အမရေိကနျပွညျထောငျစုကို ရှေ့ပွောငျးအခွခေနြထေိုငျခှင့ျ ကန့ျသတျစာရငျးထဲ မွနျမာနိုငျငံပါဝငျခဲ့တာကွောင့ျ နှဈနိုငျငံဆကျဆံရေးအပေါျ ဘယျလို ရိုကျခတျမလဲဆိုတာ မွနျမာ-အမရေိကနျ လူမှုကူညီရေးအသငျးက Elaisa Vahnie ကို တှေ့ဆုံမေးမွနျးထားပါတယျ။
မေး ။ ။ ကနြောျတို့ကွားတာက ဒီမှာရှိနတေဲ့လူတှနေဲ့ မွနျမာပွညျမှာရှိတဲ့ လူတှကေို ကူညီနိုငျဖို့ ကွိုးစားတယျဆိုတဲ့နရောမှာ ပညာရေးကဏ်ဍကလညျး အမြားကွီးပါတယျလို့ သိရတယျ။ ပညာရေးပါဝငျပတျသကျမှုက ဘယျလောကျထိ ကွီးမာသလဲ။ ကို Elaisa တို့ရဲ့ လုပျငနျးတှနေဲ့ ဆကျစပျလို့ရမလား။
ဖွေ ။ ။ ပညာရေးနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့မှ ကနြောျတို့ Community ကို အကူအညီပေးလာတာ ဆယျနှဈ ရှိပါပွီ။ အဲဒီမှာ Program and Services ဆိုပွီးတော့ လုပျဆောငျနတေဲ့အခြိနျမှာ ပထမအရေးကွီးတဲ့အခကြျကတော့ အောငျမွငျမှုအခကြျ။ အဲဒါကတော့ ကောလိပျတကျနှုနျးက ပွီးခဲ့တဲ့ (၈) နှဈမှာ (၁၀၀) မှာ (၄၃) ရာခိုငျနှုနျး ရှိတဲ့နရောမှာ မနှဈကဆို (၉၀) ရာခိုငျနှုနျး တကျသှားပါပွီ။
မေး ။ ။ ဒါကတော့ အမရေိကနျမှာရှိနတေဲ့ မွနျမာအသိုငျးအဝိုငျးပေါ့။ မွနျမာပွညျထဲမှာ ရှိနတေဲ့သူတှအေတှကျကော ကူညီလုပျဆောငျပေးနတော ရှိပါသလား။ ပညာရေးအရဖွဈဖွဈ၊ အခွားကဏ်ဍတှေ …
ဖွေ ။ ။ ပထမဦးဆုံး အမရေိကနျနိုငျငံနဲ့ မွနျမာနိုငျငံ ဆကျဆံရေး၊ ဆကျသှယျရေး ကောငျးဖို့က အရေးကွီးတယျလို့ မွငျပါတယျ။ bilateral တနိုငျငံနဲ့ တနိုငျငံကွား ဆကျဆံရေးကောငျးဖို့ လိုသလို၊ ကနြောျတို့ အရပျဘကျကနပွေီးတော့ လူထုအနနေဲ့ ပါဝငျကူညီဖို့လိုတယျဆိုတာကိုလညျး ကနြောျတို့ အသိအမှတျပွုတယျ။ အဲဒီမှာ BLCI (Burmese American Community Institute) မူဝါဒပိုငျးဆိုငျရာ အမရေိကနျအစိုးရကနေ မွနျမာပွညျပေါျထားတဲ့ မူဝါဒကောငျးအောငျ Constructive ဖွဈအောငျ မွနျမာနိုငျငံအတှကျသာမကဘဲ အမရေိကနျနိုငျငံအတှကျလညျး ကောငျးမယျ။ Win-Win အားလုံးအတှကျကောငျးတဲ့ဟာဖွဈအောငျ ကနြောျတို့ Adovacy ဝငျတာ ဖွဈတယျ။ အမရေိကနျနိုငျငံကဆိုရငျ အခုဆိုရငျ မွနျမာတှေ သုံးသိနျးလောကျ ရှိနပွေီ။ ဒီသုံးသိနျးထဲမှာ ပညာလညျးရယူကွတယျ။ ကောလိပျဒီဂရီတှလေညျး ရကွတယျ။ စီးပှားရေးလုပျတဲ့လူတှလေညျး ရှိကွတယျ။ အမြိုးမြိုးနဲ့ အောငျမွငျနကွေပါပွီ။ ဒီအောငျမွငျနတေဲ့ လူတှနေဲ့ သူတို့ရဲ့ Network ကို ပူးပေါငျးပွီးတော့ မွနျမာဘကျကို Resource Recycling ကနြောျတို့ ဒီ Resources တှကေို မွနျမာအတှကျ ဘယျလိုပွနျအသုံးခရြမလဲဆိုတာကို Machinism System ကို Design လုပျနပေါတယျ။
အဲဒီတော့ အဲဒီမှာ ပညာရေးလညျးပါတယျ။ လူမှုရေးလညျးပါတယျ။ ပွီးတော့ Culture ယဉျကြေးမှုလညျး ပါတယျ။ ပွီးတော့ စီးပှားရေး - နိုငျငံခွားရငျးနှီးမွုပျနံှမှု၊ ကုနျသှယျမှုတှေ ဒီဟာတှအေားလုံး ကနြောျတို့နိုငျငံအတှကျ အကြိုးပွုမယ့ျ အထူးသဖွင့ျ ဒီမိုကရကျတဈ လမျးစဉျပေါျမှာ သှားနတေဲ့အခြိနျမှာ အရေးကွီးတယျဆိုပွီးတော့ လုပျဆောငျနတော ဖွဈပါတယျ။
မေး ။ ။ မူဝါဒ ရေးဆှဲနတေယျ ပွောတယျ။ အဲဒီဟာကော ဘယျလောကျလောကျဆို အကောငျအထညျဖောျပွီး မူဝါဒ ရေးဆှဲဖို့ ပွီးစီးမလဲ။ အကောငျအထညျဖောျတဲ့ လုပျငနျးတှေ ဘယျတော့စနိုငျမလဲ။
