(Zawgyi/Unicode)
Covid-19 ကာကွယ်ဆေး မူပိုင်ခွင့် ဖြေလျှော့ပေးရေး ထောက်ခံကြောင်း အမေရိကန် သမ္မတ Joe Biden အစိုးရက ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေး အဖွဲ့ WTO မှာ ကြေညာလိုက်တာမှာ ကမ္ဘာ့ ခေါင်းဆောင်တွေက ကြိုဆိုကြပါတယ်။ အမေရိကန် အစိုးရရဲ့ အခုလို ကြေညာချက်ဟာဆိုရင် ကမ္ဘာတဝန်း ကပ်ဘေးရောဂါ တိုက်ဖျက်ရေးမှာ အရေးကြီးတဲ့ အောင်မြင်မှု တခု ဖြစ်လာနိုင်ပေမယ့်လည်း ရှုပ်ထွေးလှတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ကြီး တခုရဲ့ အစပိုင်းသာ ဖြစ်တယ်လို့ ဗွီအိုအေရဲ့ အိမ်ဖြူတော်ဆိုင်ရာ သတင်းတာဝန်ခံ Patsy Widakuswara ရဲ့ သတင်းဆောင်းပါးမှာ ရှင်းပြထားပါတယ်။ ဒီသီတင်းပတ် စီးပွားရေး အစီအစဉ်မှာ မသိင်္ဂ ီထိုက် တင်ပြပေးမှာပါ။
Covid-19 ကာကွယ်ဆေး မူပိုင်ခွင့် ဖြေလျှော့ပေးရေး ထောက်ခံကြောင်း အမေရိကန် သမ္မတ Joe Biden အစိုးရက ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေး အဖွဲ့ WTO မှာ ပြီးခဲ့တဲ့ သီတင်းပတ်ထဲမှာ ကြေညာလိုက်ပါတယ်။ အမေရိကန် အစိုးရရဲ့ ကုန်သွယ်ရေး ကိုယ်စားလှယ်တော် Katherine Tai က ပြီးခဲ့တဲ့ သီတင်းပတ် ဗုဒ္ဓဟူးနေ့မှာ ကြေညာချက်ထုတ်ခဲ့တာပါ။
ကမ္ဘာတဝန်း ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ပဋိပက္ခကြီး ဖြစ်ပြီး Covid-19 ကပ်ဘေးရောဂါရဲ့ သမားရိုးကျ မဟုတ်တဲ့ အခြေအနေကြောင့် အထူးတလည် အရေးယူ ဆောင်ရွက်ဖို့ လိုအပ်နေတယ်၊ အမေရိကန် အစိုးရ အနေနဲ့ ညဏပစ္စည်း ပိုင်ဆိုင်ခွင့် အကာအကွယ်ပေးရေးကို အခိုင်အမာ ယုံကြည်ထားပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း ဒီ ကပ်ဘေးရောဂါကြီး အဆုံးသတ်နိုင်ရေး အတွက် Covid-19 ကာကွယ်ဆေးတွေ အတွက် မူပိုင်ခွင့်တွေကို ဖြေလျှော့ပေးရေးကို ထောက်ခံပါတယ်လို့ အမေရိကန် ကုန်သွယ်ရေး ကိုယ်စားလှယ်က ကြေညာချက်မှာ ပြောဆိုခဲ့တာပါ။
