[Zawgyi/Unicode]
စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး ရွှေဘိုခရိုင် ဝက်လက်မြို့နယ်အတွင်းရှိ ကမ္ဘာ့ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်စာရင်းဝင် ဟန်လင်းပျူမြို့ဟောင်းက အနှစ် ၃,၀၀၀ ကျော် သက်တမ်းရှိတဲ့ရှေးဟောင်း မြေအိုးတွေနဲ့ ရုပ်ကြွင်းအရိုးစုတွေကို ဒီရက်ပိုင်းအတွင်း ဖျက်ဆီးခံရတဲ့အကြောင်း ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် ကိုမိုးဇော်က သတင်းပေးပို့ထားပါတယ်။
ပျက်ဆီးသွားတဲ့ အရာတွေဟာ ရှေးဟောင်းသုတေသနပြတိုက်အနီးက တူးဖော်ကုန်း အမှတ် ၂၉ အဆောက်အဦးအတွင်း ထိန်းသိမ်းထားတာတွေဖြစ်ပြီး ဒါဟာ ရှေးဟောင်းပစ္စည်းရှာဖွေသူတွေ လက်ချက်ဖြစ်နိုင်ကြောင်း ရှေးဟောင်း သုတေသနနဲ့ အမျိုးသားပြတိုက်ဌာန၊ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်များ ဌာနခွဲ ဟန်လင်းရဲ့ ဒု ညွှန်ကြားရေးမှူး ဦးကြည်ခင်က ပြောပါတယ်။
“ဘယ်လိုလဲဆိုတော့ ရှေးဟောင်းပစ္စည်း ရှိမယ်အထင်နဲ့ လာရှာတာပေါ့ဗျာ။ ကျနော်တို့က တန်ဖိုးရှိတဲ့ဟာတွေ take out အကုန်လုပ်ထားပြီးပါပြီ။ အဲဒီထဲက ကျောက်ကွင်းတို့၊ ပုတီးစေ့တို့၊ အဲဒီလို ရှေးအသုံးအဆောင်ပစ္စည်းတွေ သေတဲ့သူနဲ့အတူ တွဲမြှုပ်တဲ့ ပစ္စည်းတွေ၊ တန်ဖိုးရှိတဲ့ဟာတွေကို ကျနော်တို့က take out လုပ်ထားတယ်။ take out လုပ်ထားတာကို သူတို့က မသိဘူးပေါ့ဗျာ။ မသိဘဲနဲ့ ဘာပစ္စည်း၊ ညာပစ္စည်း ရလိုရငြားဆိုပြီး အိုးလေးကို ခွဲရှာတာပေါ့။ ကျနော်တို့မှာ ဖောက်ထားတဲ့အပေါက် ဆုံးရှုံးတာပေါ့။ သွပ်တချပ်စာ၊ ပြီးတော့ အိုးလေးတွေ အခွဲခံရတာပေါ့။ သက်တမ်းက ၃,၀၀၀ လောက်ရှိတာပေါ့။”
အစိုးရက ထုတ်ပြန်တဲ့ သတင်းမှာတော့ နှစ် ၃,၅၀၀ သက်တမ်းရှိ မြေအိုး လေး လုံးပျက်ဆီးခဲ့သလို ရုပ်ကြွင်းအရိုးစု နှစ် ခုက လက်မောင်းရိုးနဲ့ မေးရိုးတွေ ကျိုးပဲ့ကြေမွခဲ့ကြောင်းဖော်ပြထားပါတယ်။
ဒီလို ပျက်ဆီးနေတာကို ဟန်လင်း ရှေးဟောင်းဌာနက လှည့်ကင်းဆောင်ရွက်စဉ် ဒီလ ၃ ရက်နေ့က စစ်ဆေးတွေ့ရှိတာဖြစ်ပြီး ၉ ရက်နေ့မှာ ဝက်လက်မြို့နယ်ရဲစခန်းမှာ အမှုဖွင့် ထားကြောင်းနဲ့ သက်ဆိုင်ရာ တာဝန်ရှိသူတွေကလည်း လာရောက်စစ်ဆေးခဲ့ကြောင်း ဦးကြည်ခင်က ပြောပါတယ်။