ဖွေ ။ ။ မူဝါဒ ရေးဆှဲတယျဆိုတဲ့နရောမှာ အမရေိကနျနိုငျငံ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးဌာနကို ကနြောျတို့ တနှဈမှာ သုံးကွိမျ၊ လေးကွိမျလောကျ Recommendation ပေးပါတယျ။ ဆိုတော့ ဥပမာဖွင့ျ အခု ကနြောျတို့ တှေ့ကွုံနရေတဲ့ Peace process, ပွီးတော့ ခဏခဏပွောတာ ကနြောျတို့ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ နိုငျငံရေးပွူနာတှကေို Ethnic conflicts မှာပဲ မူတညျနတေယျ။ အဲဒီ တိုငျးရငျးသားပဋိပက်ခတှကေို မဖွရှေငျးနိုငျတဲ့အခကြျက နိုငျငံရေးပွူနာကို ဖွရှေငျးနိုငျမှာ မဟုတျဘူး။ နိုငျငံရေးပွူနာ ဖွရှေငျးနိုငျဖို့က Constitution, Institution တှကေို ပွနျလုပျဖို့ လိုတယျ။ ဒီပွနျလုပျဖို့ လမျးစဉျအကောငျးဆုံးက (၂၁) ရာစု ငွိမျးခမြျးရေးဆှေးနှေးပေါျမှာ မူတညျတယျ။ ဒီလမျးစဉျအကောငျအထညျဖောျဖို့က ကနြောျတို့ အားလုံးဝိုငျးဝနျးလုပျမှ ရမယျ။ ဝိုငျးဝနျးတယျနရောမှာ အမရေိကနျအစိုးရ တောျတောျလေး အရေးကွီးတယျ။ ပိုကျဆံအငျအား၊ လူအငျအား Moral support အဲဒါတှအေားလုံး လုပျပေးဖို့ကို တောငျးဆိုထားတယျ။
မေး ။ ။ ဒါပမေဲ့ တခုရှိတာက Set-back နောကျကွောငျးပွနျသှားစရာ အကွောငျးဖွဈလာတာက ပွီးခဲ့တဲ့ ဇနျနဝါရီလ လကုနျမှာပဲ သမ်မတ Trump ကနပွေီး Presidential Proclamation ဆိုပွီးတော့ ပွညျဝငျခှင့ျဗီဇာ ကန့ျသတျတဲ့ သမ်မတအမိန့ျကွညောခကြျကို ထုတျပွနျလိုကျတော့ လူတှတေောျတောျလေး - အဲဒီထဲမှာ အရငျတုနျးကတော့ အာဖရိကနဲ့ အရှေ့အလယျပိုငျးနိုငျငံတှေ ကွညောခဲ့တာ ရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ အခုအခေါကျမှာက မွနျမာနိုငျငံလညျး ပါလာတော့ လူတိုငျးက တအံ့တသွ ဖွဈသှားခဲ့တယျ။ ဆိုတော့ အဓိကတော့ သူက ပွညျဝငျခှင့ျဗီဇာ ကန့ျသတျတယျဆိုတာ ကဏ်ဍအလိုကျပဲ ကန့ျသတျထားတာ ဆိုပမေယ့ျလဲ မွနျမာနိုငျငံကို တိုကျရိုကျထိထိုကျစတေဲ့ဟာတှေ ပါလာတယျဆိုတော့ ဘယျလိုဟာတှကေို ထိခိုကျစတောလဲ။ ကနြောျတို့ကို နညျးနညျးရှငျးပွပေးပါ။
ဖွေ ။ ။ Presidential Proclamation အဲဒါက ဒီနှဈ ဇနျနဝါရီလ (၃၁) ရကျမှာ သမ်မတက ထုတျပွနျလိုကျတာ ဖွဈတယျ။ အဲဒီမှာ ကနြောျတို့မွနျမာလညျး ပါခဲ့တယျ။ အဲဒီမှာပါတဲ့ ဗီဇာပိတျပငျမှု (Visa Ban) ဆိုတဲ့နရောမှာ Restriction ပေးတာ Immigrant Visa - ရှှေ့ပွောငျးနထေိုငျမယ့ျ ဗီဇာကို ပိတျလိုကျတာ ဖွဈတယျ။ အဲဒီမှာလဲ Exception ရှိတယျ။ ဥပမာအားဖွင့ျ မွနျမာလူမြိုး ဖွဈသောလဲပဲ။ အမရေိကနျနိုငျငံအတှကျ အစိုးရအတှကျ အလုပျလုပျခဲ့တဲ့ လူတှကေို Exception ပေးတာတှလေညျး ရှိတယျ။ Religion ဘာသာရေးအတှကျနဲ့ အလုပျလုပျမယ့ျလူတှကေို Exception ပေးတာတှလေညျး ရှိတယျလို့ ကနြောျတို့ သိသလောကျတော့ အတညျယူထားတယျ။ သို့သောျလဲပဲ အမရေိကနျမှာ ကနြောျတို့ မွနျမာနိုငျငံကလူတှေ သုံးသိနျးလောကျ ရှိနပွေီ။ ဒီမှာတောျတောျမြားမြား တဈရာမှာ ခုနှဈဆယျရာခိုငျနှုနျးလောကျက အမရေိကနျနိုငျငံသား ဖွဈနပွေီ။ အဲဒီ နိုငျငံသားတှမှော လငျမယားတှေ ရှိတယျ။ သားသမီးတှလေညျး ရှိတယျ။ သူတို့အဖေ၊ အမတှေလေညျး ရှိတယျ။ ဆိုတော့ သူတို့ိကို ခေါျမယျဆိုလို့ရှိရငျ အခါတိုငျးအားဖွင့ျတော့ Migrant Visa နဲ့ပဲခေါျတာ ဖွဈတယျ။ ဆိုတော့ ဒီဟာတှအေားလုံး တိုကျရိုကျထိသှားတယျ။ ပိတျသှားတယျဆိုတဲ့ဟာက သူတို့ကို သကျရောကျတယျ။ အဲဒါတငျမကဘူး ဒီလို မွနျမာနဲ့ အမရေိကနျနိုငျငံ ဆကျဆံရေး ပွလေညျဖို့၊ ကနြောျတို့ Resources တှေ တောျတောျလိုအပျနတေဲ့ အခြိနျမှာ ဒီလိုဖွဈသှားတော့ ရရှေညျမြားအကြိုးသကျရောကျမှုတှေ ရှိသှားနိုငျတယျ။
အဲဒီတော့ ဒီဟာတှကေို ကနြောျတို့ အမွနျဆုံးနဲ့ … လုပျနိုငျဖို့ ခွလှေမျးပွငျနပေါတယျ။ အဲဒီလုပျငနျးစဉျတှကေ ဘာတှလေဲဆိုတော့ ပထမအနနေဲ့ ဒီဟာ ဘယျနှဈယောကျ မိသားစုဘယျနှဈယောကျလောကျ အမရေိကနျမှာရှိတဲ့ မွနျမာတှေ ထိမလဲဆိုတာကို ကနြောျတို့ သိနားလညျဖို့ ပထမ အရေးကွီးတယျ။ အဲဒီအတှကျ ကနြောျတို့ စဈတမျးတှေ ရယူနတေယျ။ အဲဒီ စဈတမျးတှယေူပွီးနောကျမှ နံပတျတှနေဲ့ တှဲပွီးတော့ အဲဒီပေါျမှာ အခွခေံပွီးတော့ လုပျကိုငျမယျဆိုရငျ အောကျလှှတျတောျ၊ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးဌာန နဲ့ ကှနျမွူနီတီအဖှဲ့ဝငျတှေ။ ပွီးတော့ မွနျမာနိုငျငံအစိုးရကိုလညျး ပါဝငျလာဖို့ လိုအပျမယျလို့ ကနြောျတို့ မွငျပါတယျ။ အဲဒါတှပေေါငျးပွီးတော့ အမွနျဆုံး Left ကငျးလှှတျခှင့ျ ရယူဖို့အတှကျ လုပျရပါမယျ။
မေး ။ ။ ဒါပမေဲ့ အမရေိကနျသမ်မတ Donald Trump ရဲ့ ကွညောခကြျထဲမှာ အသေးစိတျဖောျပွထားတာက မွနျမာအစိုးရဘကျက အမရေိကနျအစိုးရက လိုခငြျတဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုတှကေို လိုကျနာခွငျးမရှိဘူး။ လုပျဆောငျခွငျးမရှိဘူး ဆိုတဲ့ အကွောငျးပွခကြျတှကေို ကွညောခကြျထဲမှာ အသေးစိတျဖောျပွထားတယျ။ ယဘေုယအြားဖွင့ျတော့ အမရေိကနျအစိုးရ ဖွဈစခေငြျတဲ့ ပုံစံတှေ၊ လုပျသင့ျတဲ့အလုပျတှကေို မွနျမာအစိုးရဘကျက ပူးပေါငျးဆောငျရှကျခွငျး မရှိဘူး၊ လုပျဆောငျခွငျး မရှိဘူး။ ဒါကွောင့ျမို့လို့ မွနျမာနိုငျငံကို ဒီစာရငျးထဲမှာ ထည့ျရတယျလို့ သူပွောထားတော့ ဘာတှမှော မွနျမာအစိုးရဘကျက လိုအပျခကြျ ရှိနတောလဲ။ ကို Eliasa ဘယျလို နားလညျထားသလဲ။
ဖွေ ။ ။ အဲဒီမှာ အတိအကပြွောထားတာကတော့ Security လုံခွုံရေးကို အကွောငျးပွထားတာ ဖွဈတယျ။ အဲဒီလုံခွုံရေးမှာ ဆကျလကျပွီးတော့ ပွောထားတာက … Management information လို မွနျမာအစိုးရက Electronically နဲ့ အမရေိကနျအစိုးရကို ပတျဈပို့ဈ၊ ဘာတို့မှာ … Management ဆိုတော့ အဲဒါတော့ သူတို့အကွောငျးပွတာလိုပဲ ကနြောျတို့က မွငျပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့ မွနျမာအစိုးရပိုငျးကနေ ထလုပျပွီးတော့ လုပျရမယ့ျအပိုငျးတှလေညျး ရှိကောငျးရှိလာနိုငျမယျ။ ကနြောျတို့ အဲဒီအတှကျဖို့လဲ ဆကျလကျပွီးတော့ လကျတှဲပွီးတော့လုပျဖို့လဲ အဆငျသင့ျ ဖွဈပါတယျ။
အရေးကွီးဆုံးကတော့ ပေါျလစီက အမွငျအရဆိုရငျ မလိုလားအပျတဲ့ ပွညျသူလူထုတှကေို တောျတောျလေး ထိပါးတယျလို့ မွငျပါတယျ။ မွနျမာနဲ့ အမရေိကနျအစိုးရတို့ရဲ့ ဆကျဆံရေးကိုလညျး ထိပါးတယျ။ ဆိုတော့ ဒီဟာကို အမွနျဆုံး ဖွုတျနိုငျအောငျ ကွိုးစားလုပျသှားဖို့ ရှိပါတယျ။
