ဒီတပတ္ ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီေရးရာ ေဆြးေႏြးသံုးသပ္ခန္းမွာ ဦးစံမိုးေဝ က ျမန္မာျပည္အတြင္း သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္အေျခအေန၊ ႏိုင္ငံတကာ သံုးသပ္ခ်က္မ်ားကို ျပင္ပအေျခစိုက္ ျမန္မာသတင္းသမဂၢ ဒုတိယဥကၠ႒ ဦးဇင္လင္း ကို ဆက္သြယ္ေမးျမန္း ေဆြးေႏြးထားပါတယ္။
ဦးစံမိုးေဝ ။ ။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈတခ်ဳိ ႔ကို ေတြ႔လာေနရတယ္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္နဲ႔ သမၼတဦးသိန္းစိန္နဲ႔ ေတြ႔တယ္။ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသမားတခ်ဳိ ႔ကို လႊတ္ေပးတယ္။ အဓိက အတိုက္အခံပါတီႀကီးတခုျဖစ္တဲ့ အန္အယ္လ္ဒီ ကို တရားဝင္ပါတီအျဖစ္ မွတ္ပံုတင္ႏိုင္ေအာင္ ဥပေဒပိုင္းဆိုင္ရာ ျပင္ဆင္မႈေတြရွိတယ္။ တိုင္းရင္းသားအဖြဲ႔ေတြကို ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစကား ကမ္းလွမ္းတယ္ စတာေတြအျပင္ မီဒီယာေတြအေပၚ တင္းၾကပ္မႈေတြကိုလည္း ေလွ်ာ့ေပါ့ေပးေနတယ္။ ပိုမိုလြတ္လပ္လာတယ္ဆိုတဲ့ ေျပာဆုိမႈေတြ ရွိေနပါတယ္။ ဘယ္လိုအခ်က္ေတြေပၚ အေျခခံၿပီး ေျပာေနတာလဲ။ မီဒီယာအေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ျပင္ပအေျခစိုက္ ျမန္မာသတင္းသမဂၢရဲ ႔ ဒုတိယဥကၠ႒ ဦးဇင္လင္းကို ေမးျမန္းတဲ့အခါ။
ဦးဇင္လင္း ။ ။ သမၼတဦးသိန္းစိန္ အစိုးရတက္လာၿပီးေနာက္မွာ ပထမဦးဆံုး မီဒီယာကို ေျဖေလွ်ာ့တယ္လို႔ ယူဆစရာက သူတို႔ရဲ ႔ တဖတ္သတ္ေဆာင္ပုဒ္ေတြကို ျဖဳတ္လိုက္တာျဖစ္တယ္။ ေနာက္တဆင့္ကေတာ့ သတင္းဂ်ာနယ္ေတြမွာ ေဖာ္ျပခြင့္မရခဲ့တဲ့ သဘာဝေဘးရန္ကိစၥမ်ဳိးေတြ၊ ျပည္သူလူထုအတြင္းမွာ ျဖစ္ေပၚေလ့ရွိတဲ့ သတ္မႈဖ်က္မႈ၊ လိမ္လည္မႈေတြ၊ လူေတြနမူနာယူစရာ ေဆာင္ရန္ေရွာင္ရန္ေရး ဒီလိုပါတဲ့ လူထုထဲမွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ ဒုကၡသုကၡေတြ။ ဒီလို ျဖစ္စဥ္ျဖစ္ရပ္ေတြကို အရင္တုန္းက ေဖာ္ျပခြင့္မရခဲ့ဘူး။ အခုၾကေတာ့ ေဖာ္ျပလာႏိုင္တာကို ေတြ႔ရတယ္။ အဲဒါအျပင္ တပိုင္းကလည္း သူတုိ႔ပိတ္ပင္တားျမစ္ထားတဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ားရဲ ႔ ဓါတ္ပံုေတြ၊ အေၾကာင္းအရာေတြ ဒါေတြလည္း နည္းနည္းေဖာ္ျပခြင့္ရလာတယ္။ အေပၚယံ အသြင္လကၡဏာအသြင္ၾကည့္ရင္ေတာ့ ျပည္သူလူထုအေနနဲ႔ ေတာ္ေတာ္ေလး လြတ္လပ္လာတယ္လို႔ ထင္ျမင္ယူဆႏိုင္စရာ ရွိပါတယ္။
ဦးစံမိုးေဝ ။ ။ မၾကာခင္တုန္းက အစိုးရက ဂ်ာနယ္၊ မဂၢဇင္းေတြ (၅၀) ေက်ာ္ကို တင္ထုတ္စနစ္ - အရင္ထုတ္လိုက္ၿပီးမွ တင္ျပျခင္း - အဲဒီစနစ္နဲ႔ ခြင့္ျပဳလုိက္ပါတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ဒါကို စာေပလြတ္လပ္ခြင့္ ရွိလာတယ္လို႔ ယူဆႏိုင္မလား။
