COVID-19 ကပ်ရောဂါ ဆိုက်နေချိန် နောက်ကြောင်းမရှင်းတဲ့ တရုတ်ကုမ္ပဏီတွေ ကရင်ပြည်နယ်မှာ မြို့သစ်တွေ တည်ဆောက်လာတာဟာ ငြိမ်းချမ်းရေးကိုတောင် ခြိမ်းခြောက်နိုင်တယ်လို့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အမေရိကန်သံရုံး ယာယီတာဝန်ခံဟောင်း Priscilla Clapp က လေ့လာဆန်းစစ်ချက်တစောင် ထုတ်ပြန်လိုက်ပါတယ်။ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး Priscilla Clapp ကို ဦးကျော်ဇံသာ ဆက်သွယ်မေးမြန်းချက် (ပထမပိုင်း) ကို တင်ပြထားပါတယ်။
မေး ။ ။ COVID-19 ကပ်ရောဂါ ဖြစ်နေချိန်မှာ နောက်ကြောင်းမရှင်းတဲ့ တရုတ်ကုမ္ပဏီတွေ ကရင်ပြည်နယ်မှာ သီးသန့်နယ်မြေ ထူထောင်နေကြတာ ဒါက ငြိမ်းချမ်းရေးကို ခြိမ်းခြောက်နေတယ်ဆိုတော့ အတော့်ကိုထိတ်လန့်စရာကောင်းတဲ့ အခြေအနေ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီနေရာမှာ ကျနော်တို့ သိထားတာက ရွေကုက္ကိုလ်မြို့တော့ သိပါတယ်။ ကျန်တဲ့မြို့တွေအကြောင်းတော့ ကျနော်တို့ မသိပါဘူး။ အဲဒါကို နည်းနည်းဆက်ပြောပါ။
ဖြေ ။ ။ အထူးသဖြင့် ဒီမြို့သစ်ကြီးနှစ်မြို့ တည်ဆောက်လိုက်တာဟာ သိပ်ကိုစိတ်ပျက်ဖို့ကောင်းပါတယ်။ ကမ္ဘာတဝှမ်းမှာ သောင်းကျန်းနေတဲ့ သုံးပွင့်ဆိုင် တရုတ်ရာဇဝတ်ဂိုဏ်ဝင်တယောက်က ဦးဆောင်ပြီးတော့ ဒီမြို့သစ်တွေကို တည်ဆောက်နေတာပါ။ သူတို့တွေက မူးယစ်ဆေးဝါး ရောင်းဝယ်တယ်။ လူကုန်ကူးတယ်။ လူသတ်တယ် စတဲ့ ဒုစရိုက်မျိုးစုံကို လုပ်ပါတယ်။ ဒီလိုမြို့သစ်တွေ တည်ထောင်ဖို့အတွက် ကရင်နယ်ခြားစောင့်တပ်နဲ့ နောက်ထပ်သဘောတူစာချုပ် ရေးထိုးလိုက်တဲ့ တရုတ်ကုမ္ပဏီပိုင်ရှင်ဟာဆိုရင် မကာအိုမှာ လူသတ်ခဲ့လို့ တရုတ်ပြည်မှာ ထောင် (၁၃) နှစ် ကျခဲ့တဲ့ လူသတ်တရားခံ ဖြစ်ပါတယ်။ သူရေးတဲ့ သူ့ရဲ့ဘဝမှတ်တမ်းစာအုပ်မှာဆိုရင် လူကျူးလွန်ခဲ့တဲ့ ပြစ်မှုတွေကို ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းပဲ ရေးထားပါတယ်။
မေး ။ ။ အရှေ့တောင်အာရှက ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံမှာလည်း Sihanoukville ဆိုပြီး မြို့သစ်တစ်မြို့ကို တရုတ်က တည်ဆောက်ခဲ့တယ်ဆိုတာကို ကျနော်တို့ သိပါတယ်။ အပေါ်ယံအားဖြင့်တော့ တော်တော်ကို စည်းစည်းကားကား ရှိနေတယ်ဆိုတာကိုတော့ သိရပါတယ်။ ဆိုတော့ ဒီနေရာမှာ ဘယ်လိုပြဿနာတွေ ရှိခဲ့လဲ။ ရှိခဲ့တယ့်ဆိုရင်ကော ဘယ်လိုပြဿနာတွေဆိုတာကို နည်းနည်းပြောပြပေးပါ။ ဆက်စပ်ပြီးတော့ သိရအောင်ပါ။
