ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှစ်ကစလို့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အလုပ်သမားအခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခံရတာတွေ တဖြည်းဖြည်း ပိုပြီးများလာတယ်လို့ အလုပ်သမားအဖွဲ့အစည်းတွေက ပြောပါတယ်။ လစာမပေးဘဲ စက်ရုံပိတ်သွားတာမျိုးအပြင် အခြေခံလုပ်ခလစာတောင်မှ အပြည့်အဝမပေးချင်တဲ့ လုပ်ငန်းတွေ စက်မှုဇုံတွေမှာ ပိုများလာပါတယ်။
နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေကလည်း မြန်မာပြည်ရဲ့ လက်တလောအခြေအနေတွေကို စောင့်ကြည့်နေပြီး ပဋိပက္ခကြားက လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေနဲ့အတူ အလုပ်သမားရေး ကိစ္စတွေကိုလည်း အလေးထားပြီး စုံစမ်းစစ်ဆေးသွားဖို့ ရှိနေပါတယ်။ ရန်ကုန်ကပေးပို့တဲ့ ဒီသတင်းကို ကိုရန်နိုင်ကပြောပြပါမယ်။
အလုပ်သမားအခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခံရမှုတွေက ပြည်တွင်းနိုင်ငံရေ ပြဿနာတွေနဲ့ တွဲပြီး ပေါ်ပေါက်လာတာလို့ အလုပ်သမား အရေး စောင့်ကြည့်တဲ့အဖွဲ့တွေက ဗွီအိုအေကိုပြောပါတယ်။
အာဏာသိမ်းတာကိုဆန့်ကျင်တဲ့ အလုပ်သမားအဖွဲ့အစည်းတွေကို တရားမဝင်ဘူးလို့ စစ်ကောင်စီက ကြေညာလိုက်တဲ့နောက် အရင်ကရှိထားတဲ့ အလုပ်ရှင်-အလုပ်သမား-အစိုးရဆိုတဲ့ အငြင်းပွားမှုဖြေရှင်းရေးယန္တရားက ပျက်သွားပါတယ်။ အဲဒီနောက် အလုပ်ရှင်၊ အလုပ်သမားကြား ပြဿနာတွေက တနေ့တခြား များလာတာပါ။
အခုချိန်အထိ ပုံမှန်ပြန်မဖြစ်သေးတဲ့ ဘဏ်လုပ်ငန်းကြောင့် စက်မှုဇုန်လို ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်းတွေလည်း ကမောက်ကမ ဖြစ်နေပါ တယ်။ အဆိုးဆုံးကတော့ ကုန်ကြမ်းကို ဈေးကြီးကြီးနဲ့ သွင်းနေရတာအပြင် လျှပ်စစ်မီးမမှန်တာကြောင့် တချို့က လုပ်ငန်းကို အရှုံးနဲ့ရပ်လိုက်ပြီး တချို့ကတော့ သူတို့ဆက်ပြီး ရှင်သန်နိုင်ဖို့ အလုပ်သမားတွေအပေါ် အမြတ်ထုတ်တဲ့နည်းလမ်းကို ရွေးချယ်လာကြပါတယ်။
"ကျနော်တို့ပိုင်ရှင်က အလုပ်သမား ၄၀၀ လောက်ခန့်ထားတယ်၊ ဒီလတော့ ငါတို့ ဝန်ထမ်းမလိုတော့ဘူး နင်တို့ကိုအလုပ်ဖြုတ် မယ်၊ အယောက် ၅၀ ပဲဖြစ်ဖြစ် အယောက် ၁၀၀ ပဲဖြစ်ဖြစ် ဖြုတ်မယ်ဆို ချက်ချင်းဖြုတ်ချလိုက်တာ။ အရင်အစိုးရလက်ထက်တုန်း က အလုပ်သမားကိုထုတ်ရင်တောင် ကျနော်တို့က လျော်ကြေးတောင်းလို့ရတယ်၊ အခုနောက်ပိုင်းကျတော့ သူတို့ဖာသူတို့ ဆွေးနွေးတယ်၊ ဆုံးဖြတ်ချက်ချပြီး စာထုတ်လိုက်တယ်၊ အဲဒီစာသာ အတည်ဖြစ်သွားရော၊ လုပ်သားဈေးကွက်မှာ ပျက်စီးလာတာပေါ့။"