ဦးဇင္လင္း ။ ။ ထုတ္တင္စနစ္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ တင္ထုတ္စနစ္ပဲျဖစ္ျဖစ္ က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ စာနယ္ဇင္းေလာကမွာက self-censorship ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ဆင္ဆာလုပ္ေနရတဲ့ ဒုကၡက အခုထက္ထိ မလြတ္ေသးပါဘူး။ သတင္းစာသမားတခ်ဳိ ႔ကို ေမးစမ္းၾကည့္ေတာ့လည္း သူတုိ႔အေနနဲ႔ သတိထားၿပီးေတာ့ အသံုးအႏႈန္းေတြ၊ ေရးတာေတြျပဳတာေတြ စသျဖင့္ ဒါေတြ သတိထားၿပီးေတာ့ ေဖာ္ထုတ္ေနရတယ္။ စကားႏႈန္းအသံုးအႏႈန္း လြဲသြားရင္လည္း တစံုတရာ သူတုိ႔မွာ ျပႆနာျဖစ္ႏိုင္တယ္ဆိုတာမ်ဳိး သူတုိ႔ဟာသူတုိ႔ သိေနတာရွိတယ္။ အဲဒီအခါၾကေတာ့ အခုေျပာရင္ေတာ့ အရင္က ဒုကၡတခုေတာ့ ၿငိမ္းသြားတယ္အတြက္ေၾကာင့္မို႔ ဘာပဲေျပာေျပာ တိုးတက္မႈတခုလို႔ေတာ့ ေျပာလို႔ရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အလံုးစံု ဒါႀကီးက လြတ္လပ္သလား၊ မလြတ္လပ္ဘူးလားဆိုတာကို ေစာင့္ၾကည့္ရအံုးမွာ ျဖစ္တယ္။ အဲဒါအျပင္ အခုထက္ထိ ပုဂၢလိကသတင္းစာေတြ ထုတ္ခြင့္မရေသးတဲ့အခ်က္ကလည္း သတင္းစာလြတ္လပ္ခြင့္ရၿပီလို႔ မေျပာႏိုင္ေသးတဲ့ အဓိကအခ်က္ျဖစ္တယ္။
ဦးစံမိုးေဝ ။ ။ ေနာက္တခ်က္က အခုတေလာ က်ေနာ္တို႔ လိႈင္လိႈင္ႀကီးၾကားေနရတာက စတုတၳမ႑ိဳင္ကိစၥပါ။ စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြကလည္း စတုတၳမ႑ိဳင္အေၾကာင္းကို ေျပာေနၾကပါတယ္။ မ႑ိဳင္ႀကီးေလးရပ္ရွိတယ္။ ဥပေဒျပဳေရး မ႑ိဳင္၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ႑ိဳင္၊ တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္ ေနာက္ၿပီးေတာ့ သတင္းမီဒီယာ က စတုတၳမ႑ိဳင္ ဆိုတဲ့ အဆိုရွိပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ စတုတၳမ႑ိဳင္က ဒီမိုကေရစီတိုင္းျပည္ေတြမွာ ဘာတာဝန္ေတြကို ယူသလဲ။ ဘယ္ေလာက္အေရးပါသလဲ။
ဦးဇင္လင္း ။ ။ စတုတၳမ႑ိဳင္က တကယ္တမ္းဆိုရင္ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ တျခား မ႑ိဳင္ႀကီး (၃) ရပ္နဲ႔ တန္တူအေရးႀကီးပါတယ္။ သူက ပိုေတာင္မွ အေရးႀကီးတယ္လို႔ ေျပာရမယ္။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ သူက ျပည္သူလူထုရဲ ႔ ရပိုင္ခြင့္ေတြ၊ ျပည္သူလူထုကို အာဏာပိုင္အသိုင္းအဝိုင္းကေနၿပီးေတာ့ ဖိႏိွပ္မႈေတြ၊ မတရားမႈေတြ လုပ္လာခဲ့ရင္ ဒါေတြကို စတုတၳမ႑ိဳင္က ေဖာ္ျပ၊ ဖြင့္ခ်ၿပီးေတာ့ ျပည္သူလူထုကို အကာအကြယ္ေပးရတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းမ်ဳိး ျဖစ္တယ္ - ဒါက