မေး ။ ။ မကွာသေးခငျ ရကျပိုငျးအတှငျးကပဲ ကို Elisa တို့နတေဲ့ Indianapolics အိန်ဒိယပွညျနယျက အိန်ဒိယပူးလဈမွို့မှာ မွနျမာအသိုငျးအဝိုငျးတှနေဲ့ တှေ့ပွီးတော့ အခု သမ်မတ Trump’s ကွညောခကြျနဲ့ ပတျသကျပွီး မွနျမာနိုငျငံသားတှရေဲ့ စိုးရိမျမှုတှေ၊ သူတို့ သိခငြျတာတှကေို တှေ့ဆုံဆှေးနှေးပှဲ လုပျကွတယျလို့ ပွောတယျ။ အဲဒီတှေ့ဆုံဆှေးနှေးပှဲမှာကော မွနျမာအသိုငျးအဝိုငျးကွားထဲမှာ ဒီဟာကို သူတို့ ဘယျလိုနားလညျထားသလဲ။ သှားပွီ ငါတို့တော့ လာလို့မရတော့ဘူး။ သမ်မတ Trump အစိုးရက ငါတို့က ဆှမြေိုးတှေ၊ ဘာတှေ လာလို့မရအောငျ ပိတျပငျလိုကျပွီလို့ ဒီလို Blanket ယဘေုယအြားဖွင့ျ အားလုံးသိမျးကွုံးပွီး နားလညျတာလား။ ဒါမှမဟုတျ အသေးစိတျ နားလညျကွသလား။ သူတို့ဘကျက စိုးရိမျတဲ့ မေးခှနျးတာက ဘာတှလေဲ။
ဖွေ ။ ။ အဲဒီမှာ လူတှတေောျတောျလေး တကျလာတယျ။ ပွီးတော့ နေ့တိုငျးလိုလိုပဲ တယျလီဖုနျးနဲ့ ခေါျကွတယျ။ မေးကွတယျ။ ပထမဦးဆုံးအနနေဲ့ ကနြောျတို့ ကှနျမွူနီတီကို PP ဆိုသညျမှာ Migrant visa ကိုပဲ ထိတယျဆိုတာကို ရှငျးပွနိုငျဖို့၊ ကောငျးကောငျးနားလညျအောငျလုပျဖို့ လိုတယျ။ ဒုတိယအခကြျအနနေဲ့ လြှောကျတဲ့နရောမှာ ကိုယ့ျလငျမယားပဲဖွဈဖွဈ၊ ကိုယ့ျမိသားစုဝငျတှကေို Petition လုပျတဲ့နရောမှာ ရပျတညျမလား၊ မရပျတညျဘူးလားဆိုပွီးတော့ မေးတဲ့လူတှလေညျး ရှိတယျ။ မရပျတငျဘူး။ ဆကျလကျလုပျဖို့ပါပဲ။ ဒီဟာက ဘယျလောကျကွာမလဲ။ တနှဈ၊ နှဈနှဈကွာမယျ။ ကနြောျတို့ အမွနျဆုံး လကျတလော လုပျနိုငျဖို့ ဆောငျရှကျသှားမယျ။ လကျတှဲပွီးတော့ လုပျသှားမယျ။ ပွီးတော့ အမရေိကနျသံရုံး ရနျကုနျနဲ့လညျး အဆကျအသှယျ ရှိတယျ။ သူတို့နဲ့ ပူးပေါငျးပွီးတော့ လုပျမယျ။ အမွနျဆုံး ဒီဟာကို Lift လုပျနိုငျဖို့ ကွိုးစားဖို့ပဲရှိတယျ။ ဆိုတော့ တခြို့လူတှကေ သူတို့ရဲ့ အဖေ၊ အမနေဲ့ Petition လုပျထားပွီရှိတယျ။ တခြို့လူတှကေ သူတို့သားသမီးအတှကျ File လုပျထားပွီဖွဈတယျ။ တခြို့တှကေ သူတို့လငျမယားအတှကျ တငျလြှောကျထားတာ ရှိတယျ။ ဗီဇာရပွီလား။ ဘယျလိုဖွဈမလဲ။ မြှောျလင့ျလို့ ရသေးလားဆိုတဲ့ စိုးရိမျမှုတှလေညျး ရှိကွတယျ။ မိသားစု မရှိကွသေးဘဲနဲ့ မိသားစု ကိုယ့ျရဲ့လငျမယားကို အမြိုးသမီးပဲဖွဈဖွဈ မွနျမာပွညျကိုသှားပွီးတော့ လကျထပျဖို့ စီစဉျနတေဲ့လူတှလေညျး ရှိတယျ။ ဆိုတော့ ဒီမှာ ဒုက်ခသညျတှဆေိုရငျ တောျတောျမြားမြားက Single အနနေဲ့ ရောကျလာကွတော့ ဟိုဘကျကို လငျမယားသှားယူဖို့ စီစဉျနတေဲ့လူတှေ အမြားကွီးရှိတယျ။ ကနြောျတို့ထငျပါတယျ အခု အတိအကတြော့ ပွောလို့မရသေးဘူး ရာခိုငျနှုနျးတောျတောျမြားမြား ထိတယျလို့ ကနြောျတော့ မွငျပါတယျ။ အဲဒီတော့ ဖကြျသိမျးဖို့ပဲ တောငျးဆိုခငြျပါတယျ။
==ZawGyi==
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကို ရွေ့ပြောင်းအခြေချနေထိုင်ခွင့် ကန့်သတ်စာရင်းထဲ မြန်မာနိုင်ငံပါဝင်ခဲ့တာကြောင့် နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရေးအပေါ် ဘယ်လို ရိုက်ခတ်မလဲဆိုတာ မြန်မာ-အမေရိကန် လူမှုကူညီရေးအသင်းက Elaisa Vahnie ကို တွေ့ဆုံမေးမြန်းထားပါတယ်။
