(Zawgyi / Unicode)
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ရိုဟင်ဂျာ မွတ်စလင်တွေနဲ့ တခြားလူနည်းစုတွေအပေါ် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေအပေါ် ပြင်းပြင်းထန်ထန် ပြစ်တင်ရှုတ်ချတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တရပ်ကို ကုလသမဂ္ဂက ချမှတ်လိုက်ပါတယ်။ ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံမှာ မနေ့တုန်းက မဲခွဲခဲ့တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကိုတော့ မြန်မာနိုင်ငံဘက်က ပယ်ချခဲ့တာပါ။ အပြည့်အစုံကိုတော့ ကိုအောင်လွင်ဦးက တင်ပြပေးထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံက တိုင်းရင်းသားဒေသတွေမှာ သတ်ဖြတ်မှု၊ အဓမ္မပြုကျင့်မှု၊ ဥပဒေမဲ့ ဖမ်းဆီးမှု၊ ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်မှုတွေ အပါအဝင် ကြီးလေးတဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေ ကျူးလွန်ခဲ့တဲ့အပေါ် အပြင်းအထန် ပြစ်တင်ရှုတ်ချထားတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံမှာ မဲခွဲဆုံးဖြတ် အတည်ပြုလိုက်တာပါ။
ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ထောက်ခံမဲ ၁၃၄ မဲ၊ ကန့်ကွက်မဲ ၉ မဲ၊ ကြားနေမဲ ၂၈ မဲနဲ့ တခဲနက် အတည်ပြုကြောင်း အထွေထွေညီလာခံဥက္ကဋ္ဌ Tijjani Muhammad-Bande က ကြေညာခဲ့တာပါ။ အထွေထွေညီလာခံရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ဟာ နောက်ဆက်တွဲ အရေးယူဆောင်ရွက်တာမျိုး မရှိပေမယ့်လည်း အဖွဲ့ဝင် ၁၉၃ နိုင်ငံကြား ဆုံးဖြတ်ချက် ဖြစ်တဲ့အတွက် နိုင်ငံတကာရဲ့ သဘောထားကို ထင်ဟပ်နေပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ မြန်မာသံအမတ်ကြီး ဦးဟောက်ဒိုဆွမ်းကတော့ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ တနိုင်ငံအပေါ် တဖက်သတ် ဖိအားပေးတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်အဖြစ် ကန့်ကွက်ခဲ့ပါတယ်။
“ဆုံးဖြတ်ချက်မူကြမ်းဟာ ရခိုင်ပြည်နယ်က ရှုပ်ထွေးတဲ့ အခြေအနေအတွက် ငြိမ်းငြိမ်းချမ်းချမ်းနဲ့ ထင်သာမြင်သာ အဖြေရှာနိုင်အောင် စိတ်ကောင်းစေတနာနဲ့ ကြိုးပမ်းမှုမဟုတ်တာ ထင်ရှားပါတယ်။ မြေပြင်က အခြေအနေတွေကို အသိအမှတ်ပြု လက်ခံဖို့ ပျက်ကွက်ခဲ့သလို တိုင်းပြည်လွတ်လပ်ရေး ရချိန်ကနေ အရင်အစိုးရအထိ ချန်ထားခဲ့တဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေကို ပြည့်ပြည့်၀၀နဲ့ ရေရှည်အဖြေရှာဖို့ အစိုးရနဲ့ မြန်မာပြည်သူတွေရဲ့ ကြိုးပမ်းမှုတွေအပေါ် အသိအမှတ်ပြုဖို့လည်း ပျက်ကွက်ခဲ့ပါတယ်။”