ကမ္ဘာတလွှားမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်သူတွေ တိုးလာနေတဲ့ အချိန်မှာဘဲ အမေရိကန် အစိုးရက Covid-19 ကာကွယ်ဆေး မူပိုင်ခွင့်ကို ဖြေလျှော့ပေးရေး ထောက်ခံမယ့် ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေး အဖွဲ့ WTO မှာ ကမ္ဘာတလွှား နိုင်ငံပေါင်း ၁၀၀ ကျော်က ကြိုဆို ကြပါတယ်။ ဒီလို ဖြေလျှော့ပေးရေး အတွက် ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် အောက်တိုဘာလမှ အိန္ဒိယနဲ့ တောင် အာဖရိက တို့က လျှောက်ထားခဲ့ကြတာပါ။ တောင်အာဖရိက သမ္မတ Cyril Ramaphosa က -
" တခြားသူတွေနဲ့ တွဲဖက် အလုပ်လုပ်နေတဲ့ နိုင်ငံ တခု အနေနဲ့ သြဇာရှိတယ်ဆိုတာကို ဒီရလဒ်က ပြသလိုက်တာပါ။ ကျနော်တို့ရဲ့ ပြောဆိုချက်နဲ့ သတင်းစကားတွေက သြဇာသက်ရောက်မှု ရှိတယ်ဆိုတာကို ပြသတာပါ။"
ဥရောပ သမဂ္ဂ၊ ဂျပန်နဲ့ ဗြိတိန် အပါအဝင် Covid-19 ကာကွယ်ဆေး မူပိုင်ခွင့် ဖြေလျှော့ပေးရေးကို ဆန့်ကျင်တဲ့ နိုင်ငံတွေနဲ့ အပေးအယူလုပ် ညှိနှိုင်းနိုင်ရေး အတွက် ကမ္ဘာ့ ကုန်သွယ်ရေး အဖွဲ့ WTO မှာ ညှိနှိုင်းရေး စာတမ်း တခု စတင်ဆောင်ရွက်နိုင်ရေး အမေရိကန် အစိုးရက ဆောင်ရွက်လိုက်တာ ဖြစ်ပါတယ်။ Shyam Balganesh ဟာ ကိုလံဘီယာ တက္ကသိုလ် ဥပဒေ ဌာနက ညဏပစ္စည်း မူပိုင်ခွင့် ဆိုင်ရာ ပါမောက္ခ ဖြစ်ပါတယ်။
အမေရိကန် အစိုးရက ထောက်ခံတယ်ဆိုတာကို နိုင်ငံစုံကို သတင်းစကားပေးလိုက်တာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် အမေရိကန်ဟာ ပြည်တွင်း အကျိုးစီးပွား တခုတည်း အတွက် မဟုတ်ဘဲ ကမ္ဘာတဝန်း ဘက်ပေါင်းစုံ အရေး အတွက်ပါ အလေးထားတယ်၊ ခေါင်းဆောင်ပြီး ဆောင်ရွက်ဖို့ အဆင်သင့် ရှိတယ်ဆိုတာကို သတင်းစကားပါးလိုက်တာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒါပေမယ့်လည်း အမေရိကန်က ထောက်ခံထားတဲ့ အပိုင်းမှာလည်း မူလ အဆိုပြုချက်လောက်တော့ မပါပါဘူး။ ကာကွယ်ဆေးရဲ့ မူပိုင်ခွင့် တခုတည်းသာ ဖြစ်ပြီး တခြား ညဏပစ္စည်း ပိုင်ဆိုင်ခွင့် ဆိုင်ရာ ကာကွယ်ထားရှိမှုတွေကိုတော့ ဖြေလျှော့ပေးမယ့် အထဲ မပါသလို Covid-19 ရောဂါ ရှာဖွေရေးနဲ့ ကုသရေးဆိုင်ရာတွေ အပါအဝင် နည်းပညာတွေလည်း အခု ဖြေလျှော့ပေးရေး ထောက်ခံထားတဲ့ အထဲမှာ မပါဝင်ပါဘူး။
