(Zawgyi/Unicode)
ကမ္ဘာတဝှမ်း ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုတွေကြောင့် လူတွေရဲ့နေ့တဓူဝ စားဝတ်နေရေး၊ လူမှုရေနဲ့ စီးပွားရေးရာကိစ္စ တွေမှာ ကျပ်တည်းမှုတွေ ပိုပြီး ကြုံတွေ့လာကြရသလို၊ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု တွေလည်း သိသိသာသာ တိုးလာပါတယ်။ ရောဂါကူးစက်ခံရမှာ စိုးရိမ်ရတဲ့ တချိန်တည်းမှာ မိသားစု စားဝတ်နေရေးအတွက် ရုန်းကန်ကြရသလို၊ ဒီလိုအချိန်မျိုးမှာမှ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုဒဏ်ကို အမျိုးသမီး အများစု ခံစားလာကြရတာပါ။ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှုတွေကို ထိန်းချုပ်နိုင်ဖို့အတွက် လူတွေကို နေအိမ်တွေမှာပဲ နေကြဖို့ ညွှန်ကြားချက်တွေက တဘက်မှာတော့ အမျိုးသမီးတွေအတွက် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုတွေ ပိုပြီးကြုံရအောင် ချောင်ပိတ်မိတဲ့အခြေအနေမျိုး ဖြစ်နေတာပါလား။ သူတို့အတွက် ဘယ်လိုအကူအညီတွေ လိုအပ်နေပါလဲ။ ဘယ်လိုထိရောက်တဲ့ အကူအညီတွေပေးနိုင်မလဲဆိုတာ ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍမှာ ကျမ ခင်ဖြူထွေးက စုစည်းတင်ပြထားပါတယ်။
ကိုရိုနာရောဂါဆိုးကြီး အန္တရာယ် ကျရောက်ချိန်ကစလို့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ ဒီလိုအကြမ်းဖက်မှုတွေကြောင့် အကူအညီတောင်းခံသူတွေ တိုးလာတဲ့သတင်းတွေလည်း ထွက်လာပါတယ်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံမှာ အသွားအလာကန့်သတ်ချက် ထုတ်ပြန်လိုက်တဲ့ ပထမသီတင်းပတ်အတွင်းမှာပဲ အိမ်အတွင်းအကြမ်းဖက်မှု နှစ်ဆတိုးလာပြီး၊ အလားတူ တောင်အာဖရိကနိုင်ငံမှာလည်း အိမ်ပြင်မထွက်ရအမိန့် ထုတ်ပြန်တဲ့ ပထမသီတင်းပတ်အတွင်းမှာပဲ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု တိုင်ကြားချက် ၉ ဝ,၀၀၀ နီးပါး ရှိတဲ့အကြောင်း တာဝန်ရှိသူတွေက ပြောပါတယ်။ သြစတြေးလျနိုင်ငံမှာတော့ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခံရမှုေတွေကြာင့် ဖုန်းနဲ့ အင်တာနက် အွန်လိုင်းတွေကနေ အကူအညီတောင်းလာတာတွေ ၇၅ % တိုးလာတယ်လို့ အစိုးရက ပြောပါတယ်။ ပြင်သစ်နိုင်ငံမှာတော့ ပါရီမြို့မှာ တပတ်အတွင်း အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု ၃၆ % တိုးလာပြီး နိုင်ငံတဝှမ်း အနေနဲ့ကတော့ ၃၂ % တိုးလာတယ်လို့ ပြင်သစ်ဝန်ကြီးတယောက်က ပြောဆိုထားပါတယ်။ တူရကီနိုင်ငံမှာလည်း အစိုးရက ပြည်သူတွေကို နေအိမ်တွေထဲမှာပဲ နေဖို့ညွှန်ကြားချက် ထုတ်ပြန်လိုက်တဲ့ မတ်လ ၁၁ ရက်နေ့စလို့ အသတ်ခံရတဲ့အမျိုးသမီး အရေအတွက် တိုးလာတဲ့ အစီရင်ခံစာတွေ ထွက်လာသလို ဘရာဇီး၊ ချီလီ၊ မက္ကဆီကို စတဲ့ လက်တင်အမေရိကား နိုင်ငံတွေမှာလည်း အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုတွေ သိသိသာသာ တိုးလာနေတာကို လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တွေနဲ့ အကူအညီပေးရေးအဖွဲ့တွေက သတိပေးလာကြပါတယ်။
နိုင်ငံတကာလူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့တခုဖြစ်တဲ့ Amnesty International ရဲ့ အာဂျင်တီးနားနိုင်ငံဆိုင်ရာ အမှုဆောင်ညွှန်ကြားရေးမှူး Mariela Belski က ခုလိုပြောပါတယ်။
''အာဂျင်တီးနားမှာ ကျား မ ခွဲပြားမှုအပေါ်အခြေခံတဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ပတ်သက်လို့ တိုင်ကြားနိုင်တဲ့ ဖုန်းလိုင်း ၁၄၄ လိုင်း ထားရှိတာမှာ၊ အခုကာလအတွင်း ဆက်သွယ် တိုင်ကြားလာတာတွေက သာမန်အချိန်ထက် ၆၀ % ပိုများလာပါတယ်။ ''