၂၀၁၇ သြဂုတ်လထဲ ရခိုင်ပြည်နယ် မြောက်ပိုင်းမှာရှိတဲ့ လုံခြုံရေးကင်းစခန်းတွေကို စီးနင်းတိုက်ခိုက်ခဲ့တဲ့ ARSA ရိုဟင်ဂျာ အစွန်းရောက်အုပ်စုကို လိုက်လံရှင်းလင်းရာမှာ မြန်မာလုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေက လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေ ဆိုးဆိုးရွားရွား ကျူးလွန်ခဲ့ကြောင်း ကုလသမဂ္ဂနဲ့ နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝန်းက စွပ်စွဲထားတာပါ။ မြန်မာအစိုးရကတော့ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို တရားဝင် အသိအမှတ်ပြု လက်ခံမထားသလို နိုင်ငံတကာက စွပ်စွဲနေသလောက် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေ မရှိခဲ့ကြောင်းနဲ့ ကျူးလွန်သူတွေကို စုံစမ်းဖော်ထုတ် အရေးယူတာ၊ စုံစမ်းနေတာတွေ ရှိတယ်ဆိုပြီး တုံ့ပြန်ထားပါတယ်။
ရိုဟင်ဂျာတွေ အပါအဝင် မြန်မာနိုင်ငံက လူနည်းစုတွေအပေါ် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ ကုလသမဂ္ဂ အချက်အလက် ရှာဖွေရေးအဖွဲ့ရဲ့ တွေ့ရှိချက်တွေနဲ့ ပတ်သက်လို့လည်း အထွေထွေညီလာခံက စိုးရိမ်ကြောင်း ပြောဆိုခဲ့တာပါ။
မြန်မာသံအမတ်ကြီး ဦးဟောက်ဒိုဆွမ်းကတော့ အထွေထွေညီလာခံရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ဟာ အကျိုးထက် အပြစ်က ပိုများလိမ့်မယ်ဆိုပြီး မဲခွဲမဆုံးဖြတ်ခင်မှာပဲ သတိပေးခဲ့ပါတယ်။
“လက်ရှိ မူကြမ်းအဆင့်မှာပဲ ရှိနေသေးတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကြောင့် မယုံကြည်မှုတွေ အမြစ်တွယ်လာမှာဖြစ်သလို ဒေသတွင်းက မတူကွဲပြားတဲ့ လူ့အသိုင်းအဝန်းကြား ကွာဟချက်တွေလည်း ပိုကြီးထွားလာပါလိမ့်မယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ သဟဇတ အခြေအနေတွေဟာ ထိလွယ်ရှလွယ် ဖြစ်နေချိန်မှာ လွတ်လပ်ခွင့်အတွက် ကြိုးပမ်းမှုတွေကိုလည်း ထိခိုက်လာနိုင်ပါတယ်။”
ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်မှာတော့ မြန်မာနိုင်ငံက လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေ ရပ်ဆိုင်းဖို့၊ လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေ အနေနဲ့ အများပြည်သူကို အကာအကွယ်ပေးဖို့နဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေအတွက် တရားမျှတမှု ရရှိရေး အမြန်ဆုံး ကြိုးပမ်းဖို့လည်း တိုက်တွန်းထားပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံမှာပဲ မြန်မာနိုင်ငံက လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေအတွင်း လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေအတွက် စုံစမ်းဖော်ထုတ်တဲ့ လုပ်ငန်းတွေကို ဘဏ္ဍာရေးအရ ထောက်ပံ့ဖို့လည်း ဆုံးဖြတ်ခဲ့တာပါ။ ၂၀၂၀ ပြည့်် ဘဏ္ဍာနှစ်မှာ ကုလသမဂ္ဂ အသုံးစရိတ်အဖြစ် ဒေါ်လာ ၃.၀၇ ဘီလီယံ သတ်မှတ်ရာမှာ မြန်မာနိုင်ငံက လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ သုံးစွဲဖို့လည်း ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် အထွေထွေညီလာခံက ဆုံးဖြတ်ခဲ့တာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။
