[Zawgyi/Unicode]
မြန်မာနိုင်ငံမှာ မနေ့တုန်းက ကျင်းပပြီးစီးသွားတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲမှာ အားနည်းချက်တချို့ ရှိခဲ့ပေမဲ့ ကြီးကြီးမားမား ပြဿနာမရှိခဲ့ကြောင်း ရွေးကောက်ပွဲ စောင့်ကြည့်အကဲခတ်အဖွဲ့တွေက သုံးသပ်ခဲ့တဲ့အကြောင်း တင်ပြပေးမှာပါ။ ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်း သတင်းထောက် ကိုဇော်ထက်က သတင်းပေးပို့ထားပါတယ်။
ကပ်ရောဂါကာလ ကန့်သတ်ချက်တွေကြား ကျင်းပတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲအတွက် ကြိုတင်မဲပေးတာ အပါအဝင် ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်ငန်းစဉ်မှာ အားနည်းချက်တွေကြောင့် ဝေဖန်မှုတွေ ထွက်ပေါ်ခဲ့ပေမဲ့လည်း တနင်္ဂနွေနေ့က ကျင်းပရာမှာတော့ ပြဿနာကြီးကြီးမားမား မရှိဘဲ ပြီးဆုံးသွားခဲ့တယ်လို့ အကဲခတ်တွေက လက်ခံခဲ့ကြပါတယ်။
ရွေးကောက်ပွဲ စောင့်ကြည့်လေ့လာတဲ့ အဖွဲ့တွေကို အစောပိုင်းမှာ စောင့်ကြည့်လေ့လာခွင့် မပေးတာမျိုး၊ ရပ်ကွက်နဲ့ ကျေးရွာခွဲက မဲရုံတာဝန်ရှိသူတွေက ဒေသတာဝန်ရှိသူတွေဆီမှာ ထပ်မံခွင့်တောင်းခိုင်းတာမျိုးနဲ့ စီမံခန့်ခွဲမှု အားနည်းချက်တချို့က လွဲရင် ၂၀၂၀ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲဟာ အေးအေးချမ်းချမ်းနဲ့ ပြီးဆုံးသွားတယ်လို့ ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာ ပြည်သူ့လှုပ်ရှားမှု PACE အဖွဲ့ရဲ့ အမှုဆောင်ဒါရိုက်တာ စိုင်းရဲကျော်စွာမြင့်က ဒီကနေ့ ရန်ကုန်မြို့က သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ ပြောလိုက်ပါတယ်။
“ကြီးမားတဲ့ဖြစ်စဉ် မတွေ့ရပါဘူး။ မဲပေးတဲ့ဖြစ်စဉ်မှာ ကျနော်တို့ တိုင်းတာတဲ့အခါမှာ ပထမဘယ်လို တိုင်းတာလဲဆိုတော့ မဲရုံပြင်ဆင်တာ၊ ဖွင့်တာ တပိုင်းတိုင်းတယ်၊ သီးသန့်ဆန်းစစ်လေ့လာမှု လုပ်တယ်။ အဲဒါပြီးတာနဲ့ မဲပေးတဲ့ ဖြစ်စဉ်ကြီးတခုလုံးကို ဆန်းစစ်လေ့လာမှုလုပ်တယ်။ သဘောက မဲစပေးတဲ့ ၆ နာရီကစပြီးတော့ ညနေ ၄ နာရီ မဲရုံတွေ ပိတ်တဲ့အထိ အဲဒီတပိုင်းကို သီးသန့် ကျနော်တို့ ဆန်းစစ်လေ့လာမှု လုပ်တယ်၊ အဲဒါပြီးတာနဲ့ မဲရုံပိတ်တာ မဲရေတာကို သီးသန့် ကျနော်တို့ ဆန်းစစ်လေ့လာမှု လုပ်တယ်၊ ဒီအပိုင်းမှာလည်း မဲပေးတဲ့ ဖြစ်စဉ်မှာလည်း ကြီးကြီးမားမားပြဿနာ မတွေ့ရဘူး။ စီမံခန့်ခွဲမှု ပိုင်းဆိုင်ရာ အားနည်းချက်တွေတော့ ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ပြောရရင် ရွေးကောက်ပွဲ ဖြစ်စဉ်တခုလုံးကို သက်ရောက်မှုရှိတဲ့ အတိုင်းအတာ scale ရော၊ scoope ရောမှာ ကျနော်တို့ အဲဒီလောက် မတွေ့ရဘူး။”
ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်တွေက ဘယ်လို ရွေးကောက်ပွဲ အရည်အသွေးတွေက ထွက်လာတာလဲ၊ ပွင့်လင်းမြင်သာမှုရှိရဲ့လား၊ အားလုံး ပါဝင်ခွင့်ရကြလား ဆိုတဲ့ ဒါတွေကို တိုင်းတာဖို့အတွက် အဓိက စောင့်ကြည့်လေ့လာခဲ့ကြောင်း၊ မဲဆွယ်စည်းရုံးမှု၊ ကြိုတင်မဲစောင့်ကြည့်မှု၊ ရွေးကောက်ပွဲနေ့ စောင့်ကြည့်လေ့လာမှု၊ မဲရလဒ်တွေ စုစည်းတာ ဒီအဆင့်လေးခုကိုအယောက် ၂,၈၀၀ ကျော်နဲ့ စောင့်ကြည့်ခဲ့တယ်လို့ သူကပြောပါတယ်။
ကပ်ရောဂါအတားအဆီး အစီအမံတွေကို ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်က လုပ်ဆောင်ခဲ့ပေမဲ့ တချို့နေရာတွေမှာ မဲရုံအကျယ်အဝန်းကြောင့် ခြောက်ပေခြား မခွာနိုင်တာ၊ မဲရုံတွေရဲ့ လေးပုံတပုံပဲ မသန်စွမ်းသူတွေအတွက် ပြင်ဆင်ထားတာ၊ မဲရုံ သုံးပုံ တပုံမှာ လူတဦးကနေ ၁၀ ဦးထိ မဲစာရင်းမှာ မပါတာ၊ မဲရုံတွေရဲ့ ၇၆ ရာခိုင်နှုန်းကပဲ ကြိုတင်မဲစာရင်း ပုံစံ ၁၃ ကို မဲရုံအပြင်ဘက်မှာ ကပ်ထာတာ၊ မဲရုံတွေရဲ့ ၇ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ကြိုတင်မဲပုံးတွေ အချိန်မီရောက်မလာတာ၊ မဲရုံတွေရဲ့ ၁ ရာခိုင်နှုန်းအောက်က ဆန္ဒမဲပုံးနဲ့ မဲလက်မှတ် အချိန်မီရောက်မလာတာ ဒါတွေကို PACE အဖွဲ့ကတွေ့ရှိခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
ကပ်ရောဂါအခြေအနေကြားမှာ လုပ်ခဲ့ရတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်ပေမဲ့ မဲလာထည့်တဲ့ အရေအတွက်ဟာများနိုင်ပြီး တရားမျှတတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်မယ်လို့ မြင်ကြောင်း ဂျပန်အစိုးရရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံရွေးကောက်ပွဲ လေ့လာရေးအဖွဲ့ခေါင်းဆောင် မစ္စတာ ဆာဆာကာဝါ က အခုလိုပြောပါတယ်။ ကိုဗစ် ကပ်ရောဂါ ကြောင့် ရန်ကုန်မှာပဲ စောင့်ကြည့် လေ့လာတာကို လုပ်ခဲ့ရကြောင်းလည်း အွန်လိုင်းကလုပ်တဲ့ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ ပြောဆိုသွားပါတယ်။
“နိုင်ငံတကာအနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အခုအချိန် ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ ရွေးကောက်ပွဲဟာ ဆိုလို့ရှိရင် တရားမျှတပြီးတော့မှ တိကျမှန်ကန်တဲ့ ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်မယ်လို့ အားလုံးကနေ အသိအမှတ်ပြုမယ်လို့ ကျနော်ထင်ပါတယ်။ ကူးစက်မှုရာခိုင်နှုန်း မြင့်မားနေတဲ့ အခြေအနေမှာ ရွေးကောက်ပွဲပြုလုပ်ဖို့ သင့်တော်ပါ့မလား ဆိုတဲ့ တင်ပြမှုတွေလည်း ရှိခဲ့တယ်လို့ ကျနော်ထင်ပါတယ်။ ဆိုတော့ ကျနော်တို့ ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်ကနေပြီးတော့ တရားဝင် ကြေညာခြင်း မရှိသေးသော်ငြားလည်း ကျနော်ကြည့်ခဲ့တဲ့ အနေအထားအရ မဲထည့်တဲ့ ရာခိုင်နှုန်းကတော့ မြင့်မားမယ်လို့ ကျနော်ထင်ပါတယ်။”