အလားတူ ချီလီနိုင်ငံမှာလည်း နေအိမ်တွေမှာနေကြဖို့ ညွန်ကြားချက်ထုတ်ပြီး ပထမ သီတင်းပတ်အတွင်း အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ ဆက်စပ်တဲ့ ဖုန်းဆက်အကူအညီတောင်းခံမှုပေါင်း ၇၀% တိုးလာတယ်လို့ ချီလီအစိုးရက ပြောပါတယ်။
''ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် အခက်အခက် စိန်ခေါ်မှုတွေ အတော်များများ ကျမတို့ ကြုံရပါတယ်။ ဒီအထဲမှာ မိသားစုအတွင်း အကြမ်းဖက်မှုတွေ တိုးလာတာကို တွေ့ရတာပါပဲ။''
ဒါကတော့ ချီလီနိုင်ငံရဲ့ ကျားမ တန်းတူရေးနဲ့ အမျိုးသမီးရေးရာဝန်ကြီး Carolina Cuevas ပြောသွားတာပါ။
အလားတူ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ COVID-19 အကျပ်အတည်းကာလအတွင်း အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ ဆက်စပ်ပြီး အကူအညီတောင်းခံမှုတွေ များလာနေတယ်လို့ အကူအညီပေးရေးအဖွဲ့တွေက ပြောပါတယ်။ ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ် San Francisco မြို့မှာ ဧပြီလ ပထမပတ်အတွင်း အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု တိုင်ကြားချက်ပေါင်း ၆၀ % တိုးလာကြောင်း San Fransisco ခရိုင်ရှေ့နေရုံးက ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။
ခုလိုအချိန်မျိုးမှာ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးဂေဟာတွေမှာ လူတွေ ပြည့်လာတာတွေကို ကြည့်ရင်လည်း အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုတွေ တိုးလာနေတယ်ဆိုတာကို သိနိုင်ပါတယ်။ ဒီလိုအခြေအနေမှာ အကူအညီတွေကို ထိထိရောက်ရောက် မပေးနိုင်ရင် အခြေအနေက နောက်ပိုင်းမှာ အများကြီး ပိုဆိုးသွားနိုင်တယ်လို့ ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ် အခြေစိုက် လူမှုကူညီပေးရေးအဖွဲ့တခုဖြစ်တဲ့ Community Health for Asian American အဖွဲ့က လုပ်ငန်းတာဝန်ခံတဦးဖြစ်တဲ့ မနွေဦးက ပြောပါတယ်။
'''ကမ္ဘာပေါ်မှာ အမျိုးသမီးတွေ ကိုယ့်ကိုယ်ကို သက်သေတာ၊ အသတ်ခံရတာ ရာခိုင်နှုန်းက များပါတယ်။ တကမ္ဘာလုံးမှာဆို ၃၈ % အမျိုးသမီးတွေက ဒီလိုမျိုး အသတ်ခံရတာတွေ ရှိပါတယ်။ ဆိုတော့ ဒီလို ကိုယ့်ကိုယ်ကို သက်သေတဲ့ ရာခိုင်နှုန်းတွေ အရမ်းများလာလိမ့်မယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ကြိုတင်ကာကွယ်မှုတွေ စီစဉ်မှုတွေ မရှိကြဘူးဆိုရင်တော့ နောက်ထပ် နှစ်ပတ်အတွင်း အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုတွေ ပိုများလာမယ်။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို သက်သေတဲ့ ရာခိုင်နှုန်းလည်း များလာမယ်။ ကလေးတွေမှာလည်း စိတ်ကျရောဂါနဲ့ စိတ်ကစဉ့်ကလျားဖြစ်တဲ့ ရောဂါလက္ခဏာတွေ ပိုပြီး များလာမယ်ဆိုတာကို ကျမတို့အနေနဲ့ တွက်ထားပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကြိုတင် ကာကွယ်တဲ့အနေနဲ့ ဘာလုပ်သင့်သလဲ ဆိုတာကို ကျမတို့အဖွဲ့အစည်း အနေနဲ့လည်း အစိုးရနဲ့တိုင်ပင်ပြီး ပြင်ဆင်လုပ်ဆောင်နေပါတယ်။'''
အဲ့ဒီတော့ ခုလိုအချိန်မျိုးမှာ မနွေဦးတို့လို အဖွဲ့အစည်းတွေက ဘယ်လို အကူအညီတွေ ပေးနေပါလဲ။ အခက်အခဲရော ဘာတွေ ရှိပါသလဲ။
