အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ ေရာဂါထိန္းခ်ဳပ္ေရးနဲ႔ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ေရးဌာန CDC က ဆရာ၀န္အဖြဲ႔ေလးတဖြဲ႔ဟာ အဆိုးရြားဆံးု ကပ္ေရာဂါေတြကို သိေအာင္လုပ္ၿပီး ကမာၻေပၚကေန အျမစ္ျဖဳတ္ ဖယ္ရွားပစ္ႏိုင္ေရးအတြက္ လြန္ခဲ့တဲ့ ရာစု ႏွစ္၀က္အတြင္း ႀကိဳးစား လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အခုေတာ့ အဲဒီဆရာ၀န္ေတြရဲ႕ ႀကိဳးပမ္းခ်က္ေတြကို စာအုပ္သစ္တအုပ္က မွတ္တမ္းတင္ ေဖာ္ျပ ေရးသား လိုက္ပါၿပီ။ ဒီအေၾကာင္း ဗီြအိုေအသတင္းေထာက္ Zulima Palacio ရဲ႕ ႐ုပ္သံသတင္းေဆာင္းပါး ကိုအေျခခံၿပီး အခုသီတင္းပတ္ရဲ႕ က်န္းမာေရးက႑မွာ ကိုေက်ာ္ေက်ာ္သိန္းက တင္ျပထားပါတယ္။
ကမာၻေပၚမွာ ဘယ္လို ကပ္ေရာဂါဆိုးေတြ ျဖစ္လာဖြယ္ရွိတယ္၊ အဲဒီေရာဂါဆိုးေတြကို ဘယ္လို အျမစ္ျပတ္ေခ်မႈန္းၾကတယ္ ဆိုတာကို စုံစမ္း ေဖာ္ထုတ္ၿပီး နည္းလမ္းရွာေဖြခဲ့ၾကတဲ့ CDC က ဆရာ၀န္အစုေလးတခုအေၾကာင္း တိတိက်က်သိသူ မရွိ သေလာက္ပါ။ စာေရးဆရာ Mark Pendergrast က အဲဒီအစုေလးရဲ႕ ေအာင္ျမင္မႈေတြနဲ႔ လူေတြ က်န္းက်န္းမာမာနဲ႔ အသက္ ရွည္ရွည္ ေနထုိင္သြားႏုိင္ေရးမွာ ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ စိန္ေခၚမႈေတြလို႔ စာေရးသူနဲ႔ CDC အဖြဲ႔တို႔က ယူဆတာေတြကို ဆန္းစစ္ထားတဲ့ စာအုပ္တအုပ္ကို ေရးသားထုတ္ေ၀ လိုက္တာျဖစ္ပါတယ္။ စာအုပ္အမည္ကေတာ့ ျမန္မာဘာသာစကားနဲ႔ဆိုရင္ “ကပ္ေရာဂါ ျဖစ္ပြားျခင္း၏ အတြင္းဇစ္ျမစ္၊ ကပ္ေရာဂါဆိုးမ်ား စံုစမ္းေထာက္လွမ္းျခင္းအဖြဲ႔၏ ေဆးဘက္ဆိုင္ရာ အထူး စံုစမ္း ေထာက္လွမ္း ေရးမွဴးမ်ား” လို႔ ဆိုရပါလိမ့္မယ္။
ေရွးခတ္အီဂ်စ္ႏိုင္ငံကိုအုပ္စိုးခဲ့တဲ့ ဖာ႐ိုးဘုရင္ေတြလက္ထက္ မတိုင္ခင္ကတည္းကိုက ေရေက်ာက္ေရာဂါဟာ ကမာၻ႔လူသား ေတြရဲ႕ မ်က္ႏွာေတြကို အ႐ုပ္ဆိုးအက်ည္းတန္ေအာင္ လုပ္ခဲ့တဲ့ေရာဂါဆိုးပါ။ ေရေက်ာက္ေရာဂါကို ကမာၻေပၚကေန အျမစ္ျပဳတ္ မေခ်မႈန္း ႏုိင္ခင္တုန္းက လူသန္းေပါင္းမ်ားစြာ ေသဆံုးခ့ဲရ၊ မ်က္လံုးကြယ္ခဲ့ၾကရ၊ ႐ုပ္ဆင္းအဂၤါ ပ်က္စီးခဲ့ၾကရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လည္း ေက်ာက္ေရာဂါကို ကမာၻေပၚကေန အၿပီးတိုင္ဖယ္ရွားလိုက္ႏုိင္တာကို ေဆးပညာရပ္ရဲ႕ အႀကီးမားဆံုး ေအာင္ျမင္မႈတခု အျဖစ္ ေဆးဘက္ဆိုင္ရာသုေတသနျပဳသူေတြက သတ္မွတ္ၾကတာပါ။
