စစ်အာဏာသိမ်းမှုနောက်ပိုင်း မြန်မာနိုင်ငံကနေ မလေးရှားနိုင်ငံဘက်ကို ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်လာကြတဲ့ ခိုလှုံခွင့်တောင်းခံသူတွေနဲ့ ဒုက္ခသည်တွေကို အတင်းအကျပ် နေရပ်ပြန်မပို့ဖို့၊ နိုင်ငံတကာ စံသတ်မှတ်ချက်တွေနဲ့အညီ အကာအကွယ်ပေးဖို့ ကုလသမဂ္ဂအပါအဝင် လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တွေက တစိုက်မတ်မတ် တောင်းဆိုနေကြပါတယ်။ နေရပ်ပြန်ပို့ခံရရင် ဖမ်းဆီးနှိပ်စက် ညှင်းပမ်းခံရနိုင်ဖွယ်ရှိတဲ့ ခိုလှုံခွင့်တောင်းခံသူတွေအပါအဝင်၊ ဒုက္ခသည် တသိန်းရှစ်သောင်းကျော်ရဲ့လုံခြုံရေး၊ ရှေရှည်ဘဝရပ်တည်ရေး အနာဂတ်မျှော်လင့်ချက်တွေ မရေမရာ ဖြစ်နေတယ်လို့လည်း မလေးရှားမှာ ကူညီပေးနေသူတွေက ပြောပါတယ်။ အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း မလေးရှားရောက် မြန်မာတွေ ရင်ဆိုင်နေကြရတဲ့ စိန်ခေါ်မှုအခက်အခဲတွေအကြောင်း မဆုမွန်က စုစည်းတင်ပြထားပါတယ်။
စစ်အာဏာသိမ်းခံထားရတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံကနေ နိုင်ငံရေးဖိနှိပ်မှုနဲ့ ဘေးအန္တရာယ်တွေကြားက အိမ်နီးချင်း ပြည်ပနိုင်ငံတွေကို ရှောင်တိမ်းလာရတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေကို အတင်းအကျပ် နေရပ်ပြန်ပို့တာ မလုပ်ဖို့နဲ့ ဆိုင်းငံ့ထားဖို့ ဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂ မဟာမင်းကြီးရုံး UNHCR က အောက်တိုဘာ ၂၀ ရက်က ဒေသတွင်းနိုင်ငံတွေကို တိုက်တွန်းခဲ့ပါတယ်။
ပြည်ပရောက်နေတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေကို အိမ်ရှင်အစိုးရတွေက အတင်းအကျပ် နေရပ်ပြန်ပို့နေတဲ့လုပ်ရပ်ကို အာဆီယံအနေနဲ့ အရေးပေါ် ညှိနှိုင်းဖြေရှင်းဖို့ လိုအပ်နေတယ်ဆိုတာကို မီးမောင်းထိုးပြရာ ရောက်နေတယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ်ရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အထူးကိုယ်စားလှယ် Noeleen Heyzer က အောက်တိုဘာလ ၂၅ ရက်နေ့က ကြေညာချက်ထုတ်ပြန် ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
မလေးရှားနိုင်ငံကို ရောက်နေတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံသားဒုက္ခသည်တွေနဲ့ ခိုလှုံခွင့်တောင်းခံနေသူတွေ နေရပ်ပြန်ပို့ခံရပြီး ဖမ်းဆီးခံရသူတချို့ရှိခဲ့ပြီး အဖမ်းခံရသူတွေထဲ စစ်ကောင်စီကို အကြမ်းမဖက် အာဏာဖီဆန်ရေး CDM လုပ်ထားတဲ့သူတွေ ပါဝင်နေသလို ရေတပ်အရာရှိဟောင်းတဦးနဲ့ သူ့ရဲ့ဇနီးလည်း ဖမ်းဆီးခံရတယ်ဆိုတဲ့ သတင်းတွေ ထွက်ပေါ်လာပြီးနောက်မှာ ကုလသမဂ္ဂဘက်က အခုလို တိုက်တွန်းလိုက်တာပါ။
ဒါ့အပြင် စစ်အာဏာသိမ်းခံထားရဆဲ မြန်မာနိုင်ငံထဲ အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုတွေ ဆက်ရှိနေပြီး တိုက်ပွဲတွေကြောင့် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတွေဘက် နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် ထွက်ပြေးလာသူတွေကို ဒေသတွင်း နိုင်ငံတွေက ခိုလှုံခွင့်ပေးဖို့၊ အကာအကွယ်ပေးဖို့ တောင်းဆိုထားပြီး ဒါက နိုင်ငံအားလုံးက လိုက်နာရမယ့် နိုင်ငံတကာဥပဒေ ဖြစ်တယ်လို့လည်း UNHCR က တိုက်တွန်းထားပါတယ်။
လာမယ့် နိုဝင်ဘာလ အာဆီယံ ထိပ်သီးအစည်းအဝေး ကျင်းပတဲ့အခါ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း နိုင်ငံရေး ဖိနှိပ်မှုတွေကြောင့် ထွက်ပြေးလာတဲ့သူတွေကို အကာအကွယ်ပေးနိုင်ရေး ကတိကဝတ်ထား လုပ်ဆောင်ဖို့ လူ့အခွင့်အရေး စောင့်ကြည့်လေ့လာရေးအဖွဲ့ Human Rights Watch အဖွဲ့ကြီးက အာဆီယံ ခေါင်းဆောင်တွေနဲ့ ဒေသအတွင်း အစိုးရအဖွဲ့အစည်းတွေကို တောင်းဆိုထားပါတယ်။ အထူးသဖြင့် မလေးရှားနိုင်ငံမှာ ခိုလှုံခွင့်တောင်းခံတဲ့ မြန်မာနိင်ငံသားတွေကို သူတို့ လုံခြုံရေးအတွက် စိုးရိမ်ရတဲ့ကြား ဩဂုတ်လနောက်ပိုင်း ပိုတိုးပြီး နေရပ် ပြန်ပို့နေတာကို ထောက်ပြရင်း အာဆီယံခေါင်းဆောင်တွေကို လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်ရေး အဖွဲ့ကြီးက ဒီအောက်တိုဘာလ ၂၄ရက်နေ့က တိုက်တွန်းတောင်းဆိုလိုက်တာပါ။