'''အခု လောလောဆယ်ကတော့ အမျိုးသမီးတွေ တချို့ အကူအညီတောင်းလာတာတွေ ရှိတယ်။ သူတို့အခက်အခဲတွေက ဘာတွေလဲ ဆိုတော့ ဝင်ငွေ မရှိဘူး။ ပိုက်ဆံမရှိဘူး။ စားဖို့မရှိဘူး။ အဲ့ဒီအခြေအနေထဲမှာပဲ အကြမ်းဖက်မှုတွေကိုလည်း သူတို့ တွေ့ကြုံနေရတယ်။ ဆိုတော့ အဲ့ဒီလိုမျိုး တွေ့ကြုံနေရတဲ့အချိန်မှာ အစိုးရဆီမှာ shelter တွေ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးဂေဟာ တွေကို အကြောင်းကြားတယ်။ Shelter တွေကလည်း အရမ်းပြည့်နေပြီ။ သူတို့ လောလောဆယ် ဒီအအြေနေမျိုးမှာ လက်ခံလို့မရဘူး။ လက်မခံနိုင်ဘူးဆိုတာကို အကြောင်းကြားလာတယ်။ ပုလိပ်တွေကို ဖုန်းဆက်တော့လည်း သူတို့က ဖုန်း ချက်ချင်း ပြန်မဖြေနိုင်ကြဘူး။ ဆိုတော့ အဲဒီအခက်အခဲကတော့ အရင်ထက်စာရင် နှစ်ဆေ သုံးဆလာက် ပိုများပါတယ်။'''
ဆိုတော့ ကိုယ့်ဘက်က အကူအညီပေးဖို့ကြိုးစားတဲ့အခါမှာလည်း အခက်အခဲတွေက အရင်ထက် ပိုများလာတယ်ဆိုတဲ့ သဘောပါလား။
'''ဟုတ်ကဲ့။ တချို့ အဖွဲ့အစည်းတွေကို ဒီအမျိုးသမီးတွေ အတွက်၊ သူတို့ရဲ့လိုအပ်ချက်တွေကို ကူညီဖို့ ဥပမာ ရှေ့နေရုံးတွေကို အဆက်အသွယ် လုပ်လို့လည်း သူတို့က ဖုန်းမကိုင်ကြဘူး။ တော်တော်များများ ရုံးတွေက တယောက်မှ ဖုန်းမကိုင်နိုင်ကြတဲ့အတွက်က ဒီအမျိုးသမီးတွေမှာကျတော့ အခက်အခဲတွေက ပိုပြီးများလာတယ်။ ကျမ အနေနဲ့စိုးရိမ်တာကကျတော့ သူတို့ကိုယ်သူတို့ သက်သေမယ်ဆိုတဲ့အထိ ပြောလာတာတွေ ရှိပါတယ်။ ဆိုတော့ ကျမတို့ အဖွဲ့အစည်းအနေနဲ့ကတော့ အခက်အခဲတွေကို တတ်နိုင်သလောက် ငွေ သို့မဟုတ် အလုပ် လေ ျှာက်ဖို့လိုရင် လေ ျှာက်ပေးတာမျိုး ရှိတယ်။ စိတ်ကျန်းမာရေး အတွက်ကတော့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဘယ်လို ဂရုစိုက်မလဲ။ meditation group စိတ်ငြိမ်သက်မှုရအောင် တရားထိုင်တဲ့အဖွဲ့တွေ ဖွဲ့ထားတာတို့ ရှိတယ်။ တခြား အခက်အခဲတွေကိုတော့ အစိုးရဆီကို လှုံ့ဆော်မှုတွေလုပ်နေကြတယ်။ သူတို့ရဲ့အခက်အခဲတွေကို ဖြေရှင်းပေးနိုင်ဖို့အတွက်ပါ။ ဥပမာဆိုရင်တော့ အစိုးရဆီက ခရိုင်အစိုးရတို့၊ ပြည်နယ်အစိုးရတို့ဆီက ငွေကြေး အကူအညီလေ ျှာက်ပြီး ဝန်ထမ်းတွေ ပိုခန့်ပြီးတော့ ဒီလူတွေကို ကူညီပေးဖို့ ပြင်ဆင်နေကြပါတယ်။''
လက်ရှိ အခြေအနေမှာ အစိုးရရဲ့ပံ့ပိုးမှုကူညီမှုက အရေးကြီးတယ်လို့ မနွေဦးက ပြောပါတယ်။ ဆိုတော့ ခုချိန်မှာ အမျိုးသမီးတွေကို ဘယ်လို အထိရောက်ဆုံး ကူညီပေးနိုင်ပါမလဲ။
'' ထိထိရောက်ရောက် အကူအညီပေးဖို့ကတော့ - ခုလိုအချိန်မျိုးမှာ လူတွေက အပြင်ထွက် အလုပ်မဆင်းချင်ကြဘူးပေါ့နော်။ အလုပ်လုပ်နိုင်တဲ့ အသိုင်းအဝိုင်းကို တကယ်ကို တန်ဖိုးထားပြီး ကူညီချင်တဲ့ အဓိက social worker (လူမှုရေးကူညီဆောင်ရွက်သူတွေ) က ထွက်ပြီး အသိုင်းအဝိုင်းမှာ မလုပ်ဘူးဆိုရင် အခက်အခဲကြုံနေရတဲ့ မိသားစုတွေမှာ ပိုပြီး အခက်အခဲတွေ ကြုံရဖို့ရှိတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ အစိုးရက သတ်မှတ်ထားတယ်။ အပြင်ထွက် အလုပ်မဆင်းရဘူး။ ဥပမာ ကျမဆိုရင် social worker တယောက် အနေနဲ့ အကူအညီတောင်းလာတဲ့ မိသားစုတွေအတော်များများ ရှိတယ်။ ကျမတို့အစိုးရက အခု ပိတ်ပင်ထားတယ်ဆိုတော့ အလုပ် ဆင်းလို့မရဘူး။ ဆင်းရင် ဒဏ်ငွေက ဒေါ်လာ ၁,၀၀၀။ ဆိုတော့ ကျမလည်း ကြောက်ရတယ်။ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုလည်း ကာကွယ်ဖို့လိုတယ်။ ဆိုတော့ ကျမတို့လို social worker တွေက ဆင်းပြီး အလုပ် မလုပ်နိုင်တဲ့အချိန်မှာ၊ ကျမတို့ထင်တာကတော့ အစိုးရက ဒီလူတွေကို ပံံ့ပိုးသင့်တယ်။ NGO အဖွဲ့တွေ၊ ဘာသာရေး အဖွဲ့တွေနဲ့ ဒီကိစ္စကို အသိုင်းအဝိုင်းတခုလုံး အတွက့်ဖြေရှင်းသွားဖို့အတွက်က လက်တွဲသင့်တယ်လို့ ကျမ ယုံကြည်ပါတယ်။ '''