“ဒီ ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္ဟာ ေရေက်ာက္ေရာဂါ အျမစ္ျပတ္ ပေပ်ာက္သြားေအာင္လုပ္ႏုိင္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ ၃၀ ျပည့္ေျမာက္ အခ်ိန္အခါျဖစ္ပါတယ္။ ေရေက်ာက္ေရာဂါဟာ အေအးခန္းထဲမွာသိမ္းထားတဲ့ ေရာဂါပိုးေတြကလြဲလို႔ က်ေနာ္တို႔ လံုး၀ အျမစ္ျပတ္ ဖယ္ရွားလိုက္ႏုိင္တဲ့ တခုတည္းေသာ ေရာဂါျဖစ္ပါတယ္။”
အဲဒါကေတာ့ စာအုပ္ကို ျပဳစုေရးသားသူ Mark Pendergrast ျဖစ္ပါတယ္။
ေရေက်ာက္ေရာဂါတိုက္ဖ်က္ေရးမွာ CDC အဖြဲ႔က လူသိနည္းလွတဲ့ ဆရာ၀န္အဖြဲ႔ဟာ ဘယ္လိုအခန္းက႑ကေန ပါ၀င္ခဲ့တယ္ ဆိုတာ စာေရးသူ Mark က သူေရးသားတဲ့စာအုပ္ထဲမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ စာအုပ္နာမည္မွာ “ေဆးဘက္စံုေထာက္မ်ား” လို႔ ေခၚဆိုထားတဲ့ အဲဒီဆရာ၀န္အဖြဲ႔ဟာ ကမာၻတ၀န္း ခရီးလွည့္လည္သြားလာၿပီး အမ်ားျပည္သူက်န္းမာေရးကို ၿခိမ္းေျခာက္ေနတဲ့ ကိစၥေတြကို ေလ့လာခဲ့ၾက၊ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ၾက၊ ကာကြယ္တားဆီးဖို႔ နည္းလမ္းေတြကို ရွာေဖြခဲ့ၾကပါတယ္။
ဒီေလာက္ လူနည္းနည္းကေလးက ေအာင္ျမင္မႈအမ်ားႀကီးရေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ႏုိင္ခဲ့တာလည္းဆိုတာ တကယ့္ကို အံ့ၾသစရာပါ ပဲလို႔ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာျပည္နယ္၊ အတၱလန္တာၿမိဳ႕ CDC ႐ံုးက ကူးစက္ေရာဂါဆိုင္ရာ ကၽြမ္းက်င္သူ ေဒါက္တာ Denise Koo က ေျပာ ပါတယ္။
EIS အဖြဲ႔က ဆရာ၀န္ေတြဟာ ေရာဂါပိုးေတြကို ခြဲျခားေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ေရးအတြက္ လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္ေပါင္း ၆၀ အတြင္း ဘယ္လို လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၾကတယ္ဆိုတာ Pendergrast ရဲ႕ စာအုပ္ထဲမွာ ေရးထားပါတယ္။ ကာလီဖိုးနီးယားျပည္နယ္မွာ အိပ္ခ်္အိုင္ဗီ/ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါျဖစ္တာကို သူတို႔အဖြဲ႔က ပထမဆံုး မွတ္တမ္းတင္ႏုိင္ခဲ့ၾကတာပါ။
ဒါေပမဲ့ စာအုပ္က အဓိကေပးခ်င္တာကေတာ့ “ႀကိဳတင္ကာကြယ္ျခင္းဟာ ကုသျခင္းထက္ ပိုထိေရာက္တယ္” ဆိုတဲ့အခ်က္ပါပဲ။ လူထုက်န္းမာေရးကိစၥအတြက္ သံုးစြဲ တဲ့ေငြေၾကးဟာ အက်ဳိးအရွိဆံုးသံုးစြဲတဲ့ေငြ ျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့ လူအမ်ားစု မစဥ္းစားမိတဲ့အခ်က္ကို ဒီစာအုပ္က အဓိက ေျပာခ်င္တာ ျဖစ္ၿပီး EIS အရာရွိတေယာက္ဟာ လူတေယာက္အသက္ကို ေကာင္းေကာင္း ကယ္တင္ႏုိင္ခဲ့ေပမယ့္ အဲဒီလူကေတာ့ ဒါကို ဘယ္ေတာ့မွ သိသြားမွာ မဟုတ္ပါဘူးလုိ႔ စာေရးသူကေျပာပါတယ္။
