(Zawgyi/ Unicode)
မြောက်ဦးဒေသကို ကမ္ဘာ့ရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ် (UNESCO) စာရင်းဝင်းဖို့အတွက် နောက်ဆုံး အဆိုပြုလွှာ ဒီကနေ့မှာပဲပြင်သစ်နိုင်ငံ ပါရီမြို့မှာရှိတဲ့ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်ရုံးကို ပို့ဆောင်လိုက်ပါတယ်။ တစ်ချိန် တည်းမှာပဲ မြောက်ဦးမြို့ပေါ်မှာ လက်နက်ကြီးပစ်ခတ်နေတဲ့အတွက် မြေကြီးတုန်ခါမှုကြောင့် ရှေးဟောင်း ဘုရားပထိုးတွေပြိုကျ ပျက်စီး နေတယ်လို့ မြောက်ဦးယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်ဒေသ ထိန်းသိမ်း စောင့် ရှောက် ရေးအဖွဲ့ ဥက္ကဌ ဒေါ်ခင်သန်းက ပြောပါတယ်။
သတင်းအပြည့်အစုံကိုတော့ ဗွီအိုအေသတင်းထောက် ကိုသက်နိုင်က မေးမြန်းတင်ဆက်ထားပါတယ်။
တိုက်ပွဲတွေ ပြင်းထန်နေတဲ့ ရခိုင်မြောက်ပိုင်းက မြောက်ဦးဒေသကို ကမ္ဘာ့ရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ် (UNESCO) စာရင်းဝင်ဖို့အတွက် နောက်ဆုံး အဆိုပြုလွှာကို ဒီကနေ့မှာပဲ ပြင်သစ်နိုင်ငံ ပါရီမြို့မှာရှိတဲ့ ကမ္ဘာ့ အမွေ အနှစ်ရုံးကို ပို့ဆောင်လိုက်တယ်လို့ မြောက်ဦးယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်ဒေသ ထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက် ရေးအဖွဲ့ ဥက္ကဌ ဒေါ်ခင်သန်းက ပြောပါတယ်။
“ကျမတို့ နောက်ဆုံးအဆိုပြုလွှာကို ဒီနေ့ပဲ ပြင်သစ်နိုင်ငံ ပါရီမြို့တော်ကို ဒီနေ့ပဲ ပို့လိုက်ပါတယ်။ ကျမတို့ လာစစ်အုံးမယ်။ ဇူလှုှိင်နဲ့ စက်တင်ဘာလောက်မှာ ကျမတို့လာပြီးတော့မှ ဘယ်သူမှမသိအောင် တစ်ခေါက်လာစစ်မယ်။ တရားဝင်ကတော့ စက်တင်ဘာလလောက်မှာပဲ လာစစ်အုံးမယ်။ အဲဒီလို စစ်ဆေးပြီးမှာ ၂၀၂၁ ဇူလှိုင် လောက်မှာ တရုတ်နိုင်ငံက ကျင်းပတဲ့ ၂၂ကြိမ်မြောက် ကမ္ဘာ့ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ် ညီလာခံမှာ မြောက်ဦးကို ကမ္ဘာ့ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ် စာရင်းထဲ ထည့်မထည့် ဆိုတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက် ထွက်လာပါလိမ့်မယ်။”
မြောက်ဦးမြို့ပေါ်မှာ လက်နက်ကြီးတွေ ပစ်ခတ်တဲ့အခါ မြေကြီး တုန်ခါမှုတွေကြောင့် အခုလို အဆိုပြုလွှာတင် လိုက် တဲ့နေ့မှာပဲ ကိုးသောင်းဘုရား ပြိုကျနေတယ်လို့ သူကဆက်ပြောပါတယ်။