ပြီးခဲ့တဲ့ ဧပြီလနောက်ပိုင်း မလေးရှားနိုင်ငံကနေ မြန်မာနိုင်ငံကို ပြန်ပို့ခံရသူ ၂၀၀၀ ကျော်ရှိပြီး ပြန်ပို့ခံရသူတွေထဲမှာ ခိုလှုံခွင့်တောင်းခံထားသူတွေအပြင် စစ်တပ်က ထွက်ပြေးလာတဲ့ အရာရှိ ၆ ဦး ပါဝင်တယ်လို့ Human Rights Watch အဖွဲ့က ထောက်ပြပါတယ်။ နေရပ်ပြန်ရင် နှိပ်စက်ညှင်းပမ်းခံရနိုင်တဲ့ မြန်မာဒုက္ခသည်တွေကို နိုင်ငံတကာ စံသတ်မှတ်ချက်တွေနဲ့အညီ အကာအကွယ်ပေးဖို့ တောင်းဆိုတဲ့တချိန်တည်းမှာ ဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂ မဟာမင်းကြီးရုံးရဲ့ ဒုက္ခသည် စီစစ်ရေးလုပ်ငန်းတွေကို အလျှင်အမြန် ဆောင်ရွက်ခွင့်ပေးဖို့လည်း မလေးရှားအစိုးရကို လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့ကြီးကတောင်းဆိုပါတယ်။
အခုလို ကုလသမဂ္ဂအပါအဝင် လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တွေ နိုင်ငံတကာအကူအညီပေးရေး လုပ်ငန်းအဖွဲ့တွေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေးလှုပ်ရှားသူတွေ ကိုယ်စားလှယ်တွေဘက်က မလေးရှားအစိုးရအပေါ် မြန်မာဒုက္ခသည်တွေကို နေရပ်ပြန်မပို့ဖို့ ဆိုင်းငံ့ထားဖို့ မေတ္တာရပ်ခံ ဖိအားပေးတောင်းဆို တိုက်တွန်းမှုတွေကြောင့် လတ်တလောမှာတော့ မလေးရှားဘက်က ပြန်ပို့တဲ့အစီအစဉ်တွေ ခေတ္တရပ်ဆိုင်းထားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ မလေးရှားနိုင်ငံထဲ တရားမဝင်ခိုလှုံနေထိုင်သူ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေအပေါ် အဖမ်းအဆီး အစစ်အဆေးတွေ များနေဆဲပဲလို့ ရခိုင်ဒုက္ခသည်များ ဗဟို ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ် ဦးညီညီလွင်က ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းကို ပြောပါတယ်။
ဦးညီညီလွင် ။ ။ လက်ရှိအခြေအနေမှာတော့ အဖမ်းအဆီးတွေက အနည်းနဲ့အများတော့ ဆက်ရှိနေတုန်းပါပဲ အထူးသဖြင့် ပြည်နယ်တွေမှာ ဖမ်းတယ်။ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် ဝင်ရောက်လာတဲ့နေရာတွေမှာ အဖမ်းအဆီးများတယ်။ ပြီးတော့ ဂျိုဟိုးပြည်နယ်လို စက်ရုံအလုပ်ရုံတွေများ စင်ကာပူနယ်စပ်နဲ့ ထိစပ်နေတဲ့မြို့တွေမှာ အဖမ်းအဆီးများတယ်။ မြို့တော်ကွာလာလမ်ပူမှာလည်း အဖမ်းအဆီးတွေက ဆက်ရှိနေတယ်။ ကျနော်တို့ဘက်က လုပ်ဆောင်ပေးနေတာက အဲ့အဖမ်းဆီးခံရသူတွေ မြန်မာပြည်ပြန်ရင် အန္တရာယ်ရှိမယ့်သူတွေကို UNHCR မှာ အမြန်ဆုံး မှတ်ပုံတင်ဖို့ပေါ့နော်။ ဒုက္ခသည်များ အေဂျင်စီတွေမှာပေါ့။ နောက် နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းနဲ့ ဆက်သွယ်ပြီးတော့ အထူးသဖြင့် UN လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီတို့၊ နောက် UN လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အထူးကိုယ်စားလှယ် Tom Andrews. နောက် မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကုလအထူးကိုယ်စားလှယ် Noeleen Heyzer တို့ကို တိုက်တွန်းပြီးတော့ မလေးရှားအစိုးရကို ပြန်မပို့ပေးဖို့ရယ်၊ UNHCR အနေနဲ့ အရင်ကထက်ပိုပြီးတော့ အလုပ်လုပ်ဖို့လိုတာပေါ့နော်။ အဓိကကတော့ ဒီကိုရောက်နေတဲ့ အထူးသဖြင့် မြန်မာပြည်ကိုပြန်ပို့ခံရရင် အခက်အခဲ အများကြီးကြုံနိုင်တဲ့ ဒုက္ခသည်တွေပေါ့နော်။ သူတို့ကို UNHCR ရဲ့ အကာအကွယ်ရရှိဖို့ ပြန်သွားရင် ဖမ်းဆီးညှင်းပမ်းနှိပ်စက် ခံရနိုင်တဲ့သူတွေကို အတင်းနဲ့အဓမ္မ ပြန်မပို့ဖို့၊ မလေးရှားအာဏာပိုင်တွေကို လူသားချင်းစာနာမှု ရှု့ထောင့်ကနေရော နိုင်ငံတကာဥပဒေအရပါ ထည့်သွင်းစဉ်းစားပေးဖို့ တိုက်တွန်းပြောဆို လုပ်ဆောင်နေကြရပါတယ်ခင်ဗျ။