က်န္းမာေရးေကာင္းဖို႔အတြက္ ဒီကေန႔ရင္ဆုိင္ေနရတဲ့ စိန္ေခၚမႈေတြဟာ ကာကြယ္တားဆီးဖို႔ရာ ပိုၿပီးေတာ့ေတာင္မွ ခက္ခဲ ေကာင္း ခက္ခဲႏိုင္တယ္လုိ႔ စာေရးသူ Mark Pendergrast က ဆိုပါတယ္။
“လူသားေတြေသဆံုးရတဲ့ ေၾကာက္စရာအေကာင္းဆံုး မရဏမင္းဟာ လူသားေတြကိုယ္တိုင္ပါပဲ။ စစ္ပြဲေတြမွာ ကိုယ့္ အခ်င္းခ်င္း ပစ္ၾကခတ္ၾက႐ံုတင္မကပါဘူး၊ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ျပဳမူ ေနထုိင္ လုပ္ကိုင္ပံုေတြေၾကာင့္လည္း အသက္ဆံုးပါးရပါတယ္။ ေဆးလိပ္ေသာက္တာ၊ အရက္ေသာက္တာ၊ အစားကို အလြန္အကၽြံစားတာ၊ ေလ့က်င့္ခန္း လံုလံုေလာက္ေလာက္ မလုပ္တာ စတာေတြေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒါေတြကို က်ေနာ္တုိ႔ကို တကယ္တမ္း အသက္ေသေစတာပါ။ EIS အရာရွိေတြက အဲဒါေတြအားလံုးကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းဖို႔ ႀကိဳးစားေနၾကတာပါ။ ဒါေပမဲ့ ေရာဂါပိုးတခုကို တိုက္ဖ်က္ရတာက လူသားေတြ ျပဳမူ ေနထိုင္ က်င့္ၾကံပံုေတြ ကို ျပဳျပင္ရတာထက္ အမ်ားႀကီး ပိုလြယ္ပါတယ္။”
CDC က ေဒါက္တာ Denise Koo က အခုေျပာသြားတဲ့အခ်က္ကို သေဘာတူတဲ့အျပင္ လူေတြရဲ႕က်န္းမာေရးကို အကဲျဖတ္ ဆန္းစစ္တဲ့ေနရာမွာ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ဟာ အေရးႀကီိးတဲ့က႑တခုမွာ ရွိေနတယ္လို႔ေတာင္မွ ျဖည့္စြက္ ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။
“ပတ္၀န္းက်င္ညစ္ညမ္းမႈနဲ႔ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈကိစၥက အရမ္းကို ႀကီးမားတဲ့ကိစၥတခုပါ။ ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့ အဲဒါက တျခားကိစၥရပ္အမ်ားအျပားနဲ႔ အျပန္အလွန္ ဆက္ႏြယ္ေနလို႔ပါပဲ။”
အခု လူေျပာသူေျပာမ်ားေနတဲ့ ကမာၻ႔ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈရဲ႕ အက်ဳိးဆက္အျဖစ္ အပူပိုင္းေဒသေတြမွာမွ ျဖစ္တတ္တဲ့ေရာဂါေတြ တကမာၻလံုးမွာ ျပန္႔ႏွံ႔သြားႏုိင္တဲ့အႏၲရာယ္ကို စာေရးသူ Mark က စိုးရိမ္ေနပါတယ္။
“ကမာၻ႔ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈက ေနာင္လာမယ့္ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀ အတြက္ အဆိုးရြားဆံုးကိစၥျဖစ္လိမ့္မယ္လုိ႔ က်ေနာ္ ထင္တယ္။ ဘာ့ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ကမာၻႀကီးရဲ႕အပူခ်ိန္ ျမင့္တက္လာတာနဲ႔အမွ် ငွက္ဖ်ားေရာဂါလို အပူပိုင္းေဒသေတြမွာျဖစ္တဲ့ ေရာဂါပိုးေတြဟာ တျခားေဒသေတြဆီ ကူးစက္ ျပန္႔ႏွံ႔သြားမွာမို႔လို႔ပါပဲ။”