ဖြေ ။ ။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံမှာ Sihanoukville မြို့သစ်ထောင်တုန်းက သူခေါင်းဆောင်ပြီးတော့ ရာဇဝတ်မှုမျိုးစုံကို ကျူးလွန်ခဲ့ဖူးပါတယ်။ နောက်ဆုံး ဝန်ကြီးချုပ်ဟွန်ဆန်က တရုတ်ရဲတပ်ဖွဲ့ကို အကူအညီတောင်းပြီးတော့ နှိမ်းနင်းခဲ့ရတဲ့အထိပါပဲ။ တရုတ်ရာဇဝတ်ဂိုဏ်တွေ လက်ချက်နဲ့ ကမ္ဘောဒီးယားရဲတွေ လမ်းမပေါ်တွေမှာ အတုံးအရုံး သေဆုံးနေတဲ့ပုံတွေကို အင်တာနက်မှာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။ ဒါတွေက တရုတ်ဂိုဏ်တွေရဲ့ ရက်စက်ပုံတွေကို အင်တာနက်ကနေ အခမဲ့ ကြော်ငြာပေးနေသလိုပေါ့။ ဒါကြောင့် ဒီနမူနာတွေကို ကြည့်ပြီးတော့ မြန်မာပြည်ရဲ့ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးအဖွဲ့တွေက ဒီလိုမြို့သစ်တွေမှာ ပြစ်မှုတွေ ကျူးလွန်နေတဲ့ တရုတ်ရာဇဝတ်ဂိုဏ်းတွေကို လက်လှမ်းမီနိုင်ပါ့မလားလို့ စိုးရိမ်မိတာပါ။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံကနေ တပ်ခေါက်ပြီး ပြေးလာတဲ့ တရုတ်တွေက အခု ကရင်ပြည်နယ်မှာ မြို့သစ်ထောင်နေကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အခုမြို့သစ်တွေ လုပ်နေတဲ့နေရာဘက်မှာ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေနဲ့ တိုက်ပွဲတွေလည်း မရှိတော့ဘူး မဟုတ်လား။ အဲဒီတော့ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးတွေ လုံးဝရယူထားပြီ ဖြစ်တယ်ဆိုတော့ ဒီအချိန်မှာ တရားဥပဒေစိုးမိုးမှုက လုံးဝမရှိနိုင်သေးဘူးဆိုတဲ့ သဘောပေါ့။
ဖြေ ။ ။ ထိုင်း-မြန်မာနယ်စပ်တဝိုက် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် ရထားတဲ့ အပစ်ရပ်အဖွဲ့ နယ်ခြားစောင့်တပ်ဖွဲ့ DKBA က တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးတာဝန်ကို အဓိကတာဝန်ယူထားရတဲ့သဘော ဖြစ်နေတယ်။ ဒီလိုအခြေအနေမျိုးမှာ တရုတ်တွေက တမင်အခွင့်ကောင်းယူတာပေါ့။ ဒုတိယမြောက် မြို့သစ် ဆောက်လုပ်နေတဲ့ KNU နယ်မြေမှာလည်း ဒီသဘောပါပဲ။
မေး ။ ။ နောက် Priscilla ရေးထားတဲ့အထဲမှာ ဒီမြို့သစ်စီမံကိန်းတွေဟာ မြန်မာနိုင်ငံ ရင်းနှီးမြုပ်နံှရင်းနှီးမြုပ်နံှမှု (MIC) ရဲ့ သဘောတူညီမှုနဲ့ မြန်မာလွှတ်တော်ရဲ့ သဘောတူညီမှုကော အသိအမှတ်ပြုမှု ရယူထားခြင်း မရှိဘူးလို့ ဖော်ပြထားတာ တွေ့ရပါတယ်။ ဆိုရင် ဘယ်လိုလုပ်ပြီးတော့ ဒီ စီမံကိန်းတွေ စတင်လာခဲ့ပါလဲ။
