ကမာၻ႔အႀကီးဆံုး လစ္သီယမ္ ဘက္ထရီကို Elon Musk ရဲ့ Tesla ကုမၸဏီက Australia မွာ တပ္ဆင္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ရက္ေပါင္း တရာအတြင္း တည္ေဆာက္ေပးခဲ့တဲ့ ဒီဘက္ထရီႀကီးဟာ ေလစြမ္းအင္ ထုတ္စက္ရံုနဲ႔ ဆက္ထားတဲ့ ဒီဘက္ထရီ ျဖစ္ၿပီး Australia ေတာင္ပိုင္းက ျပည္နယ္တခု ျဖစ္တဲ့ ေတာင္ Australia ျပည္နယ္အစိုးရကို ေပးလႈခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
၂၀၁၇ ဒီဇင္ဘာ ၁ရက္ေန႔မွာ စတင္လည္ပတ္ခဲ့တဲ့ ဒီဘက္ထရီေၾကာင့္ ၂၄ နာရီ အျပည့္ မီးေပးႏိုင္ၿပီျဖစ္တဲ့ ေတာင္ Australia ျပည္နယ္ဟာ ကမာၻေပၚမွာ ထိပ္တန္း ျပန္ျပည့္ၿမဲစြမ္းအင္သံုး ေဒသျဖစ္သြားၿပီလို႔ ျပည္နယ္ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္က ေၾကညာႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ Jamestown ၿမိဳ႕ေလးမွာ တပ္ဆင္ထားတဲ့ တနာရီကို ၁၂၉ မီဂါဝပ္ ထုတ္ေပး ႏိုင္တဲ့ ဒီဘက္ထရီက အိမ္ေပါင္း ၃ ေသာင္းေက်ာ္ အတြက္ လံုေလာက္တဲ့ လွ်ပ္စစ္စြမ္းအင္ကို ေပးႏုိင္ပါတယ္။
Telsa ကုမၸဏီရဲ့ မိတ္ဖက္ျဖစ္တဲ့ ျပင္သစ္ပိုင္ Neoen ျပန္ျပည့္ၿမဲစြမ္းအင္ ကုမၸဏီ ပိုင္ Hornsdale ေလစြမ္းအားသံုး စက္ရံုက ရတဲ့ စြမ္းအင္ကို ဒီဘက္ထရီက သိုေလွာင္ၿပီး ျပန္လည္ အသံုးျပဳတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ေလစြမ္းအင္နဲ႔ ေနစြမ္းအင္ကို အဓိက သံုးေနတဲ့ ေတာင္ Australia ျပည္နယ္ဟာ မၾကာခင္ ႏွစ္ေတြ အတြင္းက ျပင္းထန္တဲ့ ရာသီဥတု ဒဏ္ေၾကာင့္ လွ်ပ္စစ္မီး ျပတ္ေတာက္တဲ့ အခက္အခဲနဲ႔ ႀကံဳခဲ့ရတာျဖစ္ၿပီး အခုေတာ့ ဒီဘက္ထရီေၾကာင့္ ျပန္ျပည့္ၿမဲ စြမ္းအင္ကို အခ်ိန္မေရြးသံုးႏိုင္ေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါဟာ ေနာင္မွာ ျပန္ျပည့္ၿမဲစြမ္းအင္ကို လစ္သီယမ္ ဘက္ထရီနဲ႔ တြဲသံုးတဲ့ စက္ရံုေတြ တည္ေဆာက္ႏိုင္မယ့္ လမ္းစျဖစ္တယ္လုိ႔ Tesla ကုမၸဏီက ေျပာပါတယ္။
လစ္သီယမ္ ဘက္ထရီ ထုတ္ႏုိင္တဲ့ အဆင့္ ေရာက္လာဖို႔ ဘက္ထရီေတြ တီထြင္မႈအတြက္ အစပ်ိဳး ခဲ့တာက လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၂၅၀ ေလာက္ကပါ။ ၁၇၈၀ မွာ ဖားကို ေလ့လာဖုိ႔ စမ္းသပ္ခြဲစိပ္ခဲ့တဲ့ Luigi Galvani ဟာ ေၾကးခ်ိတ္နဲ႔ ဖိထားတဲ့ ဖားကို သူ႔ရဲ့ သံဓါးနဲ႔ ထိတဲ့ အခါ ဖားေျခေထာက္က တြန္႔သြားတာကို ေတြ႔ေတာ့ တိရိစာၦန္ေတြမွာ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္ရွိတာ ေၾကာင့္ျဖစ္မယ္လို႔ တြက္ခဲ့တာပါ။ ဒါေပမယ့္ သူ႔ရဲ့ လုပ္ေဖၚကိုင္ဖက္ သိပၸံပညာရွင္ Alessandro Volta ကေတာ့ သူ႔လို မေတြးပါဘူး။ အမ်ိဳးစား ကြဲျပားတဲ့သတၱဳ ၂ မ်ိဳး electrolyte လို႔ေခၚတဲ့ ဆားရည္ပါတဲ့ စိုထိုင္းထိုင္း ၾကားခံမွာ ျဖတ္ရင္ လွ်ပ္စစ္ ရမယ္လို႔ တြက္ခဲ့ၿပီး ဆက္လက္တီထြင္ခဲ့တာလို႔ ရူပေဗဒပညာရွင္ ေဒါက္တာ ပေဒသာတင္က ေျပာပါတယ္။
“ပထမဦၤးဆံုုး စေတြ႔ သူကေတာ့ Volter ပါ။ ဖားကိုု ခြဲစိပ္ေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ ဖားအေကာင္ ေလး ကိုု ရိုုက္ထားတဲ့ သံမႈိက တခုုက ေၾကးျပား၊ ေနာက္တခုုက သြပ္ျပားလိုု ဟာမ်ိဳး ျဖစ္တဲ့ အတြက္ သြားတိုု႔လိုုက္တဲ့ အခ်ိန္မွာ သဘာဝ ဓါတ္မတူတဲ့ သတၱဳ ၂ မ်ိဳးၾကားမွာ လ်ွပ္စစ္စီးပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ဖားရဲ့ အေၾကာေလးေတြက တုုန္တုုန္ သြားတဲ့ အခါက်ေတာ့ ပထမဦးဆံုုး သူတိုု႔ ထင္ခဲ့တာ ကေတာ့ ဖားကိုုယ္ထဲက လ်ွပ္စစ္ဓါတ္ ထုုတ္တယ္လိုု႔ ထင္တာပါ။ အမွန္က ဒီလိုု မဟုုတ္ပါဘူး။ ဓါတုုေဗဒ စြမ္းအင္ကေန လ်ွပ္စစ္ စြမ္းအင္ကိုု ေျပာင္း သြားတာေလးကိုု စၿပီးေတာ့ ေတြ႔တာ ေပါ့ေနာ္။”
ဘက္ထရီတခုုရဲ့ အေျခခံ အလုုပ္လုုပ္ပံုုကုုိ သိရေအာင္ အရိုုးရွင္းဆံုုး ျဖစ္တဲ့ ကားဘက္ထရီ ကေန စၿပီး ၾကည့္လိုု႔ ရပါတယ္။
“ ရိုုးရိုုးဘက္ထရီျဖစ္တဲ့ ကားဘက္ထရီဟာ အက္ဆစ္ ငရဲမီး နဲ႔ လုုပ္တဲ့ ဘက္ထရီပါ။ ဘက္ထရီ အိုုးထဲမွာ ခဲျပားနဲ႔ လ်ွပ္လိုုက္အရည္။ အီလက္ထရိုုလိုုက္ (electrolite) လိုု႔ေခၚတဲ့ လ်ွပ္လိုုက္ရည္ က ငရဲမီး - ဆာလ္ဖ်ဴရစ္ အက္ဆစ္နဲ႔ ေရကိုု ေရာထားတာပဲ ရွိပါတယ္။ ဆိုုလိုုတာက ဘက္ထရီအိုုးထဲမွာ လ်ွပ္စစ္ဓါတ္ မရွိပါဘူး။ ဘက္ထရီ အေျခာက္ပဲ ျဖစ္ျဖစ္ အိုုး ထဲမွာပဲ ျဖစ္ျဖစ္ အထဲမွာ လ်ွပ္စစ္ဓါတ္မရွိဘူး။ ဓါတုုေဗဒ စြမ္းအင္ကိုု သုုိေလွာင္ထား တဲ့ ပစၥည္း တခုုပဲ။ အျပင္ကေနၿပီးေတာ့မွ လ်ွပ္စစ္ ဝါယာႀကိဳးနဲ႔ ျဖစ္ျဖစ္၊ မီး နဲ႔သြယ္လိုုက္တာပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ တယ္လီဖံုုး နဲ႔ ဆက္လိုုက္တာ ပဲျဖစ္ျဖစ္ ေမာ္တာ တခုုနဲ႔ သြားၿပီး ဆက္လိုုက္တာပဲ ျဖစ္ျဖစ္ အဲဒီအခ်ိန္က်မွ အထဲမွာ ဓါတုုေဗဒ စြမ္းအင္ကေန လ်ွပ္စစ္ဓါတ္ကိုု ေျပာင္းသြားတာ။ အဲဒီေတာ့ ဘက္ထရီအိုုး ဆိုုတာ လ်ွပ္စစ္ဓါတ္ကိုု သိုုေလွာင္ ထားတာ မဟုုတ္ဖူး။ ဓါတုုစြမ္းအင္ကိုု သိုုေလွာင္ ထားၿပီးေတာ့မွ လ်ွပ္စစ္ ဓါတ္ကိုု ေျပာင္းေပးတဲ့ ပစၥည္း တမ်ိဳး လိုု႔ နားလည္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။”
“ကားဘက္ထရီက လ်ွပ္လိုုက္ရည္ - အီလက္ထရိုုလိုုက္ ဆာလ္ဖ်ဴရစ္ ကန္႔ငရဲမီးနဲ႔ ေရပါၿပီး ခဲေအာက္ဆိုုဒ္နဲ႔ ခဲျပားေတြကိုု အကန္႔လိုုက္ အကန္႔လိုုက္ ထားၿပီး အဲဒီထဲမွာ အိုုင္းယြန္း ion လိုု႔ ေခၚတဲ့ အဖိုုဓါတ္ေတြကိုု သြားခိုုင္တာေပ့ါေနာ္။ ဒီအီလက္ထရိုုလိုုက္ ဆိုုတဲ့ လ်ွပ္လိုုက္ အရည္ထဲမွာ အီလက္ထရြန္ မစီးႏုုိင္ဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုုေတာ့ သူက လ်ွပ္ကာ အရည္ တမ်ိဳးပါ။ သူ႔ထဲမွာ စီးတာက အဖိုု အိုုင္းယြန္းေတြပဲ ျဖစ္တဲ့ အတြက္ လ်ွပ္စစ္ စီးတာက အျပင္မွာ သြယ္လိုုက္တဲ့ ဝါယာႀကိဳးမွာပဲ စီးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါက ေတာ့ ဘက္ထရီရဲ့ အဓိက အခ်က္ပါ။”
ဘက္ထရီ အဆင့္ဆင့္ ေျပာင္းလဲ တိုုးတက္လာတာကိုု ၾကည့္ရေအာင္ပါ။
“ပထမဆံုုး စသံုုးတဲ့ ဘက္ထရီက အဲဒါမ်ိဳး ဘက္ထရီပါ။ ေနာက္ ဓါတ္ခဲ အေျခာက္ပါ။ အဲဒီ ဓါတ္ခဲ အေျခာက္ ဆိုုရင္ သူ႔ထဲမွာ ထည့္တဲ့ လ်ွပ္လိုုက္အရည္ ကေတာ့ gel အေနနဲ႔ ရွိပါတယ္။ ေကာ္လိုု ဟာမ်ိဳး တမ်ိဳး ထည့္ထားၿပီး သူ႔မွာ ကာဗြန္ေခ်ာင္း ကေလးပါတယ္။ လ်ွပ္စစ္ဓါတ္ စီးလိုု႔ရတာ။ သူ႔မွာ ကာဗြန္ေခ်ာင္း ကေလးနဲ႔ ဓါတုု စြမ္းအင္ကိုု သိုုေလွာင္ ထားတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ေနာက္တမ်ိဳး ကေတာ့ လ်ွပ္စစ္ဓါတ္အား ကုုန္သြားတဲ့ အခါ ျပန္အားသြင္းလိုု႔ ရတဲ့ rechargable battery ဘက္ထရီပါ။ nickel - cadmium နစ္ကယ္ - ကက္ဒမီယမ္ NiCd ဘက္ထရီေပါ့ေနာ္။ နစ္ကယ္နဲ႔ ကက္ဒမီယမ္ သတၱဳ ၂ ခုုကိုု တြဲၿပီး သံုုးထားတဲ့ ဘက္ထရီ ျဖစ္ပါတယ္။”