ဥပေဒျပဳပိုင္း။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွာလည္း မတရားျဖစ္ေနတဲ့ကိစၥေတြ၊ လာဘ္စားမႈေတြ၊ အဂတိလိုက္စားမႈေတြ ဒါေတြကို က်ေနာ္တို႔ ေဖာ္ျပၿပီးေတာ့ ျပဳျပင္ေပးဖို႔ကိစၥကို စတုတၳမ႑ိဳင္ အဓိက လုပ္ေဆာင္ရမွာပဲ။ အဲဒီေတာ့ ဒီမိုကေရစီစနစ္မွာ စတုတၳမ႑ိဳင္က အလြန္အေရးႀကီးပါတယ္။ ဒီကေန႔ အစိုးရသြားခ်င္တယ့္ ဒီမိုကေရစီ ေကာင္းမြန္မွန္ကန္တဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္တခု ေဖာ္ထုတ္တဲ့ေနရာမွာ စတုတၳမ႑ိဳင္ မပါဘဲနဲ႔ ဘယ္လိုမွ သြားလို႔မရပါဘူး။
ဦးစံမိုးေဝ ။ ။ အခု ၾကားေနရတာကေတာ့ တခ်ဳိ ႔ႏိုင္ငံေရးသမားေတြ၊ စီးပြားေရးသမားေတြက သူတုိ႔လုပ္၊ သူတုိ႔ေျပာခ်င္တာကို မီဒီယာသမားေတြကို ဖိတ္ေခၚၿပီးေတာ့ ေျပာၾကတယ္။ ဒါကို သတင္းသမားေတြက စာမ်က္ႏွာအထက္ကို မတင္ေပးလို႔ရွိရင္ စတုတၳမ႑ိဳင္ တာဝန္မေၾကဘူးလို႔ ေျပာဆိုေနၾကတာကို ၾကားေနရပါတယ္။ ေနာက္တခုက အင္တာနက္ကိစၥပါ။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အရင္က အစိုးရပိတ္စို႔ထားတဲ့ အင္တာနက္ ဝက္ဆိုက္ေတြကို ဖြင့္ေပးလုိက္ၿပီလို႔ ဆိုပါတယ္။ ဆရာအေနနဲ႔ ဘယ္လို သိထားပါသလဲ။ ဒီ အင္တာနက္အြန္လိုင္း ဆက္သြယ္မႈကြန္ယက္ေတြ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ေတာ္ေတာ္ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ အသံုးျပဳႏိုင္ေနၿပီလား။
ဦးဇင္လင္း ။ ။ က်ေနာ္ သိရသေလာက္ေတာ့ အင္တာနက္က ေန႔စဥ္ က်ေနာ္နဲ႔ ဆက္သြယ္ေနတဲ့ မိတ္ေဆြမ်ားရဲ ႔ ေျပာျပခ်က္အရေတာ့ ဒီ ဝက္ဆုိက္ေတြကို ဖြင့္ေပးတယ္လို႔ ေျပာတာပဲ .. သို႔ေသာ္လည္း အင္တာနက္ speed က အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးျပၿပီးေတာ့ အားနည္းေအာင္လုပ္ထားတဲ့အခါၾကေတာ့ အင္တာနက္ server က အၿမဲတမ္းလိုလို weak ျဖစ္ေနတယ္။ အားနည္းေနတယ့္အခါၾကေတာ့ လြယ္လြယ္ကူကူနဲ႔ ကိုယ္တက္ခ်င္တဲ့ ဆိုက္ေတြကို တျခားႏိုင္ငံေတြမွာလို အႏိွမ့္ဆံုးေျပာရရင္ ေလာႏိုင္ငံေတာင္ မမီွဘူးျဖစ္ေနတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဆိုတာက တဖတ္က သူတို႔ေျပာတဲ့အတိုင္း ဖြင့္ေပးထားတယ္ဆိုေပမယ့္လည္း ဒီကေန႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ အင္တာနက္ က ဘယ္လိုမွ အလုပ္မျဖစ္ေသးဘူးလို႔ ေျပာရမွာပဲ။
ဦးစံမိုးေဝ ။ ။ တဖတ္မွာက အင္တာနက္ တင္းၾကပ္မႈေတြကို ေလွ်ာ့ေပးေနၿပီလို႔ ေျပာဆုိေနေပမယ့္ တဖတ္မွာေတာ့ Electronic Act အီလက္ထေရာနစ္ဥပေဒ၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့ လြတ္လပ္စြာ သတင္းေရးသားခြင့္ဆိုတဲ့ ေနရာမွာလည္း ဟိုအရင္ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ အစိုးရလက္ထက္က မထင္ရင္မထင္သလို ေထာင္ခ်ႏိုင္တဲ့အထိ အေရးယူႏိုင္တယ္ဆိုတဲ့ ဥပေဒေတြက ရွိေနဆဲဆိုေတာ့ အဲဒီအေပၚမွာေကာ ဘယ္လိုျမင္ပါသလဲ။