ဖြေ ။ ။ အားလုံးတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ ကရင်ပြည်နယ်တွင်းက မြေလွတ်မြေရိုင်းနေရာတွေမှာ အိမ်ယာတွေ တည်ဆောက်ဖို့ဆိုပြီးတော့ မြန်မာ့ရင်းနှီးမြုပ်နံှမှုကော်မရှင်ကနေ ပထမစီမံကိန်းအတွက် ပဏာမ သဘောတူခွင့်ပြုခဲ့တာ ကြာခဲ့ပါပြီ။ ဒါပေမဲ့ တရုတ်တွေက သတ်မှတ်ထားတဲ့ မြေအကျယ်အဝန်းထက် ပိုတိုးချဲ့ပြီးတော့ Casino လောင်းကစားရုံတွေကိုပါ ခွင့်ပြုချက်မရှိဘဲ ဆောက်လုပ်ခဲ့တာပါ။ နေပြည်တော်က အရပ်သားအစိုးရမှာ လုပ်ပိုင်ခွင့်အာဏာ ရှိတယ်လို့ ကျမ မထင်ပါဘူး။ သူတို့နဲ့ ဆက်ဆံရေးအခြေအနေကို ပြောပြဖို့ကလဲ ခက်ပါတယ်။ တရုတ်နိုင်ငံ ယူနန်ပြည်နယ်နဲ့ တခြားဒေသက အဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့ ကိုယ်စားဆိုပြီးတော့ ကရင်ပြည်နယ်အတွက် ငွေကြေးနဲ့ ဆေးပစ္စည်းတွေကို ဝန်ကြီးချုပ်ဆီကနေ မျက်နှာသာရအောင် လှုဒါန်းနေတာတွေ ရှိပါတယ်။ ယူနန်အစိုးရနဲ့ ပတ်သက်နေတာလဲ ဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိုင်တယ်။ တပ်အပ်တော့ မပြောနိုင်ပေမယ့် ဆန်းတော့ဆန်းတယ်လို့ ပြောရမှာပေါ့။ စစ်တပ်အုပ်ချုပ်မှုအောက်က တရားဥပဒေစိုးမိုးရေး ရဲတပ်ဖွဲ့ကနေ တရုတ်ရာဇဝတ်ဂိုဏ်းတွေကို ဘာမှမလုပ်ဘဲ လက်ပိုက်ကြည့်နေတာကတော့ စိတ်ပျက်စရာ ကောင်းပါတယ်။
နယ်ခြားစောင့်တပ်ဆိုတာလဲ တပ်မတော်ရဲ့ လက်အောက်ခံ ပြည်သူ့စစ် ဖြစ်သလို၊ နယ်စပ်လုံခြုံရေးဝန်ကြီးဌာန လက်အောက်က ဖြစ်ပါတယ်။ နယ်ခြားစောင့်တပ် လုပ်သမျှက တပ်မတော်နဲ့ ဆက်စပ်နေတယ်လို့ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်လို့ရပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒီမြို့သစ်ကြီးနှစ်မြို့ တည်ဆောက်နေတဲ့ KNU ရဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေမှာ စစ်တပ်က တနည်းမဟုတ်တနည်း ပတ်သက်နေတယ်လို့ ယူဆနိုင်ပါတယ်။ ဥပဒေဘောင်ပြင်ပကနေ KNU လုပ်ခွင့်ပေးထားနိုင်တာက စစ်တပ်ပဲ ရှိပါတယ်။
မေး ။ ။ အဲဒီလို တချို့အရာတွေက ခွင့်ပြုချက်နဲ့ လုပ်တယ်ပဲ ထားပါတော့ သတ်မှတ်ထားတဲ့ ဘောင်အတွင်းက လုပ်ပြတာ ဟုတ်မဟုတ်ဆိုတာကိုကော အစိုးရက စောင့်ကြည့်စစ်ဆေးတာ monitory လုပ်တာကော မရှိဘူးလား။
ဖြေ ။ ။ နေပြည်တော်အစိုးရနဲ့ ကရင်ပြည်နယ် အရပ်သားအစိုးရဆီတို့မှာ ဒီမြို့သစ်တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ လုပ်ပိုင်ခွင့်အာဏာ ရှိတယ်လို့ ကျမ မထင်ပါဘူး။ သူတို့နဲ့ ဆက်ဆံရေးအခြေအနေကို ပြောပြဖို့ကလဲ ခက်ပါတယ်။ တရုတ်နိုင်ငံ ယူနန်ပြည်နယ်နဲ့ တခြားပြည်နယ်က အဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့ ကိုယ်စားဆိုပြီးတော့ ကရင်ပြည်နယ်အတွက် ငွေကြေးနဲ့ ဆေးပစ္စည်းတွေကို ဝန်ကြီးချုပ်ဆီက