“မနှစ်ကကတည်းက လက်နက်ကြီး ပစ်တာကြောင့် ကိုးသောင်းဘုရား အက်ကွဲနေတာ။အခုကတော့ တဖြည်းဖြည်း တဖြည်းဖြည်းနဲ့ တုန်ခါမှုတွေ များလာပြီးတော့ ပြိုကျလာတာဖြစ်တယ်။ ပြိုကျတာ တစ်ခုတည်းမဟုတ်ဘူး နံရံတွေလည်း အက်ကွဲနေတယ်။ တုန်ခါမှုကြောင့် ခေါင်မိုးတွေကနေ ပြိုကျလာတာ။ အခုလမှာ လက်နက်ကြီးမပစ်ပေမယ့်လဲ လွန်ခဲ့တဲ့ လတွေကတော့ ပစ်ခဲ့တယ်။ အခု ဇန်နဝါရီ လဆန်းပိုင်းက ပစ်တယ် ၊ လလယ်ပိုင်းမှာလည်းပစ်တယ်။ စပြီးတော့ အက်ကွလာတဲ့ အချိန်ကတော့ အစီရင်ခံစာတွေ ဘာတွေ တင်တယ်။ အခုအဲနေရာကို ဘယ်သူမှလဲ မသွားရဲတော့ ဘာမှလည်းမလုပ်ရဲတော့ ဒီအတိုင်းပဲထားရတယ်။ ကျမတို့က အရာရာကို ကြောက်နေရတယ်။ ဘာကိုကြောက်လို့ ကြောက်မှန်းမသိ အားလုံးတော့ ကြောက်နေရတယ်။ စိတ်မကောင်းစွာနဲ့ ဒီအတိုင်းပဲ ကြည့်နေရတယ်။ ဒီထက်အများကြီး ပြိုကျလာနိုင်တဲ့ အနေအထားရှိတယ်။”
မြောက်ဦးမြို့ပေါ်မှာပစ်ခတ်မှုတွေကြောင့် ကိုးသောင်းဘုရားအပြင် တစ်ခြားရှေးဟောင်း အဆောက် အအုံ တွေလည်း ပျက်စီးနေကြသလို ရှေးဟောင်းဘုရားပုထိုးတွေ ဘယ်လောက်ထိ ပျက်စီးနေတယ်ဆို တာကို ကွင်းဆင်းလေ့လာဖို့ အတွက်လည်း မြေမြုပ်မိုင်းတွေကို ကြောက်လန့်နေရတယ်လို့ ဒေါ်ခင်သန်းက ဆက်ပြောပါတယ်။
“ဘာဖြစ်လို့လည်း ဆိုတော့ ဗုံးတွေဘာတွေ ထောင်ထားမယ် မိုင်းတွေ ထောင်ထားမယ်။ အဲတာတွေကို ကြောက် တယ်။ ဒါကြောင့် ဘယ်အဆောက်အဦး ၊ဘယ်လောက်ပျက် သွားပြီဆိုတာကိုတော့ သွားမကြည့်ပေမယ့် နီးစပ်တဲ့ သူတွေ ကို ကျမတို့က ဒီလိုပြိုသွားပြီ ဒီလိုပျက်သွားပြီဆိုပြီးတော့ ဓာတ်ပုံ တွေနဲ့ လာပြကြတယ်။ နောက်ကျမတို့ ရောက် လို့ ကြည့်လိုက်တော့ ကိုးသောင်းဘုရားက တော်တော်ကြီးကို ပျက်စီးနေပြီ အစရှိသဖြင့် တစ်ခြား ဟာတွေက လည်း ပျက်စီးနေကြပြီ။”
လက်နက်ကြီးတွေဟာ မြောက်ဦးမြို့ပေါ်မှာ ရှိတဲ့ ကိုးသောင်းဘုရားရဲ့ အနောက်တောင်ဘက်မှာ ရှိတဲ့ အမြောက်တပ်ရင်းက ပစ်ခတ်နေတာတွေရှိတယ်လို့ မြောက်ဦးမြို့နယ် ပြည်နယ်လွတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် ဦးထွန်းသာစိန်က ပြောပါတယ်။