ရန်ကုန်တိုင်း၊ လှိုင်သာယာစက်မှုဇုန်က အလုပ်သမားတဦးက ဗွီအိုအေကို ပြောခဲ့တာပါ။
အလုပ်တရက်ပျက်ရင် လစာထဲက ကျပ် ၅၀,၀၀၀ ဖြတ်တာ၊ ဖိအားပေးပြီး အချိန်ပို ဆင်းခိုင်းတာ၊ အလုပ်ပိတ်ရက် မပေးတော့ တာတွေ အခုနောက်ပိုင်းမှာ ဖြစ်လာပါတယ်။ ဒီလိုအခြေအနေမှာ အလုပ်သမားတွေအနေနဲ့ ဥပဒေပါအခွင့်အရေးကို မရကြတော့ ဘူးလို့ မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ အလုပ်သမားသမဂ္ဂများအဖွဲ့ချုပ် (CTUM) က ဒေါ်ခိုင်ဇာအောင်က ပြောပါတယ်။
"သင့်တော်ကောင်းမွန်တဲ့ လုပ်ငန်းခွင်ဖြစ်အောင် ကျမတို့တွေ စာချုပ်တွေ ချုပ်နိုင်ခဲ့ကြတယ်ပေါ့နော်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီစာချုပ်တွေဟာ ဘာဖြစ်သွားလဲဆိုရင် အာဏာသိမ်းမှုနောက်ပိုင်းမှာ အလုပ်သမားသမဂ္ဂတွေကို target ထားပြီးတော့ ဖြိုခွဲလာတဲ့နောက်ပိုင်းမှာ အလုပ်ရှင်တွေက ဒီစာချုပ်တွေကို အားလုံးကို ဖျက်သိမ်းလိုက်တယ်ဆိုတဲ့ ကြေညာချက်တွေ လုပ်ခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီရဲ့ အကျိုး ဆက်အနေနဲ့ အလုပ်သမားတွေက အရင်ရတဲ့လစာတွေထက် များစွာလျော့နည်းပြီးတော့ ရကြတယ်ဆိုတာတွေ ဖြစ်လာပါတယ်။ အလုပ်သမားသမဂ္ဂတွေ လုပ်ငန်းခွင်ထဲမှာ မရှိတော့ဘူး တရားဥပဒေစိုးမိုးမှုတွေ မရှိလာတော့တဲ့အခါမှာ အလုပ်သမားတွေက ဥပဒေပါအခွင့်အရေးကိုတောင် မရတော့ပါဘူး။ တချို့လုပ်ငန်းတော်တော်များများမှာဆိုရင် ၄,၈၀၀ ကိုမပေးဘဲနဲ့ အိုဗာတိုင်တွေ အပြည့်မပေးဘဲနဲ့ ခိုင်းနေတဲ့လုပ်ငန်းတွေ အများအပြား ဖြစ်လာပါတယ်။"
ပိတ်ရက်ခံစားခွင့်နဲ့ လူမှုဖူလုံရေး ခံစားခွင့်တွေကိုလည်း အလုပ်သမားတွေ မရတော့ပါဘူး။
အလုပ်သမားအခွင့်အရေး ချိုးဖောက်တာ၊ လွတ်လပ်စွာ စုရုံးဖွဲ့စည်းခွင့်မရတာ၊ သဘောတူပြီးသား စာချုပ်တွေကို ဖျက်သိမ်းတာ တွေက အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားအဖွဲ့ (ILO) ရဲ့ ပြဋ္ဌာန်းချက်တွေကို ပြောင်ပြောင်တင်းတင်း ချိုးဖောက်နေတာလို့ အလုပ် သမားတွေကပြောပါတယ်။ မြန်မာအလုပ်သမားတွေရထားတဲ့ အခွင့်အရေးတွေဆိုတာ နိုင်ငံတကာစံနှုန်းတွေထက် နိမ့်ပါးပြီး