မဆုမွန် ။ ။ ဟုတ်ကဲ့ရှင့်။ ဆိုတော့ တချို့ကျတော့ နိုင်ငံကူးလက်မှတ် ကိုင်ဆောင်ထားပြီးမှ နိုင်ငံရေးခိုလှုံခွင့် တောင်းထားတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေလည်း ရှိမယ်။ သူတို့အတွက်ကလည်း လတ်တလော နေထိုင်ဖို့ လုံခြုံရေးအနေအထားကလည်း အတော်လေးစိုးရိမ်စရာရှိမယ်။ တချို့ကျတော့လည်း ထိန်းသိမ်းရေးစခန်းတွေကနေ UN ကို ဒုက္ခသည်အဖြစ် လျှောက်ထားတဲ့သူတွေလည်းရှိတယ်ဆိုတော့ စသဖြင့် မလေးရှားရောက်နေတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေ အကုန်ခြုံပြီးတော့ ပြောရရင် သူတို့အတွက် ရေရှည်ရပ်တည်ရေး မလေးရှားမှာ နေထိုင်နိုင်ဖို့ နောက် အနာဂတ်ဘဝအာမခံချက် မျှော်လင့်ချက်တွေကို ဘယ်လိုများ လုပ်ပေးရင် သူတို့အတွက် အဆင်ပြေမယ်လို့ထင်ပါသလဲရှင့်။ လတ်တလော သူတို့နေထိုင်ရပ်တည်ရေးအတွက် ဘယ်လို စိန်ခေါ်မှုတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေကြရတာများရှိသလဲရှင့်။
ဦးညီညီလွင် ။ ။ ပတ်စပို့နဲ့လာလာ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော်ပြီးပဲ လာလာပေါ့နော်။ အဓိက မြန်မာပြည်မှာ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့အခက်အခဲတွေ၊ သူတို့ရဲ့ ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင် ညဉ်းပမ်းနှိပ်စက်ခြင်းကို ခံရမယ့်ဒဏ်ကို ကြောက်ပြီးတော့ ထွက်လာကြတာပေါ့နော်။ တချို့ကတော့ သာမာန်အလုပ်လုပ်ဖို့ ထွက်လာသူလည်း ရှိပါတယ်။ ကျနော်တို့ကတော့ မြန်မာပြည်ကနေ ဖမ်းဆီးနှိပ်စက်ခြင်းကို ခံရမှာကို ကြောက်ပြီးထွက်ပြေးလာတဲ့ သူတွေကိုဦးစားပေးတာပေါ့နော်။ အလုပ်လုပ်ဖို့လာရင်း အဖမ်းခံရလို့ ကမ့်ထဲမှာ အိမ်ပြန်ချင်တဲ့သူ ရှိနိုင်တယ်။ အဲ့ဒါကတော့ မြန်မာသံရုံးနဲ့ ဆက်သွယ်ပြီး လုပ်ကြတာရှိတယ်။ အဲ့မှာ အခက်အခဲရှိလာတာ ဘာလဲဆိုတော့ အရင်တုန်းကတော့ UNHCR ကို ဝင်ခွင့်ပြုတယ်။ ခင်ဗျားတို့ မြန်မာပြည်ပြန်ရင် ဘာဖြစ်မလဲ မြန်မာပြည်ကိုပြန်ချင်လား ခိုလှုံခွင့်လျှောက်ချင်လား ဆိုပြီးတော့။ အခုက မလေးရှားထောင်တွေထဲ လဝက ထိန်းသိမ်းရေးစခန်းတွေထဲကို UNHCR ကို ဝင်ခွင့်မပြုတာကလည်း အခက်အခဲတခု ဖြစ်လာတယ်။ တဘက်မှာကလည်း အမြင်မကြည်လင်တာတွေပေါ့ဗျာ။ မလေးရှားနိုင်ငံထဲကို မြန်မာနိုင်ငံသားတွေ အများကြီးရောက်လာနေပြီ မလေးရှားရဲ့ အမျိုးသားလုံခြုံရေးကို ထိခိုက်နိုင်သလား ဆိုတဲ့ရှု့ထောင့်ကနေ ပြည်ထဲရေးဘက်က စဉ်းစားလာတာတွေလည်း ရှိတယ်ဗျ။ နောက်ပြီးတော့ အများကြီးလက်ခံထားရင် မြန်မာနိုင်ငံကနေ အစုလိုက်အပြုံလိုက်ထွက်လာကြရင်၊ ဘယ်လိုလုပ်ကြမလဲဆိုတဲ့ စိုးရိမ်ပူပန်တာတွေလည်း ရှိနေတာပေါ့နော်။ ဒါပေမဲ့ ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် မလေးရှားနိုင်ငံဆိုတာက မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အပြောင်းအလဲအတွက် အာဆီယံကို ဦးဆောင်ပြီး လုပ်နေတဲ့အခါကြတော့ ဒီလိုအခက်အခဲရှိနေတဲ့ အန္တရာယ်ရှိနေတဲ့ မြန်မာပြည်သူတွေကို ယာယီကာကွယ်စောင့်ရှောက်ထားသင့်တယ်ဆိုပြီး လုပ်ဆောင်တာတော့ ရှိတာပေါ့နော်။
ကျနော်တို့ အဓိကတောင်းဆိုချင်တာက မြန်မာနိုင်ငံက ထွက်လာတဲ့သူတွေကို အကာအကွယ်ပေးဖို့ရယ်။ နောက် သူတို့ စားသောက်နေထိုင်နိုင်ရေးအတွက် အလုပ်လုပ်ကိုင်ခွင့် Work Permit ပေါ့နော်။ ယာယီ Temporary Work Permit လေးတွေ ထုတ်ပေးပြီး၊ မှတ်ပုံတင်တွေနဲ့ စနစ်တကျ လုပ်ထားပေးပါလို့ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းကိုရော မလေးရှားအစိုးရကိုရော ကျနော်တို့က တောင်းဆိုချင်တာပေါ့နော်။”
