တွင်းထွက်သယံဇာတ ထုတ်ယူတဲ့လုပ်ငန်း ပွင့်လင်းမြင်သာရေးအဖွဲ့ဟာ ကုမ္ပဏီတွေရတဲ့ အကျိုးအမြတ်ကို ထုတ်ဖော်ဖို့ တာဝန်ရှိပါတယ်။ ဒါကြောင့် အကျိုးအမြတ် ပိုင်ဆိုင်မှုဖော်ဆောင်ရေး လုပ်ငန်းအဖွဲ့ဆိုပြီး EITI က ဖွဲ့စည်းထားပါတယ်။ အကျိုးအမြတ် ပိုင်ဆိုင်မှုကို ထုတ်ဖော်ကြဖို့ ၂၀၁၉ မှာ ကုမ္ပဏီ (၁၆၂) ခုကို ဒီလုပ်ငန်းအဖွဲ့က အွန်လိုင်းကနေ ပုံစံပို့ပြီး တောင်းခံခဲ့ပါတယ်။ ကုမ္ပဏီတွေက အမှန်အတိုင်း ဖော်ပြဖို့ တာဝန်ရှိပါတယ်။ ဒီအကြောင်းကို လွန်ခဲ့တဲ့ ဇန်နဝါရီလမှာ Charlotte Boyer က အစီရင်ခံစာ ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။ ကျိတ်ဝိုင်းလုပ်နေတာကို ထုတ်ဖော်ခိုင်းတဲ့ သဘောပါ။
ဒါပေမဲ့ ကုမ္ပဏီ (၁၂၁) ခုသာ ပုံစံကို အချိန်မီ ပြန်ပို့ပေးတာကြောင့် (၇၄) ရာခိုင်နှုန်းကသာ ထုတ်ဖော်တဲ့သဘော ရှိပါတယ်။ ပုံစံပြန်ပို့သူထဲမှာ အချက်အလက် ပြည့်ပြည့်စုံစုံ ဖော်ပြတဲ့ကုမ္ပဏီက (၈၀) သာ ရှိပါတယ်။ အချက်အလက် ချန်လှပ်ထားတဲ့ ကုမ္ပဏီနဲ့ ယုံကြည်စရာမကောင်းတဲ့ ကုမ္ပဏီက (၄၀) ကျော် ရှိပါတယ်။ အကျိုးအမြတ် ပိုင်ဆိုင်သူ (၂၇၀) ရှိတဲ့အထဲမှာ (၉၆) ရာခိုင်နှုန်းဟာ လူပုဂ္ဂိုလ်တွေ ဖြစ်နေပါတယ်။ အစုရှယ်ယာ ပိုင်ဆိုင်မှုအရ ကုမ္ပဏီကို ထိန်းချုပ်ထားပါတယ်။ အချက်အလက်ဖြည့်ဖို့ ပုံစံပို့ပေးထားတာကို ဂရုမစိုက်တဲ့ ကုမ္ပဏီက (၂၆) ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်နေတာကို စုံစမ်းလေ့လာဖို့ အရေးကြီးတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
အကျိုးအမြတ်ဖော်ဆောင်မှု ပုံစံမှာ တင်သွင်းထားတဲ့ အချက်အလက်တွေကို တိကျမှန်ကန်တယ်လို့ EITI လုပ်ငန်းအဖွဲ့က မယူဆပါဘူး။ ပြည့်စုံမှု၊ တသမတ်တည်းဖြစ်မှု၊ ရှေ့နောက်ညီညွတ်မှု စတာတွေကိုကြည့်ပြီး ပြုပြင်ပြောင်းလဲဖို့သာ ရည်ရွယ်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ တနည်းဆိုရင်တော့ လုပ်နည်းကိုင်နည်း မှန်ကန်ဖို့သာ အရင်ဆုံး ဦးစားပေးတဲ့သဘော ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် တိကျမှန်ကန်မှုနဲ့ ယုံကြည်စိတ်ချမှုကို အကဲဖြတ်နိုင်ဖို့အတွက် လေ့လာဆန်းစစ်ဖို့ လိုသေးတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ကုမ္ပဏီတွေအနေနဲ့ ဖော်ပြရမယ့် အချက်အလက်တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး သင်တန်းပေးတာတွေနဲ့ အလုပ်ရုံဆွေးနွေးပွဲတွေ လုပ်ပါတယ်။ ၂၀၁၉ က ရန်ကုန်မှာလုပ်တော့ ကုမ္ပဏီ (၄၀) သာ တက်ပါတယ်။ နောက်တခါ ရန်ကုန်နဲ့ မန္တလေးမှာလုပ်တော့ ကုမ္ပဏီ (၆၀) သာ တက်ရောက်ပါတယ်။ EITI အဖွဲ့က လိုအပ်တဲ့ အချက်အလက်တွေကို သယံဇာတကုမ္ပဏီတွေက မှန်ကန်စွာ ဖြေကြားနိုင်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။
ဒါပေမဲ့ ကုမ္ပဏီတွေရဲ့ ထုတ်ဖော်တင်ပြချက်တွေမှာ မှားတာကများနေတယ်လို့ Charlotte Boyer က ဆိုပါတယ်။ ချန်လှပ်ထားတာတွေ များနေတာကြောင့် ယုံကြည်စိတ်ချနိုင်ဖို့ အခက်အခဲ ရှိပါတယ်။ အစုရှယ်ယာတွေ ပိုင်ဆိုင်ထားပေမယ့် အကျိုးအမြတ် ရရှိသူမရှိလို့ ဖြေတာမျိုးဟာ ယုတ္တိကင်းမဲ့တဲ့ ဖော်ပြမှု ဖြစ်ပါတယ်။ အကျိုးအမြတ် ပိုင်ဆိုင်သူတွေဟာ နိုင်ငံရေးမှာ သြဇာတိက္ကမ ရှိသူတွေ ဖြစ်တယ်ဆိုတာကို ဖော်ပြဖို့ ပျက်ကွက်လို့လည်း ဆိုပါတယ်။ စစ်တပ်ပိုင် မြန်မာ့စီးပွားရေး ဦးပိုင်ကုမ္ပဏီက အချက်အလက် ထုတ်ဖော်တင်ပြပေမယ့် စစ်တပ်ပိုင် မြန်မာ့စီးပွားရေးကော်ပိုရေးရှင်းဟာ ထုတ်ဖော်တဲ့ ပုံစံကို မတင်ပြဘူးလို့ ဆိုပါတယ်။ စစ်တပ်ပိုင်ကုမ္ပဏီကို အမှန်အတိုင်း ပြောလိမ့်မယ်လို့ မျှော်လင့်နေပုံရပါတယ်။
EITI လုပ်ငန်းအဖွဲ့က ပေးပို့တဲ့ အချက်အလက် ကြေညာတဲ့ပုံစံကို စစ်တပ်ရဲ့ ဦးပိုင်ကုမ္ပဏီက ဖြည့်စွက်ထားပေမယ့် ဟာကွက်တွေ အများကြီး ပါဝင်နေတာ တွေ့ရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ကုမ္ပဏီပိုင်ရှင်ကို MEHL အဖြစ် ဖော်ပြထားပြီး အကျိုးအမြတ် ပိုင်ဆိုင်သူတွေဟာ အကြီးတန်း တပ်မတော်အရာရှိတွေ ဖြစ်နေပေမယ့် နိုင်ငံရေးအရ သြဇာတိက္ကမ ရှိတယ်လို့ ဖော်ပြဖို့ ပျက်ကွက်နေပါတယ်။ အကျိုးအမြတ် ပိုင်ဆိုင်သူအားလုံးဟာ အနည်းဆုံး အသက် (၂၁) နှစ် ရှိကြပေမယ့် ၂၀၁၉ မှာ မွေးဖွားသူကလေး (၂) ယောက် အကျိုးအမြတ်ကိုလည်း ပိုင်ဆိုင်သူအဖြစ် တင်ပြထားတာဟာ ဖော်ပြတဲ့ပုံစံကို ယုတ္တိမရှိ ဖြစ်စေတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ အကျိုးအမြတ် ပိုင်ဆိုင်သူစာရင်းမှာ (၉၅) ရာခိုင်နှုန်းဟာ မြန်မာနိုင်ငံသူ၊ နိုင်ငံသားတွေ ဖြစ်ကြပြီး (၅) ရာခိုင်နှုန်းကသာ နိုင်ငံခြားသားတွေ ဖြစ်ကြပါတယ်။