အဲဒါ ကိုမှ အခွင့်အရေး ထပ်ပြီးချိုးဖောက်ခံနေရတာလို့ အလုပ်သမားတွေ ပြောပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံကို အလုံးစုံစီးပွားရေးပိတ်ဆို့ဖို့ ဆုံးဖြတ်ချက်ချတဲ့အခါမှာ ဒီကိစ္စတွေကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားနိုင်ဖို့ ILO နဲ့ ဥရောပသမဂ္ဂ (EU) အစိုးရတွေကို ပြည်တွင်းအလုပ်သမားအဖွဲ့တွေက တင်ပြထားကြပါတယ်။
လက်ရှိမှာ အလုပ်ရှင်တွေဘက်ကလည်း ကုန်ကျစရိတ်တက်လာတဲ့ အကျပ်အတည်းနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရသလို အလုပ်သမားဘက်မ မှာလည်း လစာနဲ့မလုံလောက်တဲ့ အခြေအနေကြောင့် နှစ်ဘက် ညှိနှိုင်းဖြေရှင်းနိုင်မယ့်နည်းလမ်းကို ပြန်လုပ်ဖို့လိုကြောင်း စီးပွားရေးလေ့လာသုံးသပ်သူ ဦးသူရိန်လွင်က ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
"ဒါတွေဖြစ်ရတဲ့ အဓိကအကြောင်းရင်းက လုပ်ခလစာ မတိုးနိုင်တာကြောင့်ပါ။ တကယ်လို့ (အနည်းဆုံးလုပ်ခလစာ) ၄,၈၀၀ ကိုမတိုးဘဲ ဒီအတိုင်းဆက်သွားမယ်ဆိုရင် ဒီအလုပ်သမားတွေက အလွန်အမင်းဆင်းရဲမှုကို ကြုံတွေ့ရတော့မှာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီဆင်းရဲမှုသံသရာက သူတို့သားသမီးတွေကို ကျောင်းမထားနိုင်တော့တဲ့ အခြေအနေ၊ ဆေးခန်းမပြနိုင်တော့တဲ့ အခြေအနေ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ အရင်းခံပြဿနာကတော့ လုပ်ခလစာကို ၂ နှစ်တကြိမ် ပြန်လည်သုံးသပ်ရမှာ ဖြစ်ပေမဲ့ အခုအချိန်အထိ မလုပ်နိုင်သေးတာကြောင့်ပါ။"
ဒီအတောအတွင်းမှာ ကျားဖြူအထည်ချုပ်၊ EURO GATE အထည်ချုပ်၊ Myanmar Bestex အထည်ချုပ်၊ Hesheng ပိုက်ဆံ အိတ်စက်ရုံ၊ Narsha အထည်ချုပ်၊ ပရီမီယာကော်ဖီ စတဲ့လုပ်ငန်းတွေမှာ လစာမပေးတာ၊ အချိန်ပိုခိုင်းတာ၊ ဥပဒေမဲ့ အလုပ်ထုတ် တာတွေရှိနေပြီး အလုပ်သမားတွေ ဆန္ဒပြတာလည်း ဖြစ်လာပါတယ်။ အလုပ်ရှင်တွေဟာ အေဂျင်စီတွေအကူအညီနဲ့ သုံးလကြာ ယာယီဝန်ထမ်းတွေကိုခန့်ပြီး အမြဲတမ်းဝန်ထမ်းတွေကို အလုပ်ဖြုတ်ပစ်ကြပါတယ်။ ဒီနည်းနဲ့ လျော်ကြေးငွေအများအပြား ပေးရမယ့်အရေး ရှောင်ရှားလာကြတယ်လို့ အလုပ်သမားတွေက ဗွီအိုအေကိုပြောပါတယ်။ အလုပ်သမားအခွင့်အရေးကို လျစ်လျူရှုတဲ့ကုမ္ပဏီအများစုက အာရှနိုင်ငံတွေဖြစ်တဲ့ တရုတ်၊ ဂျပန်နဲ့ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံတွေက ကုမ္ပဏီတွေဖြစ်တယ်လို့ အလုပ်သမားအရေးလုပ်နေသူတွေက ပြောပါတယ်။