မျက်နှာသာရအောင် လှုဒါန်းနေတာတွေ ရှိပါတယ်။ ယူနန်အစိုးရနဲ့ ပတ်သက်နေတာလည်း ဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိုင်တယ်။ တပ်အပ်တော့ မပြောနိုင်ပေမယ့် ဆန်းတော့ဆန်းတယ်လို့ ပြောရမှာပေါ့။ စစ်တပ်အုပ်ချုပ်မှုအောက်က တရားဥပဒေစိုးမိုးရေး ရဲတပ်ဖွဲ့ကလည်း တရုတ်ရာဇဝတ်ဂိုဏ်းတွေကို ဘာမှမလုပ်ဘဲ လက်ပိုက်ကြည့်နေတာကတော့ စိတ်ပျက်စရာ ကောင်းပါတယ်။
မေး ။ ။ အဲဒီလိုဆိုရင် ဒီကိစ္စမှာ တပ်မတော်၊ ဒါမှမဟုတ်လဲ အဲဒီဒေသမှာ တာဝန်ထမ်းဆောင်နေတဲ့ မြန်မာစစ်တပ်က သူတို့ကိုယ်တိုင် ဒီလုပ်ငန်းတွေမှာ ပါဝင်ပတ်သက်နေတယ်လို့ ပြောနိုင်သလား။
ဖြေ ။ ။ နယ်ခြားစောင့်တပ်ဆိုတာလဲ တပ်မတော်ရဲ့ လက်အောက်ခံ ပြည်သူ့စစ်ဖြစ်သလို၊ နယ်ခြားလုံခြုံရေးဝန်ကြီးဌာနလက်အောက်ကပါ။ နယ်ခြားစောင့်တပ် လုပ်သမျှ တပ်မတော်နဲ့ ဆက်စပ်နေတယ်လို့လဲ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်လို့ ရပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒီမြို့သစ်ကြီးနှစ်မြို့ တည်ဆောက်နေတဲ့ KNU ရဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေမှာ စစ်တပ်က တနည်းမဟုတ်တနည်း ပတ်သက်နေတယ်လို့ ယူဆနိုင်ပါတယ်။ ဥပဒေဘောင် ပြင်ပကနေ KNU ကို လုပ်ခွင့်ပေးထားနိုင်တာကလဲ စစ်တပ်ပဲ ရှိပါတယ်။
မေး ။ ။ ကျနော် ဆက်စပ်ပြီး မေးချင်ပါတယ်။ တကယ်တော့ ရှမ်းပြည်ဘက်မှာ အခြေစိုက်တဲ့ KIO ခွဲထွက်အဖွဲ့တဖွဲ့ သူတို့တွေလည်း အပစ်ရပ်ပြီးတော့ နယ်ခြားစောင့်တပ် BGF လုပ်နေတယ်။ အဲဒီတပ်ဖွဲ့က တလောတုန်းက မူးယစ်ဆေးဝါးတွေ လုပ်နေတယ်ဆိုပြီးတော့ တပ်မတော်က သူတို့ကို လက်နက်ဖြုတ်သိမ်း ထိန်းချုပ်လိုက်တယ်လို့ သိရပါတယ်။ အခု ကရင်ပြည်နယ်မှာ ဖြစ်နေတဲ့ကိစ္စကိုရော ရာဇဝတ်မှုတွေ မကင်းတဲ့ကိစ္စတွေဆိုတော့ ဒီက BGF ကို တပ်မတော်က အလားတူထိန်းချုပ်မှုတွေ မလုပ်နိုင်ဘူးလား။ ဘာကြောင့် မလုပ်တာလဲ။ သိရင် ပြောပါ။
ဖြေ ။ ။ မြန်မာပြည်ရဲ့ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးကို ကျမ ထဲထဲဝင်ဝင် မသိပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ ဒီမြို့သစ်တွေရဲ့ အခြေအနေက သိပ်အန္တရာယ် ရှိတယ်လို့ ပြောနိုင်ပါတယ်။ ဒါဟာ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေက စရေးထားတဲ့ ခြားနားတဲ့ မတူညီတဲ့ အစိုးရနှစ်ရပ် ရှိနေတယ်ဆိုတာကို ပုံဖော်လိုက်တဲ့ သဘောပါပဲ။ တဘက်က တပ်မတော်အပါအဝင် လက်နက်ကိုင်တွေ ထိန်းချုပ်တဲ့ အစိုးရနဲ့ နောက်တဘက်က ပြည်သူတွေရွေးကောက်ထားတဲ့ အရပ်သားအစိုးရ ဖြစ်ပါတယ်။ ရွေးကောက်ခံအရပ်သားအစိုးရက ရင်းနှီးမြုပ်နံှမှု စီးပွားရေးနယ်ပယ်ကို စနစ်တကျဖြစ်အောင် ကြိုးစားနေပြီးတော့ အထိုက်အလျောက် အောင်မြင်နေတာ တွေ့ရပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အစိုးရလက်လှမ်းမမီတဲ့ နေရာတွေမှာ တခြားအဖွဲ့က ဥပဒေမဲ့ အခွင့်ကောင်းယူ၊ တိုးချဲ့လုပ်ကိုင်နေတာကတော့ နိုင်ငံမှာ မတူညီ၊ ကွဲပြားခြားနားနေတဲ့ အစိုးရနှစ်ရပ် ရှိနေတယ်ဆိုတာကို ပုံဖော်ပြသနေပါတယ်။
မေး ။ ။ Priscilla ရေးထားတဲ့ ခေါင်းစဉ်ထဲမှာကိုက ဒီလုပ်ရပ်တွေက ငြိမ်းချမ်းရေးကို ခြိမ်းခြောက်နေတယ်ဆိုတာ ဒါသိပ်အရေးကြီးတဲ့ ကိစ္စပါ။ တာဝန်ရှိသူတွေတချို့က ပြောကောင်းပြောမှာပေါ့။ ဒါက ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် လိုက်လျောထားရတာလို့။ အဲဒီတော့ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ ဘယ်လို ဆက်စပ်သလဲဆိုတာကို နည်းနည်းပြောပြပါ။
ဖြေ ။ ။ ဒီမြို့သစ်စီမံကိန်းတွေက ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် အကျိုးရှိမယ်လို့ မထင်ပါဘူး။ ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်ကိုယ်က ဒီပြဿနာရဲ့ တစိတ်တပိုင်းပဲလို့ ပြောလို့ရပါတယ်။ ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်တွေက လုံခြုံရေးကိစ္စအတွက် တနိုင်ငံလုံး အပစ်ခတ်ရပ်စဲရေးကိုပဲ အာရုံစိုက်နေလို့ပါပဲ။ တပ်မတော်က လုံခြုံရေးကို ထိန်းချုပ်နေတာ ဖြစ်ပြီးတော့၊ ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်ရဲ့ အစိတ်အပိုင်းတွေဖြစ်တဲ့ နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး ကိစ္စတွေကို ထဲထဲဝင်ဝင် ဆွေးနွေးခွင့်မရအောင် ပိတ်ပင်နေခဲ့တာပါ။ အရပ်သားပြည်သူတွေ အနေနဲ့လဲ သူတို့ရဲ့ စိုးရိမ်ကြောင့်ကြမှုတွေကို ဒီငြိမ်းချမ်းရေး လုပ်ငန်းစဉ်တွေမှာ ပါဝင်ဆွေးနွေးခွင့် မရကြပါဘူး။ လက်နက်ကိုင်တွေအတွက် သီးသန့်လိုဖြစ်နေတာပါ။ တပ်မတော်အပါအဝင် လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေက ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်ကို အသုံးချပြီးတော့ တိုင်းပြည်မှာ သြဇာလွှမ်းမိုးနိုင်အောင် လုပ်ပိုင်ခွင့်ဘောင်ကို ကျယ်ပြန့်အောင် ချဲ့ထွင်နေကြတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ ရေရှည်မှာ ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် အလားအလာမကောင်းဘူးလို့ ကျမ ယူဆပါတယ်။