Shyam Balganesh ဟာ ကိုလံဘီယာ တက္ကသိုလ် ဥပဒေ ဌာနက ညဏပစ္စည်း မူပိုင်ခွင့် ဆိုင်ရာ ပါမောက္ခ ဖြစ်ပါတယ်။
" ဒီ စာတမ်း ပြုစုတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်မှာ ဘာတွေ ဖြစ်လာမလဲ ဆိုတာကို မသိပါဘူး။ တခြား အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံတွေ၊ နောက် နိုင်ငံတွင်းမှာ၊ နိုင်ငံတကာ အဆင့်မှာ အတိုးအဆုတ် အပေါ် မူတည်ပြီး Biden အစိုးရဘက်က ဘယ် အတိုင်းအတာထိ ညှိနှိုင်းလိုစိတ် ရှိမလဲ။ ပြည်တွင်းမှာဆိုရင်လည်း မူပိုင်ခွင့် ဖြေလျှော့မယ့် ကိစ္စကို အကြီးအကျယ် စိုးရိမ်နေကြတာပါ။ "
ဒါဟာဆိုရင် ရှည်ကြာမယ့် လုပ်ငန်းစဉ်ကြီးရဲ့ အစပိုင်းသာ ဖြစ်ပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ ကုန်သွယ်ရေး အဖွဲ့ WTO ဟာ ဘုံသဘောတူညီချက်ကို အခြေခံထားတာ ဖြစ်ပြီး အဖွဲ့ဝင်အားလုံး သဘောတူညီချက်နဲ့သာ ဆောင်ရွက်နိုင်တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဥရောပသမဂ္ဂ EU အပါအဝင် Covid-19 ကာကွယ်ဆေး မူပိုင်ခွင့် ဖြေလျှော့ပေးမယ့် အရေးကို ဆန့်ကျင်သူတွေကတော့ ကိုရိုနာ ကပ်ဘေး ရောဂါ အရေး ဖြေရှင်းဆောင်ရွက်ရေး အတွက် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းလိုပါတယ်ဆိုတဲ့ သဘောမျိုး ပြောဆိုထားပါတယ်။ ဥရောပ ကော်မရှင် ဥက္ကဌ Ursula von der Leyen က အခုလို ပြောပါတယ်။
" ကာကွယ်ဆေး အတွက် ညဏပစ္စည်း မူပိုင်ခွင့်ကို ဖြေလျှော့ပေးရေး အမေရိကန်ရဲ့ အဆိုပြုချက်က ရည်မှန်းချက် ပေါက်မြောက် အောင်မြင်ရေး အတွက် ဘယ်လို အထောက်အကူ ဖြစ်စေမလဲ ဆိုတာကို ဆွေးနွေးဖို့ အဆင်သင့် ရှိပါတယ်။"
အဆိုပြုချက် စာတမ်းကို WTO ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေး အဖွဲ့ အဖွဲ့ဝင်တွေက သဘောတူဖို့ လုပ်ရမယ့် လုပ်ငန်းစဉ်ကဘဲ လနဲ့ချီ ကြာသွားနိုင်ပါတယ်။ တကယ်လို့ သဘောတူပြီ ဆိုရင်တော့ နိုင်ငံတွေ အနေနဲ့ Generic Drug လို့ ခေါ်တဲ့ အာနိသင်တူ ကာကွယ်ဆေးတွေ ထုတ်ကြတဲ့ အခါမှာ ဥပဒေနဲ့ မညိစွန်းစေဖို့ အတွက် ဥပဒေတွေ ပြဌာန်း ကျင့်သုံးကြရမှာပါ။ ဒီလို လုပ်လိုရတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ကတော့ ကမ္ဘာတဝန်းမှာ ကာကွယ်ဆေးထိုး လုပ်ငန်းတွေ အရှိန်မြှင့် ဆောင်ရွက်ဖို့နဲ့ ကာကွယ်ဆေး ဖြန့်ဝေမှု မညီမျှမှုတွေကို လျှော့ချနိုင်ရေး ဖြစ်ပါတယ်။