မေး ။ ။ ကျနော်တို့ကြားတာက ဒီမှာရှိနေတဲ့လူတွေနဲ့ မြန်မာပြည်မှာရှိတဲ့ လူတွေကို ကူညီနိုင်ဖို့ ကြိုးစားတယ်ဆိုတဲ့နေရာမှာ ပညာရေးကဏ္ဍကလည်း အများကြီးပါတယ်လို့ သိရတယ်။ ပညာရေးပါဝင်ပတ်သက်မှုက ဘယ်လောက်ထိ ကြီးမာသလဲ။ ကို Elaisa တို့ရဲ့ လုပ်ငန်းတွေနဲ့ ဆက်စပ်လို့ရမလား။
ဖြေ ။ ။ ပညာရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့မှ ကျနော်တို့ Community ကို အကူအညီပေးလာတာ ဆယ်နှစ် ရှိပါပြီ။ အဲဒီမှာ Program and Services ဆိုပြီးတော့ လုပ်ဆောင်နေတဲ့အချိန်မှာ ပထမအရေးကြီးတဲ့အချက်ကတော့ အောင်မြင်မှုအချက်။ အဲဒါကတော့ ကောလိပ်တက်နှုန်းက ပြီးခဲ့တဲ့ (၈) နှစ်မှာ (၁၀၀) မှာ (၄၃) ရာခိုင်နှုန်း ရှိတဲ့နေရာမှာ မနှစ်ကဆို (၉၀) ရာခိုင်နှုန်း တက်သွားပါပြီ။
မေး ။ ။ ဒါကတော့ အမေရိကန်မှာရှိနေတဲ့ မြန်မာအသိုင်းအဝိုင်းပေါ့။ မြန်မာပြည်ထဲမှာ ရှိနေတဲ့သူတွေအတွက်ကော ကူညီလုပ်ဆောင်ပေးနေတာ ရှိပါသလား။ ပညာရေးအရဖြစ်ဖြစ်၊ အခြားကဏ္ဍတွေ …
ဖြေ ။ ။ ပထမဦးဆုံး အမေရိကန်နိုင်ငံနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံ ဆက်ဆံရေး၊ ဆက်သွယ်ရေး ကောင်းဖို့က အရေးကြီးတယ်လို့ မြင်ပါတယ်။ bilateral တနိုင်ငံနဲ့ တနိုင်ငံကြား ဆက်ဆံရေးကောင်းဖို့ လိုသလို၊ ကျနော်တို့ အရပ်ဘက်ကနေပြီးတော့ လူထုအနေနဲ့ ပါဝင်ကူညီဖို့လိုတယ်ဆိုတာကိုလည်း ကျနော်တို့ အသိအမှတ်ပြုတယ်။ အဲဒီမှာ BLCI (Burmese American Community Institute) မူဝါဒပိုင်းဆိုင်ရာ အမေရိကန်အစိုးရကနေ မြန်မာပြည်ပေါ်ထားတဲ့ မူဝါဒကောင်းအောင် Constructive ဖြစ်အောင် မြန်မာနိုင်ငံအတွက်သာမကဘဲ အမေရိကန်နိုင်ငံအတွက်လည်း ကောင်းမယ်။ Win-Win အားလုံးအတွက်ကောင်းတဲ့ဟာဖြစ်အောင် ကျနော်တို့ Adovacy ဝင်တာ ဖြစ်တယ်။ အမေရိကန်နိုင်ငံကဆိုရင် အခုဆိုရင် မြန်မာတွေ သုံးသိန်းလောက် ရှိနေပြီ။ ဒီသုံးသိန်းထဲမှာ ပညာလည်းရယူကြတယ်။ ကောလိပ်ဒီဂရီတွေလည်း ရကြတယ်။ စီးပွားရေးလုပ်တဲ့လူတွေလည်း ရှိကြတယ်။ အမျိုးမျိုးနဲ့ အောင်မြင်နေကြပါပြီ။ ဒီအောင်မြင်နေတဲ့ လူတွေနဲ့ သူတို့ရဲ့ Network ကို ပူးပေါင်းပြီးတော့ မြန်မာဘက်ကို Resource Recycling ကျနော်တို့ ဒီ Resources တွေကို မြန်မာအတွက် ဘယ်လိုပြန်အသုံးချရမလဲဆိုတာကို Machinism System ကို Design လုပ်နေပါတယ်။
အဲဒီတော့ အဲဒီမှာ ပညာရေးလည်းပါတယ်။ လူမှုရေးလည်းပါတယ်။ ပြီးတော့ Culture ယဉ်ကျေးမှုလည်း ပါတယ်။ ပြီးတော့ စီးပွားရေး - နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြုပ်နံှမှု၊ ကုန်သွယ်မှုတွေ ဒီဟာတွေအားလုံး ကျနော်တို့နိုင်ငံအတွက် အကျိုးပြုမယ့် အထူးသဖြင့် ဒီမိုကရက်တစ် လမ်းစဉ်ပေါ်မှာ သွားနေတဲ့အချိန်မှာ အရေးကြီးတယ်ဆိုပြီးတော့ လုပ်ဆောင်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။
မေး ။ ။ မူဝါဒ ရေးဆွဲနေတယ် ပြောတယ်။ အဲဒီဟာကော ဘယ်လောက်လောက်ဆို အကောင်အထည်ဖော်ပြီး မူဝါဒ ရေးဆွဲဖို့ ပြီးစီးမလဲ။ အကောင်အထည်ဖော်တဲ့ လုပ်ငန်းတွေ ဘယ်တော့စနိုင်မလဲ။