ပြည်ပကလာတဲ့ လုပ်ငန်းရှင်တွေဟာ အလုပ်သမားအခွင့်အရေးကို အများဆုံး ချိုးဖောက်နေတယ်လို့ သွေးစည်းညီညွတ်သော သမဂ္ဂများအဖွဲ့ချုပ် (STUM) က ဒေါ်မျိုးအေးက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
"အလုပ်ရှင်တွေက သူ့တို့ဖာသာရပ်တည်ဖို့ ရုန်းကန်နေရလို့ ချိုးဖောက်တာမျိုးတော့မမြင်ဘူး၊ အဲလိုမျိုးဆိုရင် အစကတည်းက ပြည်တွင်းထဲမှာလုပ်နေတဲ့ လုပ်ငန်းရှင်တွေက ပိုပြီးချိုးဖောက်ကြမှာပေါ့။ အခုက နိုင်ငံခြားကုမ္ပဏီတွေက ပိုပြီးချိုးဖောက်တယ်။ Brand တွေက ပိုပြီးချိုးဖောက်နေတယ်ပေါ့ အခွင့်အရေးမှာ။ ဒါတွေဟာ သူတို့ရဲ့ကျင့်ဝတ် ethics ကြောင့်ပဲဖြစ်လိမ့်မယ်။ သူတို့ရဲ့ ဝိသမလောဘကြောင့်ပေါ့။ အခုအချိန်မျိုးမှာ ပိုဆိုးတာပေါ့ သူတို့က အကာအကွယ်တခုအောက်မှာ ယူလို့ရနေတဲ့အခါကြတော့။"
နိုင်ငံတကာ သဘောတူညီချက်တွေ၊ အလုပ်သမားအခွင့်အရေးတွေကို မြန်မာနိုင်ငံမှာ ချိုးဖောက်နေတာရှိမရှိ စုံစမ်းစစ်ဆေးဖို့ ကော်မရှင်တခုကို လာမယ့်ဇွန်လထဲမှာ ဖွဲ့သွားမယ်လို့ ILO က မတ်လ ၂၅ ရက်နေ့မှာ ကြေညာခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီ စုံစမ်းစစ်ဆေး ရေးကော်မရှင်ကို ၂၀၂၂ ဇွန်လ ILO ညီလာခံအပြီးမှာ ဖွဲ့သွားမှာပါ။ ဒါပေမဲ့ စစ်ကောင်စီလက်ထက်မှာ ILO အဖွဲ့ ထိထိ ရောက်ရောက် လုပ်နိုင်မယ်လို့ အလုပ်သမားအဖွဲ့တွေက မျှော်လင့်မထားကြပါဘူး။
"ဇွန်လထဲမှာဖွဲ့မယ့် ILO ရဲ့ စုံစမ်းရေးကော်မရှင်က လွတ်လွတ်လပ်လပ် မေးခွင့်ရဖို့တော့ သိပ်မမြင်ဘူး၊ ဖြစ်နိုင်တာတခုကတော့ ဒီ အလုပ်သမားအဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ချိတ်ဆက်ပြီးတော့ အလုပ်သမားအဖွဲ့အစည်းတွေမှာ ချိုးဖောက်ခံရတာတွေ ဘာတွေရှိလဲ ဆိုပြီးတော့ အနီးစပ်ဆုံးယူမယ်ဆိုရင် သူမြန်နိုင်လိမ့်မယ်။ ပြည်တွင်းထဲဝင်လာပြီး စုံစမ်းစစ်ဆေးဖို့ လုပ်ဖို့ကတော့ အခက်အခဲနဲ့ ကြန့်ကြာလိမ့်မယ်လို့ထင်တယ်။"
အာဏာသိမ်းမှုနဲ့ ကပ်ရောဂါကြောင့် ပြည်တွင်းက အလုပ်အကိုင်ပေါင်း ၁.၆ သန်း ဆုံးရှုံးခဲ့တယ်လို့ ILO ရဲ့ နောက်ဆုံး အစီရင်ခံ စာတခုက ပြောထားပါတယ်။ အထည်ချုပ်နဲ့ ခရီးသွားလုပ်ငန်းမှာ ပိုပြီးအထိနာခဲ့လို့ အမျိုးသမီးတွေက အမျိုးသားတွေထက် အလုပ်အကိုင် ပိုပြီးဆုံးရှုံးခဲ့ပါတယ်။ လက်ရှိမှာ လုပ်သားဈေးကွက်က တိုးတက်မှုမရှိဘဲ နောက်ပြန်သွားနေပါတယ်။ ဒီအတိုင်း ဆက်ဖြစ်နေမယ်ဆိုရင် ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှု ပိုဆိုးလာလိမ့်မယ်လို့ ILO က ခန့်မှန်းထားပါတယ်။
=== Unicode ===
ပွီးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှဈကစလို့ မွနျမာနိုငျငံမှာ အလုပျသမားအခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျခံရတာတှေ တဖွညျးဖွညျး ပိုပွီးမြားလာတယျလို့ အလုပျသမားအဖှဲ့အစညျးတှကေ ပွောပါတယျ။ လစာမပေးဘဲ စကျရုံပိတျသှားတာမြိုးအပွငျ အခွခေံလုပျခလစာတောငျမှ အပွည့ျအဝမပေးခငြျတဲ့ လုပျငနျးတှေ စကျမှုဇုံတှမှော ပိုမြားလာပါတယျ။
နိုငျငံတကာအဖှဲ့အစညျးတှကေလညျး မွနျမာပွညျရဲ့ လကျတလောအခွအေနတှေကေို စောင့ျကွည့ျနပွေီး ပဋိပက်ခကွားက လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှနေဲ့အတူ အလုပျသမားရေး ကိစ်စတှကေိုလညျး အလေးထားပွီး စုံစမျးစဈဆေးသှားဖို့ ရှိနပေါတယျ။ ရနျကုနျကပေးပို့တဲ့ ဒီသတငျးကို ကိုရနျနိုငျကပွောပွပါမယျ။
အလုပျသမားအခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျခံရမှုတှကေ ပွညျတှငျးနိုငျငံရေ ပွူနာတှနေဲ့ တှဲပွီး ပေါျပေါကျလာတာလို့ အလုပျသမား အရေး စောင့ျကွည့ျတဲ့အဖှဲ့တှကေ ဗှီအိုအကေိုပွောပါတယျ။
အာဏာသိမျးတာကိုဆန့ျကငြျတဲ့ အလုပျသမားအဖှဲ့အစညျးတှကေို တရားမဝငျဘူးလို့ စဈကောငျစီက ကွညောလိုကျတဲ့နောကျ အရငျကရှိထားတဲ့ အလုပျရှငျ-အလုပျသမား-အစိုးရဆိုတဲ့ အငွငျးပှားမှုဖွရှေငျးရေးယန်တရားက ပကြျသှားပါတယျ။ အဲဒီနောကျ အလုပျရှငျ၊ အလုပျသမားကွား ပွူနာတှကေ တနေ့တခွား မြားလာတာပါ။
အခုခြိနျအထိ ပုံမှနျပွနျမဖွဈသေးတဲ့ ဘဏျလုပျငနျးကွောင့ျ စကျမှုဇုနျလို ကုနျထုတျလုပျငနျးတှလေညျး ကမောကျကမ ဖွဈနပေါ တယျ။ အဆိုးဆုံးကတော့ ကုနျကွမျးကို ဈေးကွီးကွီးနဲ့ သှငျးနရေတာအပွငျ လြှပျစဈမီးမမှနျတာကွောင့ျ တခြို့က လုပျငနျးကို အရှုံးနဲ့ရပျလိုကျပွီး တခြို့ကတော့ သူတို့ဆကျပွီး ရှငျသနျနိုငျဖို့ အလုပျသမားတှအေပေါျ အမွတျထုတျတဲ့နညျးလမျးကို ရှေးခယြျလာကွပါတယျ။