သတ္တုတွင်းနဲ့ ကျောက်မျက်ကဏ္ဍအပါအဝင် အရေးကြီးတဲ့နေရာတွေမှာ စစ်တပ်ပိုင် စီးပွားရေးကော်ပိုရေးရှင်းနဲ့ ဦးပိုင်ကုမ္ပဏီလိမိတတ်ဟာ လက်ဝါးကြီး အုပ်ထားပါတယ်။ ဒီစစ်တပ်ပိုင်ကုမ္ပဏီကြီး (၂) ခုဟာ အထူးအခွင့်အရေးနဲ့ အထူးဥပဒေအရ အကျိုးခံစားခွင့်တွေ ရှိတဲ့အတွက် ၂၀၁၄ ခုနှစ်အထိ အခွန်တော် ကင်းလွတ်ခွင့် ရခဲ့ပါတယ်။ ပုဂ္ဂလိကကုမ္ပဏီတွေထက် အကျိုးအမြတ် ခံစားခွင့် ပိုမိုရရှိပေမယ့် ပုဂ္ဂလိက ကုမ္ပဏီတွေကို အခွန်ပေးဆောင်စရာမလိုတဲ့ စစ်တပ်ပိုင်ကုမ္ပဏီတွေ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒါကြောင့်မို့ စစ်တပ်ပိုင်ကုမ္ပဏီကြီး (၂) ခုရဲ့ အကျိုးအမြတ် ရရှိပိုင်ဆိုင်မှု၊ ရသုံးမှန်းခြေငွေစာရင်းနဲ့ လူမှုဝန်ဆောင်မှု စတာတွေကို ဖော်ပြဖို့ လိုအပ်နေတယ်လို့ EITI လုပ်ငန်းအဖွဲ့က ယူဆပါတယ်။ တပ်မတော်ရဲ့ MEHL နဲ့ စီးပွားရေးကော်ပိုရေးရှင်းကို နိုင်ငံပိုင်လုပ်ငန်းအဖြစ် သတ်မှတ်ထားခြင်း မရှိတာဟာလည်း ပွင့်လင်းမြင်သာရေးအတွက် အဟန့်အတား ဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာ့စီးပွားရေးကော်ပိုရေးရှင်း MEC ရဲ့ ရှယ်ယာပိုင်ဆိုင်မှုကို လုံးဝမသိရှိနိုင်ပါဘူး။ မြန်မာ့စီးပွားရေးကို လက်ဝါးကြီးအုပ်ပြီး အခွင့်ထူးခံတဲ့ စစ်တပ်ပိုင်ကုမ္ပဏီတွေအကြောင်း ထုတ်ဖော်နိုင်မှသာ EITI သယံဇာတ ထုတ်ယူမှု ပွင့်လင်းမြင်သာရေးအဖွဲ့ကို အများပြည်သူက ယုံကြည်လာဖွယ် ရှိပါတယ်။
==Unicode==
တှငျးထှကျသယံဇာတ ထုတျယူတဲ့လုပျငနျး ပှင့ျလငျးမွငျသာရေးအဖှဲ့ဟာ ကုမ်ပဏီတှရေတဲ့ အကြိုးအမွတျကို ထုတျဖောျဖို့ တာဝနျရှိပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ အကြိုးအမွတျ ပိုငျဆိုငျမှုဖောျဆောငျရေး လုပျငနျးအဖှဲ့ဆိုပွီး EITI က ဖှဲ့စညျးထားပါတယျ။ အကြိုးအမွတျ ပိုငျဆိုငျမှုကို ထုတျဖောျကွဖို့ ၂၀၁၉ မှာ ကုမ်ပဏီ (၁၆၂) ခုကို ဒီလုပျငနျးအဖှဲ့က အှနျလိုငျးကနေ ပုံစံပို့ပွီး တောငျးခံခဲ့ပါတယျ။ ကုမ်ပဏီတှကေ အမှနျအတိုငျး ဖောျပွဖို့ တာဝနျရှိပါတယျ။ ဒီအကွောငျးကို လှနျခဲ့တဲ့ ဇနျနဝါရီလမှာ Charlotte Boyer က အစီရငျခံစာ ထုတျပွနျထားပါတယျ။ ကြိတျဝိုငျးလုပျနတောကို ထုတျဖောျခိုငျးတဲ့ သဘောပါ။