ဖြေ ။ ။ မူဝါဒ ရေးဆွဲတယ်ဆိုတဲ့နေရာမှာ အမေရိကန်နိုင်ငံ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနကို ကျနော်တို့ တနှစ်မှာ သုံးကြိမ်၊ လေးကြိမ်လောက် Recommendation ပေးပါတယ်။ ဆိုတော့ ဥပမာဖြင့် အခု ကျနော်တို့ တွေ့ကြုံနေရတဲ့ Peace process, ပြီးတော့ ခဏခဏပြောတာ ကျနော်တို့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ နိုင်ငံရေးပြဿနာတွေကို Ethnic conflicts မှာပဲ မူတည်နေတယ်။ အဲဒီ တိုင်းရင်းသားပဋိပက္ခတွေကို မဖြေရှင်းနိုင်တဲ့အချက်က နိုင်ငံရေးပြဿနာကို ဖြေရှင်းနိုင်မှာ မဟုတ်ဘူး။ နိုင်ငံရေးပြဿနာ ဖြေရှင်းနိုင်ဖို့က Constitution, Institution တွေကို ပြန်လုပ်ဖို့ လိုတယ်။ ဒီပြန်လုပ်ဖို့ လမ်းစဉ်အကောင်းဆုံးက (၂၁) ရာစု ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးပေါ်မှာ မူတည်တယ်။ ဒီလမ်းစဉ်အကောင်အထည်ဖော်ဖို့က ကျနော်တို့ အားလုံးဝိုင်းဝန်းလုပ်မှ ရမယ်။ ဝိုင်းဝန်းတယ်နေရာမှာ အမေရိကန်အစိုးရ တော်တော်လေး အရေးကြီးတယ်။ ပိုက်ဆံအင်အား၊ လူအင်အား Moral support အဲဒါတွေအားလုံး လုပ်ပေးဖို့ကို တောင်းဆိုထားတယ်။
မေး ။ ။ ဒါပေမဲ့ တခုရှိတာက Set-back နောက်ကြောင်းပြန်သွားစရာ အကြောင်းဖြစ်လာတာက ပြီးခဲ့တဲ့ ဇန်နဝါရီလ လကုန်မှာပဲ သမ္မတ Trump ကနေပြီး Presidential Proclamation ဆိုပြီးတော့ ပြည်ဝင်ခွင့်ဗီဇာ ကန့်သတ်တဲ့ သမ္မတအမိန့်ကြေညာချက်ကို ထုတ်ပြန်လိုက်တော့ လူတွေတော်တော်လေး - အဲဒီထဲမှာ အရင်တုန်းကတော့ အာဖရိကနဲ့ အရှေ့အလယ်ပိုင်းနိုင်ငံတွေ ကြေညာခဲ့တာ ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ အခုအခေါက်မှာက မြန်မာနိုင်ငံလည်း ပါလာတော့ လူတိုင်းက တအံ့တသြ ဖြစ်သွားခဲ့တယ်။ ဆိုတော့ အဓိကတော့ သူက ပြည်ဝင်ခွင့်ဗီဇာ ကန့်သတ်တယ်ဆိုတာ ကဏ္ဍအလိုက်ပဲ ကန့်သတ်ထားတာ ဆိုပေမယ့်လဲ မြန်မာနိုင်ငံကို တိုက်ရိုက်ထိထိုက်စေတဲ့ဟာတွေ ပါလာတယ်ဆိုတော့ ဘယ်လိုဟာတွေကို ထိခိုက်စေတာလဲ။ ကျနော်တို့ကို နည်းနည်းရှင်းပြပေးပါ။
ဖြေ ။ ။ Presidential Proclamation အဲဒါက ဒီနှစ် ဇန်နဝါရီလ (၃၁) ရက်မှာ သမ္မတက ထုတ်ပြန်လိုက်တာ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီမှာ ကျနော်တို့မြန်မာလည်း ပါခဲ့တယ်။ အဲဒီမှာပါတဲ့ ဗီဇာပိတ်ပင်မှု (Visa Ban) ဆိုတဲ့နေရာမှာ Restriction ပေးတာ Immigrant Visa - ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်မယ့် ဗီဇာကို ပိတ်လိုက်တာ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီမှာလဲ Exception ရှိတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် မြန်မာလူမျိုး ဖြစ်သောလဲပဲ။ အမေရိကန်နိုင်ငံအတွက် အစိုးရအတွက် အလုပ်လုပ်ခဲ့တဲ့ လူတွေကို Exception ပေးတာတွေလည်း ရှိတယ်။ Religion ဘာသာရေးအတွက်နဲ့ အလုပ်လုပ်မယ့်လူတွေကို Exception ပေးတာတွေလည်း ရှိတယ်လို့ ကျနော်တို့ သိသလောက်တော့ အတည်ယူထားတယ်။ သို့သော်လဲပဲ အမေရိကန်မှာ ကျနော်တို့ မြန်မာနိုင်ငံကလူတွေ သုံးသိန်းလောက် ရှိနေပြီ။ ဒီမှာတော်တော်များများ တစ်ရာမှာ ခုနှစ်ဆယ်ရာခိုင်နှုန်းလောက်က