အမေရိကန်လို နိုင်ငံတွေမှာတော့ နိုင်ငံ လူဦးရေရဲ့ အများစုကို အနည်းဆုံး Covid-19 ကာကွယ်ဆေး တကြိမ် ထိုးထားပြီး ဖြစ်ပေမယ်လို့လည်း တချို့ နိုင်ငံတွေမှာတော့ တကြိမ်တောင် မထိုးရသေးပါဘူး။ ဒါပေမယ့်လည်း Covid-19 ကာကွယ်ဆေး မူပိုင်ခွင့်ကို ဖြေလျှော့ပေးတာက မျှော်လင့်သလို ဖြစ်မလာဘဲ ဆန့်ကျင်ဘက် ရလဒ် ထွက်လာနိုင်တယ်လို့ ဆေးဝါး လုပ်ငန်း ကဏ္ဍက သတိပေးနေပါတယ်။ ဗြိတိန် ဆေးဝါးထုတ်လုပ်ငန်းများ အဖွဲ့က Richard Torbett က အခုလို ပြောပါတယ်။
" အလွန်အမင်း လိုအပ်နေပြီး ဈေးကွက်မှာလည်း ရှားပါးနေတဲ့ အခါ အန္တရာယ်ရှိတဲ့ ထင်တိုင်းကျဲ ပုံစံမျိုး ဖြစ်သွားနိုင်ပါတယ်။ ဒီလို ထုတ်လုပ်မှုမျိုးတွေက မူလ ရည်မှန်းချက် လမ်းကြောင်းကနေ လွဲသွားပြီး ကုမ္ပဏီတွေ အနေနဲ့ သူတို့ ဘာလုပ်နေလဲ ဆိုတာ မသိတော့တဲ့ အခြေအနေမျိုး ဖြစ်သွားနိုင်ပါတယ်။ ဒီလိုသာဆိုရင်တော့ ကောင်းကျိုးထက် ဆိုးကျိုးက ပိုများသွားပါလိမ့်မယ်။"
AstraZeneca နဲ့ အိန္ဒိယက Serum Institute ကြား သဘောတူညီချက်လိုမျိုး လိုင်စင်ချထားပေးတဲ့ သဘောတူညီချက်မျိုးတွေကနေ တဆင့် ကမ္ဘာတဝန်း ကာကွယ်ဆေးထိုးရေးက ပိုပြီး ကောင်မွန် သင့်တော်မယ်လို့လည်း သူတို့က ပြောပါတယ်။ လူသားချင်း စာနာ ထောက်ကူမှုဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းတွေဘက်ကတော့ အဆင့်မီတဲ့ သဘောတူညီချက်တွေဖြစ်ရေး တောင်းဆိုနေကြပါတယ်။ Yuan Qiong Hu က နယ်စည်းမခြား ဆရာဝန်များ အဖွဲ့ရဲ့ ဥပဒေရေးရာနဲ့ မူဝါဒပိုင်းဆိုင်ရာ အကြီးတန်း အကြံပေး ဖြစ်ပါတယ်။
“သဘောတူညီချက်ဟာ ပွင့်လင်းမြင်သာမှုရှိရပါမယ်။ ကမ္ဘာတလွှားက ရရှိ အသုံးပြုနိုင်ရပါမယ်။ တာဝန်ခံမှု တာဝန်ယူမှု ရှိရပါမယ်။”
ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေး အဖွဲ့ WTO မှာ ရှုပ်ထွေးလှတဲ့ ညဏပစ္စည်း မူပိုင်ခွင့် အရေး ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းနေကြတဲ့ တဖက်မှာ အိန္ဒိယရဲ့ Covid-19 ဖြစ်ပွားမှု တိုးလာနေတာမျိုး အဖြစ်အပျက်တွေက ကမ္ဘာလုံး အတိုင်းအတာနဲ့ အရေးပေါ် ကာကွယ်ဆေးထိုးဖို့ လိုအပ်နေပြီ ဆိုတာကို ပြသနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။
(Unicode)
Covid-19 ကာကှယျဆေး မူပိုငျခှင့ျ ဖွလြှေော့ရေး အမရေိကနျ ထောကျခံခကြျ ပထမ ခွလှေမျးသာဖွဈ
Covid-19 ကာကှယျဆေး မူပိုငျခှင့ျ ဖွလြှေော့ပေးရေး ထောကျခံကွောငျး အမရေိကနျ သမ်မတ Joe Biden အစိုးရက ကမ်ဘာ့ကုနျသှယျရေး အဖှဲ့ WTO မှာ ကွညောလိုကျတာမှာ ကမ်ဘာ့ ခေါငျးဆောငျတှကေ ကွိုဆိုကွပါတယျ။ အမရေိကနျ အစိုးရရဲ့ အခုလို ကွညောခကြျဟာဆိုရငျ ကမ်ဘာတဝနျး ကပျဘေးရောဂါ တိုကျဖကြျရေးမှာ အရေးကွီးတဲ့ အောငျမွငျမှု တခု ဖွဈလာနိုငျပမေယ့ျလညျး ရှုပျထှေးလှတဲ့ လုပျငနျးစဉျကွီး တခုရဲ့ အစပိုငျးသာ ဖွဈတယျလို့ ဗှီအိုအရေဲ့ အိမျဖွူတောျဆိုငျရာ သတငျးတာဝနျခံ Patsy Widakuswara ရဲ့ သတငျးဆောငျးပါးမှာ ရှငျးပွထားပါတယျ။ ဒီသီတငျးပတျ စီးပှားရေး အစီအစဉျမှာ မသိငျ်ဂ ီထိုကျ တငျပွပေးမှာပါ။
Covid-19 ကာကှယျဆေး မူပိုငျခှင့ျ ဖွလြှေော့ပေးရေး ထောကျခံကွောငျး အမရေိကနျ သမ်မတ Joe Biden အစိုးရက ကမ်ဘာ့ကုနျသှယျရေး အဖှဲ့ WTO မှာ ပွီးခဲ့တဲ့ သီတငျးပတျထဲမှာ ကွညောလိုကျပါတယျ။ အမရေိကနျ အစိုးရရဲ့ ကုနျသှယျရေး ကိုယျစားလှယျတောျ Katherine Tai က ပွီးခဲ့တဲ့ သီတငျးပတျ ဗုဒ်ဓဟူးနေ့မှာ ကွညောခကြျထုတျခဲ့တာပါ။
ကမ်ဘာတဝနျး ရငျဆိုငျနရေတဲ့ ကနြျးမာရေးဆိုငျရာ ပဋိပက်ခကွီး ဖွဈပွီး Covid-19 ကပျဘေးရောဂါရဲ့ သမားရိုးကြ မဟုတျတဲ့ အခွအေနကွေောင့ျ အထူးတလညျ အရေးယူ ဆောငျရှကျဖို့ လိုအပျနတေယျ၊ အမရေိကနျ အစိုးရ အနနေဲ့ ညဏပစ်စညျး ပိုငျဆိုငျခှင့ျ အကာအကှယျပေးရေးကို အခိုငျအမာ ယုံကွညျထားပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျလညျး ဒီ ကပျဘေးရောဂါကွီး အဆုံးသတျနိုငျရေး အတှကျ Covid-19 ကာကှယျဆေးတှေ အတှကျ မူပိုငျခှင့ျတှကေို ဖွလြှေော့ပေးရေးကို ထောကျခံပါတယျလို့ အမရေိကနျ ကုနျသှယျရေး ကိုယျစားလှယျက ကွညောခကြျမှာ ပွောဆိုခဲ့တာပါ။
