အာရှပစိဖိတ်ဒေသအတွင်း ဒီမိုကရေစီစံနစ်ဟာ ဘယ်ပေါင်းစုံကနေ တိုက်ခိုက်ခံနေရတယ်လို့ HRW လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ကြီးက ပြောကြားလိုက်ပါတယ်။ သြစတြေးလျနိုင်ငံသားတွေ တလေးတစား၊ တန်ဖိုးထားလေ့မရှိတဲ့ ဒီမိုကရေစီနဲ့ လွတ်လပ်မှုရရှိရေးအတွက် မြန်မာအပါအဝင်၊ ထိုင်း၊ ဟောင်ကောင်စတဲ့ ဒေသတွင်းနိုင်ငံတွေက ပြည်သူတွေဟာ အသက်စွန့်ပြီး တောင်းဆိုဆန္ဒပြ နေကြရတာကို ဥပမာပေးပြီး HRW ရဲ့ အာရှဒေသဆိုင်ရာ ညွှန်ကြားရေးမှူး အီလိန်းပီယာဆန် က ဒီကနေ့ ဧပြီလ ၁၀ ရက် ရက်စွဲနဲ့ ထုတ်ဝေတဲ့ သြစတေးလျသတင်းစာ The Canberra Times သတင်းစာရဲ့ အတွေးအမြင်ဆောင်းပါးကဏ္ဍမှာ ရေးသားထားတာပါ။
မတ်လ ၂၈ ရက်နေ့မှာ မြန်မာစစ်ကောင်စီက NLD အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် အပါအဝင် နိုင်ငံရေးပါတီပေါင်း ၄၀ ကို ဖျက်သိမ်းလိုက်တာ၊ NLD ပါတီခေါင်းဆောင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ တခြား အတိုက်အခံခေါင်းဆောင်တွေကို မဟုတ်မှန်တဲ့ စွပ်စွဲချက်တွေနဲ့ ဖမ်းဆီး အကျဉ်းချပြီးမှ ပါတီတွေကို ဖျက်သိမ်းတာဖြစ်ပြီး၊ ဒါဟာ စစ်ကောင်စီကို နိုင်ငံတကာရဲ့ ထောက်ခံမှုတွေ ရရှိအောင် အတုအယောင် ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပနိုင်ဖို့ အခုလို ပါတီတွေကို ဖျက်သိမ်းခြင်းဖြစ်တယ်လို့ ဆောင်းပါးမှာ ရေးသားထားပါတယ်။
မြန်မာစစ်တပ်ဟာ ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလမှာ အာဏာသိမ်းယူလိုက်ပြီးကတည်းက NLD အမတ် ကိုဖြိုးဇေယျာသော်နဲ့ ၈၈ မျိုးဆက် ကျောင်းသားခေါင်းဆောင်တဦးဖြစ်သူ ကိုဂျင်မီတို့ကို ကြိုးမိန့်ပေး ကွပ်မျက်လိုက်တာအပါအဝင် စစ်ရာဇဝတ်မှုပေါင်းများစွာကို ကျူးလွန်ခဲ့ပြီး ဖြစ်တယ်လို့လည်း ပြောပါတယ်။
တခြားအာရှနိုင်ငံတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ရေးထားတာမှာတော့ ထိုင်းနိုင်ငံမှာလည်း အသက် ၁၅ နှစ်အရွယ် မိန်းကလေးငယ်လေးတဦး အစိုးရဆန့်ကျင်ရေး ဆန္ဒပြပွဲမှာ ပါဝင်ခဲ့ပြီး ဘုရင့်ဂုဏ်သိက္ခာ ပျက်ပြားအောင် လုပ်ဆောင်ခဲ့မှုနဲ့ အမှုကြားနာ စစ်ဆေးခြင်းမလုပ်ခင် မတ်လ ၂၉ ရက်နေ့က အကျဉ်းချခံခဲ့ရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
အလားတူဘဲ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံက အထက်လွှတ်တော်အမတ်ဟောင်း Leila de Lima ဟာ ပြစ်မှု တစုံတရာ မကျူးလွန်ခဲ့ပေမယ့်လည်း အရင် ဖိလစ်ပိုင်သမ္မတဟောင်း ရော်ဒရီးကိုး ဒူတာတေရဲ့ မူးယစ်ဆေးနှိမ်နှင်းရေးအစီအစဉ်ကို ကန့်ကွက် ပြောဆိုခဲ့မှုနဲ့ စွဲချက်မတင်ဘဲ ထောင် ၆ နှစ် အကျခံခဲ့ရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ လက်ရှိ ဖိလစ်ပိုင်သမ္မတ ဖာဒင်နန်မားကိုးစ် ဂျူနီယာ လက်ထက်မှာလည်း သူ့ကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားဆဲလို့ ဆိုပါတယ်။
ဒီဥပမာ ၃ ခုကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် အရှေ့တောင်အာရှိတိုက်မှာ ဒီမိုကရေစီစံနစ် တဖြည်းဖြည်း ကွယ်ပျောက်လာနေတယ်ဆိုတာကို ပြသနေတယ်လို့ HRW လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ရဲ့ အာရှဒေသညွန်ကြားရေးမှူး အီလိန်းပီယာဆန်ရဲ့ အတွေးအမြင်ဆောင်းပါးမှာ ရေးသားထားပါတယ်။