အမေရိကန်နိုင်ငံသား ဖြစ်နေပြီ။ အဲဒီ နိုင်ငံသားတွေမှာ လင်မယားတွေ ရှိတယ်။ သားသမီးတွေလည်း ရှိတယ်။ သူတို့အဖေ၊ အမေတွေလည်း ရှိတယ်။ ဆိုတော့ သူတို့ိကို ခေါ်မယ်ဆိုလို့ရှိရင် အခါတိုင်းအားဖြင့်တော့ Migrant Visa နဲ့ပဲခေါ်တာ ဖြစ်တယ်။ ဆိုတော့ ဒီဟာတွေအားလုံး တိုက်ရိုက်ထိသွားတယ်။ ပိတ်သွားတယ်ဆိုတဲ့ဟာက သူတို့ကို သက်ရောက်တယ်။ အဲဒါတင်မကဘူး ဒီလို မြန်မာနဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံ ဆက်ဆံရေး ပြေလည်ဖို့၊ ကျနော်တို့ Resources တွေ တော်တော်လိုအပ်နေတဲ့ အချိန်မှာ ဒီလိုဖြစ်သွားတော့ ရေရှည်များအကျိုးသက်ရောက်မှုတွေ ရှိသွားနိုင်တယ်။
အဲဒီတော့ ဒီဟာတွေကို ကျနော်တို့ အမြန်ဆုံးနဲ့ … လုပ်နိုင်ဖို့ ခြေလှမ်းပြင်နေပါတယ်။ အဲဒီလုပ်ငန်းစဉ်တွေက ဘာတွေလဲဆိုတော့ ပထမအနေနဲ့ ဒီဟာ ဘယ်နှစ်ယောက် မိသားစုဘယ်နှစ်ယောက်လောက် အမေရိကန်မှာရှိတဲ့ မြန်မာတွေ ထိမလဲဆိုတာကို ကျနော်တို့ သိနားလည်ဖို့ ပထမ အရေးကြီးတယ်။ အဲဒီအတွက် ကျနော်တို့ စစ်တမ်းတွေ ရယူနေတယ်။ အဲဒီ စစ်တမ်းတွေယူပြီးနောက်မှ နံပတ်တွေနဲ့ တွဲပြီးတော့ အဲဒီပေါ်မှာ အခြေခံပြီးတော့ လုပ်ကိုင်မယ်ဆိုရင် အောက်လွှတ်တော်၊ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန နဲ့ ကွန်မြူနီတီအဖွဲ့ဝင်တွေ။ ပြီးတော့ မြန်မာနိုင်ငံအစိုးရကိုလည်း ပါဝင်လာဖို့ လိုအပ်မယ်လို့ ကျနော်တို့ မြင်ပါတယ်။ အဲဒါတွေပေါင်းပြီးတော့ အမြန်ဆုံး Left ကင်းလွှတ်ခွင့် ရယူဖို့အတွက် လုပ်ရပါမယ်။
မေး ။ ။ ဒါပေမဲ့ အမေရိကန်သမ္မတ Donald Trump ရဲ့ ကြေညာချက်ထဲမှာ အသေးစိတ်ဖော်ပြထားတာက မြန်မာအစိုးရဘက်က အမေရိကန်အစိုးရက လိုချင်တဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုတွေကို လိုက်နာခြင်းမရှိဘူး။ လုပ်ဆောင်ခြင်းမရှိဘူး ဆိုတဲ့ အကြောင်းပြချက်တွေကို ကြေညာချက်ထဲမှာ အသေးစိတ်ဖော်ပြထားတယ်။ ယေဘုယျအားဖြင့်တော့ အမေရိကန်အစိုးရ ဖြစ်စေချင်တဲ့ ပုံစံတွေ၊ လုပ်သင့်တဲ့အလုပ်တွေကို မြန်မာအစိုးရဘက်က ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်း မရှိဘူး၊ လုပ်ဆောင်ခြင်း မရှိဘူး။ ဒါကြောင့်မို့လို့ မြန်မာနိုင်ငံကို ဒီစာရင်းထဲမှာ ထည့်ရတယ်လို့ သူပြောထားတော့ ဘာတွေမှာ မြန်မာအစိုးရဘက်က လိုအပ်ချက် ရှိနေတာလဲ။ ကို Eliasa ဘယ်လို နားလည်ထားသလဲ။
ဖြေ ။ ။ အဲဒီမှာ အတိအကျပြောထားတာကတော့ Security လုံခြုံရေးကို အကြောင်းပြထားတာ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီလုံခြုံရေးမှာ ဆက်လက်ပြီးတော့ ပြောထားတာက … Management information လို မြန်မာအစိုးရက Electronically နဲ့ အမေရိကန်အစိုးရကို ပတ်စ်ပို့စ်၊ ဘာတို့မှာ … Management ဆိုတော့ အဲဒါတော့ သူတို့အကြောင်းပြတာလိုပဲ ကျနော်တို့က မြင်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့ မြန်မာအစိုးရပိုင်းကနေ ထလုပ်ပြီးတော့ လုပ်ရမယ့်အပိုင်းတွေလည်း ရှိကောင်းရှိလာနိုင်မယ်။ ကျနော်တို့ အဲဒီအတွက်ဖို့လဲ ဆက်လက်ပြီးတော့ လက်တွဲပြီးတော့လုပ်ဖို့လဲ အဆင်သင့် ဖြစ်ပါတယ်။
