ပြန်လည်ထုတ်လွှင့် (ပထမအကြိမ် အောက်တိုဘာလ ၂၆၊ ၂၀၂၂)
၂၀၂၃ သြဂုတ်လမှာ စစ်ကောင်စီက ကျင်းပပေးလာဖွယ်ရှိတဲ့ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲရဲ့ တကယ့်ရည်ရွယ်ချက်က ဘာလဲ။ စစ်ကောင်စီ ဆက်လက်အာဏာကြီးစိုးရေးသာ ဖြစ်တယ်လို့ တချို့က ယူဆနေကြသလို၊ စစ်ကောင်စီရဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးကမ်းလှမ်းချက်ကို အလေးထား လက်ခံေဆွေးနွေးသူတချို့လည်း ရှိနေပါတယ်။ ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ တကယ်ဖြစ်လာနိုင်သလား။ တိုင်းရင်းသားတွေရဲ့ ဖက်ဒရယ်အိပ်မက် အကောင်အထည်ဖေါ်ဖို့ လမ်းစတွေ့နိုင်မလားဆိုတာကို မြန်မာ့အရေးသုံးသပ်သူ ဦးရဲထွန်းနဲ့ ဦးကျော်ဇံသာ ဆွေးနွေးသုံးသပ်ထားပါတယ်။
မေး ။ ။ ဒီကနေ့ ကျနော် ဆွေးနွေးချင်တာကတော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်ကောင်စီက ကျင်းပပေးမယ်ဆိုတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ ပတ်သက်ပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲ အလားအလာပါ။ တကယ်တော့ စစ်ကောင်စီအဖို့ (၂) နှစ် ရှိခဲ့ပြီပေါ့။ သူတို့ကိုးကားတဲ့ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရဆိုရင် ၂၀၂၃ သြဂုတ်လထက်လွန်ပြီးတော့လဲ အချိန်ဆွဲနေလို့ မရတော့ဘူးထင်တယ်။ တချို့ကလဲ သုံးသပ်ကြတယ် ဒီရွေးကောက်ပွဲဟာ သူတို့အတွက် အလွန်အရေးကြီးတယ်။ သူတို့စစ်ကောင်စီရဲ့ စစ်တပ်ရဲ့ အာဏာကြီးစိုးရေး legitimate ဖြစ်အောင်၊ ဥပဒေနဲ့ ညီညွှတ်အောင် မဖြစ်မနေ လုပ်ရမယ့်ကိစ္စလို့ သုံးသပ်ကြပါတယ်။ ဦးရဲထွန်း နည်းနည်းစပြီး အဲဒီကိစ္စကို သုံးသပ်ပြပါ။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်တို့လည်း အဲဒီလိုပဲ မြင်ပါတယ်။ ဘာကြောင့်တုန်းဆိုတော့ သူတို့က အာဏာယူလိုက်တာနဲ့ ပတ်သက်ပြီးရင် ၂၀၀၈ အခြေခံဥပဒေအရပဲ ယူတာဖြစ်ပါတယ်ဆိုတာကို သူတို့ ပြောလဲပြောတယ်၊ အတတ်နိုင်ဆုံး ကျင့်သုံးတယ်ဆိုတော့ တာဝန်ယူထားတဲ့အချိန်ကာလ၊ အခြေခံဥပေဒမှာ ပေးထားတာက ပထမတနှစ်၊ နောက်ခြောက်လ-ခြောက်လ သက်တမ်းတိုးနိုင်တယ်ဆိုပြီးတော့ (၂) နှစ်ပဲ အလွန်ဆုံးပေးထားလေတော့ အဲဒီ (၂) နှစ် ကုန်ဆုံးတဲ့အခါမှာ လွှတ်တော်မရှိဘူးဆိုရင် ရွေးကောက်ပွဲတွေ ကျင်းပပေးရမယ်ဆိုတဲ့ဟာ၊ အဲဒါကို အခြေခံဥပဒေမှာ ပြဌာန်းထားတာ ဖြစ်တယ်။ ဒါကြောင့်မို့ သူတို့အနေနဲ့ တတ်နိုင်သမျှ ဒီရွေးကောက်ပွဲကို ဖြစ်အောင်လုပ်မှာပေါ့။
မေး ။ ။ သြဂုတ်လမှာ လုပ်မယ်ဆိုတော့ အချိန်သိပ်မကျန်တော့ဘူး။ သူတို့လုပ်နိုင်မယ့် အခြေအနေကော မြင်ပါသလား။ တိုင်းပြည်အခြေအနေကိ အကြမ်းမျဉ်းကြည့်မယ်ဆိုရင်။
ဖြေ ။ ။ လုပ်နိုင်မယ့်အခြေအနေကို နှစ်ပိုင်းခွဲပြောရမှာပေါ့။ တပိုင်းကတော့ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်က မဲရုံတွေအတွက် လိုအပ်တဲ့ပစ္စည်းတွေ၊ နောက် စာရင်းဇယားတွေ ပြုစုတာ စသည်ဖြင့်။ နောက်တခါ ရွေကောက်ပွဲစနစ်ကိုလည်း PR စနစ်ကို ပြောင်းမယ်ဆိုတော့ အဲဒါတွေကို ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်က လုပ်နေတဲ့သတင်းတွေ ကြားနေရပါတယ်။ နယ်မြေအခြေအနေ၊ နိုင်ငံရေးပါတီတွေဘက်ကနေပြီတော့ စည်းရုံးရေးဆင်းနိုင်မယ့်အခြေအနေ၊ ရွေးကောက်ပွဲမှာ မဲထည့်ဖို့အတွက် နိုင်ငံရေးပါတီတွေရဲ့ လှုပ်ရှားနိုင်မှု အခြေအနေတွေကတော့ အခုလက်ရှိအထိ အခြေအနေပေးတယ်လို့၊ ကောင်းတယ်လို့ မမြင်ရသေးဘူး။