ကိုရိုနာကပ်ဘေးကာလမှာ အကြမ်းဖက်ခံရတဲ့အမျိုးသမီးတွေအတွက် အကူအညီရဖို့က သာမန်အချိန်ထက် ပိုခက်ခဲနေတာကို ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ် Antonio Guterress ကလည်း မကြာခင် ရက်ပိုင်းတုန်းကပဲ ထောက်ပြ ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
''နိုင်ငံတချို့မှာ အကူအညီပေးရေးဌာနတွေကို ဆက်သွယ်လာတဲ့ အမျိုးသမီးဦးရေက နှစ်ဆ တက်သွားပါတယ်။ ဒီလိုအချိန်မျိုးမှာ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေနဲ့ ရဲဝန်ထမ်းတွေ အတွက်လည်း ဝန်ထမ်းအင်အား မလုံလောက်တာနဲ့ အလုပ်တွေ မနိုင်မနင်း ဖြစ်ရပါတယ်။ ဒေသဆိုင်ရာ အကူအညီပေးရေး အဖွဲ့တွေလည်း ခုချိန်မှာ ငွေကြေးပြတ်လပ်တာနဲ့ လုပ်ငန်း မလည်ပတ်နိုင်တာတွေလည်း ရှိနေတာပါ။ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခံရသူတွေကို ကူညီစောင့်ရှောက်ပေးတဲ့ ဂေဟာတွေမှာ လူတွေ ပြည့်လာသလို၊ တချို့လည်း ပိတ်ထားရတဲ့ အခြေအနေ ရှိနေပါတယ်။''
ဒီလို ခက်ခဲတဲ့အခြေအနေမျိုးမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ပိုးကြီးကို တညီတညွတ်တည်း ပူးပေါင်းတိုက်ဖျက်ဖို့ အရေးကြီးသလို၊ မိသားစုတွေ အေးအေးချမ်းချမ်း နေထိုင်ကြဖို့ကိုလည်း ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ် Guterres က ဒီလ ၅ ရက်နေ့က ကမ္ဘာ့လူထုကို ပန်ကြားခဲ့ပါတယ်။
"ကမ္ဘာတဝှမ်း နေအိမ်တွေမှာ ငြိမ်းငြိမ်းချမ်းချမ်း နေထိုင်ကြပါလို့ ကျနော် မေတ္တာရပ်ခံချင်ပါတယ်။ COVID-19 ရောဂါကို တိုက်ဖျက်နိုင်ဖို့အတွက် အိမ်ထဲမှာပဲ နေကြဖို့၊ သီးခြားခွဲ နေထိုင်တာတွေ လုပ်ဖို့က မဖြစ်မနေ အရေးကြီးတယ်ဆိုတာ ကျနော်တို့အားလုံး သိကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီလိုနေရတဲ့အချိန်မှာ အမျိုးသမီးတွေ အိမ်တွင်း ညှင်းပမ်းနှိပ်စက်မှုတွေနဲ့ ပိတ်မိသွားတာမျိုး ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ သီတင်းတပ်တွေအတွင်း စီးပွားရေးနဲ့ လူမှုရေး ကျပ်တည်းမှုတွေ၊ စိုးရိမ်ထိတ်လန့်မှုတွေ တိုးလာနေတာနဲ့အမ ျှ ကမ္ဘာတဝှမ်းမှာ အိမ်တွင်း အကြမ်းဖက်မှုတွေလည်း ကြောက်ခမန်းလိလိ တိုးလာတာကို ကျနော်တို့ တွေ့ကြရပါတယ်။''
ခုလိုအချိန်မျိုးမှာ နိုင်ငံအစိုးရတွေ အနေနဲ့ COVID-19 တုံ့ပြန် ဆောင်ရွက်မှုတွေမှာ အမျိုးသမီးတွေ အကြမ်းဖက်ခံရမှု ကာကွယ်တားဆီးရေးကို အဓိက အစိတ်အပိုင်းတခုအဖြစ် ထည့်သွင်း ကိုင်တွယ် လုပ်ဆောင်ဖို့ မစ္စတာ Gueterress က တိုက်တွန်းထားပါတယ်။ အကြမ်းဖက်ခံရသူတွေကို ကူညီပေးနေတဲ့ လူမှုအဖွဲ့အစည်းတွေကို ခုချိန်မှာ ပိုပြီး ကူညီပံ့ပိုးပေးတာ၊ ဖုန်းနဲ့ အွန်လိုင်းပေါ်ကနေ အကူအညီတောင်းခံနိုင်တဲ့ ဝန်ဆောင်မှုတွေ တိုးချဲ့ ပေးတာလို ဆောင်ရွက်ချက်တွေကို အစိုးရတွေက ခုချိန်မှာ အလေးအနက်ထား လုပ်ဆောင်ဖို့ သူက တိုက်တွန်းပါတယ်။
ကမ္ဘာတဝှမ်း ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုတွေကို ထိန်းချုပ်ဖို့ ကြိုးစားရာမှာ လူစုလူဝေး လုပ်တာတွေကိုရှောင်ပြီး တယောက်နဲ့ တယောက် ခပ်ခွာခွာနေကြဖို့၊ ဖြစ်နိုင်ရင် နေအိမ်ကနေ အပြင်မထွက်ဖို့ ဆိုတဲ့ ညွှန်ကြားချက်တွေကို အာဏာပိုင်တွေက ထုတ်ပြန်လာကြရသလို၊ ဒီအနေအထားအောက်မှာ စီးပွားရေး လုပ်ငန်း ကြီး ငယ်မရွေး ထိခိုက်မှုတွေ ရှိလာပြီး လူတွေ သန်းနဲ့ချီ အလုပ်လက်မဲ့ ဖြစ်လာတဲ့တချိန်တည်းမှာပဲ အိမ်တွင်း ပြဿနာတွေက တပူပေါ်တပူဆင့် ကြုံလာကြရတာပါ။ ဒီလိုအခြေအနေမျိုးမှာ ထိခိုက်အလွယ်ဆုံးကတော့ အမျိုးသမီးတွေနဲ့ ကလေးငယ်တွေပဲ ဖြစ်နေတာမို့ သူတို့အတွက် ထိရောက်တဲ့ အကာအကွယ်ပေးမှုတွေကို စနစ်တကျ ချမှတ်လုပ်ဆောင်ဖို့ လိုအပ်နေတယ် ဆိုတာကို တင်ပြရင်းနဲ့ပဲ ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍကို ဒီမှာပဲ ရပ်နားခွင့်ပြုပါရှင်။
