မြန်မာနိုင်ငံအတွက် လက်ရှိဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေအတွက် ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီအနေနဲ့ ၂၀၂၂ ခုနှစ်က ချမှတ်ခဲ့တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်အပေါ် အခြေခံပြီး သိသာထင်ရှားတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချမှတ်သင့်တယ်လို့ HRW လူ့အခွင့်အရေး စောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့က တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂအတွင်းရေးမှုးချုပ်ရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေးအထူးကိုယ်စားလှယ် Noeleen Heyzer နဲ့ အာဆီယံအဖွဲ့ရဲ့ အလှည့်ကျဥက္ကဌ တာဝန်ယူထားတဲ့ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးလည်းဖြစ်၊ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အာဆီယံ အထူးကိုယ်စားလှယ်လည်းဖြစ်တဲ့ Retno Marsudi တို့ ဒီကနေ့ မတ်လ ၁၃ ရက်နေ့မှာ လုံခြုံရေးကောင်စီမှာ မြန်မာ့အရေး အစီရင်ခံစာတွေ တင်သွင်းဖို့ ရှိနေချိန်မှာဘဲ HRW ရဲ့ တိုက်တွန်းချက် ဒီကနေ့ ထွက်ပေါ်လာတာပါ။
၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့မှာ အာဏာသိမ်းယူပြီးတဲ့နောက်ပိုင်း မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေအပေါ် ပြစ်တင် ဝေဖန်ထားတဲ့ ၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို လုံခြုံရေးကောင်စီအနေနဲ့ ပြန်လည် အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ HRW က တိုက်တွန်းပါတယ်။ လုံခြုံရေးကောင်စီရဲ့ အဲဒီလုပ်ဆောင်မှုဟာ မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေကို တကမ္ဘာလုံးက စောင့်ကြည့် အရေးယူနိုင်မယ့် ပထမ ခြေလှမ်းလည်း ဖြစ်ပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂ ပဋိဉာဏ်စာချုပ် အပိုဒ် VII မှာ ဖော်ပြထားတဲ့အတိုင်း တကမ္ဘာလုံးအတိုင်းအတာနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံကို လက်နက် တင်ပို့ ရောင်းချမှု ပိတ်ပင်တာ၊ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ အခြေအနေတွေကို ICC နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ်ခုံရုံးကို တင်သွင်းတာ၊ စစ်တပ်အရာရှိတွေနဲ့ စစ်တပ်နဲ့ ပတ်သက် ဆက်နွယ်နေတဲ့ ကုမ္ပဏီတွေကို ပစ်မှတ်ထား အရေးယူတာတွေ လုပ်ဆောင်ဖို့လည်း HRW က တိုက်တွန်းထားပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂ ပဋိဉာဏ်စာချုပ် အပိုဒ် VII အရ ငြိမ်းချမ်းရေးကို ခြိမ်းခြောက်တဲ့ လုပ်ဆောင်မှု၊ ငြိမ်းချမ်းရေးပျက်ပြားအောင် လုပ်ဆောင်မှု၊ ကျူးကျော် ရန်စမှုတို့ လုပ်ဆောင်ခဲ့ရင် တည်ငြိမ် အေးချမ်းမှုနဲ့ လုံခြုံမှုပြန်လည် ပေါ်ပေါက်လာရေးအတွက် လုံခြုံရေးကောင်စီက အကြံပြုချက်ပေးတာ၊ သို့တည်းမဟုတ် ဘာတွေ ဆက်လုပ်ဆောင်သင့်တယ်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်တာတွေ လုပ်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
အတွင်းရေးမှုးချုပ်ရဲ့ အထူးကိုယ်စားလှယ်နဲ့ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးတို့အနေနဲ့ မြန်မာစစ်တပ်ဟာ လူတွေသတ်ဖြတ်နေတယ်၊ ညဉ်းပန်း နှိပ်စက်နေတယ်၊ တရားလက်လွတ် ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်နေတယ်၊ စစ်ရာဇဝတ်မှုတွေ ကျူးလွန်နေတယ်ဆိုတာကို သိသာ ပေါ်လွင်အောင် တင်ပြသင့်ပြီး ပစ်မှတ်ထား အရေးယူမှုတွေ လုပ်ဆောင်လာအောင် တိုက်တွန်း ပြောဆိုသင့်တယ်လို့ ဒီကနေ့ ထုတ်ပြန်တဲ့ HRW ရဲ့ ကြေညာချက်မှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။