မေး ။ ။ နောက်တခုက ငြိမ်းချမ်းရေးအခြေအနေ၊ ဒီနေ့ပဲ ကျနော်တို့ သတင်းကြားရပါတယ်။ ဖားကန့်မှာသွားပြီးတော့ လေကြောင်းကို တိုက်ခိုက်တဲ့အတွက် လူတော်တော်များများသေတယ်၊ အရပ်သားတွေ၊ အနုပညာရှင်တွေ တော်တော်များများသေတယ်ဆိုတော့ ဒီကိစ္စက ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် အလားအလာ သိပ်အလှမ်းဝေးသွားမယ် ထင်ပါတယ်။ တကယ်လဲ သူတို့က ယုံကြည်မှု တည်ဆောက်ရမှာ။ တကယ်တော့ ဒီအချိန်မှာ ရခိုင်မှာလဲ AA နဲ့ ဖြစ်နေတယ်။ တောင်ပိုင်းမှာလဲ KNU အပါအဝင် အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ တိုက်ပွဲတွေ ဖြစ်နေတယ်ဆိုတော့ အဲဒီလို ငြိမ်းချမ်းရေးအခြေအနေ၊ တိုင်းရင်းသားအင်အားစုတွေရဲ့ ပူးပေါင်းပါဝင်နိုင်မယ့် အခြေအနေတွေ ရှိပါရဲ့လား။ စစ်ကောင်စီအကြီးအကဲကတော့ ဖွဲ့စည်းပုံကို ပြင်ဆင်ပြီးတော့ တိုင်းရင်းသားတွေအကြိုက် လုပ်ပေးမယ်ဆိုတာ ပြောနေတာပဲ။
ဖြေ ။ ။ အခုနောက်ဆုံး လေကြောင်းကနေ ဗုံးကျဲတိုက်ခိုက်လိုက်တဲ့ နေရာနဲ့ အဖွဲ့အစည်းကတော့ စစ်ကောင်စီက အာဏာယူလိုက်ပြီကတည်းက စစ်ကောင်စီကို တက်တက်ကြွကြွ ဆန့်ကျင်တိုက်ခိုက်နေတဲ့ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ထဲမှာ ပါတာပေါ့။ KIA, KNU, ကယားပြည်နယ်က၊ ချင်းပြည်နယ်က - ဒီနေရာကတော့ တောက်လျှောက်က စစ်ကောင်စီနဲ့ စစ်ဖြစ်နေတဲ့ နေရာတွေ။ အခု ဒီလိုလုပ်လိုက်တဲ့အတွက်ကြောင့် အဲဒီမြောက်ပိုင်းဒေသ အခြေအနေတွေကတော့ ပိုပြီးတော့ စစ်ရေးအရ တင်းမာလာနိုင်တယ်။ ပြည်သူလူထုလည်း ပိုပြီးတော့ ဒုက္ခပိုရောက်၊ မြေဇာပင် ဖြစ်ရမယ့်အနေအထား ဖြစ်လာနိုင်တာကို တွေ့ရပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲအတွက်ဆိုရင်လဲ စည်းရုံးရေးဆင်းဖို့တို့၊ လွတ်လပ်စွာ မဲပေးပိုင်ခွင့်ရှိဖို့တို့လည်း ပိုပြီးတော့ဝေးသွားတယ်လို့ မြင်ပါတယ်။
မေး ။ ။ အဲဒီထက် ပိုအရေးကြီးတာက တိုင်းရင်းသားတွေရဲ့ ယုံကြည်မှု။ စစ်ကောင်စီက လုပ်ပေးမယ်ဆိုတဲ့ ကတိစကားပေါ်မှာ ဖွဲ့စည်းပုံကို ပြင်ပြီးတော့၊ တိုင်းရင်းသားတွေရဲ့ အခွင့်အရေး၊ ဘာညာပေးပါမယ့်ဆိုတာနဲ့ လက်တွေ့ဖြစ်နေတာတွေနဲ့ သိပ်အလှမ်းကွာမနေဘူးလား။ တိုင်းရင်းသားတွေက စစ်ကောင်စီပေါ် ယုံကြည်မှုရဖို့ ပိုပြီးတော့ အလှမ်းမဝေးနိုင်ဘူးလား။ အဲဒီတခုလဲ ကျနော် စဉ်းစားမိလို့ပါ။
ဖြေ ။ ။ နှစ်ဘက်စလုံးမှာတော့ ပြောစရာတွေတော့ ရှိတာပေါ့။ တပ်ဘက်ကတော့ သူတို့အာဏာထိန်းလိုက်ပြီးနောက်ပိုင်းမှာ တောက်လျှောက်ငြိမ်းချမ်းရေး ခေါ်ထားတာ။ ငြိမ်းချမ်းရေးမလာဘဲနဲ့ တပ်ကို စပြီးတော့ တိုက်ခိုက်တဲ့အထဲမှာတော့ KIA, AA, KNU တို့ ပါတာပေါ့။ ဆိုတဲ့အခါကြတော့ ဒါကတော့ ငြိမ်းချမ်းရေးအမြင်ကနေ ကြည့်မယ်ဆိုရင်တော့ အခုတိုက်ခိုက်လိုက်တဲ့ဟာက သူတို့က စတင်တိုက်ခိုက်တာတော့ မဟုတ်ဘူး။ ငြိမ်းချမ်းရေးခေါ်တဲ့အချိန်မှာ မလာကြတာ။ ပြောချင်တာက ငြိမ်းချမ်းရေးခေါ်နေတာကို မယုံကြည်ဘူးဆိုတဲ့ အခြေအနေက အဲဒီအဖွဲ့အစည်းတွေအနေနဲ့က အရင်ကတည်းက