ မူဝါဒနဲ႔ ပတ္သက္တာေလးေတြ။ ရင္းႏီွးျမဳပ္ႏွံမႈဆုိင္ရာ မူဝါဒနဲ႔ ပတ္သက္တာေလးေတြ မရွိေသးေတာ့ တကယ့္အႀကီးႀကီးေတြကေတာ့ ဝင္မလာေသးဘူး။ ေလာေလာဆယ္ ေဆြးေႏြးေနတာေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ စနစ္တက်နဲ႔ ႀကိဳဆုိဖို႔သင့္ပါတယ္။ ေက်ာင္းသားေတြဆီက ပိုက္ဆံကို ယူၿပီးေတာ့ တကယ္ အရည္အခ်င္းမီတဲ့ ပညာေရး မေပးဘဲနဲ႔ စာရြက္တရြက္ ထုတ္ေပးတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းမ်ဳိးေတြ ဒါမ်ဳိးေတြ ရွိေနေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ႏုိင္ငံမွာလည္း ဒါမ်ဳိးေလးေတြက ျဖစ္လာႏုိင္တဲ့အတြက္ အစိုးရပိုင္ဆုိင္ရာကလည္း အဲဒါမ်ဳိးေတြ မျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ဖို႔အတြက္ quality insurance မ်ဳိးေတြထားရမယ္။ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားေတြကလည္း ဒီေက်ာင္းႀကီးတခုက ေကာင္းတာမ်ဳိးေျပာတာ မဟုတ္ဘဲနဲ႔ ေယဘုယ်အားျဖင့္ အခ်က္အလက္ေတြကို ရွာေဖြစုေဆာင္းၿပီးေတာ့ အဲဒီလိုမ်ဳိးလုပ္ရပါမယ္။ သတိနဲ႔ ႀကိဳဆုိရမယ္လုိ႔ က်ေနာ္ေတာ့ နည္းနည္းေလး ျမင္ပါတယ္။
ဦးသားညႊန္႔ဦး ။ ။ တဖက္မွာေတာ့ ရင္းႏီွးျမဳပ္ႏံွမႈကိစၥေပါ့။ ဒါကလည္း ပညာေရးအရ institution ေတြလာၿပီး ရင္းႏီွးျမဳပ္ႏွံတဲ့အခါမွာ လက္ရွိရွိေနတဲ့ ဥပေဒမွာဆုိရင္ ရင္းႏီွးျမဳပ္ႏံွမယ္ဆုိရင္ တုိင္းရင္းသားပုဂၢလိက လုပ္ငန္းရွင္ေတြနဲ႔တြဲၿပီး လုပ္ရမယ္ဆုိတဲ့ percentage အရ ခြဲထားတာရွိတယ္။ အဲဒီေတာ့ တကယ္တမ္း တိုင္းရင္းသားလုပ္ငန္းရွင္ေတြဖက္က ပညာေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ သူတုိ႔နဲ႔ partner လုပ္ႏုိင္မယ့္ capacity လုပ္ႏုိင္မယ့္ အေနအထား၊ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အခုအေနအထားက အဲဒါေတြေကာ ရွိရဲ ႔လား။
ဦးေအာင္ေက်ာ္ဆန္း ။ ။ လုပ္ကိုင္ႏုိင္တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြ ရွိတယ္လုိ႔ေတာ့ က်ေနာ္ ယံုၾကည္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ တကယ္တမ္း ကမာၻ႔အဆင့္မီွ ဆိုတာေတြနဲ႔ေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ ပ်က္က်န္ရစ္ခဲ့တယ္လို႔ ထင္တယ္။ အထူးသျဖင့္ ဥပမာ သိပၸံနဲ႔ ပတ္သက္တာေတြဆုိရင္ တျခားႏုိင္ငံေတြမွာ လံုေလာက္တဲ့ ဓါတ္ခြဲခန္းေတြနဲ႔ အလုပ္လုပ္ေနၾကတယ္။ Engineering ဆိုရင္လည္း Engineering Lab ေတြေပါ့။ က်ေနာ္တုိ႔ဆီမွာ ဒီေလာက္ လံုလံုေလာက္ေလာက္ မရွိဘူး။ Science