------------------------------------------------
[Unicode Version]
ကမ်ဘာတဝှမျး ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ကူးစကျမှုတှကွေောင့ျ လူတှရေဲ့နေ့တဓူဝ စားဝတျနရေေး၊ လူမှုရနေဲ့ စီးပှားရေးရာကိစ်စ တှမှော ကပြျတညျးမှုတှေ ပိုပွီး ကွုံတှေ့လာကွရသလို၊ အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှု တှလေညျး သိသိသာသာ တိုးလာပါတယျ။ ရောဂါကူးစကျခံရမှာ စိုးရိမျရတဲ့ တခြိနျတညျးမှာ မိသားစု စားဝတျနရေေးအတှကျ ရုနျးကနျကွရသလို၊ ဒီလိုအခြိနျမြိုးမှာမှ အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှုဒဏျကို အမြိုးသမီး အမြားစု ခံစားလာကွရတာပါ။ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈကူးစကျမှုတှကေို ထိနျးခြုပျနိုငျဖို့အတှကျ လူတှကေို နအေိမျတှမှောပဲ နကွေဖို့ ညှှနျကွားခကြျတှကေ တဘကျမှာတော့ အမြိုးသမီးတှအေတှကျ အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှုတှေ ပိုပွီးကွုံရအောငျ ခြောငျပိတျမိတဲ့အခွအေနမြေိုး ဖွဈနတောပါလား။ သူတို့အတှကျ ဘယျလိုအကူအညီတှေ လိုအပျနပေါလဲ။ ဘယျလိုထိရောကျတဲ့ အကူအညီတှပေေးနိုငျမလဲဆိုတာ ဒီသီတငျးပတျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍမှာ ကမြ ခငျဖွူထှေးက စုစညျးတငျပွထားပါတယျ။
ကိုရိုနာရောဂါဆိုးကွီး အန်တရာယျ ကရြောကျခြိနျကစလို့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုမှာ အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှုတှနေဲ့ ဒီလိုအကွမျးဖကျမှုတှကွေောင့ျ အကူအညီတောငျးခံသူတှေ တိုးလာတဲ့သတငျးတှလေညျး ထှကျလာပါတယျ။ အိန်ဒိယနိုငျငံမှာ အသှားအလာကန့ျသတျခကြျ ထုတျပွနျလိုကျတဲ့ ပထမသီတငျးပတျအတှငျးမှာပဲ အိမျအတှငျးအကွမျးဖကျမှု နှဈဆတိုးလာပွီး၊ အလားတူ တောငျအာဖရိကနိုငျငံမှာလညျး အိမျပွငျမထှကျရအမိန့ျ ထုတျပွနျတဲ့ ပထမသီတငျးပတျအတှငျးမှာပဲ အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှု တိုငျကွားခကြျ ၉ ဝ,၀၀၀ နီးပါး ရှိတဲ့အကွောငျး တာဝနျရှိသူတှကေ ပွောပါတယျ။ သွစတွေးလနြိုငျငံမှာတော့ အိမျတှငျးအကွမျးဖကျခံရမှုတှေကွောင့ျ ဖုနျးနဲ့ အငျတာနကျ အှနျလိုငျးတှကေနေ အကူအညီတောငျးလာတာတှေ ၇၅ % တိုးလာတယျလို့ အစိုးရက ပွောပါတယျ။ ပွငျသဈနိုငျငံမှာတော့ ပါရီမွို့မှာ တပတျအတှငျး အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှု ၃၆ % တိုးလာပွီး နိုငျငံတဝှမျး အနနေဲ့ကတော့ ၃၂ % တိုးလာတယျလို့ ပွငျသဈဝနျကွီးတယောကျက ပွောဆိုထားပါတယျ။ တူရကီနိုငျငံမှာလညျး အစိုးရက ပွညျသူတှကေို နအေိမျတှထေဲမှာပဲ နဖေို့ညှှနျကွားခကြျ ထုတျပွနျလိုကျတဲ့ မတျလ ၁၁ ရကျနေ့စလို့ အသတျခံရတဲ့အမြိုးသမီး အရအေတှကျ တိုးလာတဲ့ အစီရငျခံစာတှေ ထှကျလာသလို ဘရာဇီး၊ ခြီလီ၊ မက်ကဆီကို စတဲ့ လကျတငျအမရေိကား နိုငျငံတှမှောလညျး အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှုတှေ သိသိသာသာ တိုးလာနတောကို လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့တှနေဲ့ အကူအညီပေးရေးအဖှဲ့တှကေ သတိပေးလာကွပါတယျ။