မဲရလဒ်တွေကတော့ အခုသတင်းကြေညာတဲ့အချိန်အထိ စုစည်းနေတုန်းပါ။ ကြိုတင်မဲကတော့ နိုင်ငံလုံးအတိုင်းအတာနဲ့ဆိုရင် မဲရုံတွေရဲ့ ၁၅ ရာခိုင်နှုန်းဟာ ကြိုတင်မဲတွေဖြစ်ကြတယ်လို့ စောင့်ကြည့်လေ့လာသူတွေက ပြောပါတယ်။
အမေရိကန်သံရုံးကလည်း ဒီနေ့ကြေညာချက်တစောင်ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး ဒီမိုကရေစီအတွက် နောက်ထပ်သမိုင်းမှတ်တိုင် လျှောက်လှမ်းနေတဲ့ ပြည်သူတွေကို ချီးကျူးကြောင်းနဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံအနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေနဲ့ ဆက်ပြီး လက်တွဲသွားဖို့ မျှော်လင့်ကြောင်း ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။ တချိန်တည်းမှာပဲ ဥရောပသမဂ္ဂ (EU) နဲ့ ဗြိတိန်နိုင်ငံတို့က မြန်မာနိုင်ငံမှာ သမိုင်းဝင်ရွေးကောက်ပွဲတွေ ကျင်းပနိုင်ခဲ့ကြောင်း အသီးသီး ထုတ်ပြန်ခဲ့ကြပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေ အနေနဲ့ အခြေခံအခွင့်အရေးတရပ်ဖြစ်တဲ့ မဲပေးပိုင်ခွင့်ကို ကျင့်သုံးနိုင်တဲ့အတွက် ဝမ်းမြောက်ကြောင်းလည်း ဗြိတိန်နိုင်ငံက ထုတ်ပြန်ချက်မှာ ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။
[Unicode Version]
မွနျမာ့ရှေးကောကျပှဲ ကွီးမားတဲ့ ပွူနာတှေ မရှိခဲ့ဟု စောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့တှေ သုံးသပျ
မွနျမာနိုငျငံမှာ မနေ့တုနျးက ကငြျးပပွီးစီးသှားတဲ့ ရှေးကောကျပှဲမှာ အားနညျးခကြျတခြို့ ရှိခဲ့ပမေဲ့ ကွီးကွီးမားမား ပွူနာမရှိခဲ့ကွောငျး ရှေးကောကျပှဲ စောင့ျကွည့ျအကဲခတျအဖှဲ့တှကေ သုံးသပျခဲ့တဲ့အကွောငျး တငျပွပေးမှာပါ။ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျး သတငျးထောကျ ကိုဇောျထကျက သတငျးပေးပို့ထားပါတယျ။
ကပျရောဂါကာလ ကန့ျသတျခကြျတှကွေား ကငြျးပတဲ့ ရှေးကောကျပှဲအတှကျ ကွိုတငျမဲပေးတာ အပါအဝငျ ရှေးကောကျပှဲ လုပျငနျးစဉျမှာ အားနညျးခကြျတှကွေောင့ျ ဝဖေနျမှုတှေ ထှကျပေါျခဲ့ပမေဲ့လညျး တနငျ်ဂနှနေေ့က ကငြျးပရာမှာတော့ ပွူနာကွီးကွီးမားမား မရှိဘဲ ပွီးဆုံးသှားခဲ့တယျလို့ အကဲခတျတှကေ လကျခံခဲ့ကွပါတယျ။