labs ေတြေပါ့။ အဲဒီေတာ့ စိတ္ဆႏၵအားျဖင့္၊ ေစတနာအားျဖင့္ လုပ္ႏုိင္တာေတြ ရွိေပမယ့္ နည္းပညာပိုင္းမွာေတာ့ အမ်ားႀကီး လုပ္ႏုိင္တဲ့လူေတြဆီက institution ဆီက ယူဖို႔ လုိမယ္လုိ႔ ထင္ပါတယ္။ ပုဂၢလိကကုမၸဏီေတြ၊ အျပင္က ဝင္လာမယ္ဆုိရင္လည္း ဒီအတုိင္း ခြင့္ျပဳတယ္ဆုိတာထက္ က်ေနာ္တုိ႔ ႏုိင္ငံအတြက္ ဘယ္ေနရာေတြ လိုအပ္ေနသလဲ။ ဘယ္ေနရာေတြမွာ က်ေနာ္တုိ႔ လူငယ္ေတြအတြက္ အသံုးပိုက်မလဲ။ ဥပမာ စီးပြားေရးဆုိရင္လည္း စီးပြားေရးနဲ႔ ပတ္သက္တာကို က်ေနာ္တုိ႔ႏုိင္ငံက ေက်ာင္းေတြက တကယ္တမ္း အရည္အခ်င္းမီွမီွ စီမံခန္႔ခြဲႏုိင္တယ္ဆုိရင္လည္း ႏိုင္ငံတကာအတြက္ အဲဒီေနရာမ်ဳိးေတြမွာ ေလွ်ာ့ၿပီးေတာ့ နည္းပညာနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ လုိအပ္တာ။ ဥပမာ Biotechnology လုိဟာမ်ဳိးေတြ လုိအပ္မယ္။ Science research ေတြ လိုအပ္မယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ Aircraft maintenance .. Aerospace လိုဟာမ်ဳိးေတြ။ အဲဒီလိုေနရာမ်ဳိးေတြကို ပိုၿပီးေတာ့ ႀကိဳဆိုသင့္တယ္။ ႀကိဳဆုိရမယ္ေပါ့။
ဦးသားညႊန္႔ဦး ။ ။ အခုက ျမန္မာႏုိင္ငံက တစံုတရာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြ ၿပီးခဲ့တဲ့ (၃) (၄) ႏွစ္က စၿပီးေတာ့ လုပ္လာတယ္။ လုပ္လာတဲ့အခါမွာ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ ပညာေရးပါ သူတုိ႔ေျပာပါတယ္။ လုပ္လာတဲ့အထဲမွာ။ အဲဒီေတာ့ ဒီျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြကို အစိုးရကလုပ္သလို၊ လႊတ္ေတာ္ကလည္း တပိုင္းလုပ္ေနတယ္။ လႊတ္ေတာ္ဖက္ကေတာ့ ဥပေဒျပဌာန္းမႈေပါ့။ အဲဒီေတာ့ Higher Education အဆင့္ျမင့္ပညာေရး။ အထူးသျဖင့္ တကၠသိုလ္၊ ေကာလိပ္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ျပင္ဆင္ေဆာင္ရြက္မႈေတြ။ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြ ပတ္သက္လို႔ ကိုေအာင္ေက်ာ္ဆန္း ဘယ္လိုျမင္ပါသလဲ။ ေက်နပ္အားရမႈ ရွိရဲ ႔လား။ လံုေလာက္ေနၿပီလုိ႔ ထင္ရဲ ႔လား။
ဦးေအာင္ေက်ာ္ဆန္း ။ ။ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ လုပ္ေနၿပီဆုိတဲ့ အရွိန္ေလးနဲ႔ေတာ့ နည္းနည္းေက်နပ္ခဲ့မိတယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းေတာ့ သိပ္အားမရေတာ့ဘူး ျဖစ္လာတယ္။ Higher Education ကိုင္တြယ္ပံုေလးေတြနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔။ ဒါေလးေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ စကားခံခ်င္တာက က်ေနာ္တို႔ရဲ ႔ အေတြ႔အႀကံဳရွိသေလာက္။ က႑ေလးကို ေျပာရမယ္ဆုိရင္ေတာ့ အခုန က်ေနာ္ေျပာတဲ့ Higher Education Sector မွာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈကို က်ေနာ္တုိ႔က ႏွစ္မ်ဳိးအၾကမ္းမ်ဥ္းျမင္တယ္။ ခ်က္ခ်င္း ကုစားရမယ့္ ပညာေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ sector တခုရွိတယ္။ ေရရွည္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ sector ရွိတယ္။ ေရရွည္ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈဟာ ဥပေဒျပဳ စနစ္တက်သြားရမွာ ျဖစ္သလို။ တဖတ္မွာလည္း ခ်က္ခ်င္းျပဳျပင္ေျပာင္းလဲရမယ့္က႑ေတြ ရွိတယ္။ ဥပမာ ခရီးသြားလုပ္ငန္းနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ေနရာမ်ဳိးေတြဆုိရင္ ခ်က္ခ်င္းျပဳျပင္ေျပာင္းလဲရမယ့္ ဒီ vocational ထဲမွာ ရွိတဲ့လူေတြကို ခ်က္ခ်င္း train ေပးရင္ ဒါက ခ်က္ခ်င္း အက်ဳိးအျမတ္ရႏိုင္တဲ့ ေနရာမ်ဳိး sector မ်ုိးေတြ။ ေနာက္ banking and finance sector မ်ုိးေတြ၊ institution ေတြ ဒါေတြက diploma course လိုမ်ုိးျဖစ္ျဖစ္ ခ်က္ခ်င္းျပဳျပင္ေျပာင္းလဲလို႔ရတဲ့ sector ေတြရွိတယ္။ Vocational business နဲ႔ ပတ္သက္တာေပါ့။ အခုန တကၠသိုလ္ေတြ သုေတသန သြားရမယ့္ဟာေတြကေတာ့ ေရရွည္ေပါ့။ ဒီလို sectors ႀကီး ႏွစ္ခုရွိတယ္။ အဲဒီအေပၚမွာ မူတည္ၿပီးေတာ့မွ အခုန ဥပေဒသ၊ နည္းဥပေဒသေလးေတြ ခြဲလုပ္ရင္ အဆင္ေျပမယ္လို႔ ထင္တယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းေတာ့ လႊတ္ေတာ္ပိုင္းကလည္းတဖြဲ႔၊ အစိုးရဖက္က လုပ္တာလည္း ေကာင္းတာေလးေတြရွိတယ္။ အားလံုးကို ဘံုသေဘာတူညီမႈ တခုကို မေရာက္ႏုိင္ဘူး ျဖစ္ေနတာေလးေတြရွိေနတယ္။ ေနာက္ quality assurance နဲ႔ ပတ္သက္တာေလးေတြကို က်ေနာ္ တခါတင္ျပေပးဖူးတယ္။ ဒီျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈထဲမွာ အဖြဲ႔အစည္းတခုကို က်ေနာ္က စလုပ္ေနၾကၿပီဆုိရင္ QA (Quality Assurance) လိုတယ္။ ဒါကိုထည့္သြင္းမွသာ က်ေနာ္တုိ႔ အိမ္နီးနားခ်င္းႏုိင္ငံေတြမွာျဖစ္တဲ့ ျပႆနာမ်ဳိးကို နည္းနည္းေလး ကာကြယ္ႏုိင္မယ္။ Think Tank လိုဟာမ်ဳိးေတြလည္း လုိအပ္ရင္ထားေပးရမယ္။ လိုအပ္ရင္လည္း ႏုိင္ငံတကာ အကူအညီကို က်ေနာ္ကေတာ့ ယူေစခ်င္တယ္။ က်ေနာ္စိတ္အထင္ ဒီ sector က ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေျပာရမယ္ဆုိရင္ေတာ့ တျခား ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးေတြရဲ ႔ အေျခခံက ဒီ ပညာေရးကိုပဲ သြားသြားၿပီး အေျခခံတာျဖစ္တဲ့အတြက္ ဒါက ေလာေလာဆယ္ ကုစားရမယ့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈကို အလ်င္အျမန္လုပ္ရမယ့္ sector တခုလို ျမင္ပါတယ္။ အစိုးရပိုင္းဌာန တခုတည္း မဟုတ္ဘူး။ က်န္တဲ့ ပုဂၢလိကအဖြဲ႔အစည္းေတြ အားလံုးလည္း က်ေနာ္တုိ႔ ပူးေပါင္းပါဝင္ရမယ္။ တက္တက္ႂကြႂကြနဲ႔ေပါ့။
ဦးသားညႊန္႔ဦး ။ ။ ေနာက္တခုက ႏိုင္ငံျခားတကၠသိုလ္ေတြ ဝင္ၿပီးေတာ့ တြဲလုပ္တာေတြ ရွိလာတယ္။ ဥပမာ Johns Hopkins တို႔ဆုိရင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္နဲ႔ တြဲလုပ္တာရွိတယ္။ အေမရိကန္တကၠသိုလ္လည္း ဝင္တယ္။ ဒီႏုိင္ငံျခားက တကၠသိုလ္ေတြ၊ Institution ဝင္လာတဲ့ အခုလက္ရွိ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ကိုေအာင္ေက်ာ္ဆန္း ဘယ္လုိသံုးသပ္မိသလဲ။ နည္းမွန္လမ္းမွန္ေပၚမွာ ရွိရဲ ႔လား။
ဦးေအာင္ေက်ာ္ဆန္း ။ ။ ဥပမာ Johns Hopkins ဆိုၾကပါစို႔။ က်ေနာ္တုိ႔ ဒီမွာရွိတဲ့ ခေလးေတြက လႊဲမွားတဲ့ ပညာေရးစနစ္တခုက ႀကီးျပင္းခဲ့ရတယ္ဆုိေတာ့ ဒါကို က်ေနာ္တုိ႔ ဘယ္လုိ ေဖ်ာက္ဖ်က္မလဲ။ သူတုိ႔ေပးခ်င္တဲ့ ပညာေရးတခုကို မေပးခင္။ သူတုိ႔ေပးတဲ့ ပညာေရးစနစ္ေတြက သူတုိ႔ ပညာေရးစနစ္ထဲကေန စနစ္တက် ႀကီးျပင္းခဲ့တဲ့ ခေလးေတြအတြက္ေတာ့ သင့္ေတာ္ေကာင္း သင့္ေတာ္ၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တို႔ဆီက ခေလးေတြအတြက္ လုိအပ္ခ်က္ေတြ ရွိေကာင္းရွိႏိုင္လိမ့္မယ္။ ဥပမာ က်ေနာ္တုိ႔ အခုေျပာေနၾကတဲ့ Independent Study Skills ေတြ, Critical Thinking, Literal Thinking ေတြ။ ဒါေတြက Higher Education မွာ အမွန္တကယ္ကိုပဲ လိုအပ္တဲ့ စနစ္ေတြ။ ၁၆ ႏွစ္ေလာက္ က်ေနာ္တုိ႔ Basic Education မွာ တမ်ဳိးပံုစံ လႊဲလာတဲ့ ခေလးေတြကို ခ်က္ခ်င္း ဒီပံုစံခြက္ေတြနဲ႔ သြတ္လုိက္ရင္ ျဖစ္မလားဆိုတာကုိ က်ေနာ္ စိတ္ထဲမွာ နည္းနည္းေလး သံသယျဖစ္တယ္ေပါ့။ အဲဒီလုိ ျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းကလည္း က်ေနာ္တုိ႔ ကိုယ္တုိင္ကိုယ္ကို American Foundation Program တခုကို run တယ္။ လုပ္ရတဲ့ တကယ့္ရည္ရြယ္ခ်က္ကလည္း ျမန္မာပညာေရးနဲ႔ ႀကီးျပင္းလာတဲ့ ေက်ာင္းသားေတြ ႏိုင္ငံတကာ ပညာေရးဖက္ကို မလွမ္းခင္။ ၾကားထဲမွာ အဂၤလိပ္လိုေျပာရင္ေတာ့ buffer zone ေလး ခံလိုက္တာေပါ့။ သူတုိ႔ assignment ေတြ မလုပ္တတ္ဘူး။ အတန္းေရွ ႔ထြက္ၿပီး presentation skills ေတြ မလုပ္တတ္ဘူး။ ဆရာေတြကို