လတ်တလောမှာတော့ မလေးရှားထိန်းသိမ်းရေးစခန်းတွေထဲကနေ အထိန်းသိမ်းခံထားရပြီး လက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံကို ပြန်လိုတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံသားတချို့ နေရပ်ပြန်ရေး ထိန်းသိမ်းရေးစခန်းတွေထဲအထိ သွားရောက်တွေ့ဆုံ ကူညီဆောင်ရွက်ပေးနေတဲ့ ကိုသီဟမောင်မောင်ကလည်း နေရပ်ပြန်လိုသူတွေ သံရုံးဘက်က နိုင်ငံသားဖြစ်ကြောင်း တရားဝင်အသိအမှတ်ပြုမှု အပါအဝင်လိုအပ်တာတွေကို ကူညီဆောင်ရွက်ပေးနေတဲ့ အခြေအနေကို ရှင်းပြပါတယ်။
ကိုသီဟမောင်မောင် ။ ။ စဖမ်းတာကနေ အဆင့်ဆင့်ပြောမယ်ဆိုရင် မလေးရှား စီမံချက်တွေကနေ ဖမ်းလိုက်တဲ့အခါမှာ နှစ်ပတ်ပြည့်ရင် တရားရုံး တင်တယ်ပေါ့။ တတ်နိုင်တဲ့သူက ရှေ့နေငှားပြီး ဒဏ်ကြေးဆောင်လိုက်ရင် ပြစ်ဒဏ်မကျဘူးပေါ့။ မတတ်နိုင်တဲ့သူတွေက ရှေ့နေလည်းမဌားနိုင်ဘူး ဒဏ်ကြေးလည်းမဆောင်နိုင်ဘူးဆိုရင် ထောင်အနည်းဆုံး (၃ လ) (၆လ) စသဖြင့် ကျတယ်ပေါ့။ ထောင်ကျပြီး ထောင်ကနေ လွတ်ပြီဆိုရင် လဝက ထိန်းသိမ်းရေးစခန်းကို ရောက်ပါတယ်။ ထိန်းသိမ်းရေးစခန်းရောက်ပြီဆိုရင် မြန်မာသံရုံးဘက်က အထဲကသူတွေကို မြန်မာနိုင်ငံသား မှန်ကန်ကြောင်း စိစစ်တာပေါ့နော်။ စိစစ်ပြီးရင် နေရပ်ပြန်ဖို့အတွက် ဒီလူတွေက မိသားစုဆွေမျိုးတွေနဲ့ ဆက်သွယ်ပြီး ပြန်ပို့တဲ့အစီအစဉ်တွေ ရှိသလို၊ မလေးရှားအစိုးရနဲ့ ညှိနှှိုင်းဆောင်ရွက်ပြီးတော့ အစိုးရချင်း သဘောတူညီချက်တွေနဲ့ ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ပြီး ပြန်ပို့တဲ့အစီအစဉ်တွေလည်း ရှိပါတယ်။ အထဲမှာ ကျန်းမာရေးမကောင်းတဲ့သူတွေရှိရင် လဝက ထိန်းသိမ်းရေးစခန်းတွေထဲက လဝက အရာရှိတွေပေါ့နော် သူတို့က ချက်ခြင်းအကြောင်းကြားတဲ့အခါမှာ သူတို့နဲ့ဆိုင်တဲ့ စာရွက်စာတမ်းတွေက ရအောင်တောင်းပြီးတော့ ချက်ခြင်းပဲ C of I (Certificate of Identity) ထုတ်ပေးပြီးပြီဆိုရင် အနီးစပ်ဆုံးဖြစ်တဲ့ လေယာဉ်နဲ့ပြန်ပို့ပေးပါတယ်။ ကျန်းမာရေး မကောင်းတဲ့သူတွေ ကိုယ်ဝန်ဆောင်တွေ ကလေးသူငယ်တွေဆိုရင် မြန်မာသံရုံးဘက်က အတတ်နိုင်ဆုံး အမြန်ဆုံးပြန်နိုင်အောင် ဆောင်ရွက်ပေးနေတာတွေ ရှိပါတယ်ခင်ဗျ။
နှစ်နိုင်ငံ အစိုးရတာဝန်ရှိသူတွေရဲ့ သဘောတူညီချက်နဲ့ မလေးရှားနိုင်ငံဘက်ကနေ မြန်မာနိုင်ငံဘက်ကို လေကြောင်းလိုင်းတွေကနေ နေရပ်ပြန်ပို့ခံရတဲ့ မလေးရှားနိုင်ငံရောက် မြန်မာနိုင်ငံသားတွေထဲက တချို့ ရန်ကုန်နိုင်ငံတကာလေဆိပ်မှာတင် ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားတယ်ဆိုတဲ့ သတင်းတွေ ထွက်ပေါ်နေတာနဲ့ ပတ်သက်လို့တော့ မြန်မာစစ်ကောင်စီဘက်က တရားဝင်သတင်း ထုတ်ပြန်တာ မရှိသေးပါဘူး။
လက်ရှိမှာတော့ မြန်မာနိုင်ငံကနေ မလေးရှားနိုင်ငံမှာ ခိုလှုံခွင့်တောင်းခံသူနဲ့ ဒုက္ခသည် ၁၈၅၀၀၀ (တသိန်းရှစ်သောင်းငါးထောင်ကျော်) လောက်ရှိပြီး၊ အဲဒီအထဲမှာ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည် တသိန်းလောက်ရှိတဲ့အကြောင်း HRW က ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။ မလေးရှားနိုင်ငံတဝှမ်း ထိန်းသိမ်းရေးစခန်း ၂၁ ခုမှာ ဖမ်းဆီးခံရသူ မြန်မာနိုင်ငံသား ၁၇၅၀၀ (တသောင်းခုနှစ်ထောင့်ငါးရာ) လောက်ရှိပြီး အဖမ်းခံထားရတဲ့ အထဲမှာ ကလေးငယ် ၁၅၀၀ တထောင့်ငါးရာလောက် ပါဝင်တဲ့အကြောင်းနဲ့ လက်ရှိထိန်းသိမ်းရေး စခန်းတွေအတွင်း သူတို့ဟာ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု နေထိုင်မှုနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဒုက္ခမျိုးစုံနဲ့ရင်ဆိုင်ရပြီး ဆိုးဆိုးဝါးဝါး နေထိုင်ရတဲ့အကြောင်း Human