ပျက်ဆီးသွားတဲ့ မြေအိုးနဲ့ ရုပ်ကြွင်းတွေဟာ ကြေးခေတ်ကာလက ဖြစ်နိုင်ကြောင်းလည်း သုံးသပ်ပါတယ်။
ဟန်လင်းမြို့ဟောင်း အနီးပတ်ဝန်းကျင်မှာ ကျောက်ခေတ်၊ ကြေးခေတ်၊ သံခေတ်၊ ပျူမြို့ပြခေတ်ဆိုင်ရာ ယဉ်ကျေးမှုဝတ္ထုပစ္စည်းတွေ ရှာဖွေတွေ့ရှိပြီး ဟန်လင်းရှေးဟောင်း သုတေသနပြတိုက်မှာ ပြသထားတာပါ။
ဒီရက်ပိုင်းတွေအတွင်းမှာ ကမ္ဘာ့ ရှေးဟောင်းအမွေအနှစ်စာရင်းဝင် ဒေသဖြစ်တဲ့ ပုဂံ၊ ညောင်ဦးဒေသက အနည်းဆုံး ဘုရား ၁၀ ဆူလောက် ဌာပနာဖောက်ထွင်းခဲ့ရသလို အကောင်းဆုံး နံရံဆေးရေးပန်းချီတွေ ရှိတဲ့ လောကထိပ်ပန်ဘုရားက နေရောင်ကာ ဝါးယင်းလိပ်ကို မီးရှို့တာတွေ ဖြစ်ပျက်ခဲ့ပါတယ်။
ဒီအခြေအနေတွေကြောင့် ကမ္ဘာ့ရှေးဟောင်းအမွေအနှစ်စာရင်းက ပယ်ဖျက်ခံရမလားဆို စိုးရိမ်တာတွေလည်း ရှိခဲ့ပါတယ်။
ဟန်လင်း၊ ဗိဿနိုးနဲ့ သရေခေတ္တရာ ပျူမြို့ဟောင်း သုံး မြို့နဲ့ ပုဂံ၊ ညောင်ဦးဒေသကို ကမ္ဘာ့ရှေးဟောင်း အမွေအနှစ်စာရင်းဝင်ဖြစ်စေဖို့ အဆိုပြုစာတွဲ ရေးသားပြုစုရေးအဖွဲ့ ဥက္ကဋ္ဌ၊ ယဉ်ကျေးမှုဝန်ကြီးဌာန၊ ရှေးဟောင်းသုတေသနနဲ့ အမျိုးသားပြတိုက်ဌာန အငြိမ်းစား ညွှန်ကြားရေးမှုးချုပ် ဦးစန်းဝင်းက ပယ်ဖျက်ခံရမှာကို စိုးရိမ်စရာမရှိကြောင်း ပြောပါတယ်။
“အခုဖြစ်တာလောက်နဲ့ကတော့ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်စာရင်းဝင်အဖြစ် သတ်မှတ်ထားတာနဲ့စပ်လျဉ်းပြီးတော့ ထိခိုက်မှု မရှိနိုင်ဘူးပေါ့နော်။”
အမွေအနှစ်စာရင်းဝင်ဖြစ်ဖို့ အဆိုပြု တင်သွင်းစဉ်ကတည်းက သဘာဝဘေးနဲ့ လူကြောင့်ဖြစ်တဲ့ အန္တရာယ်တွေကို ကာကွယ်ရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး စီမံခန့်ခွဲရေးဆိုင်ရာ အချက်တွေကို ထည့်သွင်း တင်ပြထားပြီးဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်စာရင်းဝင်ဒေသတွေ ရေရှည်တည်မြဲအောင် ထိန်းသိမ်းဖို့အတွက်လည်း အခုလို ဆက်ပြောပါတယ်။
“အဲဒီလို ထိန်းဖို့အတွက်သည် ယဉ်ကျေးမှုဝန်ကြီးဌာန တစ်ခုတည်း မဟုတ်ဘူး။ ဆက်စပ်ရာဝန်ကြီးဌာနတွေလည်း ပါရမယ်။ ပြည်ထဲရေးတို့လို၊ ဆောက်လုပ်ရေးတို့လို၊ လျှပ်စစ်တို့လို၊ လမ်းတံတားတို့လို စသည့်ဖြင့် စသည့်ဖြင့် ဆက်စပ်ရာဌာနတွေလည်း မြေတိုင်းဦးစီးဌာနတို့ ဒါတွေလည်း ပါရမယ်။ နောက်ပြီးတော့ သက်ဆိုင်ရာ ပြည်နယ်တိုင်း ဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့လည်း ပါရမယ်။ အရေးကြီးဆုံး တစ်ချက်က ပြည်သူပါရမယ်။ ဒေသခံတွေ ပါရမယ်။ ဒေသခံတွေဆိုတာ ဒေသခံအားလုံးကို ကိုယ်စားပြုသော လူပုဂ္ဂိုလ်တွေပါတဲ့ အဖွဲ့အစည်းပါရမယ်။ အဲလို လုပ်သွားပါ့မယ်လို့လည်း ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်တင်တဲ့ UNISCO ကို တင်တဲ့ စာတွဲထဲမှာ ရေးသားဖော်ပြထားပြီးသားဖြစ်ပါတယ်။”
ပုဂံမှာ ဌာပနာဖောက်ခံရတယ်ဆိုတဲ့ ဘုရားတွေဟာ ၁၉၉၇ နောက်ပိုင်းမှာ ပြန်လည်ပြုပြင်တဲ့။ ပြန်လည်တည်ဆောက်တဲ့ ဘုရားတွေဖြစ်တယ်လို့ ရှေးဟောင်းသုတေသနနဲ့ အမျိုးသားပြတိုက် ပုဂံဌာနခွဲကဖော်ပြထားပါတယ်။
ဟန်လင်း၊ ဗိဿနိုးနဲ့ သရေခေတ္တရာ ရှေးဟောင်းပျူမြိုု့ သုံး မြို့ဟာ ၂၀၁၄ ခုနှစ်၊ ပုဂံ၊ ညောင်ဦးဒေသကတော့ ၂၀၁၉ ခုနှစ် မှာ ကုလသမဂ္ဂ ပညာရေး၊ သိပ္ပံနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာအဖွဲ့ UNESCO က ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်စာရင်းဝင်အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ လောလောဆယ်မှာတော့ ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ဦးကို ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်စာရင်းဝင်အဖြစ် အဆိုပြုလွှာ တင်သွင်းထားပါတယ်။
[Unicode Version]
နှဈ ၃,၀၀၀ ကြောျသကျတမျးရှိ ပြူရှေးဟောငျးပစ်စညျးတခြို့ ဖကြျဆီးခံရ
စဈကိုငျးတိုငျးဒသေကွီး ရှှဘေိုခရိုငျ ဝကျလကျမွို့နယျအတှငျးရှိ ကမ်ဘာ့ယဉျကြေးမှု အမှအေနှဈစာရငျးဝငျ ဟနျလငျးပြူမွို့ဟောငျးက အနှဈ ၃,၀၀၀ ကြောျ သကျတမျးရှိတဲ့ရှေးဟောငျး မွအေိုးတှနေဲ့ ရုပျကွှငျးအရိုးစုတှကေို ဒီရကျပိုငျးအတှငျး ဖကြျဆီးခံရတဲ့ သတငျးကို တငျပွပါမယျ။ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ ကိုမိုးဇောျက သတငျးပေးပို့ထားပါတယျ။
ပကြျဆီးသှားတဲ့ အရာတှဟော ရှေးဟောငျးသုတသေနပွတိုကျအနီးက တူးဖောျကုနျး အမှတျ ၂၉ အဆောကျအဦးအတှငျး ထိနျးသိမျးထားတာတှဖွေဈပွီး ဒါဟာ ရှေးဟောငျးပစ်စညျးရှာဖှသေူတှေ လကျခကြျဖွဈနိုငျကွောငျး ရှေးဟောငျး သုတသေနနဲ့ အမြိုးသားပွတိုကျဌာန၊ ကမ်ဘာ့အမှအေနှဈမြား ဌာနခှဲ ဟနျလငျးရဲ့ ဒု ညှှနျကွားရေးမှူး ဦးကွညျခငျက ပွောပါတယျ။