ကမ်ဘာတလှှားမှာ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ကူးစကျသူတှေ တိုးလာနတေဲ့ အခြိနျမှာဘဲ အမရေိကနျ အစိုးရက Covid-19 ကာကှယျဆေး မူပိုငျခှင့ျကို ဖွလြှေော့ပေးရေး ထောကျခံမယ့ျ ဆုံးဖွတျခကြျကို ကမ်ဘာ့ကုနျသှယျရေး အဖှဲ့ WTO မှာ ကမ်ဘာတလှှား နိုငျငံပေါငျး ၁၀၀ ကြောျက ကွိုဆို ကွပါတယျ။ ဒီလို ဖွလြှေော့ပေးရေး အတှကျ ၂၀၂၀ ပွည့ျနှဈ အောကျတိုဘာလမှ အိန်ဒိယနဲ့ တောငျ အာဖရိက တို့က လြှောကျထားခဲ့ကွတာပါ။ တောငျအာဖရိက သမ်မတ Cyril Ramaphosa က -
" တခွားသူတှနေဲ့ တှဲဖကျ အလုပျလုပျနတေဲ့ နိုငျငံ တခု အနနေဲ့ သွဇာရှိတယျဆိုတာကို ဒီရလဒျက ပွသလိုကျတာပါ။ ကနြောျတို့ရဲ့ ပွောဆိုခကြျနဲ့ သတငျးစကားတှကေ သွဇာသကျရောကျမှု ရှိတယျဆိုတာကို ပွသတာပါ။"
ဥရောပ သမဂ်ဂ၊ ဂပြနျနဲ့ ဗွိတိနျ အပါအဝငျ Covid-19 ကာကှယျဆေး မူပိုငျခှင့ျ ဖွလြှေော့ပေးရေးကို ဆန့ျကငြျတဲ့ နိုငျငံတှနေဲ့ အပေးအယူလုပျ ညှိနှိုငျးနိုငျရေး အတှကျ ကမ်ဘာ့ ကုနျသှယျရေး အဖှဲ့ WTO မှာ ညှိနှိုငျးရေး စာတမျး တခု စတငျဆောငျရှကျနိုငျရေး အမရေိကနျ အစိုးရက ဆောငျရှကျလိုကျတာ ဖွဈပါတယျ။ Shyam Balganesh ဟာ ကိုလံဘီယာ တက်ကသိုလျ ဥပဒေ ဌာနက ညဏပစ်စညျး မူပိုငျခှင့ျ ဆိုငျရာ ပါမောက်ခ ဖွဈပါတယျ။
အမရေိကနျ အစိုးရက ထောကျခံတယျဆိုတာကို နိုငျငံစုံကို သတငျးစကားပေးလိုကျတာဖွဈပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ အမရေိကနျဟာ ပွညျတှငျး အကြိုးစီးပှား တခုတညျး အတှကျ မဟုတျဘဲ ကမ်ဘာတဝနျး ဘကျပေါငျးစုံ အရေး အတှကျပါ အလေးထားတယျ၊ ခေါငျးဆောငျပွီး ဆောငျရှကျဖို့ အဆငျသင့ျ ရှိတယျဆိုတာကို သတငျးစကားပါးလိုကျတာ ဖွဈပါတယျ။
ဒါပမေယ့ျလညျး အမရေိကနျက ထောကျခံထားတဲ့ အပိုငျးမှာလညျး မူလ အဆိုပွုခကြျလောကျတော့ မပါပါဘူး။ ကာကှယျဆေးရဲ့ မူပိုငျခှင့ျ တခုတညျးသာ ဖွဈပွီး တခွား ညဏပစ်စညျး ပိုငျဆိုငျခှင့ျ ဆိုငျရာ ကာကှယျထားရှိမှုတှကေိုတော့ ဖွလြှေော့ပေးမယ့ျ အထဲ မပါသလို Covid-19 ရောဂါ ရှာဖှရေေးနဲ့ ကုသရေးဆိုငျရာတှေ အပါအဝငျ နညျးပညာတှလေညျး အခု ဖွလြှေော့ပေးရေး ထောကျခံထားတဲ့ အထဲမှာ မပါဝငျပါဘူး။
Shyam Balganesh ဟာ ကိုလံဘီယာ တက်ကသိုလျ ဥပဒေ ဌာနက ညဏပစ်စညျး မူပိုငျခှင့ျ ဆိုငျရာ ပါမောက်ခ ဖွဈပါတယျ။
" ဒီ စာတမျး ပွုစုတဲ့ လုပျငနျးစဉျမှာ ဘာတှေ ဖွဈလာမလဲ ဆိုတာကို မသိပါဘူး။ တခွား အဖှဲ့ဝငျ နိုငျငံတှေ၊ နောကျ နိုငျငံတှငျးမှာ၊ နိုငျငံတကာ အဆင့ျမှာ အတိုးအဆုတျ အပေါျ မူတညျပွီး Biden အစိုးရဘကျက ဘယျ အတိုငျးအတာထိ ညှိနှိုငျးလိုစိတျ ရှိမလဲ။ ပွညျတှငျးမှာဆိုရငျလညျး မူပိုငျခှင့ျ ဖွလြှေော့မယ့ျ ကိစ်စကို အကွီးအကယြျ စိုးရိမျနကွေတာပါ။ "
ဒါဟာဆိုရငျ ရှညျကွာမယ့ျ လုပျငနျးစဉျကွီးရဲ့ အစပိုငျးသာ ဖွဈပါတယျ။ ကမ်ဘာ့ ကုနျသှယျရေး အဖှဲ့ WTO ဟာ ဘုံသဘောတူညီခကြျကို အခွခေံထားတာ ဖွဈပွီး အဖှဲ့ဝငျအားလုံး သဘောတူညီခကြျနဲ့သာ ဆောငျရှကျနိုငျတာ ဖွဈပါတယျ။ ဥရောပသမဂ်ဂ EU အပါအဝငျ Covid-19 ကာကှယျဆေး မူပိုငျခှင့ျ ဖွလြှေော့ပေးမယ့ျ အရေးကို ဆန့ျကငြျသူတှကေတော့ ကိုရိုနာ ကပျဘေး ရောဂါ အရေး ဖွရှေငျးဆောငျရှကျရေး အတှကျ စေ့စပျညှိနှိုငျးလိုပါတယျဆိုတဲ့ သဘောမြိုး ပွောဆိုထားပါတယျ။ ဥရောပ ကောျမရှငျ ဥက်ကဌ Ursula von der Leyen က အခုလို ပွောပါတယျ။
" ကာကှယျဆေး အတှကျ ညဏပစ်စညျး မူပိုငျခှင့ျကို ဖွလြှေော့ပေးရေး အမရေိကနျရဲ့ အဆိုပွုခကြျက ရညျမှနျးခကြျ ပေါကျမွောကျ အောငျမွငျရေး အတှကျ ဘယျလို အထောကျအကူ ဖွဈစမေလဲ ဆိုတာကို ဆှေးနှေးဖို့ အဆငျသင့ျ ရှိပါတယျ။"
အဆိုပွုခကြျ စာတမျးကို WTO ကမ်ဘာ့ကုနျသှယျရေး အဖှဲ့ အဖှဲ့ဝငျတှကေ သဘောတူဖို့ လုပျရမယ့ျ လုပျငနျးစဉျကဘဲ လနဲ့ခြီ ကွာသှားနိုငျပါတယျ။ တကယျလို့ သဘောတူပွီ ဆိုရငျတော့ နိုငျငံတှေ အနနေဲ့ Generic Drug လို့ ခေါျတဲ့ အာနိသငျတူ ကာကှယျဆေးတှေ ထုတျကွတဲ့ အခါမှာ ဥပဒနေဲ့ မညိစှနျးစဖေို့ အတှကျ ဥပဒတှေေ ပွဌာနျး ကငြ့ျသုံးကွရမှာပါ။ ဒီလို လုပျလိုရတဲ့ ရညျရှယျခကြျကတော့ ကမ်ဘာတဝနျးမှာ ကာကှယျဆေးထိုး လုပျငနျးတှေ အရှိနျမွှင့ျ ဆောငျရှကျဖို့နဲ့ ကာကှယျဆေး ဖွန့ျဝမှေု မညီမြှမှုတှကေို လြှော့ခနြိုငျရေး ဖွဈပါတယျ။