ရှေးကောကျပှဲ စောင့ျကွည့ျလေ့လာတဲ့ အဖှဲ့တှကေို အစောပိုငျးမှာ စောင့ျကွည့ျလေ့လာခှင့ျ မပေးတာမြိုး၊ ရပျကှကျနဲ့ ကြေးရှာခှဲက မဲရုံတာဝနျရှိသူတှကေ ဒသေတာဝနျရှိသူတှဆေီမှာ ထပျမံခှင့ျတောငျးခိုငျးတာမြိုးနဲ့ စီမံခန့ျခှဲမှု အားနညျးခကြျတခြို့က လှဲရငျ ၂၀၂၀ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ အထှထှေေ ရှေးကောကျပှဲဟာ အေးအေးခမြျးခမြျးနဲ့ ပွီးဆုံးသှားတယျလို့ ရှေးကောကျပှဲဆိုငျရာ ပွညျသူ့လှုပျရှားမှု PACE အဖှဲ့ရဲ့ အမှုဆောငျဒါရိုကျတာ စိုငျးရဲကြောျစှာမွင့ျက ဒီကနေ့ ရနျကုနျမွို့က သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲမှာ ပွောလိုကျပါတယျ။
“ကွီးမားတဲ့ဖွဈစဉျ မတှေ့ရပါဘူး။ မဲပေးတဲ့ဖွဈစဉျမှာ ကနြောျတို့ တိုငျးတာတဲ့အခါမှာ ပထမဘယျလို တိုငျးတာလဲဆိုတော့ မဲရုံပွငျဆငျတာ၊ ဖှင့ျတာ တပိုငျးတိုငျးတယျ၊ သီးသန့ျဆနျးစဈလေ့လာမှု လုပျတယျ။ အဲဒါပွီးတာနဲ့ မဲပေးတဲ့ ဖွဈစဉျကွီးတခုလုံးကို ဆနျးစဈလေ့လာမှုလုပျတယျ။ သဘောက မဲစပေးတဲ့ ၆ နာရီကစပွီးတော့ ညနေ ၄ နာရီ မဲရုံတှေ ပိတျတဲ့အထိ အဲဒီတပိုငျးကို သီးသန့ျ ကနြောျတို့ ဆနျးစဈလေ့လာမှု လုပျတယျ၊ အဲဒါပွီးတာနဲ့ မဲရုံပိတျတာ မဲရတောကို သီးသန့ျ ကနြောျတို့ ဆနျးစဈလေ့လာမှု လုပျတယျ၊ ဒီအပိုငျးမှာလညျး မဲပေးတဲ့ ဖွဈစဉျမှာလညျး ကွီးကွီးမားမားပွူနာ မတှေ့ရဘူး။ စီမံခန့ျခှဲမှု ပိုငျးဆိုငျရာ အားနညျးခကြျတှတေော့ ရှိပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ပွောရရငျ ရှေးကောကျပှဲ ဖွဈစဉျတခုလုံးကို သကျရောကျမှုရှိတဲ့ အတိုငျးအတာ scale ရော၊ scoope ရောမှာ ကနြောျတို့ အဲဒီလောကျ မတှေ့ရဘူး။”
ရှေးကောကျပှဲရလဒျတှကေ ဘယျလို ရှေးကောကျပှဲ အရညျအသှေးတှကေ ထှကျလာတာလဲ၊ ပှင့ျလငျးမွငျသာမှုရှိရဲ့လား၊ အားလုံး ပါဝငျခှင့ျရကွလား ဆိုတဲ့ ဒါတှကေို တိုငျးတာဖို့အတှကျ အဓိက စောင့ျကွည့ျလေ့လာခဲ့ကွောငျး၊ မဲဆှယျစညျးရုံးမှု၊ ကွိုတငျမဲစောင့ျကွည့ျမှု၊ ရှေးကောကျပှဲနေ့ စောင့ျကွည့ျလေ့လာမှု၊ မဲရလဒျတှေ စုစညျးတာ ဒီအဆင့ျလေးခုကိုအယောကျ ၂,၈၀၀ ကြောျနဲ့ စောင့ျကွည့ျခဲ့တယျလို့ သူကပွောပါတယျ။
ကပျရောဂါအတားအဆီး အစီအမံတှကေို ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျက လုပျဆောငျခဲ့ပမေဲ့ တခြို့နရောတှမှော မဲရုံအကယြျအဝနျးကွောင့ျ ခွောကျပခွေား မခှာနိုငျတာ၊ မဲရုံတှရေဲ့ လေးပုံတပုံပဲ မသနျစှမျးသူတှအေတှကျ ပွငျဆငျထားတာ၊ မဲရုံ သုံးပုံ တပုံမှာ လူတဦးကနေ ၁၀ ဦးထိ မဲစာရငျးမှာ မပါတာ၊ မဲရုံတှရေဲ့ ၇၆ ရာခိုငျနှုနျးကပဲ ကွိုတငျမဲစာရငျး ပုံစံ ၁၃ ကို မဲရုံအပွငျဘကျမှာ ကပျထာတာ၊ မဲရုံတှရေဲ့ ၇ ရာခိုငျနှုနျးမှာ ကွိုတငျမဲပုံးတှေ အခြိနျမီရောကျမလာတာ၊ မဲရုံတှရေဲ့ ၁ ရာခိုငျနှုနျးအောကျက ဆန်ဒမဲပုံးနဲ့ မဲလကျမှတျ အခြိနျမီရောကျမလာတာ ဒါတှကေို PACE အဖှဲ့ကတှေ့ရှိခဲ့တယျလို့ ဆိုပါတယျ။