“ဘယျလိုလဲဆိုတော့ ရှေးဟောငျးပစ်စညျး ရှိမယျအထငျနဲ့ လာရှာတာပေါ့ဗြာ။ ကနြောျတို့က တနျဖိုးရှိတဲ့ဟာတှေ take out အကုနျလုပျထားပွီးပါပွီ။ အဲဒီထဲက ကြောကျကှငျးတို့၊ ပုတီးစေ့တို့၊ အဲဒီလို ရှေးအသုံးအဆောငျပစ်စညျးတှေ သတေဲ့သူနဲ့အတူ တှဲမွှုပျတဲ့ ပစ်စညျးတှေ၊ တနျဖိုးရှိတဲ့ဟာတှကေို ကနြောျတို့က take out လုပျထားတယျ။ take out လုပျထားတာကို သူတို့က မသိဘူးပေါ့ဗြာ။ မသိဘဲနဲ့ ဘာပစ်စညျး၊ ညာပစ်စညျး ရလိုရငွားဆိုပွီး အိုးလေးကို ခှဲရှာတာပေါ့။ ကနြောျတို့မှာ ဖောကျထားတဲ့အပေါကျ ဆုံးရှုံးတာပေါ့။ သှပျတခပြျစာ၊ ပွီးတော့ အိုးလေးတှေ အခှဲခံရတာပေါ့။ သကျတမျးက ၃,၀၀၀ လောကျရှိတာပေါ့။”
အစိုးရက ထုတျပွနျတဲ့ သတငျးမှာတော့ နှဈ ၃,၅၀၀ သကျတမျးရှိ မွအေိုး လေး လုံးပကြျဆီးခဲ့သလို ရုပျကွှငျးအရိုးစု နှဈ ခုက လကျမောငျးရိုးနဲ့ မေးရိုးတှေ ကြိုးပဲ့ကွမှေခဲ့ကွောငျးဖောျပွထားပါတယျ။
ဒီလို ပကြျဆီးနတောကို ဟနျလငျး ရှေးဟောငျးဌာနက လှည့ျကငျးဆောငျရှကျစဉျ ဒီလ ၃ ရကျနေ့က စဈဆေးတှေ့ရှိတာဖွဈပွီး ၉ ရကျနေ့မှာ ဝကျလကျမွို့နယျရဲစခနျးမှာ အမှုဖှင့ျ ထားကွောငျးနဲ့ သကျဆိုငျရာ တာဝနျရှိသူတှကေလညျး လာရောကျစဈဆေးခဲ့ကွောငျး ဦးကွညျခငျက ပွောပါတယျ။
ပကြျဆီးသှားတဲ့ မွအေိုးနဲ့ ရုပျကွှငျးတှဟော ကွေးခတျေကာလက ဖွဈနိုငျကွောငျးလညျး သုံးသပျပါတယျ။
ဟနျလငျးမွို့ဟောငျး အနီးပတျဝနျးကငြျမှာ ကြောကျခတျေ၊ ကွေးခတျေ၊ သံခတျေ၊ ပြူမွို့ပွခတျေဆိုငျရာ ယဉျကြေးမှုဝတ်ထုပစ်စညျးတှေ ရှာဖှတှေေ့ရှိပွီး ဟနျလငျးရှေးဟောငျး သုတသေနပွတိုကျမှာ ပွသထားတာပါ။
ဒီရကျပိုငျးတှအေတှငျးမှာ ကမ်ဘာ့ ရှေးဟောငျးအမှအေနှဈစာရငျးဝငျ ဒသေဖွဈတဲ့ ပုဂံ၊ ညောငျဦးဒသေက အနညျးဆုံး ဘုရား ၁၀ ဆူလောကျ ဌာပနာဖောကျထှငျးခဲ့ရသလို အကောငျးဆုံး နံရံဆေးရေးပနျးခြီတှေ ရှိတဲ့ လောကထိပျပနျဘုရားက နရေောငျကာ ဝါးယငျးလိပျကို မီးရှို့တာတှေ ဖွဈပကြျခဲ့ပါတယျ။
ဒီအခွအေနတှေကွေောင့ျ ကမ်ဘာ့ရှေးဟောငျးအမှအေနှဈစာရငျးက ပယျဖကြျခံရမလားဆို စိုးရိမျတာတှလေညျး ရှိခဲ့ပါတယျ။