Rights Watch လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ကြီးက သတင်းထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။ ဒါ့အပြင် နေရပ်ပြန်ရင်လည်း နှိပ်စက်ညှဉ်းပမ်းခံရနိုင်တဲ့ ဒုက္ခသည်တွေကို နိုင်ငံတကာ စံသတ်မှတ်ချက်တွေနဲ့အညီ အကာအကွယ်ပေးပြီး ဒုက္ခသည် များဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂမဟာမင်းကြီးရုံးရဲ့ ဒုက္ခသည်စီစစ်ရေးလုပ်ငန်းတွေကို မြန်မြန်ဆန်ဆန် ဆောင်ရွက်ခွင့်ပေးဖို့ လည်း မလေးရှားအစိုးရကို လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ကြီးက တောင်းဆိုထားကြောင်းပါ။
==== Unicode ====
စဈအာဏာသိမျးမှုနောကျပိုငျး မွနျမာနိုငျငံကနေ မလေးရှားနိုငျငံဘကျကို ထှကျပွေးတိမျးရှောငျလာကွတဲ့ ခိုလှုံခှင့ျတောငျးခံသူတှနေဲ့ ဒုက်ခသညျတှကေို အတငျးအကပြျ နရေပျပွနျမပို့ဖို့၊ နိုငျငံတကာ စံသတျမှတျခကြျတှနေဲ့အညီ အကာအကှယျပေးဖို့ ကုလသမဂ်ဂအပါအဝငျ လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့တှကေ တစိုကျမတျမတျ တောငျးဆိုနကွေပါတယျ။ နရေပျပွနျပို့ခံရရငျ ဖမျးဆီးနှိပျစကျ ညှငျးပမျးခံရနိုငျဖှယျရှိတဲ့ ခိုလှုံခှင့ျတောငျးခံသူတှအေပါအဝငျ၊ ဒုက်ခသညျ တသိနျးရှဈသောငျးကြောျရဲ့လုံခွုံရေး၊ ရှရှေညျဘဝရပျတညျရေး အနာဂတျမြှောျလင့ျခကြျတှေ မရမေရာ ဖွဈနတေယျလို့လညျး မလေးရှားမှာ ကူညီပေးနသေူတှကေ ပွောပါတယျ။ အာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး မလေးရှားရောကျ မွနျမာတှေ ရငျဆိုငျနကွေရတဲ့ စိနျခေါျမှုအခကျအခဲတှအေကွောငျး မဆုမှနျက စုစညျးတငျပွထားပါတယျ။
စဈအာဏာသိမျးခံထားရတဲ့ မွနျမာနိုငျငံကနေ နိုငျငံရေးဖိနှိပျမှုနဲ့ ဘေးအန်တရာယျတှကွေားက အိမျနီးခငြျး ပွညျပနိုငျငံတှကေို ရှောငျတိမျးလာရတဲ့ မွနျမာနိုငျငံသားတှကေို အတငျးအကပြျ နရေပျပွနျပို့တာ မလုပျဖို့နဲ့ ဆိုငျးငံ့ထားဖို့ ဒုက်ခသညျမြားဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂ မဟာမငျးကွီးရုံး UNHCR က အောကျတိုဘာ ၂၀ ရကျက ဒသေတှငျးနိုငျငံတှကေို တိုကျတှနျးခဲ့ပါတယျ။
ပွညျပရောကျနတေဲ့ မွနျမာနိုငျငံသားတှကေို အိမျရှငျအစိုးရတှကေ အတငျးအကပြျ နရေပျပွနျပို့နတေဲ့လုပျရပျကို အာဆီယံအနနေဲ့ အရေးပေါျ ညှိနှိုငျးဖွရှေငျးဖို့ လိုအပျနတေယျဆိုတာကို မီးမောငျးထိုးပွရာ ရောကျနတေယျလို့ ကုလသမဂ်ဂ အတှငျးရေးမှူးခြုပျရဲ့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ အထူးကိုယျစားလှယျ Noeleen Heyzer က အောကျတိုဘာလ ၂၅ ရကျနေ့က ကွညောခကြျထုတျပွနျ ပွောဆိုခဲ့ပါတယျ။
မလေးရှားနိုငျငံကို ရောကျနတေဲ့ မွနျမာနိုငျငံသားဒုက်ခသညျတှနေဲ့ ခိုလှုံခှင့ျတောငျးခံနသေူတှေ နရေပျပွနျပို့ခံရပွီး ဖမျးဆီးခံရသူတခြို့ရှိခဲ့ပွီး အဖမျးခံရသူတှထေဲ စဈကောငျစီကို အကွမျးမဖကျ အာဏာဖီဆနျရေး CDM လုပျထားတဲ့သူတှေ ပါဝငျနသေလို ရတေပျအရာရှိဟောငျးတဦးနဲ့ သူ့ရဲ့ဇနီးလညျး ဖမျးဆီးခံရတယျဆိုတဲ့ သတငျးတှေ ထှကျပေါျလာပွီးနောကျမှာ ကုလသမဂ်ဂဘကျက အခုလို တိုကျတှနျးလိုကျတာပါ။
ဒါ့အပွငျ စဈအာဏာသိမျးခံထားရဆဲ မွနျမာနိုငျငံထဲ အကွမျးဖကျတိုကျခိုကျမှုတှေ ဆကျရှိနပွေီး တိုကျပှဲတှကွေောင့ျ အိမျနီးခငြျးနိုငျငံတှဘေကျ နယျစပျဖွတျကြောျ ထှကျပွေးလာသူတှကေို ဒသေတှငျး နိုငျငံတှကေ ခိုလှုံခှင့ျပေးဖို့၊ အကာအကှယျပေးဖို့ တောငျးဆိုထားပွီး ဒါက နိုငျငံအားလုံးက လိုကျနာရမယ့ျ နိုငျငံတကာဥပဒေ ဖွဈတယျလို့လညျး UNHCR က တိုကျတှနျးထားပါတယျ။