အရေးကြီးဆုံးကတော့ ပေါ်လစီက အမြင်အရဆိုရင် မလိုလားအပ်တဲ့ ပြည်သူလူထုတွေကို တော်တော်လေး ထိပါးတယ်လို့ မြင်ပါတယ်။ မြန်မာနဲ့ အမေရိကန်အစိုးရတို့ရဲ့ ဆက်ဆံရေးကိုလည်း ထိပါးတယ်။ ဆိုတော့ ဒီဟာကို အမြန်ဆုံး ဖြုတ်နိုင်အောင် ကြိုးစားလုပ်သွားဖို့ ရှိပါတယ်။
မေး ။ ။ မကြာသေးခင် ရက်ပိုင်းအတွင်းကပဲ ကို Elisa တို့နေတဲ့ Indianapolics အိန္ဒိယပြည်နယ်က အိန္ဒိယပူးလစ်မြို့မှာ မြန်မာအသိုင်းအဝိုင်းတွေနဲ့ တွေ့ပြီးတော့ အခု သမ္မတ Trump’s ကြေညာချက်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး မြန်မာနိုင်ငံသားတွေရဲ့ စိုးရိမ်မှုတွေ၊ သူတို့ သိချင်တာတွေကို တွေ့ဆုံဆွေးနွေးပွဲ လုပ်ကြတယ်လို့ ပြောတယ်။ အဲဒီတွေ့ဆုံဆွေးနွေးပွဲမှာကော မြန်မာအသိုင်းအဝိုင်းကြားထဲမှာ ဒီဟာကို သူတို့ ဘယ်လိုနားလည်ထားသလဲ။ သွားပြီ ငါတို့တော့ လာလို့မရတော့ဘူး။ သမ္မတ Trump အစိုးရက ငါတို့က ဆွေမျိုးတွေ၊ ဘာတွေ လာလို့မရအောင် ပိတ်ပင်လိုက်ပြီလို့ ဒီလို Blanket ယေဘုယျအားဖြင့် အားလုံးသိမ်းကြုံးပြီး နားလည်တာလား။ ဒါမှမဟုတ် အသေးစိတ် နားလည်ကြသလား။ သူတို့ဘက်က စိုးရိမ်တဲ့ မေးခွန်းတာက ဘာတွေလဲ။
ဖြေ ။ ။ အဲဒီမှာ လူတွေတော်တော်လေး တက်လာတယ်။ ပြီးတော့ နေ့တိုင်းလိုလိုပဲ တယ်လီဖုန်းနဲ့ ခေါ်ကြတယ်။ မေးကြတယ်။ ပထမဦးဆုံးအနေနဲ့ ကျနော်တို့ ကွန်မြူနီတီကို PP ဆိုသည်မှာ Migrant visa ကိုပဲ ထိတယ်ဆိုတာကို ရှင်းပြနိုင်ဖို့၊ ကောင်းကောင်းနားလည်အောင်လုပ်ဖို့ လိုတယ်။ ဒုတိယအချက်အနေနဲ့ လျှောက်တဲ့နေရာမှာ ကိုယ့်လင်မယားပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ကိုယ့်မိသားစုဝင်တွေကို Petition လုပ်တဲ့နေရာမှာ ရပ်တည်မလား၊ မရပ်တည်ဘူးလားဆိုပြီးတော့ မေးတဲ့လူတွေလည်း ရှိတယ်။ မရပ်တင်ဘူး။ ဆက်လက်လုပ်ဖို့ပါပဲ။ ဒီဟာက ဘယ်လောက်ကြာမလဲ။ တနှစ်၊ နှစ်နှစ်ကြာမယ်။ ကျနော်တို့ အမြန်ဆုံး လက်တလော လုပ်နိုင်ဖို့ ဆောင်ရွက်သွားမယ်။ လက်တွဲပြီးတော့ လုပ်သွားမယ်။ ပြီးတော့ အမေရိကန်သံရုံး ရန်ကုန်နဲ့လည်း အဆက်အသွယ် ရှိတယ်။ သူတို့နဲ့ ပူးပေါင်းပြီးတော့ လုပ်မယ်။ အမြန်ဆုံး ဒီဟာကို Lift လုပ်နိုင်ဖို့ ကြိုးစားဖို့ပဲရှိတယ်။ ဆိုတော့ တချို့လူတွေက သူတို့ရဲ့ အဖေ၊ အမေနဲ့ Petition လုပ်ထားပြီရှိတယ်။ တချို့လူတွေက သူတို့သားသမီးအတွက် File လုပ်ထားပြီဖြစ်တယ်။ တချို့တွေက သူတို့လင်မယားအတွက် တင်လျှောက်ထားတာ ရှိတယ်။ ဗီဇာရပြီလား။ ဘယ်လိုဖြစ်မလဲ။ မျှော်လင့်လို့ ရသေးလားဆိုတဲ့ စိုးရိမ်မှုတွေလည်း ရှိကြတယ်။ မိသားစု မရှိကြသေးဘဲနဲ့ မိသားစု ကိုယ့်ရဲ့လင်မယားကို အမျိုးသမီးပဲဖြစ်ဖြစ် မြန်မာပြည်ကိုသွားပြီးတော့ လက်ထပ်ဖို့ စီစဉ်နေတဲ့လူတွေလည်း ရှိတယ်။ ဆိုတော့ ဒီမှာ ဒုက္ခသည်တွေဆိုရင် တော်တော်များများက Single အနေနဲ့ ရောက်လာကြတော့ ဟိုဘက်ကို လင်မယားသွားယူဖို့ စီစဉ်နေတဲ့လူတွေ အများကြီးရှိတယ်။ ကျနော်တို့ထင်ပါတယ် အခု အတိအကျတော့ ပြောလို့မရသေးဘူး ရာခိုင်နှုန်းတော်တော်များများ ထိတယ်လို့ ကျနော်တော့ မြင်ပါတယ်။ အဲဒီတော့ ဖျက်သိမ်းဖို့ပဲ တောင်းဆိုချင်ပါတယ်။