"ကနြောျတို့ပိုငျရှငျက အလုပျသမား ၄၀၀ လောကျခန့ျထားတယျ၊ ဒီလတော့ ငါတို့ ဝနျထမျးမလိုတော့ဘူး နငျတို့ကိုအလုပျဖွုတျ မယျ၊ အယောကျ ၅၀ ပဲဖွဈဖွဈ အယောကျ ၁၀၀ ပဲဖွဈဖွဈ ဖွုတျမယျဆို ခကြျခငြျးဖွုတျခလြိုကျတာ။ အရငျအစိုးရလကျထကျတုနျး က အလုပျသမားကိုထုတျရငျတောငျ ကနြောျတို့က လြောျကွေးတောငျးလို့ရတယျ၊ အခုနောကျပိုငျးကတြော့ သူတို့ဖာသူတို့ ဆှေးနှေးတယျ၊ ဆုံးဖွတျခကြျခပြွီး စာထုတျလိုကျတယျ၊ အဲဒီစာသာ အတညျဖွဈသှားရော၊ လုပျသားဈေးကှကျမှာ ပကြျစီးလာတာပေါ့။"
ရနျကုနျတိုငျး၊ လှိုငျသာယာစကျမှုဇုနျက အလုပျသမားတဦးက ဗှီအိုအကေို ပွောခဲ့တာပါ။
အလုပျတရကျပကြျရငျ လစာထဲက ကပြျ ၅၀,၀၀၀ ဖွတျတာ၊ ဖိအားပေးပွီး အခြိနျပို ဆငျးခိုငျးတာ၊ အလုပျပိတျရကျ မပေးတော့ တာတှေ အခုနောကျပိုငျးမှာ ဖွဈလာပါတယျ။ ဒီလိုအခွအေနမှော အလုပျသမားတှအေနနေဲ့ ဥပဒပေါအခှင့ျအရေးကို မရကွတော့ ဘူးလို့ မွနျမာနိုငျငံလုံးဆိုငျရာ အလုပျသမားသမဂ်ဂမြားအဖှဲ့ခြုပျ (CTUM) က ဒေါျခိုငျဇာအောငျက ပွောပါတယျ။
"သင့ျတောျကောငျးမှနျတဲ့ လုပျငနျးခှငျဖွဈအောငျ ကမြတို့တှေ စာခြုပျတှေ ခြုပျနိုငျခဲ့ကွတယျပေါ့နောျ။ ဒါပမေဲ့ အဲဒီစာခြုပျတှဟော ဘာဖွဈသှားလဲဆိုရငျ အာဏာသိမျးမှုနောကျပိုငျးမှာ အလုပျသမားသမဂ်ဂတှကေို target ထားပွီးတော့ ဖွိုခှဲလာတဲ့နောကျပိုငျးမှာ အလုပျရှငျတှကေ ဒီစာခြုပျတှကေို အားလုံးကို ဖကြျသိမျးလိုကျတယျဆိုတဲ့ ကွညောခကြျတှေ လုပျခဲ့ပါတယျ။ အဲဒီရဲ့ အကြိုး ဆကျအနနေဲ့ အလုပျသမားတှကေ အရငျရတဲ့လစာတှထေကျ မြားစှာလြော့နညျးပွီးတော့ ရကွတယျဆိုတာတှေ ဖွဈလာပါတယျ။ အလုပျသမားသမဂ်ဂတှေ လုပျငနျးခှငျထဲမှာ မရှိတော့ဘူး တရားဥပဒစေိုးမိုးမှုတှေ မရှိလာတော့တဲ့အခါမှာ အလုပျသမားတှကေ ဥပဒပေါအခှင့ျအရေးကိုတောငျ မရတော့ပါဘူး။ တခြို့လုပျငနျးတောျတောျမြားမြားမှာဆိုရငျ ၄,၈၀၀ ကိုမပေးဘဲနဲ့ အိုဗာတိုငျတှေ အပွည့ျမပေးဘဲနဲ့ ခိုငျးနတေဲ့လုပျငနျးတှေ အမြားအပွား ဖွဈလာပါတယျ။"
ပိတျရကျခံစားခှင့ျနဲ့ လူမှုဖူလုံရေး ခံစားခှင့ျတှကေိုလညျး အလုပျသမားတှေ မရတော့ပါဘူး။
အလုပျသမားအခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျတာ၊ လှတျလပျစှာ စုရုံးဖှဲ့စညျးခှင့ျမရတာ၊ သဘောတူပွီးသား စာခြုပျတှကေို ဖကြျသိမျးတာ တှကေ အပွညျပွညျဆိုငျရာ အလုပျသမားအဖှဲ့ (ILO) ရဲ့ ပွဋ်ဌာနျးခကြျတှကေို ပွောငျပွောငျတငျးတငျး ခြိုးဖောကျနတောလို့ အလုပျ သမားတှကေပွောပါတယျ။ မွနျမာအလုပျသမားတှရေထားတဲ့ အခှင့ျအရေးတှဆေိုတာ နိုငျငံတကာစံနှုနျးတှထေကျ နိမ့ျပါးပွီး အဲဒါ ကိုမှ အခှင့ျအရေး ထပျပွီးခြိုးဖောကျခံနရေတာလို့ အလုပျသမားတှေ ပွောပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံကို အလုံးစုံစီးပှားရေးပိတျဆို့ဖို့ ဆုံးဖွတျခကြျခတြဲ့အခါမှာ ဒီကိစ်စတှကေို ထည့ျသှငျးစဉျးစားနိုငျဖို့ ILO နဲ့ ဥရောပသမဂ်ဂ (EU) အစိုးရတှကေို ပွညျတှငျးအလုပျသမားအဖှဲ့တှကေ တငျပွထားကွပါတယျ။
လကျရှိမှာ အလုပျရှငျတှဘေကျကလညျး ကုနျကစြရိတျတကျလာတဲ့ အကပြျအတညျးနဲ့ ရငျဆိုငျနရေသလို အလုပျသမားဘကျမ မှာလညျး လစာနဲ့မလုံလောကျတဲ့ အခွအေနကွေောင့ျ နှဈဘကျ ညှိနှိုငျးဖွရှေငျးနိုငျမယ့ျနညျးလမျးကို ပွနျလုပျဖို့လိုကွောငျး စီးပှားရေးလေ့လာသုံးသပျသူ ဦးသူရိနျလှငျက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
"ဒါတှဖွေဈရတဲ့ အဓိကအကွောငျးရငျးက လုပျခလစာ မတိုးနိုငျတာကွောင့ျပါ။ တကယျလို့ (အနညျးဆုံးလုပျခလစာ) ၄,၈၀၀ ကိုမတိုးဘဲ ဒီအတိုငျးဆကျသှားမယျဆိုရငျ ဒီအလုပျသမားတှကေ အလှနျအမငျးဆငျးရဲမှုကို ကွုံတှေ့ရတော့မှာဖွဈပါတယျ။ ဒီဆငျးရဲမှုသံသရာက သူတို့သားသမီးတှကေို ကြောငျးမထားနိုငျတော့တဲ့ အခွအေနေ၊ ဆေးခနျးမပွနိုငျတော့တဲ့ အခွအေနေ ဖွဈလာနိုငျပါတယျ။ အရငျးခံပွူနာကတော့ လုပျခလစာကို ၂ နှဈတကွိမျ ပွနျလညျသုံးသပျရမှာ ဖွဈပမေဲ့ အခုအခြိနျအထိ မလုပျနိုငျသေးတာကွောင့ျပါ။"
ဒီအတောအတှငျးမှာ ကြားဖွူအထညျခြုပျ၊ EURO GATE အထညျခြုပျ၊ Myanmar Bestex အထညျခြုပျ၊ Hesheng ပိုကျဆံ အိတျစကျရုံ၊ Narsha အထညျခြုပျ၊ ပရီမီယာကောျဖီ စတဲ့လုပျငနျးတှမှော လစာမပေးတာ၊ အခြိနျပိုခိုငျးတာ၊ ဥပဒမေဲ့ အလုပျထုတျ တာတှရှေိနပွေီး အလုပျသမားတှေ ဆန်ဒပွတာလညျး ဖွဈလာပါတယျ။ အလုပျရှငျတှဟော အဂေငြျစီတှအေကူအညီနဲ့ သုံးလကွာ ယာယီဝနျထမျးတှကေိုခန့ျပွီး အမွဲတမျးဝနျထမျးတှကေို အလုပျဖွုတျပဈကွပါတယျ။ ဒီနညျးနဲ့ လြောျကွေးငှအေမြားအပွား ပေးရမယ့ျအရေး ရှောငျရှားလာကွတယျလို့ အလုပျသမားတှကေ ဗှီအိုအကေိုပွောပါတယျ။ အလုပျသမားအခှင့ျအရေးကို လစြျလြူရှုတဲ့ကုမ်ပဏီအမြားစုက အာရှနိုငျငံတှဖွေဈတဲ့ တရုတျ၊ ဂပြနျနဲ့ တောငျကိုရီးယားနိုငျငံတှကေ ကုမ်ပဏီတှဖွေဈတယျလို့ အလုပျသမားအရေးလုပျနသေူတှကေ ပွောပါတယျ။