ေမးခြန္းေမးရမွာ culture မွာ အားမေပးခဲ့တဲ့အတြက္ ခ်က္ခ်င္း ဒါေတြက ျဖစ္ထြန္းလာဖုိ႔ မရွိဘူး။ အထူးသျဖင့္ (၁၀) ႏွစ္ေက်ာ္ေလာက္ habit ႀကီးတခုလို ျဖစ္လာတာကို ခ်က္ခ်င္းႀကီး လက္ညိႇဳးထိုးၿပီးေတာ့ ဒီလုိလုပ္ပါဆုိၿပီး ေျပာဖို႔ မျဖစ္ႏိုင္ဘူးလို႔ က်ေနာ့္စိတ္ထဲမွာ ထင္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ဒီ တကၠသိုလ္ေတြအေနနဲ႔က လုပ္မယ္ဆုိရင္လည္း က်ေနာ္တုိ႔ အခုန ေျပာသလုိ အျမစ္ကလွန္မွကိုရမယ္။ က်ေနာ္ သတင္းေလးတခု ၾကားတာက Teacher training တခုလုပ္ဖို႔လာတယ္။ လာတဲ့အခါမွာ သူတုိ႔ကေတာ့ သူတို႔ရဲ ႔ Preparation ေတြ။ သူတုိ႔ Teacher training လုပ္တဲ့ ပံုစံမ်ဳိးပဲ ျပင္လာခဲ့တယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီမွာ ဆရာေတြကို Teacher training လုပ္ဖို႔ အဲဒါကို လုပ္တဲ့အခါမွာ အဲဒါနဲ႔ကိုပဲ ဒီဖက္က ဆရာ၊ ဆရာမေတြမွာ အမ်ားႀကီး အခက္အခဲရွိတယ္။ ဆရာ၊ ဆရာမေတြကလည္း အဲဒီလို သင္ၾကားေပးခဲ့ရတာ မဟုတ္တဲ့အတြက္ သူတို႔ အဲဒီ program ကုိ ရပ္ေတာင္ရပ္လုိက္ရတယ္လို႔ ၾကားတယ္။ ၿပီးေတာ့ သူတုိ႔ ျပန္ revise လုပ္တယ္။ ၿပီးေတာ့မွ ဆရာ၊ ဆရာမေတြက ဘာေတြ သိထားခဲ့လဲ။ ဘာေတြသိေနၾကလဲ။ ဘယ္လိုမ်ဳိး ျဖတ္သန္းခဲ့ၾကလဲ ဆိုတဲ့အေပၚမွာ ျပန္ၾကည့္ၿပီးေတာ့မွ အတုိ Teacher training ကိုေတာင္ အဲဒီလို ျပန္လုပ္ရတယ္ဆိုေတာ့ Higher Education ကို ျဖတ္ၿပီးေတာ့ တကၠသိုလ္ေတြက ေပးေတာ့မယ္ဆုိရင္ က်ေနာ္ အခုန ရွင္းျပတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႔ လုိပါတယ္။ ျမန္မာခေလးေတြက ေမးခြန္းမေမးရဲၾကဘူး။ Independence Study Skills မရွိဘူး။ Critical Thinking မွာ မရၾကဘူး။ သခ်ၤာမွာ နည္းနည္းေလးေတာ္တယ္။ ဝိဇၨာဘာသာရပ္ေတြမွာ ခ်ျပရတာျမန္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ဘယ္လိုမ်ဳိး ကိုက္ညီေအာင္ ႏိုင္ငံတကာပညာေရးနဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္မလဲဆိုတဲ့ အခ်က္ေတြက စိတ္ဝင္စားဖုိ႔ ပိုေကာင္းတဲ့အခ်က္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဆိုလိုတာက တကၠသိုလ္ေတြ အေနနဲ႔ ဒီလိုမ်ဳိး ခ်က္ခ်င္းလာၿပီး ေပးဆုိတာမ်ုိး လုပ္လို႔မရဘူး။ သူတုိ႔ကူညီမယ့္ တကၠသိုလ္ေတြကို သူတို႔ စနစ္တက် ေလ့လာရမယ္။ ဒီမွာရွိတဲ့ ခေလးေတြရဲ ႔ အဂၤလိပ္အရည္အခ်င္း ဘယ္ေလာက္ေလာက္ ရွိသလဲ။ ဒါမွ သူတုိ႔ရဲ ႔ Curriculum ေတြ၊ သူတုိ႔သင္ၾကားတာေတြကို အဲဒီနယ္ပယ္နဲ႔အညီ ခေလးေတြ လိုက္ႏိုင္ဖို႔ ျပင္ဆင္ရမယ္။