“ေနာက္တခုုက ဒီ့ထက္ ပိုုၿပီး အဆင့္ျမင့္တဲ့ဟာက nickel metal hydride နစ္ကယ္- မက္တယ္ ဟိုုက္ဒရိုုက္ NiMH ဘက္ထရီလိုု႔ ေခၚပါတယ္။ သူ႔ကိုု လ်ွပ္စစ္ဓါတ္ ျမန္ျမန္ charge လုုပ္လိုု႔ ရပါတယ္။ ရိုုးရိုုး ဘက္ထရီအိုုးေတြ ဆိုုရင္ တရက္ေလာက္ charge လုုပ္ယူရတယ္။ နီကယ္- ကက္ဒမီယမ္ NiCd ဆိုုရင္လည္း နာရီ အၾကာႀကီး charge လုုပ္ယူရပါတယ္။ ေနာက္ပိုုင္း ထြင္လာတဲ့ နစ္ကယ္ မက္တယ္ ဟိုုက္ဒရိုုက္ NiMH ဘက္ထရီက်ေတာ့ လ်ွပ္စစ္ဓါတ္ကိုု charge လုုပ္ရတာ ျမန္လည္း ျမန္တယ္။ ေနာက္တခုုက သူက အဆိပ္ မရွိဘူး။ ေစာေစာက နစ္ကယ္- ကက္ဒမီယမ္ ဆ ိုုရင္ သူက အဆိပ္ဓါတ္ေတြ ပါပါတယ္။”
“နစ္ကယ္ ကက္ဒမီယမ္ ဘက္ထရီကိုု elephant memory လိုု႔ ေခၚပါတယ္။ သူ႔ကိုု ကုုန္ေအာင္ သံုုးလိုုက္ၿပီးမွ ျပန္ charge လုုပ္ရပါတယ္။ charge မလုုပ္ရင္ ဒီ NiCd ဘက္ထရီ ေတြက တဝက္တပ်က္ ေလာက္ပဲ charge လုုပ္တယ္။ အဲဒါဆိုုေတာ့ လ်ွပ္စစ္ဓါတ္ အျပည့္ ျပန္မရဘူး။ ေနာက္ၿပီး သူက ခဏခဏ ဘက္ထရီ ကုုန္ကုုန္ သြားၿပီး ျပန္ျပန္ charge လုုပ္ရပါတယ္။ အဲဒါမ်ိဳး NiMH မွာ လံုုးဝ မရွိပါဘူး။ ”
“ဒီ့ထက္ ပိုုၿပီး အဆင့္ျမင့္လာတာက ၁၉ ၉ ၀ ေနာက္ပိုုင္း က်ေတာ့ လစ္သီယမ္ အိုုင္းယြန္း ဘက္ထရီ ေပၚလာပါတယ္။ အဲဒါ ဘာလည္း ဆိုုေတာ့၊ သူက လစ္သီယမ္ ဓါတ္တမ်ိဴးရဲ့ အိုုင္းယြန္းပါ။ လ်ွပ္စစ္ အဖိုုဓါတ္ ေတြကိုု သိုုေလွာင္ ထားႏုုိင္တဲ့ ဘက္ထရီ တမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ သူက ခုုန NiMH တိုု႔ NiCd ဘက္ထရီတိုု႔ထက္ ပါဝါကိုု ထိမ္းထားႏုုိင္တာ ၂ ဆေလာက္ ပိုုပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ သူ႔မွာ elephant memory ဆုုိတာလည္း မရွိေတာ့ဘူူး။ သူ႔ရဲ့ အေျခခံပဲ အခုုဆိုု လစ္သီယမ္ - ကိုုေဘာ့ေအာက္ဆိုုဒ္ ဒါမွမဟုုတ္ လစ္သီယမ္ အိုုုုင္းယြန္း ေဖါ့စဖိတ္ ဆိုုတာနဲ႔တြဲၿပီး လုုပ္ ထားတဲ့ ဟာပါ။ ဒီဘက္ထရီရဲ့ စြမ္းရည္ efficiency က ဆိုုရင္ ေတာ္ေတာ္ ေကာင္းပါတယ္။ သူ႔ကိုု အႀကိမ္ေပါင္း ေျမာက္မ်ားစြာလည္း charge လုုပ္လိုု႔ ရပါတယ္။ ေနာက္ ႏွစ္ အၾကာႀကီး သံုုးလုုိ႔ရေအာင္ လုုပ္တာ အခုု ေတာ္ေတာ္ အဆင့္ျမင့္လာပါၿပီ။”
ဒီလိုု အဆင့္ျမင့္တဲ့ ဘက္ထရီေတြ ထဲမွာ Tesla ကုုမၺဏီက Australia ႏိုုင္ငံအတြက္ တည္ေဆာက္ေပးတဲ့ ဘက္ထရီက သိပ္ကိုု ေကာင္းမြန္တယ္လိုု႔လည္း ေဒါက္တာ ပေဒသာတင္က ေျပာပါတယ္။ ေနာက္တပတ္မွာေတာ့ ဒီ Tesla ကုုမၺဏီက ဘက္ထရီ အျပင္ အျပည္ျပည္ ဆိုုင္ရာ အာကာသစခန္းမွာ သံုုးေနတဲ့ ဘက္ထရီေတြနဲ႔ ကိုယ္တိုင္သံုးဖုိ႔ ဘက္ထရီ လုပ္နည္းေလးေတြကိုပါ ဆက္ၿပီး ေျပာျပေပးမွာပါ။