ဦးဇင္လင္း ။ ။ ဒါကလည္း က်ေနာ္တို႔က ထပ္ခါတလဲလဲ ေျပာေနတာပဲ။ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံတခုကို သြားေတာ့မယ္ဆိုရင္ စစ္အစိုးရေတြလက္ထက္က၊ အာဏာရွင္အစိုးရလက္ထက္ေတြတုန္းက ထုတ္ျပန္ခဲ့တဲ့ ဥပေဒေတြက ဒီမိုကေရစီ လမ္းစဥ္နဲ႔ ဘယ္လိုမွ မအပ္စပ္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္မို႔ က်ေနာ္တို႔က ဖိႏိွပ္တဲ့ ဒီမိုကေရစီကို အက်ဳိးမျပဳတဲ့ ဥပေဒေတြဟာ ဖ်က္သိမ္းသင့္တယ္။ အဲဒီ ဥပေဒေတြကို အစားထိုးၿပီးေတာ့ ဒီမိုကေရစီလမ္းစဥ္နဲ႔ ညီညြတ္တဲ့ ဥပေဒမ်ဳိးေတြ ျပန္လည္ၿပီး ေရးဆြဲသင့္တယ္ဆိုတာကို က်ေနာ္တို႔ တေလွ်ာက္လံုး ေျပာေနခဲ့တဲ့ကိစၥပါ။ အဲဒီလို ဥပေဒေတြနဲ႔ ၿခိမ္းေျခာက္ႏိွပ္ကြပ္ေနသမွ်ကေတာ့ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ အျပည့္အဝ မရွိဘူးလို႔ ႏိုင္ငံတကာ သတင္းေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖြဲ႔ႀကီးေတြက သံုးသပ္ထားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ဒီဥပေဒေတြကို ဖ်က္သိမ္းေပးရမွာျဖစ္တယ္။ အဲဒီေတာ့ အမ်ားနဲ႔ သဟဇာတျဖစ္တဲ့ ဥပေဒသစ္ေတြကို ေရးဆြဲၾကရမွာျဖစ္တယ္။
ဦးစံမိုးေဝ ။ ။ တေန႔ကပဲ နယူးေရာ့ခ္မွာ အေျခစိုက္တဲ့ သတင္းသမားကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးအဖြဲ႔ (CPJ) က ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ သတင္းသမားေတြကို ဖမ္းဆီးအက်ဥ္းခ်တဲ့ေနရာမွာ ထိပ္ဆံုး နံပတ္ (၄) ေနရာမွာ ရွိေနတယ္။ ဒီမိုကေရစီက်င့္သံုးတဲ့ တုိင္းျပည္ေတြမွာ သတင္းမီဒီယာသမားေတြအေပၚ ဒီလို ဆိုးဆိုးဝါးဝါး အေရးယူတာမ်ဳိးေတြ မရွိတဲ့အတြက္ ျမန္မာႏိုင္ငံက ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေနပါၿပီဆိုတဲ့ ျဖစ္စဥ္ကို ဒီရႈ ႔ေထာင္ကေန ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ တုိးတက္မႈဆိုတာ ဘာမွေျပာေလာက္စရာ မရွိဘူးဆုိၿပီး ဗီြအိုေအကို ေျပာခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအေပၚမွာ ဆရာရဲ ႔ သေဘာထားက ဘယ္လိုရွိပါသလဲ။