ရှိပြီသားလို့ ပြောရမှာပေါ့။ ပိုပြီးတော့ သန်ခေါင်းထက်တော့ ညဉ့်မနက်တော့ဘူး။ ဒီအဖွဲ့တွေရဲ့အမြင်နဲ့ ပြောရမယ်ဆိုရင်။ အခြားတိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းတွေကတော့ သိပ်မထူးဘူးလို့ ထင်ပါတယ်။ သူတို့ ဆွေးနွေးပွဲတွေ လာတက်ကြတယ်။ တချို့သဘောတူညီချက်တွေ ရကြတယ်။ မျှော်လင့်ချက်တွေလည်းပေးတယ်။ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေမှာလဲ ဘယ်လိုညာလို ပြင်မယ်ဆိုတာလဲ နစကဥက္ကဋ္ဌက ပြောထားတာလဲရှိတော့၊ အဲဒီဟာကတော့ သူတို့ မျှော်လင့်ချက်တစုံတရာ ထားကောင်းထားနိုင်တာပေါ့။
မေး ။ ။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ တိုင်းရင်းသားတွေနဲ့ ယုံကြည်မှုကို မတည်ဆောက်နိုင်ခဲ့လို့သာ၊ လွတ်လပ်ရေးရပြီကတည်းက ဖြစ်လာခဲ့တဲ့ ပြည်တွင်းစစ်ဟာ အခုထိဆက်ပြီး ဖြစ်နေတာ။ ဒီလိုနှစ်ပေါင်းများစွာ ဖြစ်လာခဲ့တဲ့၊ ငြိမ်းချမ်းရေးမတည်ဆောက်နိုင်တဲ့ကိစ္စဟာ စစ်ကောင်စီက အာဏာသိမ်းထားတယ်။ နောက်ပြီးတော့ တိုင်းပြည်အခြေအနေကလဲ သိပ်ဆူပူနေတယ်။ တဘက်နဲ့တဘက် အပြန်အလှန် ပစ်ခတ်သတ်ဖြတ်တာတွေလည်း များနေတယ်ဆိုတော့၊ ဒီအချိန်မှာ ဖွဲ့စည်းပုံကို ပြင်ပေးပါမယ်ဆိုတဲ့ စကားသည်၊ နှစ်ပေါင်းများစွာ ရှိလာခဲ့တဲ့ မယုံကြည်မှုကို ပျက်ပြယ်ပြီးတော့၊ ယုံကြည်မှု ဖြစ်လာနိုင်မလား။ ကျနော်က အဲဒါကို အဓိက သံသယ ရှိနေတာ။
ဖြေ ။ ။ အခု သူပြောလိုက်တဲ့အချက် - အမျိုးသားလွှတ်တော်မှာ သဘောထားကွဲလွဲမှု ရှိတဲ့အခါမှာ၊ ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်မှာ သွားပြီးတော့၊ မဲပေးဆုံးဖြတ်ကြရတဲ့အခါမှာ လူများတဲ့ ပြည်သူ့လွှတ်တော်ရဲ့ အဆိုပြုချက်တွေ၊ ပြည်သူ့လွှတ်တော်ရဲ့ ပြင်ဆင်ချက်တွေကပဲ အနိုင်ရမှာပေါ့ဆိုတဲ့အတွက်ကြောင့် ဒီဥပဒေပြုခွင့် အာဏာတွေကိုလည်း ပြင်ဆင်ပေးဖို့လိုတယ် စသည်ဖြင့် ဒီလိုပြောတဲ့ဥစ္စာက ယေဘူယျအားဖြင့်တော့ ဒါက ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို လိုလားတယ်။ ဖက်ဒရယ်စနစ်မှာ လွှတ်တော်နှစ်ရပ်ထားရှိတဲ့ သဘောတရားကို နားလည်လို့၊ ဒါကိုပြင်သင့်တယ်ဆိုတဲ့သဘော။ အဲဒီလိုသဘောတော့ ဆောင်ပါတယ်။ ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်အနေနဲ့က ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို နားလည်တယ်ဆိုတဲ့သဘော၊ ပြောသွားတဲ့သဘောဆိုရင်တော့ မဆိုးဘူးပေါ့။ လွှတ်တော်က တကယ်တမ်းကြတော့ ရည်ရွယ်ချက်က တိုင်းရင်းသား စည်းလုံးညီညွှတ်ရေးအတွက်ဆိုရင်တော့ ဒီထက်မက ပိုပြီးတော့ စဉ်းစားဖို့၊ ပြင်ဆင်ဖို့ လိုပါသေးတယ်။
မေး ။ ။ အခုဆိုရင် ဒါဟာ ပြည်ထောင်စုကို တကယ် ဖက်ဒရယ်ရှင်း တည်ထောင်ဖို့၊ အမှန်တကယ် နိုင်ငံရေးဆန္ဒ ရှိကောင်းရှိမယ်။ အဲဒီဆန္ဒအတွက် သူတို့ အာဏာဆက်လက်တည်မြဲရေး ဖြစ်မယ်။ အခြေအနေကတော့ တကယ်မပေးသေးဘူးဆိုရင်ကော မှန်ပါသလား။ သံသယ ဖြစ်စရာ ရှိနေတယ်ပေါ့။