နိုငျငံတကာလူ့အခှင့ျအရေး အဖှဲ့တခုဖွဈတဲ့ Amnesty International ရဲ့ အာဂငြျတီးနားနိုငျငံဆိုငျရာ အမှုဆောငျညှှနျကွားရေးမှူး Mariela Belski က ခုလိုပွောပါတယျ။
''အာဂငြျတီးနားမှာ ကြား မ ခှဲပွားမှုအပေါျအခွခေံတဲ့ အကွမျးဖကျမှုတှနေဲ့ပတျသကျလို့ တိုငျကွားနိုငျတဲ့ ဖုနျးလိုငျး ၁၄၄ လိုငျး ထားရှိတာမှာ၊ အခုကာလအတှငျး ဆကျသှယျ တိုငျကွားလာတာတှကေ သာမနျအခြိနျထကျ ၆၀ % ပိုမြားလာပါတယျ။ ''
အလားတူ ခြီလီနိုငျငံမှာလညျး နအေိမျတှမှောနကွေဖို့ ညှနျကွားခကြျထုတျပွီး ပထမ သီတငျးပတျအတှငျး အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှုတှနေဲ့ ဆကျစပျတဲ့ ဖုနျးဆကျအကူအညီတောငျးခံမှုပေါငျး ၇၀% တိုးလာတယျလို့ ခြီလီအစိုးရက ပွောပါတယျ။
''ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈကွောင့ျ အခကျအခကျ စိနျခေါျမှုတှေ အတောျမြားမြား ကမြတို့ ကွုံရပါတယျ။ ဒီအထဲမှာ မိသားစုအတှငျး အကွမျးဖကျမှုတှေ တိုးလာတာကို တှေ့ရတာပါပဲ။''
ဒါကတော့ ခြီလီနိုငျငံရဲ့ ကြားမ တနျးတူရေးနဲ့ အမြိုးသမီးရေးရာဝနျကွီး Carolina Cuevas ပွောသှားတာပါ။
အလားတူ အမရေိကနျပွညျထောငျစုမှာ COVID-19 အကပြျအတညျးကာလအတှငျး အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှုတှနေဲ့ ဆကျစပျပွီး အကူအညီတောငျးခံမှုတှေ မြားလာနတေယျလို့ အကူအညီပေးရေးအဖှဲ့တှကေ ပွောပါတယျ။ ကယျလီဖိုးနီးယားပွညျနယျ San Francisco မွို့မှာ ဧပွီလ ပထမပတျအတှငျး အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှု တိုငျကွားခကြျပေါငျး ၆၀ % တိုးလာကွောငျး San Fransisco ခရိုငျရှေ့နရေုံးက ထုတျပွနျထားပါတယျ။
ခုလိုအခြိနျမြိုးမှာ ကူညီစောင့ျရှောကျရေးဂဟောတှမှော လူတှေ ပွည့ျလာတာတှကေို ကွည့ျရငျလညျး အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှုတှေ တိုးလာနတေယျဆိုတာကို သိနိုငျပါတယျ။ ဒီလိုအခွအေနမှော အကူအညီတှကေို ထိထိရောကျရောကျ မပေးနိုငျရငျ အခွအေနကေ နောကျပိုငျးမှာ အမြားကွီး ပိုဆိုးသှားနိုငျတယျလို့ ကယျလီဖိုးနီးယားပွညျနယျ အခွစေိုကျ လူမှုကူညီပေးရေးအဖှဲ့တခုဖွဈတဲ့ Community Health for Asian American အဖှဲ့က လုပျငနျးတာဝနျခံတဦးဖွဈတဲ့ မနှေဦးက ပွောပါတယျ။
'''ကမ်ဘာပေါျမှာ အမြိုးသမီးတှေ ကိုယ့ျကိုယျကို သကျသတော၊ အသတျခံရတာ ရာခိုငျနှုနျးက မြားပါတယျ။ တကမ်ဘာလုံးမှာဆို ၃၈ % အမြိုးသမီးတှကေ ဒီလိုမြိုး အသတျခံရတာတှေ ရှိပါတယျ။ ဆိုတော့ ဒီလို ကိုယ့ျကိုယျကို သကျသတေဲ့ ရာခိုငျနှုနျးတှေ အရမျးမြားလာလိမ့ျမယျလို့ ထငျပါတယျ။ ကွိုတငျကာကှယျမှုတှေ စီစဉျမှုတှေ မရှိကွဘူးဆိုရငျတော့ နောကျထပျ နှဈပတျအတှငျး အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှုတှေ ပိုမြားလာမယျ။ ကိုယ့ျကိုယျကို သကျသတေဲ့ ရာခိုငျနှုနျးလညျး မြားလာမယျ။ ကလေးတှမှောလညျး စိတျကရြောဂါနဲ့ စိတျကစဉ့ျကလြားဖွဈတဲ့ ရောဂါလက်ခဏာတှေ ပိုပွီး မြားလာမယျဆိုတာကို ကမြတို့အနနေဲ့ တှကျထားပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ကွိုတငျ ကာကှယျတဲ့အနနေဲ့ ဘာလုပျသင့ျသလဲ ဆိုတာကို ကမြတို့အဖှဲ့အစညျး အနနေဲ့လညျး အစိုးရနဲ့တိုငျပငျပွီး ပွငျဆငျလုပျဆောငျနပေါတယျ။'''
အဲ့ဒီတော့ ခုလိုအခြိနျမြိုးမှာ မနှေဦးတို့လို အဖှဲ့အစညျးတှကေ ဘယျလို အကူအညီတှေ ပေးနပေါလဲ။ အခကျအခဲရော ဘာတှေ ရှိပါသလဲ။