ကပျရောဂါအခွအေနကွေားမှာ လုပျခဲ့ရတဲ့ ရှေးကောကျပှဲဖွဈပမေဲ့ မဲလာထည့ျတဲ့ အရအေတှကျဟာမြားနိုငျပွီး တရားမြှတတဲ့ ရှေးကောကျပှဲဖွဈမယျလို့ မွငျကွောငျး ဂပြနျအစိုးရရဲ့ မွနျမာနိုငျငံရှေးကောကျပှဲ လေ့လာရေးအဖှဲ့ခေါငျးဆောငျ မစ်စတာ ဆာဆာကာဝါ က အခုလိုပွောပါတယျ။ ကိုဗဈ ကပျရောဂါ ကွောင့ျ ရနျကုနျမှာပဲ စောင့ျကွည့ျ လေ့လာတာကို လုပျခဲ့ရကွောငျးလညျး အှနျလိုငျးကလုပျတဲ့ သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲမှာ ပွောဆိုသှားပါတယျ။
“နိုငျငံတကာအနနေဲ့ မွနျမာနိုငျငံမှာ အခုအခြိနျ ပွုလုပျခဲ့တဲ့ ရှေးကောကျပှဲဟာ ဆိုလို့ရှိရငျ တရားမြှတပွီးတော့မှ တိကမြှနျကနျတဲ့ ရှေးကောကျပှဲဖွဈမယျလို့ အားလုံးကနေ အသိအမှတျပွုမယျလို့ ကနြောျထငျပါတယျ။ ကူးစကျမှုရာခိုငျနှုနျး မွင့ျမားနတေဲ့ အခွအေနမှော ရှေးကောကျပှဲပွုလုပျဖို့ သင့ျတောျပါ့မလား ဆိုတဲ့ တငျပွမှုတှလေညျး ရှိခဲ့တယျလို့ ကနြောျထငျပါတယျ။ ဆိုတော့ ကနြောျတို့ ပွညျထောငျစု ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျကနပွေီးတော့ တရားဝငျ ကွညောခွငျး မရှိသေးသောျငွားလညျး ကနြောျကွည့ျခဲ့တဲ့ အနအေထားအရ မဲထည့ျတဲ့ ရာခိုငျနှုနျးကတော့ မွင့ျမားမယျလို့ ကနြောျထငျပါတယျ။”
မဲရလဒျတှကေတော့ အခုသတငျးကွညောတဲ့အခြိနျအထိ စုစညျးနတေုနျးပါ။ ကွိုတငျမဲကတော့ နိုငျငံလုံးအတိုငျးအတာနဲ့ဆိုရငျ မဲရုံတှရေဲ့ ၁၅ ရာခိုငျနှုနျးဟာ ကွိုတငျမဲတှဖွေဈကွတယျလို့ စောင့ျကွည့ျလေ့လာသူတှကေ ပွောပါတယျ။
အမရေိကနျသံရုံးကလညျး ဒီနေ့ကွညောခကြျတစောငျထုတျပွနျခဲ့ပွီး ဒီမိုကရစေီအတှကျ နောကျထပျသမိုငျးမှတျတိုငျ လြှောကျလှမျးနတေဲ့ ပွညျသူတှကေို ခြီးကြူးကွောငျးနဲ့ အမရေိကနျနိုငျငံအနနေဲ့ မွနျမာနိုငျငံသားတှနေဲ့ ဆကျပွီး လကျတှဲသှားဖို့ မြှောျလင့ျကွောငျး ဖောျပွခဲ့ပါတယျ။ တခြိနျတညျးမှာပဲ ဥရောပသမဂ်ဂ (EU) နဲ့ ဗွိတိနျနိုငျငံတို့က မွနျမာနိုငျငံမှာ သမိုငျးဝငျရှေးကောကျပှဲတှေ ကငြျးပနိုငျခဲ့ကွောငျး အသီးသီး ထုတျပွနျခဲ့ကွပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံသားတှေ အနနေဲ့ အခွခေံအခှင့ျအရေးတရပျဖွဈတဲ့ မဲပေးပိုငျခှင့ျကို ကငြ့ျသုံးနိုငျတဲ့အတှကျ ဝမျးမွောကျကွောငျးလညျး ဗွိတိနျနိုငျငံက ထုတျပွနျခကြျမှာ ဖောျပွခဲ့ပါတယျ။