“အမြောက်ကြီး ပစ်ခတ်မှုတွေကတော့ ရှိနေပါသေးတယ်။ ဟိုတစ်ရက်တောင် မြောက်ဦးမြို့ပေါ်က နေပြီးတော့ ဒီပေါက်တောပြင်ဘက်ကို အမြောက်နဲ့ လှမ်းပစ်နေတာကို ကျနော်တို့ ကြားနေရပါသေးတယ်။ ကြားရသလောက်တော့ ၃ ကြိမ်ထက်တော့ မနည်းဘူး။ ဒေသခံတွေ ပြောကြတာကတော့ ၅၄၀ တပ်ရင်းက အမြောက်ကြီးတွေနဲ့ ပစ်တာလို့ ပြောကြပါတယ်။ ကိုးသောင်းဘုရားရဲ့ အနောက်တောင်ဘက်လို့ ပြောလို့ ရပါတယ်။ ကိုးသောင်းဘုရားနဲ့ တစ်မိုင် ကျော် လောက်တော့ ဝေးမယ်ထင်တယ်။ အဲဒီမှာ မြောက်တပ်ရင်း ထိုင်ထားတယ်။ ဒီတစ်ရက်နှစ်ရက် တော့ မကြားပါဘူး ဟိုတစ်နေ့ကတော့ ကြားလိုက်ပါတယ်။”
မြန်မာတို့ရဲ့ ရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်စုဝေးရာ ပုဂံဒေသကို ကုလသမဂ္ဂ ပညာရေး၊ သိပ္ပံနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာအဖွဲ့ UNESCO က ကမ္ဘာ့ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်အဖြစ် ၂၀၁၉ ဇူလိုင်လ ၆ ရက်နေ့မှာ သတ်မှတ်လိုက်တဲ့သတင်းကိုလည်း ဖတ်ရှုနိုင်ပါတယ်။
မြောက်ဦးမြို့ဟာ ရခိုင်နိုင်ငံတော်ရဲ့ နောက်ဆုံးအမွေအနှစ်မြို့တော် တစ်ခုဖြစ် သလို ယဉ်ကျေးမှုအမွေ အနှစ်တွေ မပျက်စီးဖို့အတွက်မြို့ပေါ်မှာလက် နက်ကြီးတွေနဲ့ ပစ်ခတ်နေကြတာကို ရပ်တန့်ဖို့ ရခိုင်ပြည် နယ်လွှတ်တော်က အဆိုတင်သွင်း ထာပေမယ့်လည်း အစိုးရအနေနဲ့ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက် တာကို မတွေ့ရဘူးလို့ သူကဆက်ပြောပါတယ်။
ရခိုင်လက်နက်ကိုင် AAအဖွဲ့နဲ့ အစိုးရတပ်တို့ တိုက်ပွဲတွေ ပြင်းထန်နေတဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်မြို့တော်တစ်ခုဖြစ်တဲ့ မြောက်ဦးဒေသကို စစ်မဲ့ဇုန်အဖြစ် နှစ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတွေအနေနဲ့ သတ်မှတ်ပေးကြဖို့ မြန်မာနိုင်ငံရှေးဟောင်းသုတေသနပညာအသင်းက ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၉ ခုနှစ် မတ်လ အစောပိုင်းက ထုတ်ပြန်ထားတာရှိပါတယ်။
မြောင်ဦးဒေသကို ကမ္ဘာ့ရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ် (UNESCO) စာရင်းဝင်းဖို့အတွက် ကြိုးစားနေကြ သလို တစ်ဘက်မှာလည်း လက်နက်ကြီးတွေ ပစ်ခတ်နေတာတွေ ရှိနေတာကြောင့် ရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်တွေ ပျက်စီးသွားမှာကို ပြည်သူတွေက စိုးရိမ်နေကြပါတယ်။
..................