ဒါပမေဲ့ ကုမ်ပဏီ (၁၂၁) ခုသာ ပုံစံကို အခြိနျမီ ပွနျပို့ပေးတာကွောင့ျ (၇၄) ရာခိုငျနှုနျးကသာ ထုတျဖောျတဲ့သဘော ရှိပါတယျ။ ပုံစံပွနျပို့သူထဲမှာ အခကြျအလကျ ပွည့ျပွည့ျစုံစုံ ဖောျပွတဲ့ကုမ်ပဏီက (၈၀) သာ ရှိပါတယျ။ အခကြျအလကျ ခနြျလှပျထားတဲ့ ကုမ်ပဏီနဲ့ ယုံကွညျစရာမကောငျးတဲ့ ကုမ်ပဏီက (၄၀) ကြောျ ရှိပါတယျ။ အကြိုးအမွတျ ပိုငျဆိုငျသူ (၂၇၀) ရှိတဲ့အထဲမှာ (၉၆) ရာခိုငျနှုနျးဟာ လူပုဂ်ဂိုလျတှေ ဖွဈနပေါတယျ။ အစုရှယျယာ ပိုငျဆိုငျမှုအရ ကုမ်ပဏီကို ထိနျးခြုပျထားပါတယျ။ အခကြျအလကျဖွည့ျဖို့ ပုံစံပို့ပေးထားတာကို ဂရုမစိုကျတဲ့ ကုမ်ပဏီက (၂၆) ရာခိုငျနှုနျး ဖွဈနတောကို စုံစမျးလေ့လာဖို့ အရေးကွီးတယျလို့ ဆိုပါတယျ။
အကြိုးအမွတျဖောျဆောငျမှု ပုံစံမှာ တငျသှငျးထားတဲ့ အခကြျအလကျတှကေို တိကမြှနျကနျတယျလို့ EITI လုပျငနျးအဖှဲ့က မယူဆပါဘူး။ ပွည့ျစုံမှု၊ တသမတျတညျးဖွဈမှု၊ ရှေ့နောကျညီညှတျမှု စတာတှကေိုကွည့ျပွီး ပွုပွငျပွောငျးလဲဖို့သာ ရညျရှယျတယျလို့ ဆိုပါတယျ။ တနညျးဆိုရငျတော့ လုပျနညျးကိုငျနညျး မှနျကနျဖို့သာ အရငျဆုံး ဦးစားပေးတဲ့သဘော ဖွဈပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ တိကမြှနျကနျမှုနဲ့ ယုံကွညျစိတျခမြှုကို အကဲဖွတျနိုငျဖို့အတှကျ လေ့လာဆနျးစဈဖို့ လိုသေးတယျလို့ ဆိုပါတယျ။ ကုမ်ပဏီတှအေနနေဲ့ ဖောျပွရမယ့ျ အခကြျအလကျတှနေဲ့ ပတျသကျပွီး သငျတနျးပေးတာတှနေဲ့ အလုပျရုံဆှေးနှေးပှဲတှေ လုပျပါတယျ။ ၂၀၁၉ က ရနျကုနျမှာလုပျတော့ ကုမ်ပဏီ (၄၀) သာ တကျပါတယျ။ နောကျတခါ ရနျကုနျနဲ့ မန်တလေးမှာလုပျတော့ ကုမ်ပဏီ (၆၀) သာ တကျရောကျပါတယျ။ EITI အဖှဲ့က လိုအပျတဲ့ အခကြျအလကျတှကေို သယံဇာတကုမ်ပဏီတှကေ မှနျကနျစှာ ဖွကွေားနိုငျဖို့ လိုအပျပါတယျ။
ဒါပမေဲ့ ကုမ်ပဏီတှရေဲ့ ထုတျဖောျတငျပွခကြျတှမှော မှားတာကမြားနတေယျလို့ Charlotte Boyer က ဆိုပါတယျ။ ခနြျလှပျထားတာတှေ မြားနတောကွောင့ျ ယုံကွညျစိတျခနြိုငျဖို့ အခကျအခဲ ရှိပါတယျ။ အစုရှယျယာတှေ ပိုငျဆိုငျထားပမေယ့ျ အကြိုးအမွတျ ရရှိသူမရှိလို့ ဖွတောမြိုးဟာ ယုတ်တိကငျးမဲ့တဲ့ ဖောျပွမှု ဖွဈပါတယျ။ အကြိုးအမွတျ ပိုငျဆိုငျသူတှဟော နိုငျငံရေးမှာ သွဇာတိက်ကမ ရှိသူတှေ ဖွဈတယျဆိုတာကို ဖောျပွဖို့ ပကြျကှကျလို့လညျး ဆိုပါတယျ။ စဈတပျပိုငျ မွနျမာ့စီးပှားရေး ဦးပိုငျကုမ်ပဏီက အခကြျအလကျ ထုတျဖောျတငျပွပမေယ့ျ စဈတပျပိုငျ မွနျမာ့စီးပှားရေးကောျပိုရေးရှငျးဟာ ထုတျဖောျတဲ့ ပုံစံကို မတငျပွဘူးလို့ ဆိုပါတယျ။ စဈတပျပိုငျကုမ်ပဏီကို အမှနျအတိုငျး ပွောလိမ့ျမယျလို့ မြှောျလင့ျနပေုံရပါတယျ။