ဒါဟာ အေလးထား ဂ႐ုျပဳရေတာ့မယ့္ကိစၥ အမွန္တကယ္သာ ျဖစ္လာမယ္ဆိုရင္ေတာ့ CDC အဖြဲ႔ရဲ႕ ေဆးပညာဆိုင္ရာ စံုေထာက္ ႀကီးေတြက စံုစမ္း ေထာက္လွမ္းၾကေတာ့မွာျဖစ္ၿပီး ေနာင္တခ်ိန္ ဘယ္လိုကပ္ေရာဂါဆိုးႀကီး က်ေရာက္လာႏုိင္မလဲဆိုတာကို ခြဲျခားသိႏုိင္ေအာင္ စူးစမ္းေလ့လာၾကမွာျဖစ္ပါတယ္။
Mark Pendergrast ေရးသားတဲ့စာအုပ္အေၾကာင္း အေသးစိတ္သိခ်င္ရင္ျဖင့္ cdc.gov အင္တာနက္စာမ်က္ႏွာမွာ သြားၾကည့္လို႔ ရပါတယ္။ Inside the Outbreaks ဆိုၿပီးေတာ့ ရွာၾကည့္လိုက္ရင္ ဒီစာအုပ္ကို ေ၀ဖန္ သံုးသပ္ထားတဲ့ ေဆာင္းပါးတပုဒ္ကို ေတြ႔ၾကရပါလိမ့္မယ္။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ ေရာဂါထိန္းခ်ဳပ္ေရးနဲ႔ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ေရးဌာန CDC ဟာ အေမရိကန္အစိုးရ၊ က်န္းမာေရးနဲ႔ လူသား ၀န္ေဆာင္မႈဆိုင္ရာ၀န္ႀကီးဌာနရဲ႕ အဓိက အဖြဲ႔အစည္းတခုျဖစ္ပါတယ္။ လူထုက်န္းမာေရးအသိပညာေပးလုပ္ငန္းဆိုင္ရာ၊ ေရာဂါ ကာကြယ္တားဆီးေရးဆိုင္ရာ၊ ထိခိုက္ ဒဏ္ရာရမႈနဲ႔ မသန္မစြမ္းျဖစ္မႈဆိုင္ရာ၊ က်န္းမာေရးကို ၿခိမ္းေျခာက္မႈအသစ္ေတြအတြက္ အဆင္သင့္ျဖစ္မႈဆိုင္ရာ က႑အသီးသီးမွာ တျခား သက္ဆုိင္ရာ လုပ္ငန္းဌာနေတြနဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္တယ္လို႔ CDC အဖြဲ႔ရဲ႕ အင္တာနက္စာမ်က္ႏွာမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
ႏုိင္ငံတြင္းနဲ႔ ကမာၻတ၀န္းက မဟာမိတ္အဖြဲ႔အစည္းေတြနဲ႔ လက္တြဲၿပီးေတာ့ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာကိစၥရပ္ေတြကို ေစာင့္ၾကည့္တာ၊ က်န္းမာေရးျပႆနာေတြကို စံုစမ္း ေဖာ္ထုတ္တာ၊ ကာကြယ္တားဆီးေရး ပိုေကာင္းေစဖို႔ သုေတသနလုပ္တာ၊ လူထုက်န္းမာေရး ဆိုင္ရာမူ၀ါဒေတြကို ေဖာ္ထုတ္ၿပီး လႈံ႔ေဆာ္စည္း႐ံုးတာ၊ ကာကြယ္တားဆီးေရးဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာေတြကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္တာ၊ က်န္းမာေရးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ေနထိုင္ျပဳမူက်င့္ၾကံပံုေတြကို ျမႇင့္တင္ေပးတာ၊ ေဘးကင္း က်န္းမာတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္ျဖစ္ေအာင္ အားေပး တိုက္တြန္းတာ စတာေတြကို CDC အဖြဲ႔က လုပ္ေဆာင္ေနတယ္လို႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