မွောကျဦးကို ကမ်ဘာ့အမှအေနှဈအဖွဈ အဆိုပွု
(Unicode)
မွောကျဦးဒသေကို ကမ်ဘာ့ရှေးဟောငျးယဉျကြေးမှု အမှအေနှဈ (UNESCO) စာရငျးဝငျးဖို့အတှကျ နောကျဆုံး အဆိုပွုလှှာ ဒီကနေ့မှာပဲပွငျသဈနိုငျငံ ပါရီမွို့မှာရှိတဲ့ ကမ်ဘာ့အမှအေနှဈရုံးကို ပို့ဆောငျလိုကျပါတယျ။ တဈခြိနျ တညျးမှာပဲ မွောကျဦးမွို့ပေါျမှာ လကျနကျကွီးပဈခတျနတေဲ့အတှကျ မွကွေီးတုနျခါမှုကွောင့ျ ရှေးဟောငျး ဘုရားပထိုးတှပွေိုကြ ပကြျစီး နတေယျလို့ မွောကျဦးယဉျကြေးမှု အမှအေနှဈဒသေ ထိနျးသိမျး စောင့ျ ရှောကျ ရေးအဖှဲ့ ဥက်ကဌ ဒေါျခငျသနျးက ပွောပါတယျ။
သတငျးအပွည့ျအစုံကိုတော့ ဗှီအိုအသေတငျးထောကျ ကိုသကျနိုငျက မေးမွနျးတငျဆကျထားပါတယျ။
တိုကျပှဲတှေ ပွငျးထနျနတေဲ့ ရခိုငျမွောကျပိုငျးက မွောကျဦးဒသေကို ကမ်ဘာ့ရှေးဟောငျးယဉျကြေးမှု အမှအေနှဈ (UNESCO) စာရငျးဝငျဖို့အတှကျ နောကျဆုံး အဆိုပွုလှှာကို ဒီကနေ့မှာပဲ ပွငျသဈနိုငျငံ ပါရီမွို့မှာရှိတဲ့ ကမ်ဘာ့ အမှေ အနှဈရုံးကို ပို့ဆောငျလိုကျတယျလို့ မွောကျဦးယဉျကြေးမှု အမှအေနှဈဒသေ ထိနျးသိမျး စောင့ျရှောကျ ရေးအဖှဲ့ ဥက်ကဌ ဒေါျခငျသနျးက ပွောပါတယျ။
“ကမြတို့ နောကျဆုံးအဆိုပွုလှှာကို ဒီနေ့ပဲ ပွငျသဈနိုငျငံ ပါရီမွို့တောျကို ဒီနေ့ပဲ ပို့လိုကျပါတယျ။ ကမြတို့ လာစဈအုံးမယျ။ ဇူလှုှိငျနဲ့ စကျတငျဘာလောကျမှာ ကမြတို့လာပွီးတော့မှ ဘယျသူမှမသိအောငျ တဈခေါကျလာစဈမယျ။ တရားဝငျကတော့ စကျတငျဘာလလောကျမှာပဲ လာစဈအုံးမယျ။ အဲဒီလို စဈဆေးပွီးမှာ ၂၀၂၁ ဇူလှိုငျ လောကျမှာ တရုတျနိုငျငံက ကငြျးပတဲ့ ၂၂ကွိမျမွောကျ ကမ်ဘာ့ယဉျကြေးမှု အမှအေနှဈ ညီလာခံမှာ မွောကျဦးကို ကမ်ဘာ့ယဉျကြေးမှု အမှအေနှဈ စာရငျးထဲ ထည့ျမထည့ျ ဆိုတဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျ ထှကျလာပါလိမ့ျမယျ။”
မွောကျဦးမွို့ပေါျမှာ လကျနကျကွီးတှေ ပဈခတျတဲ့အခါ မွကွေီး တုနျခါမှုတှကွေောင့ျ အခုလို အဆိုပွုလှှာတငျ လိုကျ တဲ့နေ့မှာပဲ ကိုးသောငျးဘုရား ပွိုကနြတေယျလို့ သူကဆကျပွောပါတယျ။