------------------------------------
(Unicode)
မွနျမာလူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှု ကုလရှုတျခြ
မွနျမာနိုငျငံမှာ ရိုဟငျဂြာ မှတျစလငျတှနေဲ့ တခွားလူနညျးစုတှအေပေါျ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှအေပေါျ ပွငျးပွငျးထနျထနျ ပွဈတငျရှုတျခတြဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျတရပျကို ကုလသမဂ်ဂက ခမြှတျလိုကျပါတယျ။ ကုလသမဂ်ဂ အထှထှေညေီလာခံမှာ မနေ့တုနျးက မဲခှဲခဲ့တဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျကိုတော့ မွနျမာနိုငျငံဘကျက ပယျခခြဲ့တာပါ။ အပွည့ျအစုံကိုတော့ ကိုအောငျလှငျဦးက တငျပွပေးထားပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံက တိုငျးရငျးသားဒသေတှမှော သတျဖွတျမှု၊ အဓမ်မပွုကငြ့ျမှု၊ ဥပဒမေဲ့ ဖမျးဆီးမှု၊ ညှဉျးပနျးနှိပျစကျမှုတှေ အပါအဝငျ ကွီးလေးတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှေ ကြူးလှနျခဲ့တဲ့အပေါျ အပွငျးအထနျ ပွဈတငျရှုတျခထြားတဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျကို ကုလသမဂ်ဂ အထှထှေညေီလာခံမှာ မဲခှဲဆုံးဖွတျ အတညျပွုလိုကျတာပါ။
ဆုံးဖွတျခကြျကို ထောကျခံမဲ ၁၃၄ မဲ၊ ကန့ျကှကျမဲ ၉ မဲ၊ ကွားနမေဲ ၂၈ မဲနဲ့ တခဲနကျ အတညျပွုကွောငျး အထှထှေညေီလာခံဥက်ကဋ်ဌ Tijjani Muhammad-Bande က ကွညောခဲ့တာပါ။ အထှထှေညေီလာခံရဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျဟာ နောကျဆကျတှဲ အရေးယူဆောငျရှကျတာမြိုး မရှိပမေယ့ျလညျး အဖှဲ့ဝငျ ၁၉၃ နိုငျငံကွား ဆုံးဖွတျခကြျ ဖွဈတဲ့အတှကျ နိုငျငံတကာရဲ့ သဘောထားကို ထငျဟပျနပေါတယျ။
ကုလသမဂ်ဂဆိုငျရာ မွနျမာသံအမတျကွီး ဦးဟောကျဒိုဆှမျးကတော့ အဖှဲ့ဝငျနိုငျငံ တနိုငျငံအပေါျ တဖကျသတျ ဖိအားပေးတဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျအဖွဈ ကန့ျကှကျခဲ့ပါတယျ။
“ဆုံးဖွတျခကြျမူကွမျးဟာ ရခိုငျပွညျနယျက ရှုပျထှေးတဲ့ အခွအေနအေတှကျ ငွိမျးငွိမျးခမြျးခမြျးနဲ့ ထငျသာမွငျသာ အဖွရှောနိုငျအောငျ စိတျကောငျးစတေနာနဲ့ ကွိုးပမျးမှုမဟုတျတာ ထငျရှားပါတယျ။ မွပွေငျက အခွအေနတှေကေို အသိအမှတျပွု လကျခံဖို့ ပကြျကှကျခဲ့သလို တိုငျးပွညျလှတျလပျရေး ရခြိနျကနေ အရငျအစိုးရအထိ ခနြျထားခဲ့တဲ့ စိနျခေါျမှုတှကေို ပွည့ျပွည့ျ၀၀နဲ့ ရရှေညျအဖွရှောဖို့ အစိုးရနဲ့ မွနျမာပွညျသူတှရေဲ့ ကွိုးပမျးမှုတှအေပေါျ အသိအမှတျပွုဖို့လညျး ပကြျကှကျခဲ့ပါတယျ။”