ဟနျလငျး၊ ဗိူနိုးနဲ့ သရခေတေ်တရာ ပြူမွို့ဟောငျး သုံး မွို့နဲ့ ပုဂံ၊ ညောငျဦးဒသေကို ကမ်ဘာ့ရှေးဟောငျး အမှအေနှဈစာရငျးဝငျဖွဈစဖေို့ အဆိုပွုစာတှဲ ရေးသားပွုစုရေးအဖှဲ့ ဥက်ကဋ်ဌ၊ ယဉျကြေးမှုဝနျကွီးဌာန၊ ရှေးဟောငျးသုတသေနနဲ့ အမြိုးသားပွတိုကျဌာန အငွိမျးစား ညှှနျကွားရေးမှုးခြုပျ ဦးစနျးဝငျးက ပယျဖကြျခံရမှာကို စိုးရိမျစရာမရှိကွောငျး ပွောပါတယျ။
“အခုဖွဈတာလောကျနဲ့ကတော့ ကမ်ဘာ့အမှအေနှဈစာရငျးဝငျအဖွဈ သတျမှတျထားတာနဲ့စပျလဉြျးပွီးတော့ ထိခိုကျမှု မရှိနိုငျဘူးပေါ့နောျ။”
အမှအေနှဈစာရငျးဝငျဖွဈဖို့ အဆိုပွု တငျသှငျးစဉျကတညျးက သဘာဝဘေးနဲ့ လူကွောင့ျဖွဈတဲ့ အန်တရာယျတှကေို ကာကှယျရေးနဲ့ ပတျသကျပွီး စီမံခန့ျခှဲရေးဆိုငျရာ အခကြျတှကေို ထည့ျသှငျး တငျပွထားပွီးဖွဈတယျလို့ ဆိုပါတယျ။
ကမ်ဘာ့အမှအေနှဈစာရငျးဝငျဒသေတှေ ရရှေညျတညျမွဲအောငျ ထိနျးသိမျးဖို့အတှကျလညျး အခုလို ဆကျပွောပါတယျ။
“အဲဒီလို ထိနျးဖို့အတှကျသညျ ယဉျကြေးမှုဝနျကွီးဌာန တဈခုတညျး မဟုတျဘူး။ ဆကျစပျရာဝနျကွီးဌာနတှလေညျး ပါရမယျ။ ပွညျထဲရေးတို့လို၊ ဆောကျလုပျရေးတို့လို၊ လြှပျစဈတို့လို၊ လမျးတံတားတို့လို စသည့ျဖွင့ျ စသည့ျဖွင့ျ ဆကျစပျရာဌာနတှလေညျး မွတေိုငျးဦးစီးဌာနတို့ ဒါတှလေညျး ပါရမယျ။ နောကျပွီးတော့ သကျဆိုငျရာ ပွညျနယျတိုငျး ဒသေကွီး အစိုးရအဖှဲ့လညျး ပါရမယျ။ အရေးကွီးဆုံး တဈခကြျက ပွညျသူပါရမယျ။ ဒသေခံတှေ ပါရမယျ။ ဒသေခံတှဆေိုတာ ဒသေခံအားလုံးကို ကိုယျစားပွုသော လူပုဂ်ဂိုလျတှပေါတဲ့ အဖှဲ့အစညျးပါရမယျ။ အဲလို လုပျသှားပါ့မယျလို့လညျး ကမ်ဘာ့အမှအေနှဈတငျတဲ့ UNISCO ကို တငျတဲ့ စာတှဲထဲမှာ ရေးသားဖောျပွထားပွီးသားဖွဈပါတယျ။”
ပုဂံမှာ ဌာပနာဖောကျခံရတယျဆိုတဲ့ ဘုရားတှဟော ၁၉၉၇ နောကျပိုငျးမှာ ပွနျလညျပွုပွငျတဲ့။ ပွနျလညျတညျဆောကျတဲ့ ဘုရားတှဖွေဈတယျလို့ ရှေးဟောငျးသုတသေနနဲ့ အမြိုးသားပွတိုကျ ပုဂံဌာနခှဲကဖောျပွထားပါတယျ။
ဟနျလငျး၊ ဗိူနိုးနဲ့ သရခေတေ်တရာ ရှေးဟောငျးပြူမွို့ သုံး မွို့ဟာ ၂၀၁၄ ခုနှဈ၊ ပုဂံ၊ ညောငျဦးဒသေကတော့ ၂၀၁၉ ခုနှဈ မှာ ကုလသမဂ်ဂ ပညာရေး၊ သိပ်ပံနဲ့ ယဉျကြေးမှုဆိုငျရာအဖှဲ့ UNESCO က ကမ်ဘာ့အမှအေနှဈစာရငျးဝငျအဖွဈ သတျမှတျခဲ့တာဖွဈပါတယျ။ လောလောဆယျမှာတော့ ရခိုငျပွညျနယျမွောကျဦးကို ကမ်ဘာ့အမှအေနှဈစာရငျးဝငျအဖွဈ အဆိုပွုလှှာ တငျသှငျးထားပါတယျ။