'''အခု လောလောဆယျကတော့ အမြိုးသမီးတှေ တခြို့ အကူအညီတောငျးလာတာတှေ ရှိတယျ။ သူတို့အခကျအခဲတှကေ ဘာတှလေဲ ဆိုတော့ ဝငျငှေ မရှိဘူး။ ပိုကျဆံမရှိဘူး။ စားဖို့မရှိဘူး။ အဲ့ဒီအခွအေနထေဲမှာပဲ အကွမျးဖကျမှုတှကေိုလညျး သူတို့ တှေ့ကွုံနရေတယျ။ ဆိုတော့ အဲ့ဒီလိုမြိုး တှေ့ကွုံနရေတဲ့အခြိနျမှာ အစိုးရဆီမှာ shelter တှေ ကူညီစောင့ျရှောကျရေးဂဟော တှကေို အကွောငျးကွားတယျ။ Shelter တှကေလညျး အရမျးပွည့ျနပွေီ။ သူတို့ လောလောဆယျ ဒီအအွနေမြေိုးမှာ လကျခံလို့မရဘူး။ လကျမခံနိုငျဘူးဆိုတာကို အကွောငျးကွားလာတယျ။ ပုလိပျတှကေို ဖုနျးဆကျတော့လညျး သူတို့က ဖုနျး ခကြျခငြျး ပွနျမဖွနေိုငျကွဘူး။ ဆိုတော့ အဲဒီအခကျအခဲကတော့ အရငျထကျစာရငျ နှဈဆေ သုံးဆလာကျ ပိုမြားပါတယျ။'''
ဆိုတော့ ကိုယ့ျဘကျက အကူအညီပေးဖို့ကွိုးစားတဲ့အခါမှာလညျး အခကျအခဲတှကေ အရငျထကျ ပိုမြားလာတယျဆိုတဲ့ သဘောပါလား။
'''ဟုတျကဲ့။ တခြို့ အဖှဲ့အစညျးတှကေို ဒီအမြိုးသမီးတှေ အတှကျ၊ သူတို့ရဲ့လိုအပျခကြျတှကေို ကူညီဖို့ ဥပမာ ရှေ့နရေုံးတှကေို အဆကျအသှယျ လုပျလို့လညျး သူတို့က ဖုနျးမကိုငျကွဘူး။ တောျတောျမြားမြား ရုံးတှကေ တယောကျမှ ဖုနျးမကိုငျနိုငျကွတဲ့အတှကျက ဒီအမြိုးသမီးတှမှောကတြော့ အခကျအခဲတှကေ ပိုပွီးမြားလာတယျ။ ကမြ အနနေဲ့စိုးရိမျတာကကတြော့ သူတို့ကိုယျသူတို့ သကျသမေယျဆိုတဲ့အထိ ပွောလာတာတှေ ရှိပါတယျ။ ဆိုတော့ ကမြတို့ အဖှဲ့အစညျးအနနေဲ့ကတော့ အခကျအခဲတှကေို တတျနိုငျသလောကျ ငှေ သို့မဟုတျ အလုပျ လေ ြှာကျဖို့လိုရငျ လေ ြှာကျပေးတာမြိုး ရှိတယျ။ စိတျကနြျးမာရေး အတှကျကတော့ ကိုယ့ျကိုယျကို ဘယျလို ဂရုစိုကျမလဲ။ meditation group စိတျငွိမျသကျမှုရအောငျ တရားထိုငျတဲ့အဖှဲ့တှေ ဖှဲ့ထားတာတို့ ရှိတယျ။ တခွား အခကျအခဲတှကေိုတော့ အစိုးရဆီကို လှုံ့ဆောျမှုတှလေုပျနကွေတယျ။ သူတို့ရဲ့အခကျအခဲတှကေို ဖွရှေငျးပေးနိုငျဖို့အတှကျပါ။ ဥပမာဆိုရငျတော့ အစိုးရဆီက ခရိုငျအစိုးရတို့၊ ပွညျနယျအစိုးရတို့ဆီက ငှကွေေး အကူအညီလေ ြှာကျပွီး ဝနျထမျးတှေ ပိုခန့ျပွီးတော့ ဒီလူတှကေို ကူညီပေးဖို့ ပွငျဆငျနကွေပါတယျ။''
လကျရှိ အခွအေနမှော အစိုးရရဲ့ပံ့ပိုးမှုကူညီမှုက အရေးကွီးတယျလို့ မနှေဦးက ပွောပါတယျ။ ဆိုတော့ ခုခြိနျမှာ အမြိုးသမီးတှကေို ဘယျလို အထိရောကျဆုံး ကူညီပေးနိုငျပါမလဲ။
'' ထိထိရောကျရောကျ အကူအညီပေးဖို့ကတော့ - ခုလိုအခြိနျမြိုးမှာ လူတှကေ အပွငျထှကျ အလုပျမဆငျးခငြျကွဘူးပေါ့နောျ။ အလုပျလုပျနိုငျတဲ့ အသိုငျးအဝိုငျးကို တကယျကို တနျဖိုးထားပွီး ကူညီခငြျတဲ့ အဓိက social worker (လူမှုရေးကူညီဆောငျရှကျသူတှေ) က ထှကျပွီး အသိုငျးအဝိုငျးမှာ မလုပျဘူးဆိုရငျ အခကျအခဲကွုံနရေတဲ့ မိသားစုတှမှော ပိုပွီး အခကျအခဲတှေ ကွုံရဖို့ရှိတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ အစိုးရက သတျမှတျထားတယျ။ အပွငျထှကျ အလုပျမဆငျးရဘူး။ ဥပမာ ကမြဆိုရငျ social worker တယောကျ အနနေဲ့ အကူအညီတောငျးလာတဲ့ မိသားစုတှအေတောျမြားမြား ရှိတယျ။ ကမြတို့အစိုးရက အခု ပိတျပငျထားတယျဆိုတော့ အလုပျ ဆငျးလို့မရဘူး။ ဆငျးရငျ ဒဏျငှကေ ဒေါျလာ ၁,၀၀၀။ ဆိုတော့ ကမြလညျး ကွောကျရတယျ။ ကိုယ့ျကိုယျကိုလညျး ကာကှယျဖို့လိုတယျ။ ဆိုတော့ ကမြတို့လို social worker တှကေ ဆငျးပွီး အလုပျ မလုပျနိုငျတဲ့အခြိနျမှာ၊ ကမြတို့ထငျတာကတော့ အစိုးရက ဒီလူတှကေို ပံံ့ပိုးသင့ျတယျ။ NGO အဖှဲ့တှေ၊ ဘာသာရေး အဖှဲ့တှနေဲ့ ဒီကိစ်စကို အသိုငျးအဝိုငျးတခုလုံး အတှက့ျဖွရှေငျးသှားဖို့အတှကျက လကျတှဲသင့ျတယျလို့ ကမြ ယုံကွညျပါတယျ။ '''