၂၀၁၇ သွဂုတျလထဲ ရခိုငျပွညျနယျ မွောကျပိုငျးမှာရှိတဲ့ လုံခွုံရေးကငျးစခနျးတှကေို စီးနငျးတိုကျခိုကျခဲ့တဲ့ ARSA ရိုဟငျဂြာ အစှနျးရောကျအုပျစုကို လိုကျလံရှငျးလငျးရာမှာ မွနျမာလုံခွုံရေးတပျဖှဲ့တှကေ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှေ ဆိုးဆိုးရှားရှား ကြူးလှနျခဲ့ကွောငျး ကုလသမဂ်ဂနဲ့ နိုငျငံတကာ အသိုငျးအဝနျးက စှပျစှဲထားတာပါ။ မွနျမာအစိုးရကတော့ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးကို တရားဝငျ အသိအမှတျပွု လကျခံမထားသလို နိုငျငံတကာက စှပျစှဲနသေလောကျ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှေ မရှိခဲ့ကွောငျးနဲ့ ကြူးလှနျသူတှကေို စုံစမျးဖောျထုတျ အရေးယူတာ၊ စုံစမျးနတောတှေ ရှိတယျဆိုပွီး တုံ့ပွနျထားပါတယျ။
ရိုဟငျဂြာတှေ အပါအဝငျ မွနျမာနိုငျငံက လူနညျးစုတှအေပေါျ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ ကုလသမဂ်ဂ အခကြျအလကျ ရှာဖှရေေးအဖှဲ့ရဲ့ တှေ့ရှိခကြျတှနေဲ့ ပတျသကျလို့လညျး အထှထှေညေီလာခံက စိုးရိမျကွောငျး ပွောဆိုခဲ့တာပါ။
မွနျမာသံအမတျကွီး ဦးဟောကျဒိုဆှမျးကတော့ အထှထှေညေီလာခံရဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျဟာ အကြိုးထကျ အပွဈက ပိုမြားလိမ့ျမယျဆိုပွီး မဲခှဲမဆုံးဖွတျခငျမှာပဲ သတိပေးခဲ့ပါတယျ။
“လကျရှိ မူကွမျးအဆင့ျမှာပဲ ရှိနသေေးတဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျကွောင့ျ မယုံကွညျမှုတှေ အမွဈတှယျလာမှာဖွဈသလို ဒသေတှငျးက မတူကှဲပွားတဲ့ လူ့အသိုငျးအဝနျးကွား ကှာဟခကြျတှလေညျး ပိုကွီးထှားလာပါလိမ့ျမယျ။ ရခိုငျပွညျနယျမှာ ငွိမျးခမြျးရေးနဲ့ သဟဇတ အခွအေနတှေဟော ထိလှယျရှလှယျ ဖွဈနခြေိနျမှာ လှတျလပျခှင့ျအတှကျ ကွိုးပမျးမှုတှကေိုလညျး ထိခိုကျလာနိုငျပါတယျ။”
ကုလသမဂ်ဂ အထှထှေညေီလာခံရဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျမှာတော့ မွနျမာနိုငျငံက လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခတှေ ရပျဆိုငျးဖို့၊ လုံခွုံရေးတပျဖှဲ့တှေ အနနေဲ့ အမြားပွညျသူကို အကာအကှယျပေးဖို့နဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှအေတှကျ တရားမြှတမှု ရရှိရေး အမွနျဆုံး ကွိုးပမျးဖို့လညျး တိုကျတှနျးထားပါတယျ။
ကုလသမဂ်ဂ အထှထှေညေီလာခံမှာပဲ မွနျမာနိုငျငံက လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခတှအေတှငျး လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှအေတှကျ စုံစမျးဖောျထုတျတဲ့ လုပျငနျးတှကေို ဘဏ်ဍာရေးအရ ထောကျပံ့ဖို့လညျး ဆုံးဖွတျခဲ့တာပါ။ ၂၀၂၀ ပွညျ့ျ ဘဏ်ဍာနှဈမှာ ကုလသမဂ်ဂ အသုံးစရိတျအဖွဈ ဒေါျလာ ၃.၀၇ ဘီလီယံ သတျမှတျရာမှာ မွနျမာနိုငျငံက လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ သုံးစှဲဖို့လညျး ပထမဆုံးအကွိမျအဖွဈ အထှထှေညေီလာခံက ဆုံးဖွတျခဲ့တာလညျး ဖွဈပါတယျ။