ပွညျပကလာတဲ့ လုပျငနျးရှငျတှဟော အလုပျသမားအခှင့ျအရေးကို အမြားဆုံး ခြိုးဖောကျနတေယျလို့ သှေးစညျးညီညှတျသော သမဂ်ဂမြားအဖှဲ့ခြုပျ (STUM) က ဒေါျမြိုးအေးက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
"အလုပျရှငျတှကေ သူ့တို့ဖာသာရပျတညျဖို့ ရုနျးကနျနရေလို့ ခြိုးဖောကျတာမြိုးတော့မမွငျဘူး၊ အဲလိုမြိုးဆိုရငျ အစကတညျးက ပွညျတှငျးထဲမှာလုပျနတေဲ့ လုပျငနျးရှငျတှကေ ပိုပွီးခြိုးဖောကျကွမှာပေါ့။ အခုက နိုငျငံခွားကုမ်ပဏီတှကေ ပိုပွီးခြိုးဖောကျတယျ။ Brand တှကေ ပိုပွီးခြိုးဖောကျနတေယျပေါ့ အခှင့ျအရေးမှာ။ ဒါတှဟော သူတို့ရဲ့ကငြ့ျဝတျ ethics ကွောင့ျပဲဖွဈလိမ့ျမယျ။ သူတို့ရဲ့ ဝိသမလောဘကွောင့ျပေါ့။ အခုအခြိနျမြိုးမှာ ပိုဆိုးတာပေါ့ သူတို့က အကာအကှယျတခုအောကျမှာ ယူလို့ရနတေဲ့အခါကွတော့။"
နိုငျငံတကာ သဘောတူညီခကြျတှေ၊ အလုပျသမားအခှင့ျအရေးတှကေို မွနျမာနိုငျငံမှာ ခြိုးဖောကျနတောရှိမရှိ စုံစမျးစဈဆေးဖို့ ကောျမရှငျတခုကို လာမယ့ျဇှနျလထဲမှာ ဖှဲ့သှားမယျလို့ ILO က မတျလ ၂၅ ရကျနေ့မှာ ကွညောခဲ့ပါတယျ။ အဲဒီ စုံစမျးစဈဆေး ရေးကောျမရှငျကို ၂၀၂၂ ဇှနျလ ILO ညီလာခံအပွီးမှာ ဖှဲ့သှားမှာပါ။ ဒါပမေဲ့ စဈကောငျစီလကျထကျမှာ ILO အဖှဲ့ ထိထိ ရောကျရောကျ လုပျနိုငျမယျလို့ အလုပျသမားအဖှဲ့တှကေ မြှောျလင့ျမထားကွပါဘူး။
"ဇှနျလထဲမှာဖှဲ့မယ့ျ ILO ရဲ့ စုံစမျးရေးကောျမရှငျက လှတျလှတျလပျလပျ မေးခှင့ျရဖို့တော့ သိပျမမွငျဘူး၊ ဖွဈနိုငျတာတခုကတော့ ဒီ အလုပျသမားအဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ ခြိတျဆကျပွီးတော့ အလုပျသမားအဖှဲ့အစညျးတှမှော ခြိုးဖောကျခံရတာတှေ ဘာတှရှေိလဲ ဆိုပွီးတော့ အနီးစပျဆုံးယူမယျဆိုရငျ သူမွနျနိုငျလိမ့ျမယျ။ ပွညျတှငျးထဲဝငျလာပွီး စုံစမျးစဈဆေးဖို့ လုပျဖို့ကတော့ အခကျအခဲနဲ့ ကွန့ျကွာလိမ့ျမယျလို့ထငျတယျ။"
အာဏာသိမျးမှုနဲ့ ကပျရောဂါကွောင့ျ ပွညျတှငျးက အလုပျအကိုငျပေါငျး ၁.၆ သနျး ဆုံးရှုံးခဲ့တယျလို့ ILO ရဲ့ နောကျဆုံး အစီရငျခံ စာတခုက ပွောထားပါတယျ။ အထညျခြုပျနဲ့ ခရီးသှားလုပျငနျးမှာ ပိုပွီးအထိနာခဲ့လို့ အမြိုးသမီးတှကေ အမြိုးသားတှထေကျ အလုပျအကိုငျ ပိုပွီးဆုံးရှုံးခဲ့ပါတယျ။ လကျရှိမှာ လုပျသားဈေးကှကျက တိုးတကျမှုမရှိဘဲ နောကျပွနျသှားနပေါတယျ။ ဒီအတိုငျး ဆကျဖွဈနမေယျဆိုရငျ ဆငျးရဲနှမျးပါးမှု ပိုဆိုးလာလိမ့ျမယျလို့ ILO က ခန့ျမှနျးထားပါတယျ။