တချိန်တည်းမှာပဲ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အထူးအကြံပေးကောင်စီ SAC-M ကလည်း မြန်မာစစ်ကောင်စီဟာ ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်နဲ့ အာဆီယံအဖွဲ့ မြန်မာ့အရေးသဘောတူညီချက် ၅ ချက်ကို ချိုးဖေါက်ပြီး အကြမ်းဖက်မှုတွေ ပိုတိုးလုပ်ဆောင်နေ တဲ့အတွက် အရေးယူတုံ့ပြန်ဖို့ တိုက်တွန်းသွားပါတယ်။ စစ်ကိုင်းတိုင်းအတွင်း ပြီးခဲ့တဲ့ သီတင်းပတ်တွေအတွင်း ကလေးတွေအပါအဝင် ခေါင်းဖြတ်သတ်ဖြတ်မှုတွေကို အပါအအဝင် စစ်တပ်ရဲ့ ပိုတိုးလုပ်ဆောင်လာနေတဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေကို SAC-M အဖွဲ့ရဲ့ကြေညာချက်မှာ သေချာထောက်ပြပြောဆိုထားတာပါ။ ပြည်သူလူထုအပေါ် စစ်တပ် ကျူးလွန်နေတဲ့ အထူးဆိုးရွားတဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေကို ချက်ချင်းရပ်ပြစ်ရပါမယ်၊ မြန်မာနိုင်ငံက ပဋိပက္ခဖြေရှင်းနိုင်ရေးအတွက် တိုးတက်မှုရဖို့ဆိုရင် အာဆီယံ၊ ကုလသမဂ္ဂုအပါအဝင် အားလုံးတောင်းဆိုနေတဲ့အထဲမှာ ဒါက အနိမ့်ဆုံးအဆင့်လိုက်နာရမယ့် အချက်ဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာစစ်ခေါင်းဆောင်ကတော့ ဒါတွေ ရပ်တန့်မယ့်ပုံမရှိပါဘူး၊ နားထောင်လာအောင် လုံခြုံရေးကောင်စီက လုပ်ဆောင်မှရပါမယ်လို့ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ပတ်သက်လို့ တာဝန်ယူလုပ်ဆောင်ခဲ့ဖူးတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အထူးကိုယ်စားလှယ်တွေနဲ့ အချက်အလက်ရှာဖွေရေးအဖွဲ့ဝင်တွေ ပါဝင်တဲ့ SAC-M အဖွဲ့ရဲ့ ကြေညာချက်မှာ ပြောထားပါတယ်။
{Unicode}
Noeleen Heyzer နဲ့ Retno Marsudi တို့ လုံခွုံရေးကောငျစီမှာ မွနျမာ့အရေး အစီရငျစာတငျမညျ
မွနျမာနိုငျငံအတှကျ လကျရှိဖွဈပေါျနတေဲ့ အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုတှအေတှကျ ကုလသမဂ်ဂလုံခွုံရေးကောငျစီအနနေဲ့ ၂၀၂၂ ခုနှဈက ခမြှတျခဲ့တဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျအပေါျ အခွခေံပွီး သိသာထငျရှားတဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျတှေ ခမြှတျသင့ျတယျလို့ HRW လူ့အခှင့ျအရေး စောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့က တိုကျတှနျးလိုကျပါတယျ။
ကုလသမဂ်ဂအတှငျးရေးမှုးခြုပျရဲ့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ လူ့အခှင့ျအရေးအထူးကိုယျစားလှယျ Noeleen Heyzer နဲ့ အာဆီယံအဖှဲ့ရဲ့ အလှည့ျကြဥက်ကဌ တာဝနျယူထားတဲ့ အငျဒိုနီးရှားနိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးလညျးဖွဈ၊ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ အာဆီယံ အထူးကိုယျစားလှယျလညျးဖွဈတဲ့ Retno Marsudi တို့ ဒီကနေ့ မတျလ ၁၃ ရကျနေ့မှာ လုံခွုံရေးကောငျစီမှာ မွနျမာ့အရေး အစီရငျခံစာတှေ တငျသှငျးဖို့ ရှိနခြေိနျမှာဘဲ HRW ရဲ့ တိုကျတှနျးခကြျ ဒီကနေ့ ထှကျပေါျလာတာပါ။