နိဂုံးကောက်နုတ်ချက် ။ ။ COVID-19 ကပ်ရောဂါ ဖြစ်ပွားနေချိန်မှာ နောက်ကြောင်းမရှင်းတဲ့ တရုတ်ကုမ္ပဏီတွေ ကရင်ပြည်နယ်မှာ နယ်မြေသစ်တွေ ရယူလာတဲ့အတွက်ကြောင့် ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် အန္တရာယ်ဖြစ်လာနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ လေ့လာစမ်းစစ်ချက် စာတမ်းရေးသားသူ Priscilla Clapp ကို ဆက်သွယ်မေးမြန်းချက် ပထမပိုင်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဒုတိယပိုင်းမှာတော့ ဒီလုပ်ငန်းတွေက နိုင်ငံခြားအကျိုးစီးပွားနဲ့ ဘယ်လိုပတ်သက်နိုင်သလဲ။ မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ ဘယ်လိုနည်းနဲ့ ဒီကိစ္စကို ရှောင်လွှဲနိုင်မလဲဆိုတာကို ဆက်လက်ဆွေးနွေးထားပါတယ်။ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
==Unicode==
Shwe Kokko City - Chinatown, Myawaddy, Kayin State. Photo credit: RFA
COVID-19 ကပျရောဂါ ဆိုကျနခြေိနျ နောကျကွောငျးမရှငျးတဲ့ တရုတျကုမ်ပဏီတှေ ကရငျပွညျနယျမှာ မွို့သဈတှေ တညျဆောကျလာတာဟာ ငွိမျးခမြျးရေးကိုတောငျ ခွိမျးခွောကျနိုငျတယျလို့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ အမရေိကနျသံရုံး ယာယီတာဝနျခံဟောငျး Priscilla Clapp က လေ့လာဆနျးစဈခကြျတစောငျ ထုတျပွနျလိုကျပါတယျ။ ဒါနဲ့ပတျသကျပွီး Priscilla Clapp ကို ဦးကြောျဇံသာ ဆကျသှယျမေးမွနျးခကြျ (ပထမပိုငျး) ကို တငျပွထားပါတယျ။
မေး ။ ။ COVID-19 ကပျရောဂါ ဖွဈနခြေိနျမှာ နောကျကွောငျးမရှငျးတဲ့ တရုတျကုမ်ပဏီတှေ ကရငျပွညျနယျမှာ သီးသန့ျနယျမွေ ထူထောငျနကွေတာ ဒါက ငွိမျးခမြျးရေးကို ခွိမျးခွောကျနတေယျဆိုတော့ အတော့ျကိုထိတျလန့ျစရာကောငျးတဲ့ အခွအေနေ ဖွဈပါတယျ။ ဒီနရောမှာ ကနြောျတို့ သိထားတာက ရှကေုက်ကိုလျမွို့တော့ သိပါတယျ။ ကနြျတဲ့မွို့တှအေကွောငျးတော့ ကနြောျတို့ မသိပါဘူး။ အဲဒါကို နညျးနညျးဆကျပွောပါ။
ဖွေ ။ ။ အထူးသဖွင့ျ ဒီမွို့သဈကွီးနှဈမွို့ တညျဆောကျလိုကျတာဟာ သိပျကိုစိတျပကြျဖို့ကောငျးပါတယျ။ ကမ်ဘာတဝှမျးမှာ သောငျးကနြျးနတေဲ့ သုံးပှင့ျဆိုငျ တရုတျရာဇဝတျဂိုဏျဝငျတယောကျက ဦးဆောငျပွီးတော့ ဒီမွို့သဈတှကေို တညျဆောကျနတောပါ။ သူတို့တှကေ မူးယဈဆေးဝါး ရောငျးဝယျတယျ။ လူကုနျကူးတယျ။ လူသတျတယျ စတဲ့ ဒုစရိုကျမြိုးစုံကို လုပျပါတယျ။ ဒီလိုမွို့သဈတှေ တညျထောငျဖို့အတှကျ ကရငျနယျခွားစောင့ျတပျနဲ့ နောကျထပျသဘောတူစာခြုပျ ရေးထိုးလိုကျတဲ့ တရုတျကုမ်ပဏီပိုငျရှငျဟာဆိုရငျ မကာအိုမှာ လူသတျခဲ့လို့ တရုတျပွညျမှာ ထောငျ (၁၃) နှဈ ကခြဲ့တဲ့ လူသတျတရားခံ ဖွဈပါတယျ။ သူရေးတဲ့ သူ့ရဲ့ဘဝမှတျတမျးစာအုပျမှာဆိုရငျ လူကြူးလှနျခဲ့တဲ့ ပွဈမှုတှကေို ပှင့ျပှင့ျလငျးလငျးပဲ ရေးထားပါတယျ။