“မနှဈကကတညျးက လကျနကျကွီး ပဈတာကွောင့ျ ကိုးသောငျးဘုရား အကျကှဲနတော။အခုကတော့ တဖွညျးဖွညျး တဖွညျးဖွညျးနဲ့ တုနျခါမှုတှေ မြားလာပွီးတော့ ပွိုကလြာတာဖွဈတယျ။ ပွိုကတြာ တဈခုတညျးမဟုတျဘူး နံရံတှလေညျး အကျကှဲနတေယျ။ တုနျခါမှုကွောင့ျ ခေါငျမိုးတှကေနေ ပွိုကလြာတာ။ အခုလမှာ လကျနကျကွီးမပဈပမေယ့ျလဲ လှနျခဲ့တဲ့ လတှကေတော့ ပဈခဲ့တယျ။ အခု ဇနျနဝါရီ လဆနျးပိုငျးက ပဈတယျ ၊ လလယျပိုငျးမှာလညျးပဈတယျ။ စပွီးတော့ အကျကှလာတဲ့ အခြိနျကတော့ အစီရငျခံစာတှေ ဘာတှေ တငျတယျ။ အခုအဲနရောကို ဘယျသူမှလဲ မသှားရဲတော့ ဘာမှလညျးမလုပျရဲတော့ ဒီအတိုငျးပဲထားရတယျ။ ကမြတို့က အရာရာကို ကွောကျနရေတယျ။ ဘာကိုကွောကျလို့ ကွောကျမှနျးမသိ အားလုံးတော့ ကွောကျနရေတယျ။ စိတျမကောငျးစှာနဲ့ ဒီအတိုငျးပဲ ကွည့ျနရေတယျ။ ဒီထကျအမြားကွီး ပွိုကလြာနိုငျတဲ့ အနအေထားရှိတယျ။”
မွောကျဦးမွို့ပေါျမှာပဈခတျမှုတှကွေောင့ျ ကိုးသောငျးဘုရားအပွငျ တဈခွားရှေးဟောငျး အဆောကျ အအုံ တှလေညျး ပကြျစီးနကွေသလို ရှေးဟောငျးဘုရားပုထိုးတှေ ဘယျလောကျထိ ပကြျစီးနတေယျဆို တာကို ကှငျးဆငျးလေ့လာဖို့ အတှကျလညျး မွမွေုပျမိုငျးတှကေို ကွောကျလန့ျနရေတယျလို့ ဒေါျခငျသနျးက ဆကျပွောပါတယျ။
“ဘာဖွဈလို့လညျး ဆိုတော့ ဗုံးတှဘောတှေ ထောငျထားမယျ မိုငျးတှေ ထောငျထားမယျ။ အဲတာတှကေို ကွောကျ တယျ။ ဒါကွောင့ျ ဘယျအဆောကျအဦး ၊ဘယျလောကျပကြျ သှားပွီဆိုတာကိုတော့ သှားမကွည့ျပမေယ့ျ နီးစပျတဲ့ သူတှေ ကို ကမြတို့က ဒီလိုပွိုသှားပွီ ဒီလိုပကြျသှားပွီဆိုပွီးတော့ ဓာတျပုံ တှနေဲ့ လာပွကွတယျ။ နောကျကမြတို့ ရောကျ လို့ ကွည့ျလိုကျတော့ ကိုးသောငျးဘုရားက တောျတောျကွီးကို ပကြျစီးနပွေီ အစရှိသဖွင့ျ တဈခွား ဟာတှကေ လညျး ပကြျစီးနကွေပွီ။”