[Unicode]
အာရှတိုကျအတှငျး ဒီမိုကရစေီစနဈ ဆိတျသုဉျးလာနေ (HRW)
အာရှပစိဖိတျဒသေအတှငျး ဒီမိုကရစေီစံနဈဟာ ဘယျပေါငျးစုံကနေ တိုကျခိုကျခံနရေတယျလို့ HRW လူ့အခှင့ျအရေးစောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့ကွီးက ပွောကွားလိုကျပါတယျ။ သွစတွေးလနြိုငျငံသားတှေ တလေးတစား၊ တနျဖိုးထားလေ့မရှိတဲ့ ဒီမိုကရစေီနဲ့ လှတျလပျမှုရရှိရေးအတှကျ မွနျမာအပါအဝငျ၊ ထိုငျး၊ ဟောငျကောငျစတဲ့ ဒသေတှငျးနိုငျငံတှကေ ပွညျသူတှဟော အသကျစှန့ျပွီး တောငျးဆိုဆန်ဒပွ နကွေရတာကို ဥပမာပေးပွီး HRW ရဲ့ အာရှဒသေဆိုငျရာ ညှှနျကွားရေးမှူး အီလိနျးပီယာဆနျ က ဒီကနေ့ ဧပွီလ ၁၀ ရကျ ရကျစှဲနဲ့ ထုတျဝတေဲ့ သွစတေးလသြတငျးစာ The Canberra Times သတငျးစာရဲ့ အတှေးအမွငျဆောငျးပါးကဏ်ဍမှာ ရေးသားထားတာပါ။
မတျလ ၂၈ ရကျနေ့မှာ မွနျမာစဈကောငျစီက NLD အမြိုးသားဒီမိုကရစေီအဖှဲ့ခြုပျ အပါအဝငျ နိုငျငံရေးပါတီပေါငျး ၄၀ ကို ဖကြျသိမျးလိုကျတာ၊ NLD ပါတီခေါငျးဆောငျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျနဲ့ တခွား အတိုကျအခံခေါငျးဆောငျတှကေို မဟုတျမှနျတဲ့ စှပျစှဲခကြျတှနေဲ့ ဖမျးဆီး အကဉြျးခပြွီးမှ ပါတီတှကေို ဖကြျသိမျးတာဖွဈပွီး၊ ဒါဟာ စဈကောငျစီကို နိုငျငံတကာရဲ့ ထောကျခံမှုတှေ ရရှိအောငျ အတုအယောငျ ရှေးကောကျပှဲကငြျးပနိုငျဖို့ အခုလို ပါတီတှကေို ဖကြျသိမျးခွငျးဖွဈတယျလို့ ဆောငျးပါးမှာ ရေးသားထားပါတယျ။
မွနျမာစဈတပျဟာ ၂၀၂၁ ခုနှဈ၊ ဖဖေောျဝါရီလမှာ အာဏာသိမျးယူလိုကျပွီးကတညျးက NLD အမတျ ကိုဖွိုးဇယြောသောျနဲ့ ၈၈ မြိုးဆကျ ကြောငျးသားခေါငျးဆောငျတဦးဖွဈသူ ကိုဂငြျမီတို့ကို ကွိုးမိန့ျပေး ကှပျမကြျလိုကျတာအပါအဝငျ စဈရာဇဝတျမှုပေါငျးမြားစှာကို ကြူးလှနျခဲ့ပွီး ဖွဈတယျလို့လညျး ပွောပါတယျ။
တခွားအာရှနိုငျငံတှနေဲ့ ပတျသကျပွီး ရေးထားတာမှာတော့ ထိုငျးနိုငျငံမှာလညျး အသကျ ၁၅ နှဈအရှယျ မိနျးကလေးငယျလေးတဦး အစိုးရဆန့ျကငြျရေး ဆန်ဒပွပှဲမှာ ပါဝငျခဲ့ပွီး ဘုရင့ျဂုဏျသိက်ခာ ပကြျပွားအောငျ လုပျဆောငျခဲ့မှုနဲ့ အမှုကွားနာ စဈဆေးခွငျးမလုပျခငျ မတျလ ၂၉ ရကျနေ့က အကဉြျးခခြံခဲ့ရတယျလို့ ဆိုပါတယျ။
အလားတူဘဲ ဖိလဈပိုငျနိုငျငံက အထကျလှှတျတောျအမတျဟောငျး Leila de Lima ဟာ ပွဈမှု တစုံတရာ မကြူးလှနျခဲ့ပမေယ့ျလညျး အရငျ ဖိလဈပိုငျသမ်မတဟောငျး ရောျဒရီးကိုး ဒူတာတရေဲ့ မူးယဈဆေးနှိမျနှငျးရေးအစီအစဉျကို ကန့ျကှကျ ပွောဆိုခဲ့မှုနဲ့ စှဲခကြျမတငျဘဲ ထောငျ ၆ နှဈ အကခြံခဲ့ရတယျလို့ ဆိုပါတယျ။ လကျရှိ ဖိလဈပိုငျသမ်မတ ဖာဒငျနနျမားကိုးဈ ဂြူနီယာ လကျထကျမှာလညျး သူ့ကို ဆကျလကျထိနျးသိမျးထားဆဲလို့ ဆိုပါတယျ။
ဒီဥပမာ ၃ ခုကို ကွည့ျခွငျးအားဖွင့ျ အရှေ့တောငျအာရှိတိုကျမှာ ဒီမိုကရစေီစံနဈ တဖွညျးဖွညျး ကှယျပြောကျလာနတေယျဆိုတာကို ပွသနတေယျလို့ HRW လူ့အခှင့ျအရေးစောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့ရဲ့ အာရှဒသေညှနျကွားရေးမှူး အီလိနျးပီယာဆနျရဲ့ အတှေးအမွငျဆောငျးပါးမှာ ရေးသားထားပါတယျ။