လာမယ့ျ နိုဝငျဘာလ အာဆီယံ ထိပျသီးအစညျးအဝေး ကငြျးပတဲ့အခါ မွနျမာနိုငျငံအတှငျး နိုငျငံရေး ဖိနှိပျမှုတှကွေောင့ျ ထှကျပွေးလာတဲ့သူတှကေို အကာအကှယျပေးနိုငျရေး ကတိကဝတျထား လုပျဆောငျဖို့ လူ့အခှင့ျအရေး စောင့ျကွည့ျလေ့လာရေးအဖှဲ့ Human Rights Watch အဖှဲ့ကွီးက အာဆီယံ ခေါငျးဆောငျတှနေဲ့ ဒသေအတှငျး အစိုးရအဖှဲ့အစညျးတှကေို တောငျးဆိုထားပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ မလေးရှားနိုငျငံမှာ ခိုလှုံခှင့ျတောငျးခံတဲ့ မွနျမာနိငျငံသားတှကေို သူတို့ လုံခွုံရေးအတှကျ စိုးရိမျရတဲ့ကွား ဩဂုတျလနောကျပိုငျး ပိုတိုးပွီး နရေပျ ပွနျပို့နတောကို ထောကျပွရငျး အာဆီယံခေါငျးဆောငျတှကေို လူ့အခှင့ျအရေးစောင့ျကွည့ျရေး အဖှဲ့ကွီးက ဒီအောကျတိုဘာလ ၂၄ရကျနေ့က တိုကျတှနျးတောငျးဆိုလိုကျတာပါ။
ပွီးခဲ့တဲ့ ဧပွီလနောကျပိုငျး မလေးရှားနိုငျငံကနေ မွနျမာနိုငျငံကို ပွနျပို့ခံရသူ ၂၀၀၀ ကြောျရှိပွီး ပွနျပို့ခံရသူတှထေဲမှာ ခိုလှုံခှင့ျတောငျးခံထားသူတှအေပွငျ စဈတပျက ထှကျပွေးလာတဲ့ အရာရှိ ၆ ဦး ပါဝငျတယျလို့ Human Rights Watch အဖှဲ့က ထောကျပွပါတယျ။ နရေပျပွနျရငျ နှိပျစကျညှငျးပမျးခံရနိုငျတဲ့ မွနျမာဒုက်ခသညျတှကေို နိုငျငံတကာ စံသတျမှတျခကြျတှနေဲ့အညီ အကာအကှယျပေးဖို့ တောငျးဆိုတဲ့တခြိနျတညျးမှာ ဒုက်ခသညျမြားဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂ မဟာမငျးကွီးရုံးရဲ့ ဒုက်ခသညျ စီစဈရေးလုပျငနျးတှကေို အလြှငျအမွနျ ဆောငျရှကျခှင့ျပေးဖို့လညျး မလေးရှားအစိုးရကို လူ့အခှင့ျအရေး အဖှဲ့ကွီးကတောငျးဆိုပါတယျ။
အခုလို ကုလသမဂ်ဂအပါအဝငျ လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့တှေ နိုငျငံတကာအကူအညီပေးရေး လုပျငနျးအဖှဲ့တှနေဲ့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ လူ့အခှင့ျအရေးလှုပျရှားသူတှေ ကိုယျစားလှယျတှဘေကျက မလေးရှားအစိုးရအပေါျ မွနျမာဒုက်ခသညျတှကေို နရေပျပွနျမပို့ဖို့ ဆိုငျးငံ့ထားဖို့ မတေ်တာရပျခံ ဖိအားပေးတောငျးဆို တိုကျတှနျးမှုတှကွေောင့ျ လတျတလောမှာတော့ မလေးရှားဘကျက ပွနျပို့တဲ့အစီအစဉျတှေ ခတေ်တရပျဆိုငျးထားပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ မလေးရှားနိုငျငံထဲ တရားမဝငျခိုလှုံနထေိုငျသူ မွနျမာနိုငျငံသားတှအေပေါျ အဖမျးအဆီး အစဈအဆေးတှေ မြားနဆေဲပဲလို့ ရခိုငျဒုက်ခသညျမြား ဗဟို ညှှနျကွားရေးမှူးခြုပျ ဦးညီညီလှငျက ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးကို ပွောပါတယျ။
ဦးညီညီလှငျ ။ ။ လကျရှိအခွအေနမှောတော့ အဖမျးအဆီးတှကေ အနညျးနဲ့အမြားတော့ ဆကျရှိနတေုနျးပါပဲ အထူးသဖွင့ျ ပွညျနယျတှမှော ဖမျးတယျ။ နယျစပျဖွတျကြောျ ဝငျရောကျလာတဲ့နရောတှမှော အဖမျးအဆီးမြားတယျ။ ပွီးတော့ ဂြိုဟိုးပွညျနယျလို စကျရုံအလုပျရုံတှမြေား စငျကာပူနယျစပျနဲ့ ထိစပျနတေဲ့မွို့တှမှော အဖမျးအဆီးမြားတယျ။ မွို့တောျကှာလာလမျပူမှာလညျး အဖမျးအဆီးတှကေ ဆကျရှိနတေယျ။ ကနြောျတို့ဘကျက လုပျဆောငျပေးနတောက အဲ့အဖမျးဆီးခံရသူတှေ မွနျမာပွညျပွနျရငျ အန်တရာယျရှိမယ့ျသူတှကေို UNHCR မှာ အမွနျဆုံး မှတျပုံတငျဖို့ပေါ့နောျ။ ဒုက်ခသညျမြား အဂေငြျစီတှမှောပေါ့။ နောကျ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးနဲ့ ဆကျသှယျပွီးတော့ အထူးသဖွင့ျ UN လူ့အခှင့ျအရေးကောငျစီတို့၊ နောကျ UN လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာ အထူးကိုယျစားလှယျ Tom Andrews. နောကျ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ ကုလအထူးကိုယျစားလှယျ Noeleen Heyzer တို့ကို တိုကျတှနျးပွီးတော့ မလေးရှားအစိုးရကို ပွနျမပို့ပေးဖို့ရယျ၊ UNHCR အနနေဲ့ အရငျကထကျပိုပွီးတော့ အလုပျလုပျဖို့လိုတာပေါ့နောျ။ အဓိကကတော့ ဒီကိုရောကျနတေဲ့ အထူးသဖွင့ျ မွနျမာပွညျကိုပွနျပို့ခံရရငျ အခကျအခဲ အမြားကွီးကွုံနိုငျတဲ့ ဒုက်ခသညျတှပေေါ့နောျ။ သူတို့ကို UNHCR ရဲ့ အကာအကှယျရရှိဖို့ ပွနျသှားရငျ ဖမျးဆီးညှငျးပမျးနှိပျစကျ ခံရနိုငျတဲ့သူတှကေို အတငျးနဲ့အဓမ်မ ပွနျမပို့ဖို့၊ မလေးရှားအာဏာပိုငျတှကေို လူသားခငြျးစာနာမှု ရှု့ထောင့ျကနရေော နိုငျငံတကာဥပဒအေရပါ ထည့ျသှငျးစဉျးစားပေးဖို့ တိုကျတှနျးပွောဆို လုပျဆောငျနကွေရပါတယျခငျဗြ။