၂၀၂၁ ခုနှဈ၊ ဖဖေောျဝါရီလ ၁ ရကျနေ့မှာ အာဏာသိမျးယူပွီးတဲ့နောကျပိုငျး မွနျမာစဈတပျရဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှအေပေါျ ပွဈတငျ ဝဖေနျထားတဲ့ ၂၀၂၂ ခုနှဈ၊ ဒီဇငျဘာလ ဆုံးဖွတျခကြျကို လုံခွုံရေးကောငျစီအနနေဲ့ ပွနျလညျ အကောငျအထညျဖောျဖို့ HRW က တိုကျတှနျးပါတယျ။ လုံခွုံရေးကောငျစီရဲ့ အဲဒီလုပျဆောငျမှုဟာ မွနျမာစဈတပျရဲ့ အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှကေို တကမ်ဘာလုံးက စောင့ျကွည့ျ အရေးယူနိုငျမယ့ျ ပထမ ခွလှေမျးလညျး ဖွဈပါတယျ။
ကုလသမဂ်ဂ ပဋိဉာဏျစာခြုပျ အပိုဒျ VII မှာ ဖောျပွထားတဲ့အတိုငျး တကမ်ဘာလုံးအတိုငျးအတာနဲ့ မွနျမာနိုငျငံကို လကျနကျ တငျပို့ ရောငျးခမြှု ပိတျပငျတာ၊ မွနျမာနိုငျငံမှာ ဖွဈပေါျနတေဲ့ အခွအေနတှေကေို ICC နိုငျငံတကာ ရာဇဝတျခုံရုံးကို တငျသှငျးတာ၊ စဈတပျအရာရှိတှနေဲ့ စဈတပျနဲ့ ပတျသကျ ဆကျနှယျနတေဲ့ ကုမ်ပဏီတှကေို ပဈမှတျထား အရေးယူတာတှေ လုပျဆောငျဖို့လညျး HRW က တိုကျတှနျးထားပါတယျ။
ကုလသမဂ်ဂ ပဋိဉာဏျစာခြုပျ အပိုဒျ VII အရ ငွိမျးခမြျးရေးကို ခွိမျးခွောကျတဲ့ လုပျဆောငျမှု၊ ငွိမျးခမြျးရေးပကြျပွားအောငျ လုပျဆောငျမှု၊ ကြူးကြောျ ရနျစမှုတို့ လုပျဆောငျခဲ့ရငျ တညျငွိမျ အေးခမြျးမှုနဲ့ လုံခွုံမှုပွနျလညျ ပေါျပေါကျလာရေးအတှကျ လုံခွုံရေးကောငျစီက အကွံပွုခကြျပေးတာ၊ သို့တညျးမဟုတျ ဘာတှေ ဆကျလုပျဆောငျသင့ျတယျဆိုတာကို ဆုံးဖွတျခကြျခမြှတျတာတှေ လုပျရမှာ ဖွဈပါတယျ။
အတှငျးရေးမှုးခြုပျရဲ့ အထူးကိုယျစားလှယျနဲ့ အငျဒိုနီးရှားနိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးတို့အနနေဲ့ မွနျမာစဈတပျဟာ လူတှသေတျဖွတျနတေယျ၊ ညဉျးပနျး နှိပျစကျနတေယျ၊ တရားလကျလှတျ ဖမျးဆီးခြုပျနှောငျနတေယျ၊ စဈရာဇဝတျမှုတှေ ကြူးလှနျနတေယျဆိုတာကို သိသာ ပေါျလှငျအောငျ တငျပွသင့ျပွီး ပဈမှတျထား အရေးယူမှုတှေ လုပျဆောငျလာအောငျ တိုကျတှနျး ပွောဆိုသင့ျတယျလို့ ဒီကနေ့ ထုတျပွနျတဲ့ HRW ရဲ့ ကွညောခကြျမှာ ဖောျပွထားပါတယျ။
တခြိနျတညျးမှာပဲ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ အထူးအကွံပေးကောငျစီ SAC-M ကလညျး မွနျမာစဈကောငျစီဟာ ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေးကောငျစီရဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျနဲ့ အာဆီယံအဖှဲ့ မွနျမာ့အရေးသဘောတူညီခကြျ ၅ ခကြျကို ခြိုးဖေါကျပွီး အကွမျးဖကျမှုတှေ ပိုတိုးလုပျဆောငျနေ တဲ့အတှကျ အရေးယူတုံ့ပွနျဖို့ တိုကျတှနျးသှားပါတယျ။ စဈကိုငျးတိုငျးအတှငျး ပွီးခဲ့တဲ့ သီတငျးပတျတှအေတှငျး ကလေးတှအေပါအဝငျ ခေါငျးဖွတျသတျဖွတျမှုတှကေို အပါအအဝငျ စဈတပျရဲ့ ပိုတိုးလုပျဆောငျလာနတေဲ့ အကွမျးဖကျမှုတှကေို SAC-M အဖှဲ့ရဲ့ကွညောခကြျမှာ သခြောထောကျပွပွောဆိုထားတာပါ။ ပွညျသူလူထုအပေါျ စဈတပျ ကြူးလှနျနတေဲ့ အထူးဆိုးရှားတဲ့ အကွမျးဖကျမှုတှကေို ခကြျခငြျးရပျပွဈရပါမယျ၊ မွနျမာနိုငျငံက ပဋိပက်ခဖွရှေငျးနိုငျရေးအတှကျ တိုးတကျမှုရဖို့ဆိုရငျ အာဆီယံ၊ ကုလသမဂ်ဂုအပါအဝငျ အားလုံးတောငျးဆိုနတေဲ့အထဲမှာ ဒါက အနိမ့ျဆုံးအဆင့ျလိုကျနာရမယ့ျ အခကြျဖွဈပါတယျ။ မွနျမာစဈခေါငျးဆောငျကတော့ ဒါတှေ ရပျတန့ျမယ့ျပုံမရှိပါဘူး၊ နားထောငျလာအောငျ လုံခွုံရေးကောငျစီက လုပျဆောငျမှရပါမယျလို့ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ ပတျသကျလို့ တာဝနျယူလုပျဆောငျခဲ့ဖူးတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာ အထူးကိုယျစားလှယျ တှနေဲ့ အခကြျအလကျရှာဖှရေေးအဖှဲ့ဝငျတှေ ပါဝငျတဲ့ SAC-M အဖှဲ့ရဲ့ ကွညောခကြျမှာ ပွောထားပါတယျ။