ဖြေ ။ ။ အခြေအနေက ပြောရတော့ခက်တယ်။ တခုကတော့ ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို ပြည့်ပြည့်ဝဝ နားလည်သဘောပေါက်တဲ့ အနေအထား မရှိသေးဘူး။ အခုလက်ရှိ ၂၀၀၈ ကိုလည်း သူက ဖက်ဒရယ်ပုံစံ ရေးဆွဲထားတယ်။ ပြည်နယ်တွေကိုလည်း သူ့ရဲ့ ဥပဒေပြုတဲ့ လွှတ်တော်တွေ၊ အစိုးရတွေနဲ့ ပေးထားတယ်ဆိုတဲ့ ပုံစံကနေ ဥပဒေပြုခွင့်အာဏာတွေ တိုးပေးတာတို့၊ နောက်တခါ သူ့ဒေသကိုသူ အုပ်ချုပ်မယ့်အစိုးရနဲ့ ဝန်ကြီးချုပ်ကို အဲဒီပြည်နယ်လွှတ်တော်ကို ပေးအပ်တာတို့ စတဲ့ဟာတွေကို ပြင်လိုက်ရုံနဲ့ ဖက်ဒရယ်စနစ် ရသွားလိမ့်မယ်လို့ - နည်းနည်းပါးပါး ပြင်ရုံလောက်နဲ့ အဲဒီလို ထင်နေတယ်ဆိုရင်တော့ လိုချင်တဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးကတော့ မရနိုင်သေးဘူး။
မေး ။ ။ နောက်ပြီတော့ သူတို့ဘက်က ငြိမ်းချမ်းရေးဖော်တာကို လက်မခံဘူး - ဟိုဘက်ကလဲတိုက်၊ ဒီဘက်ကလဲတိုက် ဖြစ်နေတဲ့ အခြေအနေဆိုတော့၊ သူတို့ အာဏာသိမ်းပြီးကတည်းက ခေါ်လာခဲ့တဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးကို ဘယ်လောက် ယုံကြည်လက်ခံနိုင်စရာ ရှိသလဲ။ တကယ်တမ်း ပြည်ထောင်စုကို ဖက်ဒရယ်စစ်စစ် လုပ်မယ်ဆိုလို့ရှိရင်၊ Credibility ရှိတဲ့အစိုးရ၊ ဟိုတုန်းက ပြည်ထောင်စု ဒီမိုကရေစီအစိုးရတို့ ဘာတို့တောင်မှ ဒီလိုလုပ်ဖို့ အဆင်မပြေခဲ့ဘူး၊ အခုက သူတို့ခေါ်တာကို အစကတည်းက လက်မခံခဲ့ဘူးဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်လို့ လက်ခံလောက်တဲ့ အခြေအနေ ရှိခဲ့လို့လား။
ဖြေ ။ ။ ဒီဟာကိုတော့ ကျနော်တို့ အပိုင်းလိုက်ခွဲပြောရင်တော့ ကောင်းလိမ့်မယ်ထင်တယ်။ ဦးသိန်းစိန်အစိုးရ ၂၀၁၀ ကစပြီတော့ ငြိမ်းချမ်းရေး ခေါ်လိုက်ပြီးနောက်ပိုင်းမှာ တိုင်းရင်းသားတွေ လိုလားတဲ့ အခွင့်အရေးတွေ၊ ဘာတွေလဲဆိုတော့ သေချာနားလည်ဖို့နဲ့ ဘာတွေပေးနိုင်၊ မပေးနိုင်ဆိုတဲ့ဥစ္စာကို သူတို့စပြောချိန်ကတည်းက သူတို့ကိုယ်နှိုက်က ကောင်းကောင်းနားမလည်ဘူးဆိုတာ ပေါ်တယ်။ ဒါပေမဲ့ တကယ်တမ်း ဆွေးနွေးလာတဲ့အခါမှာတော့ တိုင်းရင်းသားတွေ လိုလားတဲ့ဟာက နိုင်ငံရေးစနစ်ပြောင်းဖို့၊ အခြေခံဥပဒေကို ပြောင်းဖို့၊ ဖက်ဒရယ်စနစ်ကိုသွားဖို့ဆိုတာကို နားလည်လာတဲ့အခါ - တခါ ဖက်ဒရယ်စနစ်ဆိုတာ ခွဲထွက်ရေးကြီးပါလို့ တလျှောက်လုံး နားလည်ထားတဲ့ဟာကြီး concept အမြင်ကို အတူတူလေ့လာဆည်းပူးကြရင်နဲ့ သိလာတာက ဖက်ဒရယ်စနစ်ဆိုတာ ခွဲထွက်ရေး မဟုတ်ဘူးဆိုတာကို သိလာရတော့၊ တပ်ထဲမှာကိုယ်နှိုက်က တိုင်းရင်းသားတွေ လိုလားတဲ့ ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို ပေးမယ်ဆိုတဲ့ အမြင်မျိုး ရှိလာတယ်။ အထူးသဖြင့်တော့ တိုင်းရင်းသားတွေက ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးပွဲတွေမှာ ဦးအောင်မင်းတို့နဲ့ ဆွေးနွေးရင်နဲ့ တပ်ထဲက ခေါင်းဆောင်တွေပေါ် ယုံကြည်မှု ရှိလာတယ်လို့ ကျနော်တို့ ခံစားရတယ်။ သို့သော် တကယ့်လက်တွေ့ ဆွေးနွေးတဲ့အခါမှာ တချို့ကိစ္စလေးတွေမှာ အဲဒီလို အခက်အခဲလေးတွေ တွေ့လာရတယ်။
အထူးသဖြင့်တော့ ဒုတိယအစိုးရ NLD လက်ထက်မှာတော့ တပ်ရဲ့သဘောထားက ပိုပြီးတော့ တင်းမာသွားသယောင် တွေ့ရတယ်။ အဲဒီမှာ ကျနော်တို့ သုံးသပ်တာကတော့ တချို့သော ခေါင်းဆောင်တွေကတော့ တပ်ပေါ် ယုံကြည်မှုရှိတယ်။ ဖက်ဒရယ်စနစ်ဘက်ကို သွားချင်တယ်။ သူတို့ နားလည်လာသလျှောက် ပြင်ပေးလိမ့်မယ်ဆိုတာကို ယုံကြည်မှုရှိတယ်။ ဥပမာ အဘိုးမူးတူးဆေးတို့လို ခေါင်းဆောင်မျိုးတွေ။ တချို့ကတော့ အဲဒီလို နားလည်မှုမျိုး မရှိဘူး။ အခုန ဦးကျော်ဇံသာ ပြောသလိုမျိုးပဲ အခု NUG နဲ့ PDF တွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် နှစ်ဘက်အပြန်အလှန် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းတွေကို စည်းရုံးဖို့အတွက် ဒီလက်နက်ကို ထုတ်သုံးလာတယ်လို့ မြင်ကြတဲ့ တိုင်းရင်းသားခေါင်းဆောင်တွေလည်း ရှိပါတယ်။