မေး ။ ။ အရှေ့တောငျအာရှက ကမ်ဘောဒီးယားနိုငျငံမှာလညျး Sihanoukville ဆိုပွီး မွို့သဈတဈမွို့ကို တရုတျက တညျဆောကျခဲ့တယျဆိုတာကို ကနြောျတို့ သိပါတယျ။ အပေါျယံအားဖွင့ျတော့ တောျတောျကို စညျးစညျးကားကား ရှိနတေယျဆိုတာကိုတော့ သိရပါတယျ။ ဆိုတော့ ဒီနရောမှာ ဘယျလိုပွူနာတှေ ရှိခဲ့လဲ။ ရှိခဲ့တယ့ျဆိုရငျကော ဘယျလိုပွူနာတှဆေိုတာကို နညျးနညျးပွောပွပေးပါ။ ဆကျစပျပွီးတော့ သိရအောငျပါ။
ဖွေ ။ ။ ကမ်ဘောဒီးယားနိုငျငံမှာ Sihanoukville မွို့သဈထောငျတုနျးက သူခေါငျးဆောငျပွီးတော့ ရာဇဝတျမှုမြိုးစုံကို ကြူးလှနျခဲ့ဖူးပါတယျ။ နောကျဆုံး ဝနျကွီးခြုပျဟှနျဆနျက တရုတျရဲတပျဖှဲ့ကို အကူအညီတောငျးပွီးတော့ နှိမျးနငျးခဲ့ရတဲ့အထိပါပဲ။ တရုတျရာဇဝတျဂိုဏျတှေ လကျခကြျနဲ့ ကမ်ဘောဒီးယားရဲတှေ လမျးမပေါျတှမှော အတုံးအရုံး သဆေုံးနတေဲ့ပုံတှကေို အငျတာနကျမှာ တှေ့နိုငျပါတယျ။ ဒါတှကေ တရုတျဂိုဏျတှရေဲ့ ရကျစကျပုံတှကေို အငျတာနကျကနေ အခမဲ့ ကွောျငွာပေးနသေလိုပေါ့။ ဒါကွောင့ျ ဒီနမူနာတှကေို ကွည့ျပွီးတော့ မွနျမာပွညျရဲ့ တရားဥပဒစေိုးမိုးရေးအဖှဲ့တှကေ ဒီလိုမွို့သဈတှမှော ပွဈမှုတှေ ကြူးလှနျနတေဲ့ တရုတျရာဇဝတျဂိုဏျးတှကေို လကျလှမျးမီနိုငျပါ့မလားလို့ စိုးရိမျမိတာပါ။ ကမ်ဘောဒီးယားနိုငျငံကနေ တပျခေါကျပွီး ပွေးလာတဲ့ တရုတျတှကေ အခု ကရငျပွညျနယျမှာ မွို့သဈထောငျနကွေတာ ဖွဈပါတယျ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အခုမွို့သဈတှေ လုပျနတေဲ့နရောဘကျမှာ တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျအဖှဲ့တှနေဲ့ တိုကျပှဲတှလေညျး မရှိတော့ဘူး မဟုတျလား။ အဲဒီတော့ အပဈအခတျရပျစဲရေးတှေ လုံးဝရယူထားပွီ ဖွဈတယျဆိုတော့ ဒီအခြိနျမှာ တရားဥပဒစေိုးမိုးမှုက လုံးဝမရှိနိုငျသေးဘူးဆိုတဲ့ သဘောပေါ့။
ဖွေ ။ ။ ထိုငျး-မွနျမာနယျစပျတဝိုကျ ကိုယျပိုငျအုပျခြုပျခှင့ျ ရထားတဲ့ အပဈရပျအဖှဲ့ နယျခွားစောင့ျတပျဖှဲ့ DKBA က တရားဥပဒစေိုးမိုးရေးတာဝနျကို အဓိကတာဝနျယူထားရတဲ့သဘော ဖွဈနတေယျ။ ဒီလိုအခွအေနမြေိုးမှာ တရုတျတှကေ တမငျအခှင့ျကောငျးယူတာပေါ့။ ဒုတိယမွောကျ မွို့သဈ ဆောကျလုပျနတေဲ့ KNU နယျမွမှောလညျး ဒီသဘောပါပဲ။