အမရေိကနျလို နိုငျငံတှမှောတော့ နိုငျငံ လူဦးရရေဲ့ အမြားစုကို အနညျးဆုံး Covid-19 ကာကှယျဆေး တကွိမျ ထိုးထားပွီး ဖွဈပမေယျလို့လညျး တခြို့ နိုငျငံတှမှောတော့ တကွိမျတောငျ မထိုးရသေးပါဘူး။ ဒါပမေယ့ျလညျး Covid-19 ကာကှယျဆေး မူပိုငျခှင့ျကို ဖွလြှေော့ပေးတာက မြှောျလင့ျသလို ဖွဈမလာဘဲ ဆန့ျကငြျဘကျ ရလဒျ ထှကျလာနိုငျတယျလို့ ဆေးဝါး လုပျငနျး ကဏ်ဍက သတိပေးနပေါတယျ။ ဗွိတိနျ ဆေးဝါးထုတျလုပျငနျးမြား အဖှဲ့က Richard Torbett က အခုလို ပွောပါတယျ။
" အလှနျအမငျး လိုအပျနပွေီး ဈေးကှကျမှာလညျး ရှားပါးနတေဲ့ အခါ အန်တရာယျရှိတဲ့ ထငျတိုငျးကြဲ ပုံစံမြိုး ဖွဈသှားနိုငျပါတယျ။ ဒီလို ထုတျလုပျမှုမြိုးတှကေ မူလ ရညျမှနျးခကြျ လမျးကွောငျးကနေ လှဲသှားပွီး ကုမ်ပဏီတှေ အနနေဲ့ သူတို့ ဘာလုပျနလေဲ ဆိုတာ မသိတော့တဲ့ အခွအေနမြေိုး ဖွဈသှားနိုငျပါတယျ။ ဒီလိုသာဆိုရငျတော့ ကောငျးကြိုးထကျ ဆိုးကြိုးက ပိုမြားသှားပါလိမ့ျမယျ။"
AstraZeneca နဲ့ အိန်ဒိယက Serum Institute ကွား သဘောတူညီခကြျလိုမြိုး လိုငျစငျခထြားပေးတဲ့ သဘောတူညီခကြျမြိုးတှကေနေ တဆင့ျ ကမ်ဘာတဝနျး ကာကှယျဆေးထိုးရေးက ပိုပွီး ကောငျမှနျ သင့ျတောျမယျလို့လညျး သူတို့က ပွောပါတယျ။ လူသားခငြျး စာနာ ထောကျကူမှုဆိုငျရာ အဖှဲ့အစညျးတှဘေကျကတော့ အဆင့ျမီတဲ့ သဘောတူညီခကြျတှဖွေဈရေး တောငျးဆိုနကွေပါတယျ။ Yuan Qiong Hu က နယျစညျးမခွား ဆရာဝနျမြား အဖှဲ့ရဲ့ ဥပဒရေေးရာနဲ့ မူဝါဒပိုငျးဆိုငျရာ အကွီးတနျး အကွံပေး ဖွဈပါတယျ။
“သဘောတူညီခကြျဟာ ပှင့ျလငျးမွငျသာမှုရှိရပါမယျ။ ကမ်ဘာတလှှားက ရရှိ အသုံးပွုနိုငျရပါမယျ။ တာဝနျခံမှု တာဝနျယူမှု ရှိရပါမယျ။”
ကမ်ဘာ့ကုနျသှယျရေး အဖှဲ့ WTO မှာ ရှုပျထှေးလှတဲ့ ညဏပစ်စညျး မူပိုငျခှင့ျ အရေး ဆှေးနှေးညှိနှိုငျးနကွေတဲ့ တဖကျမှာ အိန်ဒိယရဲ့ Covid-19 ဖွဈပှားမှု တိုးလာနတောမြိုး အဖွဈအပကြျတှကေ ကမ်ဘာလုံး အတိုငျးအတာနဲ့ အရေးပေါျ ကာကှယျဆေးထိုးဖို့ လိုအပျနပွေီ ဆိုတာကို ပွသနတော ဖွဈပါတယျ။