==== Unicode ====
ပွနျလညျထုတျလှှငျ့ (ပထမအကွိမျ - အောကျတိုဘာလ ၂၆၊ ၂၀၂၂)
၂၀၂၃ သွဂုတျလမှာ စဈကောငျစီက ကငြျးပပေးလာဖှယျရှိတဲ့ အထှထှေရှေေးကောကျပှဲရဲ့ တကယ့ျရညျရှယျခကြျက ဘာလဲ။ စဈကောငျစီ ဆကျလကျအာဏာကွီးစိုးရေးသာ ဖွဈတယျလို့ တခြို့က ယူဆနကွေသလို၊ စဈကောငျစီရဲ့ ငွိမျးခမြျးရေးကမျးလှမျးခကြျကို အလေးထား လကျခံဆှေေးနှေးသူတခြို့လညျး ရှိနပေါတယျ။ ယုံကွညျစိတျခရြတဲ့ ရှေးကောကျပှဲ တကယျဖွဈလာနိုငျသလား။ တိုငျးရငျးသားတှရေဲ့ ဖကျဒရယျအိပျမကျ အကောငျအထညျဖေါျဖို့ လမျးစတှေ့နိုငျမလားဆိုတာကို မွနျမာ့အရေးသုံးသပျသူ ဦးရဲထှနျးနဲ့ ဦးကြောျဇံသာ ဆှေးနှေးသုံးသပျထားပါတယျ။
မေး ။ ။ ဒီကနေ့ ကနြောျ ဆှေးနှေးခငြျတာကတော့ မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈကောငျစီက ကငြျးပပေးမယျဆိုတဲ့ ရှေးကောကျပှဲနဲ့ ပတျသကျပါတယျ။ ရှေးကောကျပှဲ အလားအလာပါ။ တကယျတော့ စဈကောငျစီအဖို့ (၂) နှဈ ရှိခဲ့ပွီပေါ့။ သူတို့ကိုးကားတဲ့ ၂၀၀၈ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒအေရဆိုရငျ ၂၀၂၃ သွဂုတျလထကျလှနျပွီးတော့လဲ အခြိနျဆှဲနလေို့ မရတော့ဘူးထငျတယျ။ တခြို့ကလဲ သုံးသပျကွတယျ ဒီရှေးကောကျပှဲဟာ သူတို့အတှကျ အလှနျအရေးကွီးတယျ။ သူတို့စဈကောငျစီရဲ့ စဈတပျရဲ့ အာဏာကွီးစိုးရေး legitimate ဖွဈအောငျ၊ ဥပဒနေဲ့ ညီညှှတျအောငျ မဖွဈမနေ လုပျရမယ့ျကိစ်စလို့ သုံးသပျကွပါတယျ။ ဦးရဲထှနျး နညျးနညျးစပွီး အဲဒီကိစ်စကို သုံးသပျပွပါ။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျတို့လညျး အဲဒီလိုပဲ မွငျပါတယျ။ ဘာကွောင့ျတုနျးဆိုတော့ သူတို့က အာဏာယူလိုကျတာနဲ့ ပတျသကျပွီးရငျ ၂၀၀၈ အခွခေံဥပဒအေရပဲ ယူတာဖွဈပါတယျဆိုတာကို သူတို့ ပွောလဲပွောတယျ၊ အတတျနိုငျဆုံး ကငြ့ျသုံးတယျဆိုတော့ တာဝနျယူထားတဲ့အခြိနျကာလ၊ အခွခေံဥပဒေမှာ ပေးထားတာက ပထမတနှဈ၊ နောကျခွောကျလ-ခွောကျလ သကျတမျးတိုးနိုငျတယျဆိုပွီးတော့ (၂) နှဈပဲ အလှနျဆုံးပေးထားလတေော့ အဲဒီ (၂) နှဈ ကုနျဆုံးတဲ့အခါမှာ လှှတျတောျမရှိဘူးဆိုရငျ ရှေးကောကျပှဲတှေ ကငြျးပပေးရမယျဆိုတဲ့ဟာ၊ အဲဒါကို အခွခေံဥပဒမှော ပွဌာနျးထားတာ ဖွဈတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ သူတို့အနနေဲ့ တတျနိုငျသမြှ ဒီရှေးကောကျပှဲကို ဖွဈအောငျလုပျမှာပေါ့။
မေး ။ ။ သွဂုတျလမှာ လုပျမယျဆိုတော့ အခြိနျသိပျမကနြျတော့ဘူး။ သူတို့လုပျနိုငျမယ့ျ အခွအေနကေော မွငျပါသလား။ တိုငျးပွညျအခွအေနကေိ အကွမျးမဉြျးကွည့ျမယျဆိုရငျ။