လကျနကျကွီးတှဟော မွောကျဦးမွို့ပေါျမှာ ရှိတဲ့ ကိုးသောငျးဘုရားရဲ့ အနောကျတောငျဘကျမှာ ရှိတဲ့ အမွောကျတပျရငျးက ပဈခတျနတောတှေရှိတယျလို့ မွောကျဦးမွို့နယျ ပွညျနယျလှတျတောျကိုယျစားလှယျ ဦးထှနျးသာစိနျက ပွောပါတယျ။
“အမွောကျကွီး ပဈခတျမှုတှကေတော့ ရှိနပေါသေးတယျ။ ဟိုတဈရကျတောငျ မွောကျဦးမွို့ပေါျက နပွေီးတော့ ဒီပေါကျတောပွငျဘကျကို အမွောကျနဲ့ လှမျးပဈနတောကို ကနြောျတို့ ကွားနရေပါသေးတယျ။ ကွားရသလောကျတော့ ၃ ကွိမျထကျတော့ မနညျးဘူး။ ဒသေခံတှေ ပွောကွတာကတော့ ၅၄၀ တပျရငျးက အမွောကျကွီးတှနေဲ့ ပဈတာလို့ ပွောကွပါတယျ။ ကိုးသောငျးဘုရားရဲ့ အနောကျတောငျဘကျလို့ ပွောလို့ ရပါတယျ။ ကိုးသောငျးဘုရားနဲ့ တဈမိုငျ ကြောျ လောကျတော့ ဝေးမယျထငျတယျ။ အဲဒီမှာ မွောကျတပျရငျး ထိုငျထားတယျ။ ဒီတဈရကျနှဈရကျ တော့ မကွားပါဘူး ဟိုတဈနေ့ကတော့ ကွားလိုကျပါတယျ။”
မွောကျဦးမွို့ဟာ ရခိုငျနိုငျငံတောျရဲ့ နောကျဆုံးအမှအေနှဈမွို့တောျ တဈခုဖွဈ သလို ယဉျကြေးမှုအမှေ အနှဈတှေ မပကြျစီးဖို့အတှကျမွို့ပေါျမှာလကျ နကျကွီးတှနေဲ့ ပဈခတျနကွေတာကို ရပျတန့ျဖို့ ရခိုငျပွညျ နယျလှှတျတောျက အဆိုတငျသှငျး ထာပမေယ့ျလညျး အစိုးရအနနေဲ့ အကောငျအထညျဖောျ ဆောငျရှကျ တာကို မတှေ့ရဘူးလို့ သူကဆကျပွောပါတယျ။
ရခိုငျလကျနကျကိုငျ AAအဖှဲ့နဲ့ အစိုးရတပျတို့ တိုကျပှဲတှေ ပွငျးထနျနတေဲ့ ရခိုငျပွညျနယျမှာ ယဉျကြေးမှု အမှအေနှဈမွို့တောျတဈခုဖွဈတဲ့ မွောကျဦးဒသေကို စဈမဲ့ဇုနျအဖွဈ နှဈဖကျအဖှဲ့အစညျးတှအေနနေဲ့ သတျမှတျပေးကွဖို့ မွနျမာနိုငျငံရှေးဟောငျးသုတသေနပညာအသငျးက ပွီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၉ ခုနှဈ မတျလ အစောပိုငျးက ထုတျပွနျထားတာရှိပါတယျ။
မွောငျဦးဒသေကို ကမ်ဘာ့ရှေးဟောငျးယဉျကြေးမှု အမှအေနှဈ (UNESCO) စာရငျးဝငျးဖို့အတှကျ ကွိုးစားနကွေ သလို တဈဘကျမှာလညျး လကျနကျကွီးတှေ ပဈခတျနတောတှေ ရှိနတောကွောင့ျ ရှေးဟောငျးယဉျကြေးမှု အမှအေနှဈတှေ ပကြျစီးသှားမှာကို ပွညျသူတှကေ စိုးရိမျနကွေပါတယျ။