EITI လုပျငနျးအဖှဲ့က ပေးပို့တဲ့ အခကြျအလကျ ကွညောတဲ့ပုံစံကို စဈတပျရဲ့ ဦးပိုငျကုမ်ပဏီက ဖွည့ျစှကျထားပမေယ့ျ ဟာကှကျတှေ အမြားကွီး ပါဝငျနတော တှေ့ရတယျလို့ ဆိုပါတယျ။ ကုမ်ပဏီပိုငျရှငျကို MEHL အဖွဈ ဖောျပွထားပွီး အကြိုးအမွတျ ပိုငျဆိုငျသူတှဟော အကွီးတနျး တပျမတောျအရာရှိတှေ ဖွဈနပေမေယ့ျ နိုငျငံရေးအရ သွဇာတိက်ကမ ရှိတယျလို့ ဖောျပွဖို့ ပကြျကှကျနပေါတယျ။ အကြိုးအမွတျ ပိုငျဆိုငျသူအားလုံးဟာ အနညျးဆုံး အသကျ (၂၁) နှဈ ရှိကွပမေယ့ျ ၂၀၁၉ မှာ မှေးဖှားသူကလေး (၂) ယောကျ အကြိုးအမွတျကိုလညျး ပိုငျဆိုငျသူအဖွဈ တငျပွထားတာဟာ ဖောျပွတဲ့ပုံစံကို ယုတ်တိမရှိ ဖွဈစတေယျလို့ ဆိုပါတယျ။ အကြိုးအမွတျ ပိုငျဆိုငျသူစာရငျးမှာ (၉၅) ရာခိုငျနှုနျးဟာ မွနျမာနိုငျငံသူ၊ နိုငျငံသားတှေ ဖွဈကွပွီး (၅) ရာခိုငျနှုနျးကသာ နိုငျငံခွားသားတှေ ဖွဈကွပါတယျ။
သတ်တုတှငျးနဲ့ ကြောကျမကြျကဏ်ဍအပါအဝငျ အရေးကွီးတဲ့နရောတှမှော စဈတပျပိုငျ စီးပှားရေးကောျပိုရေးရှငျးနဲ့ ဦးပိုငျကုမ်ပဏီလိမိတတျဟာ လကျဝါးကွီး အုပျထားပါတယျ။ ဒီစဈတပျပိုငျကုမ်ပဏီကွီး (၂) ခုဟာ အထူးအခှင့ျအရေးနဲ့ အထူးဥပဒအေရ အကြိုးခံစားခှင့ျတှေ ရှိတဲ့အတှကျ ၂၀၁၄ ခုနှဈအထိ အခှနျတောျ ကငျးလှတျခှင့ျ ရခဲ့ပါတယျ။ ပုဂ်ဂလိကကုမ်ပဏီတှထေကျ အကြိုးအမွတျ ခံစားခှင့ျ ပိုမိုရရှိပမေယ့ျ ပုဂ်ဂလိက ကုမ်ပဏီတှကေို အခှနျပေးဆောငျစရာမလိုတဲ့ စဈတပျပိုငျကုမ်ပဏီတှေ ဖွဈပါတယျ။
ဒါကွောင့ျမို့ စဈတပျပိုငျကုမ်ပဏီကွီး (၂) ခုရဲ့ အကြိုးအမွတျ ရရှိပိုငျဆိုငျမှု၊ ရသုံးမှနျးခွငှေစောရငျးနဲ့ လူမှုဝနျဆောငျမှု စတာတှကေို ဖောျပွဖို့ လိုအပျနတေယျလို့ EITI လုပျငနျးအဖှဲ့က ယူဆပါတယျ။ တပျမတောျရဲ့ MEHL နဲ့ စီးပှားရေးကောျပိုရေးရှငျးကို နိုငျငံပိုငျလုပျငနျးအဖွဈ သတျမှတျထားခွငျး မရှိတာဟာလညျး ပှင့ျလငျးမွငျသာရေးအတှကျ အဟန့ျအတား ဖွဈပါတယျ။ မွနျမာ့စီးပှားရေးကောျပိုရေးရှငျး MEC ရဲ့ ရှယျယာပိုငျဆိုငျမှုကို လုံးဝမသိရှိနိုငျပါဘူး။ မွနျမာ့စီးပှားရေးကို လကျဝါးကွီးအုပျပွီး အခှင့ျထူးခံတဲ့ စဈတပျပိုငျကုမ်ပဏီတှအေကွောငျး ထုတျဖောျနိုငျမှသာ EITI သယံဇာတ ထုတျယူမှု ပှင့ျလငျးမွငျသာရေးအဖှဲ့ကို အမြားပွညျသူက ယုံကွညျလာဖှယျ ရှိပါတယျ။