ဖွေ ။ ။ လုပျနိုငျမယ့ျအခွအေနကေို နှဈပိုငျးခှဲပွောရမှာပေါ့။ တပိုငျးကတော့ ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျက မဲရုံတှအေတှကျ လိုအပျတဲ့ပစ်စညျးတှေ၊ နောကျ စာရငျးဇယားတှေ ပွုစုတာ စသညျဖွင့ျ။ နောကျတခါ ရှကေောကျပှဲစနဈကိုလညျး PR စနဈကို ပွောငျးမယျဆိုတော့ အဲဒါတှကေို ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျက လုပျနတေဲ့သတငျးတှေ ကွားနရေပါတယျ။ နယျမွအေခွအေနေ၊ နိုငျငံရေးပါတီတှဘေကျကနပွေီတော့ စညျးရုံးရေးဆငျးနိုငျမယ့ျအခွအေနေ၊ ရှေးကောကျပှဲမှာ မဲထည့ျဖို့အတှကျ နိုငျငံရေးပါတီတှရေဲ့ လှုပျရှားနိုငျမှု အခွအေနတှေကေတော့ အခုလကျရှိအထိ အခွအေနပေေးတယျလို့၊ ကောငျးတယျလို့ မမွငျရသေးဘူး။
မေး ။ ။ နောကျတခုက ငွိမျးခမြျးရေးအခွအေနေ၊ ဒီနေ့ပဲ ကနြောျတို့ သတငျးကွားရပါတယျ။ ဖားကန့ျမှာသှားပွီးတော့ လကွေောငျးကို တိုကျခိုကျတဲ့အတှကျ လူတောျတောျမြားမြားသတေယျ၊ အရပျသားတှေ၊ အနုပညာရှငျတှေ တောျတောျမြားမြားသတေယျဆိုတော့ ဒီကိစ်စက ငွိမျးခမြျးရေးအတှကျ အလားအလာ သိပျအလှမျးဝေးသှားမယျ ထငျပါတယျ။ တကယျလဲ သူတို့က ယုံကွညျမှု တညျဆောကျရမှာ။ တကယျတော့ ဒီအခြိနျမှာ ရခိုငျမှာလဲ AA နဲ့ ဖွဈနတေယျ။ တောငျပိုငျးမှာလဲ KNU အပါအဝငျ အဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ တိုကျပှဲတှေ ဖွဈနတေယျဆိုတော့ အဲဒီလို ငွိမျးခမြျးရေးအခွအေနေ၊ တိုငျးရငျးသားအငျအားစုတှရေဲ့ ပူးပေါငျးပါဝငျနိုငျမယ့ျ အခွအေနတှေေ ရှိပါရဲ့လား။ စဈကောငျစီအကွီးအကဲကတော့ ဖှဲ့စညျးပုံကို ပွငျဆငျပွီးတော့ တိုငျးရငျးသားတှအေကွိုကျ လုပျပေးမယျဆိုတာ ပွောနတောပဲ။
ဖွေ ။ ။ အခုနောကျဆုံး လကွေောငျးကနေ ဗုံးကြဲတိုကျခိုကျလိုကျတဲ့ နရောနဲ့ အဖှဲ့အစညျးကတော့ စဈကောငျစီက အာဏာယူလိုကျပွီကတညျးက စဈကောငျစီကို တကျတကျကွှကွှ ဆန့ျကငြျတိုကျခိုကျနတေဲ့ တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျအဖှဲ့ထဲမှာ ပါတာပေါ့။ KIA, KNU, ကယားပွညျနယျက၊ ခငြျးပွညျနယျက - ဒီနရောကတော့ တောကျလြှောကျက စဈကောငျစီနဲ့ စဈဖွဈနတေဲ့ နရောတှေ။ အခု ဒီလိုလုပျလိုကျတဲ့အတှကျကွောင့ျ အဲဒီမွောကျပိုငျးဒသေ အခွအေနတှေကေတော့ ပိုပွီးတော့ စဈရေးအရ တငျးမာလာနိုငျတယျ။ ပွညျသူလူထုလညျး ပိုပွီးတော့ ဒုက်ခပိုရောကျ၊ မွဇောပငျ ဖွဈရမယ့ျအနအေထား ဖွဈလာနိုငျတာကို တှေ့ရပါတယျ။ ရှေးကောကျပှဲအတှကျဆိုရငျလဲ စညျးရုံးရေးဆငျးဖို့တို့၊ လှတျလပျစှာ မဲပေးပိုငျခှင့ျရှိဖို့တို့လညျး ပိုပွီးတော့ဝေးသှားတယျလို့ မွငျပါတယျ။
မေး ။ ။ အဲဒီထကျ ပိုအရေးကွီးတာက တိုငျးရငျးသားတှရေဲ့ ယုံကွညျမှု။ စဈကောငျစီက လုပျပေးမယျဆိုတဲ့ ကတိစကားပေါျမှာ ဖှဲ့စညျးပုံကို ပွငျပွီးတော့၊ တိုငျးရငျးသားတှရေဲ့ အခှင့ျအရေး၊ ဘာညာပေးပါမယ့ျဆိုတာနဲ့ လကျတှေ့ဖွဈနတောတှနေဲ့ သိပျအလှမျးကှာမနဘေူးလား။ တိုငျးရငျးသားတှကေ စဈကောငျစီပေါျ ယုံကွညျမှုရဖို့ ပိုပွီးတော့ အလှမျးမဝေးနိုငျဘူးလား။ အဲဒီတခုလဲ ကနြောျ စဉျးစားမိလို့ပါ။
ဖွေ ။ ။ နှဈဘကျစလုံးမှာတော့ ပွောစရာတှတေော့ ရှိတာပေါ့။ တပျဘကျကတော့ သူတို့အာဏာထိနျးလိုကျပွီးနောကျပိုငျးမှာ တောကျလြှောကျငွိမျးခမြျးရေး ခေါျထားတာ။ ငွိမျးခမြျးရေးမလာဘဲနဲ့ တပျကို စပွီးတော့ တိုကျခိုကျတဲ့အထဲမှာတော့ KIA, AA, KNU တို့ ပါတာပေါ့။ ဆိုတဲ့အခါကွတော့ ဒါကတော့ ငွိမျးခမြျးရေးအမွငျကနေ ကွည့ျမယျဆိုရငျတော့ အခုတိုကျခိုကျလိုကျတဲ့ဟာက သူတို့က စတငျတိုကျခိုကျတာတော့ မဟုတျဘူး။ ငွိမျးခမြျးရေးခေါျတဲ့အခြိနျမှာ မလာကွတာ။ ပွောခငြျတာက ငွိမျးခမြျးရေးခေါျနတောကို မယုံကွညျဘူးဆိုတဲ့ အခွအေနကေ အဲဒီအဖှဲ့အစညျးတှအေနနေဲ့က အရငျကတညျးက ရှိပွီသားလို့ ပွောရမှာပေါ့။ ပိုပွီးတော့ သနျခေါငျးထကျတော့ ညဉ့ျမနကျတော့ဘူး။ ဒီအဖှဲ့တှရေဲ့အမွငျနဲ့ ပွောရမယျဆိုရငျ။ အခွားတိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျ အဖှဲ့အစညျးတှကေတော့ သိပျမထူးဘူးလို့ ထငျပါတယျ။ သူတို့ ဆှေးနှေးပှဲတှေ လာတကျကွတယျ။ တခြို့သဘောတူညီခကြျတှေ ရကွတယျ။ မြှောျလင့ျခကြျတှလေညျးပေးတယျ။ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒမှောလဲ ဘယျလိုညာလို ပွငျမယျဆိုတာလဲ နစကဥက်ကဋ်ဌက ပွောထားတာလဲရှိတော့၊ အဲဒီဟာကတော့ သူတို့ မြှောျလင့ျခကြျတစုံတရာ ထားကောငျးထားနိုငျတာပေါ့။
မေး ။ ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ တိုငျးရငျးသားတှနေဲ့ ယုံကွညျမှုကို မတညျဆောကျနိုငျခဲ့လို့သာ၊ လှတျလပျရေးရပွီကတညျးက ဖွဈလာခဲ့တဲ့ ပွညျတှငျးစဈဟာ အခုထိဆကျပွီး ဖွဈနတော။ ဒီလိုနှဈပေါငျးမြားစှာ ဖွဈလာခဲ့တဲ့၊ ငွိမျးခမြျးရေးမတညျဆောကျနိုငျတဲ့ကိစ်စဟာ စဈကောငျစီက အာဏာသိမျးထားတယျ။ နောကျပွီးတော့ တိုငျးပွညျအခွအေနကေလဲ သိပျဆူပူနတေယျ။ တဘကျနဲ့တဘကျ အပွနျအလှနျ ပဈခတျသတျဖွတျတာတှလေညျး မြားနတေယျဆိုတော့၊ ဒီအခြိနျမှာ ဖှဲ့စညျးပုံကို ပွငျပေးပါမယျဆိုတဲ့ စကားသညျ၊ နှဈပေါငျးမြားစှာ ရှိလာခဲ့တဲ့ မယုံကွညျမှုကို ပကြျပွယျပွီးတော့၊ ယုံကွညျမှု ဖွဈလာနိုငျမလား။ ကနြောျက အဲဒါကို အဓိက သံသယ ရှိနတော။
ဖွေ ။ ။ အခု သူပွောလိုကျတဲ့အခကြျ - အမြိုးသားလှှတျတောျမှာ သဘောထားကှဲလှဲမှု ရှိတဲ့အခါမှာ၊ ပွညျထောငျစုလှှတျတောျမှာ သှားပွီးတော့၊ မဲပေးဆုံးဖွတျကွရတဲ့အခါမှာ လူမြားတဲ့ ပွညျသူ့လှှတျတောျရဲ့ အဆိုပွုခကြျတှေ၊ ပွညျသူ့လှှတျတောျရဲ့ ပွငျဆငျခကြျတှကေပဲ အနိုငျရမှာပေါ့ဆိုတဲ့အတှကျကွောင့ျ ဒီဥပဒပွေုခှင့ျ အာဏာတှကေိုလညျး ပွငျဆငျပေးဖို့လိုတယျ စသညျဖွင့ျ ဒီလိုပွောတဲ့ဥစ်စာက ယဘေူယအြားဖွင့ျတော့ ဒါက ဖကျဒရယျစနဈကို လိုလားတယျ။ ဖကျဒရယျစနဈမှာ လှှတျတောျနှဈရပျထားရှိတဲ့ သဘောတရားကို နားလညျလို့၊ ဒါကိုပွငျသင့ျတယျဆိုတဲ့သဘော။ အဲဒီလိုသဘောတော့ ဆောငျပါတယျ။ ကာကှယျရေးဦးစီးခြုပျအနနေဲ့က ဖကျဒရယျစနဈကို နားလညျတယျဆိုတဲ့သဘော၊ ပွောသှားတဲ့သဘောဆိုရငျတော့ မဆိုးဘူးပေါ့။ လှှတျတောျက တကယျတမျးကွတော့ ရညျရှယျခကြျက တိုငျးရငျးသား စညျးလုံးညီညှှတျရေးအတှကျဆိုရငျတော့ ဒီထကျမက ပိုပွီးတော့ စဉျးစားဖို့၊ ပွငျဆငျဖို့ လိုပါသေးတယျ။
မေး ။ ။ အခုဆိုရငျ ဒါဟာ ပွညျထောငျစုကို တကယျ ဖကျဒရယျရှငျး တညျထောငျဖို့၊ အမှနျတကယျ နိုငျငံရေးဆန်ဒ ရှိကောငျးရှိမယျ။ အဲဒီဆန်ဒအတှကျ သူတို့ အာဏာဆကျလကျတညျမွဲရေး ဖွဈမယျ။ အခွအေနကေတော့ တကယျမပေးသေးဘူးဆိုရငျကော မှနျပါသလား။ သံသယ ဖွဈစရာ ရှိနတေယျပေါ့။
ဖွေ ။ ။ အခွအေနကေ ပွောရတော့ခကျတယျ။ တခုကတော့ ဖကျဒရယျစနဈကို ပွည့ျပွည့ျဝဝ နားလညျသဘောပေါကျတဲ့ အနအေထား မရှိသေးဘူး။ အခုလကျရှိ ၂၀၀၈ ကိုလညျး သူက ဖကျဒရယျပုံစံ ရေးဆှဲထားတယျ။ ပွညျနယျတှကေိုလညျး သူ့ရဲ့ ဥပဒပွေုတဲ့ လှှတျတောျတှေ၊ အစိုးရတှနေဲ့ ပေးထားတယျဆိုတဲ့ ပုံစံကနေ ဥပဒပွေုခှင့ျအာဏာတှေ တိုးပေးတာတို့၊ နောကျတခါ သူ့ဒသေကိုသူ အုပျခြုပျမယ့ျအစိုးရနဲ့ ဝနျကွီးခြုပျကို အဲဒီပွညျနယျလှှတျတောျကို ပေးအပျတာတို့ စတဲ့ဟာတှကေို ပွငျလိုကျရုံနဲ့ ဖကျဒရယျစနဈ ရသှားလိမ့ျမယျလို့ - နညျးနညျးပါးပါး ပွငျရုံလောကျနဲ့ အဲဒီလို ထငျနတေယျဆိုရငျတော့ လိုခငြျတဲ့ ငွိမျးခမြျးရေးကတော့ မရနိုငျသေးဘူး။
