ႏိုင္ငံသားကုိ စစ္မႈထမ္းခိုင္းတာဟာ ႏုိင္ငံအခ်င္းခ်င္း စစ္ခင္းတဲ့ ေရွ ႔ဓေလ့တခု ျဖစ္ပါတယ္။ ဥေရာပမွာ အမ်ဳိးသားႏိုင္ငံေတြ တည္ေထာင္စဥ္က အမ်ဳိးသားစိတ္ရွိလာေအာင္ လူတိုင္းစစ္မႈထမ္းရတဲ့စနစ္ကို က်င့္သံုးၾကပါတယ္ စစ္မႈထမ္းတယ္ဆိုတာဟာ အစိုးရခိုင္းသမွ် လုပ္ကိုင္ရတာမို႔ အစိုးရကိုယ္စား လုပ္ရသလို ျဖစ္ေနတာေၾကာင့္ စစ္မႈထမ္းခိုင္းတဲ့စနစ္ရဲ ႔ အက်ဳိးအျပစ္ေတြကို ေဆြးေႏြးလာတာ ၾကာပါၿပီ။ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း စစ္ျဖစ္ခ်ိန္မွာသံုးတဲ့စနစ္ကို အၿမဲတမ္းမသံုးသင့္ဘူးလို႔ သံုးသပ္တာမ်ဳိးေတြ ရွိပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ ဘာေၾကာင့္လို႔ စစ္မႈမထမ္းမေနရစနစ္ က်င့္သံုးတယ္ဆိုတာကို ေလ့လာသံုးသပ္ၾကပါတယ္။ စစ္သားစုေဆာင္းရတာ ခက္ခဲတဲ့အတြက္ ႏုိင္ငံျခားနဲ႔ စစ္ျဖစ္ခ်ိန္ေလာက္ပဲ စစ္မႈထမ္းခိုင္းတာမ်ားပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ရိကၡာထုတ္လုပ္တဲ့ လယ္သမားကို စစ္တုိက္ခိုင္းရင္ ရိကၡာရွားပါးႏိုင္တာမို႔ စစ္ျဖစ္ေနခ်ိန္မွာေတာင္ စစ္မႈထမ္းကင္းလြတ္ခြင့္ ေပးထားတာမ်ဳိး ရွိပါတယ္။ ဗမာ့စစ္မႈထမ္းဥပေဒမွာ လယ္သမားကို ကင္းလြတ္ခြင့္ ေပးထားတာ မေတြ႔ရပါဘူး။ အလုပ္လက္မဲ့မ်ားတဲ့ တုိင္းျပည္မွာ စစ္မႈထမ္းခုိင္းရင္ အလုပ္လက္မဲ့ဦးေရ နည္းပါးသြားႏိုင္ၿပီး အလုပ္လက္မဲ့ နည္းတဲ့ေနရာမွာ စစ္မႈထမ္းခုိင္းရင္ေတာ့ အလုပ္လုပ္ႏိုင္တဲ့ လူငယ္ေတြရဲ ႔ အခြင့္အလမ္းကို ဆံုးရႈံးေစတယ္လို႔ သံုးသပ္ၾကပါတယ္။
လူတုိင္းပါဝင္တဲ့ စစ္တပ္ဟာ လူတန္းစားနဲ႔ လူမ်ုဳိးစုေပါင္းစံုကို ေပါင္းစပ္တဲ့ေနရာ ျဖစ္လာတဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံတည္ေဆာက္ရာမွာ အေရးႀကီးတဲ့ အေျခခံအုတ္ျမစ္ ျဖစ္လာတယ္လို႔ ျမင္တာမ်ဳိးလည္း ရွိပါတယ္။ လူတုိင္း စစ္မႈထမ္းတဲ့စနစ္ေၾကာင့္ ေဒသစြဲနဲ႔ လူမ်ဳိးစြဲ စိတ္ဓါတ္နည္းပါးသြားႏိုင္ပါတယ္။ စစ္မႈထမ္းစနစ္ေၾကာင့္ အစိုးရကို သစၥာရွိတဲ့ တခုတည္းေသာ အမ်ဳိးသားအသြင္လကၡဏာကို ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္တယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ အစုိးရတပ္မွာ စစ္မႈထမ္းသူဟာ လူမ်ဳိးေရး စိတ္ဓါတ္နည္းပါးသြားႏိုင္ပါတယ္။ ဒီအျမင္နဲ႔ ၾကည့္ရင္ ႏုိင္ငံသားတုိင္း စစ္မႈထမ္းခိုင္းတာဟာ အမ်ဳိးသားစည္းလံုးေရးလမ္းစဥ္လို ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သီးျခားတုိင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔ကို စစ္အစိုးရက မလိုလားတာ ျဖစ္ပံုရပါတယ္။
လူတုိင္းစစ္မႈထမ္းတဲ့ စစ္တပ္ဟာ လူထုနဲ႔ နီးစပ္ၿပီး ဆႏၵအေလ်ာက္ ဖြဲ႔စည္းတဲ့ အၿမဲတမ္းတပ္ဟာ လူထုနဲ႔ ကင္းကြာတယ္လို႔ သံုးသပ္တာမ်ဳိး ရွိပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ စစ္မႈထမ္းအျဖစ္ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းလုပ္သူနဲ႔ စစ္မႈထမ္းဥပေဒေၾကာင့္ စစ္ထဲေရာက္လာသူဆုိၿပီး ႏွစ္မ်ဳိးႏွစ္စား ရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံကိုလုိက္ၿပီး စစ္မႈထမ္းဥပေဒအရ စစ္ထဲေရာက္လာသူဦးေရ အနည္းအမ်ား ကြာျခားပါတယ္။ လုိခ်င္တဲ့စစ္သားဦးေရကမ်ားၿပီး စစ္ထဲဝင္ခ်င္သူနည္းရင္ စစ္မႈထမ္းဥပေဒျပ႒ာန္းၿပီး အမိန္႔နဲ႔ စစ္သားစုေဆာင္းတတ္ပါတယ္။ အေမရိကန္ အမ်ဳိးသားစီးပြားေရးသုေတသနဌာန (NBER -) က ပညာရွင္ ႏွစ္ဦး က ၂၀၀၅ ခုႏွစ္ ထုတ္ေဝတဲ့ စာတမ္းအရဆိုရင္ ႏိုင္ငံ (၆၀) ေက်ာ္ကို ေလ့လာတဲ့အခါမွာ ပံုမွန္စစ္တပ္မွာ ဆႏၵအေလ်ာက္တပ္ထဲ ဝင္သူက (၅၀) ရာခိုင္ႏႈန္း စစ္မႈထမ္းဥပေဒေၾကာင့္ စစ္တပ္ထဲေရာက္လာသူက (၅၀) ရာခိုင္ႏႈန္းရွိတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဗမာစစ္အစိုးရကလည္း အၿမဲတမ္း စစ္တပ္ကိုအားျဖည့္ဖုိ႔ ရည္ရြယ္ၿပီး စစ္မႈထမ္းဥပေဒကို ျပ႒ာန္းလိုက္တာ ျဖစ္ပံုရပါတယ္။
အရြယ္ေရာက္သူတုိင္း စစ္မႈထမ္းရမယ္ဆိုေပမယ့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးစႏုိင္ငံေတြမွာေတာ့ လာဘ္ေပးႏုိင္သူဟာ ကင္းလြတ္ခြင့္ရၾကပါတယ္။ စစ္မႈမထမ္း မေနရလို႔ဆုိေပမယ့္ စစ္တပ္ကခြင့္ျပဳမွ စစ္မႈထမ္းႏိုင္တာပါ။ ဥပမာ - ေဆးစစ္တာ မေအာင္ရင္ စစ္မႈမထမ္းႏိုင္ပါဘူး။ ေတာင္ကိုရီးယားမွာ က်န္းမာေရးအဆင့္မမီလို႔ စာေရးအလုပ္နဲ႔ ရဲသားအလုပ္သာ လုပ္ရသူေတြရွိပါတယ္။ ဒါေတာင္ စစ္မႈထမ္းဖို႔ ပ်က္ကြက္သူ တေထာင္နီးပါး မႏွစ္က အဖမ္းခံလိုက္ရပါတယ္။ ဆင္းရဲသားကသာ စစ္မႈထမ္းၾကပါတယ္။ ပညာနည္းတဲ့ ဆင္းရဲသားအဖို႔ကေတာ့ စစ္မႈထမ္းရတာ အလုပ္အကိုင္ ရရွိသြားတဲ့သေဘာျဖစ္ပါတယ္။ ပညာတတ္ လူငယ္ဟာ စစ္တပ္ထဲ မဝင္ခ်င္ပါဘူး။ စစ္မႈထမ္းရလို႔ မိမိကုိယ္မိမိ သတ္ေသတာမ်ဳိးေတြ ထိုင္ဝမ္မွာ ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အတင္းအက်ပ္ စစ္မႈထမ္းခိုင္းတဲ့ အစိုးရကို မေက်နပ္သူမ်ားတာ ေတြ႔ရပါတယ္။
လူ႔အခြင့္အေရး ေခတ္စားလာတဲ့အခါမွာ မိမိယံုၾကည္ခ်က္ေၾကာင့္ စစ္မႈမထမ္းခ်င္သူကို ကင္းလြတ္ခြင့္ ေပးပါတယ္။ ဒီလို ပုဂၢိဳလ္ကို Conscientious Objector လို႔ ေခၚၿပီး ဥေရာပႏိုင္ငံေတြမွာ အသိအမွတ္ျပဳ ထားပါတယ္။ ဘာသာေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ နဲ႔ လူမႈေရးအေၾကာင္းေၾကာင့္ စစ္မႈမထမ္းခ်င္တဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြကို အျခားအလပ္ေတြ လုပ္ခိုင္းပါတယ္။ ေတာင္ကိုရီးယားနဲ႔ ထိုင္ဝမ္မွာလည္း ယံုၾကည္ခ်က္ေၾကာင့္ စစ္မႈမထမ္းႏိုင္သူေတြကို အသိအမွတ္ျပဳပါတယ္။ ဒီလုိျဖစ္ႏိုင္ေအာင္ စစ္မႈထမ္းမွ ကင္းလြတ္ခြင့္ဥပေဒကို ျပ႒ာန္းဖို႔ လုိပါတယ္။
ငယ္စဥ္က စစ္မႈထမ္းဖူးသူဟာ လူႀကီးျဖစ္လာတဲ့အခါမွာ ရာဇဝတ္မႈ က်ဴးလြန္ဖိုပ အလားအလာမ်ားေၾကာင္း ေလ့လာေတြ႔ရွိထားပါတယ္။ ေတာင္အေမရိကတုိက္ အာဂ်င္းတီးနားႏိုင္ငံမွာ လူတုိင္းစစ္မႈထမ္းခိုင္းတဲ့ စနစ္ က်င့္သံုးပံုကို ပညာရွင္ (၃) ဦးက ေလ့လာဆန္းစစ္ၿပီး ၂၀၀၉ ေမလမွာ စာတမ္းထုတ္ေဝပါတယ္။ စစ္မႈထမ္းခိုင္းတဲ့အတြက္ လူငယ္ေတြမွာ စည္းကမ္းရွိတာဝန္သိ လာတာရွိသလို၊ လက္နက္အားကိုးၿပီး အၾကမ္းဖက္အႏိုင္ယူတဲ့ အက်င့့္ဆိုးလည္း စြဲကပ္လာပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ လက္နက္ကိုင္ၿပီး ရာဇဝတ္မႈ က်ဴးလြန္မယ့္ အလားအလာဟာ စစ္သားလူထြက္မွာ ပိုမ်ားေၾကာင္း အာဂ်င္တီးနားႏိုင္ငံက စစ္မႈထမ္းစနစ္ကို ေလ့လာၿပီး သံုးသပ္တင္ျပထားတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။