ဦးဇင္လင္း ။ ။ CPJ ကေန ေပးထားတဲ့ စံႏႈန္းအတိုင္း သတင္းစာလြတ္လပ္ခြင့္ မရွိဆံုးႏိုင္ငံေတြထဲမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ အၿမဲတမ္းပါေနတယ္။ နံပတ္ တစ္၊ ႏွစ္၊ သံုး၊ ေလး၊ ငါး မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံက ပါေနတယ္။ အဲဒါဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ သတင္းသမားေတြကို ေထာင္ခ်ထားတဲ့ကိစၥ။ ဒါကို အခု ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲပါမယ္ဆိုတဲ့အခ်ိန္မွာလည္း လႊတ္မေပးေသးတဲ့ကိစၥ။ ဒီအခ်က္ေတြက ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ဒီမိုကေရစီသြားမယ္။ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး လုပ္မယ္ဆိုတာသည္ အေပၚယံအရပဲ ေျပာေနတာ ျဖစ္ၿပီးေတာ့ နက္နက္ရိႈင္းရိႈင္း လုပ္စရာ၊ ကိုင္စရာရွိတာေတြကို လုပ္ေဆာင္ျပသျခင္း မရွိဘူး။ သတင္းသမားေတြကို ေထာင္ထဲသြင္းထားတာကေတာ့ အလြန္ဆိုးတဲ့ျပယုဂ္တခု ျဖစ္ေနတယ္လို႔ က်ေနာ္တို႔ အဲဒီလို သံုးသပ္ပါတယ္။
ဦးစံမိုးေဝ ။ ။ အခု မၾကာေသးခင္က ယံုၾကည္ခ်က္ေၾကာင့္ အက်ဥ္းက်ေနသူ၊ တနည္းေျပာရရင္ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသား (၂၀၀) ဝန္းက်င္ လႊတ္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီအထဲမွာ သတင္းသမား အက်ဥ္းသားေတြရဲ ႔ အရည္အတြက္က လက္ခ်ဳိးေရမယ္ဆိုရင္ လက္တဖတ္စာေတာင္ မရွိပါဘူး။ အဲဒါ ဘာျဖစ္လို႔လဲ။ ဒီမိုကေရစီလမ္းေၾကာင္းေပၚ ဦးတည္ေနၿပီဆိုရင္ ဒီလိုအေျခအေနမ်ဳိးမွာ ေထာင္ဒဏ္က်ခံေနရတဲ့ မီဒီယာသမားေတြကို ဆက္ထိန္းခ်ဳပ္ထားတာက ဘယ္လိုသေဘာကို ေဆာင္ပါသလဲ။
ဦးဇင္လင္း ။ ။ ဟုတ္ပါတယ္။ ဒီဥစၥာကေတာ့ အျငင္းပြားစရာမရွိတဲ့ကိစၥပါ။ Reporters Sans Frontières (RSF) တို႔ CPJ တို႔ တျခား Freedom House, Amnesty International တို႔က ဒီကေန ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ သတင္းသမားေတြကို ဖမ္းဆီးရံုမက ခ်မွတ္ထားတဲ့ ျပစ္ဒဏ္ေတြဟာ ႏွစ္ေပါင္း (၁၅) ႏွစ္၊ ႏွစ္ (၂၀) (၃၀) မီဒီယာသမားတေယာက္ သူ႔ရဲ ႔ သတင္းစာအလုပ္ကို လုပ္လို႔၊ သတင္းယူတဲ့အလုပ္လုပ္လို႔ ႀကီးေလးတဲ့ ျပစ္ဒဏ္ေတြ ခ်ထားတယ္ဆိုတာကေတာ့ အင္မတန္မွ ရုပ္ဆိုးပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ဒီအခ်က္က တကယ္က တိုင္းျပည္တျပည္မွာ ဒီမိုကေရစီကို လက္ခံသလား။ လူ႔အခြင့္အေရး၊ ႏိုင္ငံတကာ လူ႔အခြင့္အေရးစံခ်ိန္စံညႊန္းေတြကို လိုက္နာသလား စသည္ျဖင့္ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံရဲ ႔ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ အဆင့္အတန္းကို က်ေနာ္တို႔ တြက္ခ်က္တဲ့ေနရာမွာ ဒီကိစၥက အမ်ားႀကီးအေရးႀကီးပါတယ္။
ဦးစံမိုးေဝ ။ ။ ဒါကေတာ့ ႏိုင္ငံတကာမွာ ထင္ရွားတဲ့သတင္းစာႀကီးေတြမွာ ျမန္မာ့အေရးသံုးသပ္ခ်က္ ေဆာင္းပါးေတြ ေရးသားေနသူ၊ ျပည္ပအေျခစိုက္ ျမန္မာသတင္းသမဂၢ ဒုတိယ ဥကၠ႒ ဆရာဦးဇင္လင္း ကို ဆက္သြယ္ေမးျမန္းခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