မေး ။ ။ နောကျပွီတော့ သူတို့ဘကျက ငွိမျးခမြျးရေးဖောျတာကို လကျမခံဘူး - ဟိုဘကျကလဲတိုကျ၊ ဒီဘကျကလဲတိုကျ ဖွဈနတေဲ့ အခွအေနဆေိုတော့၊ သူတို့ အာဏာသိမျးပွီးကတညျးက ခေါျလာခဲ့တဲ့ ငွိမျးခမြျးရေးကို ဘယျလောကျ ယုံကွညျလကျခံနိုငျစရာ ရှိသလဲ။ တကယျတမျး ပွညျထောငျစုကို ဖကျဒရယျစဈစဈ လုပျမယျဆိုလို့ရှိရငျ၊ Credibility ရှိတဲ့အစိုးရ၊ ဟိုတုနျးက ပွညျထောငျစု ဒီမိုကရစေီအစိုးရတို့ ဘာတို့တောငျမှ ဒီလိုလုပျဖို့ အဆငျမပွခေဲ့ဘူး၊ အခုက သူတို့ခေါျတာကို အစကတညျးက လကျမခံခဲ့ဘူးဆိုတာနဲ့ ပတျသကျလို့ လကျခံလောကျတဲ့ အခွအေနေ ရှိခဲ့လို့လား။
ဖွေ ။ ။ ဒီဟာကိုတော့ ကနြောျတို့ အပိုငျးလိုကျခှဲပွောရငျတော့ ကောငျးလိမ့ျမယျထငျတယျ။ ဦးသိနျးစိနျအစိုးရ ၂၀၁၀ ကစပွီတော့ ငွိမျးခမြျးရေး ခေါျလိုကျပွီးနောကျပိုငျးမှာ တိုငျးရငျးသားတှေ လိုလားတဲ့ အခှင့ျအရေးတှေ၊ ဘာတှလေဲဆိုတော့ သခြောနားလညျဖို့နဲ့ ဘာတှပေေးနိုငျ၊ မပေးနိုငျဆိုတဲ့ဥစ်စာကို သူတို့စပွောခြိနျကတညျးက သူတို့ကိုယျနှိုကျက ကောငျးကောငျးနားမလညျဘူးဆိုတာ ပေါျတယျ။ ဒါပမေဲ့ တကယျတမျး ဆှေးနှေးလာတဲ့အခါမှာတော့ တိုငျးရငျးသားတှေ လိုလားတဲ့ဟာက နိုငျငံရေးစနဈပွောငျးဖို့၊ အခွခေံဥပဒကေို ပွောငျးဖို့၊ ဖကျဒရယျစနဈကိုသှားဖို့ဆိုတာကို နားလညျလာတဲ့အခါ - တခါ ဖကျဒရယျစနဈဆိုတာ ခှဲထှကျရေးကွီးပါလို့ တလြှောကျလုံး နားလညျထားတဲ့ဟာကွီး concept အမွငျကို အတူတူလေ့လာဆညျးပူးကွရငျနဲ့ သိလာတာက ဖကျဒရယျစနဈဆိုတာ ခှဲထှကျရေး မဟုတျဘူးဆိုတာကို သိလာရတော့၊ တပျထဲမှာကိုယျနှိုကျက တိုငျးရငျးသားတှေ လိုလားတဲ့ ဖကျဒရယျစနဈကို ပေးမယျဆိုတဲ့ အမွငျမြိုး ရှိလာတယျ။ အထူးသဖွင့ျတော့ တိုငျးရငျးသားတှကေ ငွိမျးခမြျးရေးဆှေးနှေးပှဲတှမှော ဦးအောငျမငျးတို့နဲ့ ဆှေးနှေးရငျနဲ့ တပျထဲက ခေါငျးဆောငျတှပေေါျ ယုံကွညျမှု ရှိလာတယျလို့ ကနြောျတို့ ခံစားရတယျ။ သို့သောျ တကယ့ျလကျတှေ့ ဆှေးနှေးတဲ့အခါမှာ တခြို့ကိစ်စလေးတှမှော အဲဒီလို အခကျအခဲလေးတှေ တှေ့လာရတယျ။
အထူးသဖွင့ျတော့ ဒုတိယအစိုးရ NLD လကျထကျမှာတော့ တပျရဲ့သဘောထားက ပိုပွီးတော့ တငျးမာသှားသယောငျ တှေ့ရတယျ။ အဲဒီမှာ ကနြောျတို့ သုံးသပျတာကတော့ တခြို့သော ခေါငျးဆောငျတှကေတော့ တပျပေါျ ယုံကွညျမှုရှိတယျ။ ဖကျဒရယျစနဈဘကျကို သှားခငြျတယျ။ သူတို့ နားလညျလာသလြှောကျ ပွငျပေးလိမ့ျမယျဆိုတာကို ယုံကွညျမှုရှိတယျ။ ဥပမာ အဘိုးမူးတူးဆေးတို့လို ခေါငျးဆောငျမြိုးတှေ။ တခြို့ကတော့ အဲဒီလို နားလညျမှုမြိုး မရှိဘူး။ အခုန ဦးကြောျဇံသာ ပွောသလိုမြိုးပဲ အခု NUG နဲ့ PDF တှရေဲ့ တိုကျခိုကျမှုကွောင့ျ နှဈဘကျအပွနျအလှနျ တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျ အဖှဲ့အစညျးတှကေို စညျးရုံးဖို့အတှကျ ဒီလကျနကျကို ထုတျသုံးလာတယျလို့ မွငျကွတဲ့ တိုငျးရငျးသားခေါငျးဆောငျတှလေညျး ရှိပါတယျ။