မဆုမှနျ ။ ။ ဟုတျကဲ့ရှင့ျ။ ဆိုတော့ တခြို့ကတြော့ နိုငျငံကူးလကျမှတျ ကိုငျဆောငျထားပွီးမှ နိုငျငံရေးခိုလှုံခှင့ျ တောငျးထားတဲ့ပုဂ်ဂိုလျတှလေညျး ရှိမယျ။ သူတို့အတှကျကလညျး လတျတလော နထေိုငျဖို့ လုံခွုံရေးအနအေထားကလညျး အတောျလေးစိုးရိမျစရာရှိမယျ။ တခြို့ကတြော့လညျး ထိနျးသိမျးရေးစခနျးတှကေနေ UN ကို ဒုက်ခသညျအဖွဈ လြှောကျထားတဲ့သူတှလေညျးရှိတယျဆိုတော့ စသဖွင့ျ မလေးရှားရောကျနတေဲ့ မွနျမာနိုငျငံသားတှေ အကုနျခွုံပွီးတော့ ပွောရရငျ သူတို့အတှကျ ရရှေညျရပျတညျရေး မလေးရှားမှာ နထေိုငျနိုငျဖို့ နောကျ အနာဂတျဘဝအာမခံခကြျ မြှောျလင့ျခကြျတှကေို ဘယျလိုမြား လုပျပေးရငျ သူတို့အတှကျ အဆငျပွမေယျလို့ထငျပါသလဲရှင့ျ။ လတျတလော သူတို့နထေိုငျရပျတညျရေးအတှကျ ဘယျလို စိနျခေါျမှုတှနေဲ့ ရငျဆိုငျနကွေရတာမြားရှိသလဲရှင့ျ။
ဦးညီညီလှငျ ။ ။ ပတျစပို့နဲ့လာလာ နယျစပျဖွတျကြောျပွီးပဲ လာလာပေါ့နောျ။ အဓိက မွနျမာပွညျမှာ ရငျဆိုငျနရေတဲ့အခကျအခဲတှေ၊ သူတို့ရဲ့ ဖမျးဆီးခြုပျနှောငျ ညဉျးပမျးနှိပျစကျခွငျးကို ခံရမယ့ျဒဏျကို ကွောကျပွီးတော့ ထှကျလာကွတာပေါ့နောျ။ တခြို့ကတော့ သာမာနျအလုပျလုပျဖို့ ထှကျလာသူလညျး ရှိပါတယျ။ ကနြောျတို့ကတော့ မွနျမာပွညျကနေ ဖမျးဆီးနှိပျစကျခွငျးကို ခံရမှာကို ကွောကျပွီးထှကျပွေးလာတဲ့ သူတှကေိုဦးစားပေးတာပေါ့နောျ။ အလုပျလုပျဖို့လာရငျး အဖမျးခံရလို့ ကမ့ျထဲမှာ အိမျပွနျခငြျတဲ့သူ ရှိနိုငျတယျ။ အဲ့ဒါကတော့ မွနျမာသံရုံးနဲ့ ဆကျသှယျပွီး လုပျကွတာရှိတယျ။ အဲ့မှာ အခကျအခဲရှိလာတာ ဘာလဲဆိုတော့ အရငျတုနျးကတော့ UNHCR ကို ဝငျခှင့ျပွုတယျ။ ခငျဗြားတို့ မွနျမာပွညျပွနျရငျ ဘာဖွဈမလဲ မွနျမာပွညျကိုပွနျခငြျလား ခိုလှုံခှင့ျလြှောကျခငြျလား ဆိုပွီးတော့။ အခုက မလေးရှားထောငျတှထေဲ လဝက ထိနျးသိမျးရေးစခနျးတှထေဲကို UNHCR ကို ဝငျခှင့ျမပွုတာကလညျး အခကျအခဲတခု ဖွဈလာတယျ။ တဘကျမှာကလညျး အမွငျမကွညျလငျတာတှပေေါ့ဗြာ။ မလေးရှားနိုငျငံထဲကို မွနျမာနိုငျငံသားတှေ အမြားကွီးရောကျလာနပွေီ မလေးရှားရဲ့ အမြိုးသားလုံခွုံရေးကို ထိခိုကျနိုငျသလား ဆိုတဲ့ရှု့ထောင့ျကနေ ပွညျထဲရေးဘကျက စဉျးစားလာတာတှလေညျး ရှိတယျဗြ။ နောကျပွီးတော့ အမြားကွီးလကျခံထားရငျ မွနျမာနိုငျငံကနေ အစုလိုကျအပွုံလိုကျထှကျလာကွရငျ၊ ဘယျလိုလုပျကွမလဲဆိုတဲ့ စိုးရိမျပူပနျတာတှလေညျး ရှိနတောပေါ့နောျ။ ဒါပမေဲ့ ဘာပဲဖွဈဖွဈ မလေးရှားနိုငျငံဆိုတာက မွနျမာနိုငျငံရဲ့ အပွောငျးအလဲအတှကျ အာဆီယံကို ဦးဆောငျပွီး လုပျနတေဲ့အခါကွတော့ ဒီလိုအခကျအခဲရှိနတေဲ့ အန်တရာယျရှိနတေဲ့ မွနျမာပွညျသူတှကေို ယာယီကာကှယျစောင့ျရှောကျထားသင့ျတယျဆိုပွီး လုပျဆောငျတာတော့ ရှိတာပေါ့နောျ။
ကနြောျတို့ အဓိကတောငျးဆိုခငြျတာက မွနျမာနိုငျငံက ထှကျလာတဲ့သူတှကေို အကာအကှယျပေးဖို့ရယျ။ နောကျ သူတို့ စားသောကျနထေိုငျနိုငျရေးအတှကျ အလုပျလုပျကိုငျခှင့ျ Work Permit ပေါ့နောျ။ ယာယီ Temporary Work Permit လေးတှေ ထုတျပေးပွီး၊ မှတျပုံတငျတှနေဲ့ စနဈတကြ လုပျထားပေးပါလို့ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးကိုရော မလေးရှားအစိုးရကိုရော ကနြောျတို့က တောငျးဆိုခငြျတာပေါ့နောျ။”
လတျတလောမှာတော့ မလေးရှားထိနျးသိမျးရေးစခနျးတှထေဲကနေ အထိနျးသိမျးခံထားရပွီး လကျရှိ မွနျမာနိုငျငံကို ပွနျလိုတဲ့ မွနျမာနိုငျငံသားတခြို့ နရေပျပွနျရေး ထိနျးသိမျးရေးစခနျးတှထေဲအထိ သှားရောကျတှေ့ဆုံ ကူညီဆောငျရှကျပေးနတေဲ့ ကိုသီဟမောငျမောငျကလညျး နရေပျပွနျလိုသူတှေ သံရုံးဘကျက နိုငျငံသားဖွဈကွောငျး တရားဝငျအသိအမှတျပွုမှု အပါအဝငျလိုအပျတာတှကေို ကူညီဆောငျရှကျပေးနတေဲ့ အခွအေနကေို ရှငျးပွပါတယျ။