ကိုရိုနာကပျဘေးကာလမှာ အကွမျးဖကျခံရတဲ့အမြိုးသမီးတှအေတှကျ အကူအညီရဖို့က သာမနျအခြိနျထကျ ပိုခကျခဲနတောကို ကုလသမဂ်ဂ အတှငျးရေးမှူးခြုပျ Antonio Guterress ကလညျး မကွာခငျ ရကျပိုငျးတုနျးကပဲ ထောကျပွ ပွောဆိုခဲ့ပါတယျ။
''နိုငျငံတခြို့မှာ အကူအညီပေးရေးဌာနတှကေို ဆကျသှယျလာတဲ့ အမြိုးသမီးဦးရကေ နှဈဆ တကျသှားပါတယျ။ ဒီလိုအခြိနျမြိုးမှာ ကနြျးမာရေးဝနျထမျးတှနေဲ့ ရဲဝနျထမျးတှေ အတှကျလညျး ဝနျထမျးအငျအား မလုံလောကျတာနဲ့ အလုပျတှေ မနိုငျမနငျး ဖွဈရပါတယျ။ ဒသေဆိုငျရာ အကူအညီပေးရေး အဖှဲ့တှလေညျး ခုခြိနျမှာ ငှကွေေးပွတျလပျတာနဲ့ လုပျငနျး မလညျပတျနိုငျတာတှလေညျး ရှိနတောပါ။ အိမျတှငျးအကွမျးဖကျခံရသူတှကေို ကူညီစောင့ျရှောကျပေးတဲ့ ဂဟောတှမှော လူတှေ ပွည့ျလာသလို၊ တခြို့လညျး ပိတျထားရတဲ့ အခွအေနေ ရှိနပေါတယျ။''
ဒီလို ခကျခဲတဲ့အခွအေနမြေိုးမှာ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ပိုးကွီးကို တညီတညှတျတညျး ပူးပေါငျးတိုကျဖကြျဖို့ အရေးကွီးသလို၊ မိသားစုတှေ အေးအေးခမြျးခမြျး နထေိုငျကွဖို့ကိုလညျး ကုလသမဂ်ဂ အတှငျးရေးမှူးခြုပျ Guterres က ဒီလ ၅ ရကျနေ့က ကမ်ဘာ့လူထုကို ပနျကွားခဲ့ပါတယျ။
"ကမ်ဘာတဝှမျး နအေိမျတှမှော ငွိမျးငွိမျးခမြျးခမြျး နထေိုငျကွပါလို့ ကနြောျ မတေ်တာရပျခံခငြျပါတယျ။ COVID-19 ရောဂါကို တိုကျဖကြျနိုငျဖို့အတှကျ အိမျထဲမှာပဲ နကွေဖို့၊ သီးခွားခှဲ နထေိုငျတာတှေ လုပျဖို့က မဖွဈမနေ အရေးကွီးတယျဆိုတာ ကနြောျတို့အားလုံး သိကွပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ဒီလိုနရေတဲ့အခြိနျမှာ အမြိုးသမီးတှေ အိမျတှငျး ညှငျးပမျးနှိပျစကျမှုတှနေဲ့ ပိတျမိသှားတာမြိုး ဖွဈနိုငျပါတယျ။ ပွီးခဲ့တဲ့ သီတငျးတပျတှအေတှငျး စီးပှားရေးနဲ့ လူမှုရေး ကပြျတညျးမှုတှေ၊ စိုးရိမျထိတျလန့ျမှုတှေ တိုးလာနတောနဲ့အမ ြှ ကမ်ဘာတဝှမျးမှာ အိမျတှငျး အကွမျးဖကျမှုတှလေညျး ကွောကျခမနျးလိလိ တိုးလာတာကို ကနြောျတို့ တှေ့ကွရပါတယျ။''
ခုလိုအခြိနျမြိုးမှာ နိုငျငံအစိုးရတှေ အနနေဲ့ COVID-19 တုံ့ပွနျ ဆောငျရှကျမှုတှမှော အမြိုးသမီးတှေ အကွမျးဖကျခံရမှု ကာကှယျတားဆီးရေးကို အဓိက အစိတျအပိုငျးတခုအဖွဈ ထည့ျသှငျး ကိုငျတှယျ လုပျဆောငျဖို့ မစ်စတာ Gueterress က တိုကျတှနျးထားပါတယျ။ အကွမျးဖကျခံရသူတှကေို ကူညီပေးနတေဲ့ လူမှုအဖှဲ့အစညျးတှကေို ခုခြိနျမှာ ပိုပွီး ကူညီပံ့ပိုးပေးတာ၊ ဖုနျးနဲ့ အှနျလိုငျးပေါျကနေ အကူအညီတောငျးခံနိုငျတဲ့ ဝနျဆောငျမှုတှေ တိုးခြဲ့ ပေးတာလို ဆောငျရှကျခကြျတှကေို အစိုးရတှကေ ခုခြိနျမှာ အလေးအနကျထား လုပျဆောငျဖို့ သူက တိုကျတှနျးပါတယျ။
ကမ်ဘာတဝှမျး ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ကူးစကျမှုတှကေို ထိနျးခြုပျဖို့ ကွိုးစားရာမှာ လူစုလူဝေး လုပျတာတှကေိုရှောငျပွီး တယောကျနဲ့ တယောကျ ခပျခှာခှာနကွေဖို့၊ ဖွဈနိုငျရငျ နအေိမျကနေ အပွငျမထှကျဖို့ ဆိုတဲ့ ညှှနျကွားခကြျတှကေို အာဏာပိုငျတှကေ ထုတျပွနျလာကွရသလို၊ ဒီအနအေထားအောကျမှာ စီးပှားရေး လုပျငနျး ကွီး ငယျမရှေး ထိခိုကျမှုတှေ ရှိလာပွီး လူတှေ သနျးနဲ့ခြီ အလုပျလကျမဲ့ ဖွဈလာတဲ့တခြိနျတညျးမှာပဲ အိမျတှငျး ပွူနာတှကေ တပူပေါျတပူဆင့ျ ကွုံလာကွရတာပါ။ ဒီလိုအခွအေနမြေိုးမှာ ထိခိုကျအလှယျဆုံးကတော့ အမြိုးသမီးတှနေဲ့ ကလေးငယျတှပေဲ ဖွဈနတောမို့ သူတို့အတှကျ ထိရောကျတဲ့ အကာအကှယျပေးမှုတှကေို စနဈတကြ ခမြှတျလုပျဆောငျဖို့ လိုအပျနတေယျ ဆိုတာကို တငျပွရငျးနဲ့ပဲ ဒီသီတငျးပတျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍကို ဒီမှာပဲ ရပျနားခှင့ျပွုပါရှငျ။