ကိုသီဟမောငျမောငျ ။ ။ စဖမျးတာကနေ အဆင့ျဆင့ျပွောမယျဆိုရငျ မလေးရှား စီမံခကြျတှကေနေ ဖမျးလိုကျတဲ့အခါမှာ နှဈပတျပွည့ျရငျ တရားရုံး တငျတယျပေါ့။ တတျနိုငျတဲ့သူက ရှေ့နငှေားပွီး ဒဏျကွေးဆောငျလိုကျရငျ ပွဈဒဏျမကဘြူးပေါ့။ မတတျနိုငျတဲ့သူတှကေ ရှေ့နလေညျးမဌားနိုငျဘူး ဒဏျကွေးလညျးမဆောငျနိုငျဘူးဆိုရငျ ထောငျအနညျးဆုံး (၃ လ) (၆လ) စသဖွင့ျ ကတြယျပေါ့။ ထောငျကပြွီး ထောငျကနေ လှတျပွီဆိုရငျ လဝက ထိနျးသိမျးရေးစခနျးကို ရောကျပါတယျ။ ထိနျးသိမျးရေးစခနျးရောကျပွီဆိုရငျ မွနျမာသံရုံးဘကျက အထဲကသူတှကေို မွနျမာနိုငျငံသား မှနျကနျကွောငျး စိစဈတာပေါ့နောျ။ စိစဈပွီးရငျ နရေပျပွနျဖို့အတှကျ ဒီလူတှကေ မိသားစုဆှမြေိုးတှနေဲ့ ဆကျသှယျပွီး ပွနျပို့တဲ့အစီအစဉျတှေ ရှိသလို၊ မလေးရှားအစိုးရနဲ့ ညှိနှှိုငျးဆောငျရှကျပွီးတော့ အစိုးရခငြျး သဘောတူညီခကြျတှနေဲ့ ညှိနှိုငျးဆောငျရှကျပွီး ပွနျပို့တဲ့အစီအစဉျတှလေညျး ရှိပါတယျ။ အထဲမှာ ကနြျးမာရေးမကောငျးတဲ့သူတှရှေိရငျ လဝက ထိနျးသိမျးရေးစခနျးတှထေဲက လဝက အရာရှိတှပေေါ့နောျ သူတို့က ခကြျခွငျးအကွောငျးကွားတဲ့အခါမှာ သူတို့နဲ့ဆိုငျတဲ့ စာရှကျစာတမျးတှကေ ရအောငျတောငျးပွီးတော့ ခကြျခွငျးပဲ C of I (Certificate of Identity) ထုတျပေးပွီးပွီဆိုရငျ အနီးစပျဆုံးဖွဈတဲ့ လယောဉျနဲ့ပွနျပို့ပေးပါတယျ။ ကနြျးမာရေး မကောငျးတဲ့သူတှေ ကိုယျဝနျဆောငျတှေ ကလေးသူငယျတှဆေိုရငျ မွနျမာသံရုံးဘကျက အတတျနိုငျဆုံး အမွနျဆုံးပွနျနိုငျအောငျ ဆောငျရှကျပေးနတောတှေ ရှိပါတယျခငျဗြ။
နှဈနိုငျငံ အစိုးရတာဝနျရှိသူတှရေဲ့ သဘောတူညီခကြျနဲ့ မလေးရှားနိုငျငံဘကျကနေ မွနျမာနိုငျငံဘကျကို လကွေောငျးလိုငျးတှကေနေ နရေပျပွနျပို့ခံရတဲ့ မလေးရှားနိုငျငံရောကျ မွနျမာနိုငျငံသားတှထေဲက တခြို့ ရနျကုနျနိုငျငံတကာလဆေိပျမှာတငျ ဖမျးဆီးခေါျဆောငျသှားတယျဆိုတဲ့ သတငျးတှေ ထှကျပေါျနတောနဲ့ ပတျသကျလို့တော့ မွနျမာစဈကောငျစီဘကျက တရားဝငျသတငျး ထုတျပွနျတာ မရှိသေးပါဘူး။
လကျရှိမှာတော့ မွနျမာနိုငျငံကနေ မလေးရှားနိုငျငံမှာ ခိုလှုံခှင့ျတောငျးခံသူနဲ့ ဒုက်ခသညျ ၁၈၅၀၀၀ (တသိနျးရှဈသောငျးငါးထောငျကြောျ) လောကျရှိပွီး၊ အဲဒီအထဲမှာ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျ တသိနျးလောကျရှိတဲ့အကွောငျး HRW က ထုတျပွနျထားပါတယျ။ မလေးရှားနိုငျငံတဝှမျး ထိနျးသိမျးရေးစခနျး ၂၁ ခုမှာ ဖမျးဆီးခံရသူ မွနျမာနိုငျငံသား ၁၇၅၀၀ (တသောငျးခုနှဈထောင့ျငါးရာ) လောကျရှိပွီး အဖမျးခံထားရတဲ့ အထဲမှာ ကလေးငယျ ၁၅၀၀ တထောင့ျငါးရာလောကျ ပါဝငျတဲ့အကွောငျးနဲ့ လကျရှိထိနျးသိမျးရေး စခနျးတှအေတှငျး သူတို့ဟာ ကနြျးမာရေး စောင့ျရှောကျမှု နထေိုငျမှုနဲ့ပတျသကျပွီး ဒုက်ခမြိုးစုံနဲ့ရငျဆိုငျရပွီး ဆိုးဆိုးဝါးဝါး နထေိုငျရတဲ့အကွောငျး Human Rights Watch လူ့အခှင့ျအရေးစောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့ကွီးက သတငျးထုတျပွနျထားပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ နရေပျပွနျရငျလညျး နှိပျစကျညှဉျးပမျးခံရနိုငျတဲ့ ဒုက်ခသညျတှကေို နိုငျငံတကာ စံသတျမှတျခကြျတှနေဲ့အညီ အကာအကှယျပေးပွီး ဒုက်ခသညျ မြားဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂမဟာမငျးကွီးရုံးရဲ့ ဒုက်ခသညျစီစဈရေးလုပျငနျးတှကေို မွနျမွနျဆနျဆနျ ဆောငျရှကျခှင့ျပေးဖို့ လညျး မလေးရှားအစိုးရကို လူ့အခှင့ျအရေးစောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့ကွီးက တောငျးဆိုထားကွောငျးပါ။