မေး ။ ။ နောကျ Priscilla ရေးထားတဲ့အထဲမှာ ဒီမွို့သဈစီမံကိနျးတှဟော မွနျမာနိုငျငံ ရငျးနှီးမွုပျနံှရငျးနှီးမွုပျနံှမှု (MIC) ရဲ့ သဘောတူညီမှုနဲ့ မွနျမာလှှတျတောျရဲ့ သဘောတူညီမှုကော အသိအမှတျပွုမှု ရယူထားခွငျး မရှိဘူးလို့ ဖောျပွထားတာ တှေ့ရပါတယျ။ ဆိုရငျ ဘယျလိုလုပျပွီးတော့ ဒီ စီမံကိနျးတှေ စတငျလာခဲ့ပါလဲ။
ဖွေ ။ ။ အားလုံးတော့ မဟုတျပါဘူး။ ကရငျပွညျနယျတှငျးက မွလှေတျမွရေိုငျးနရောတှမှော အိမျယာတှေ တညျဆောကျဖို့ဆိုပွီးတော့ မွနျမာ့ရငျးနှီးမွုပျနံှမှုကောျမရှငျကနေ ပထမစီမံကိနျးအတှကျ ပဏာမ သဘောတူခှင့ျပွုခဲ့တာ ကွာခဲ့ပါပွီ။ ဒါပမေဲ့ တရုတျတှကေ သတျမှတျထားတဲ့ မွအေကယြျအဝနျးထကျ ပိုတိုးခြဲ့ပွီးတော့ Casino လောငျးကစားရုံတှကေိုပါ ခှင့ျပွုခကြျမရှိဘဲ ဆောကျလုပျခဲ့တာပါ။ နပွေညျတောျက အရပျသားအစိုးရမှာ လုပျပိုငျခှင့ျအာဏာ ရှိတယျလို့ ကမြ မထငျပါဘူး။ သူတို့နဲ့ ဆကျဆံရေးအခွအေနကေို ပွောပွဖို့ကလဲ ခကျပါတယျ။ တရုတျနိုငျငံ ယူနနျပွညျနယျနဲ့ တခွားဒသေက အဖှဲ့အစညျးတှရေဲ့ ကိုယျစားဆိုပွီးတော့ ကရငျပွညျနယျအတှကျ ငှကွေေးနဲ့ ဆေးပစ်စညျးတှကေို ဝနျကွီးခြုပျဆီကနေ မကြျနှာသာရအောငျ လှုဒါနျးနတောတှေ ရှိပါတယျ။ ယူနနျအစိုးရနဲ့ ပတျသကျနတောလဲ ဖွဈကောငျးဖွဈနိုငျတယျ။ တပျအပျတော့ မပွောနိုငျပမေယ့ျ ဆနျးတော့ဆနျးတယျလို့ ပွောရမှာပေါ့။ စဈတပျအုပျခြုပျမှုအောကျက တရားဥပဒစေိုးမိုးရေး ရဲတပျဖှဲ့ကနေ တရုတျရာဇဝတျဂိုဏျးတှကေို ဘာမှမလုပျဘဲ လကျပိုကျကွည့ျနတောကတော့ စိတျပကြျစရာ ကောငျးပါတယျ။
နယျခွားစောင့ျတပျဆိုတာလဲ တပျမတောျရဲ့ လကျအောကျခံ ပွညျသူ့စဈ ဖွဈသလို၊ နယျစပျလုံခွုံရေးဝနျကွီးဌာန လကျအောကျက ဖွဈပါတယျ။ နယျခွားစောင့ျတပျ လုပျသမြှက တပျမတောျနဲ့ ဆကျစပျနတေယျလို့ အဓိပ်ပါယျဖှင့ျလို့ရပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ဒီမွို့သဈကွီးနှဈမွို့ တညျဆောကျနတေဲ့ KNU ရဲ့ လှုပျရှားမှုတှမှော စဈတပျက တနညျးမဟုတျတနညျး ပတျသကျနတေယျလို့ ယူဆနိုငျပါတယျ။ ဥပဒဘေောငျပွငျပကနေ KNU လုပျခှင့ျပေးထားနိုငျတာက စဈတပျပဲ ရှိပါတယျ။
မေး ။ ။ အဲဒီလို တခြို့အရာတှကေ ခှင့ျပွုခကြျနဲ့ လုပျတယျပဲ ထားပါတော့ သတျမှတျထားတဲ့ ဘောငျအတှငျးက လုပျပွတာ ဟုတျမဟုတျဆိုတာကိုကော အစိုးရက စောင့ျကွည့ျစဈဆေးတာ monitory လုပျတာကော မရှိဘူးလား။
ဖွေ ။ ။ နပွေညျတောျအစိုးရနဲ့ ကရငျပွညျနယျ အရပျသားအစိုးရဆီတို့မှာ ဒီမွို့သဈတှနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ လုပျပိုငျခှင့ျအာဏာ ရှိတယျလို့ ကမြ မထငျပါဘူး။ သူတို့နဲ့ ဆကျဆံရေးအခွအေနကေို ပွောပွဖို့ကလဲ ခကျပါတယျ။ တရုတျနိုငျငံ ယူနနျပွညျနယျနဲ့ တခွားပွညျနယျက အဖှဲ့အစညျးတှရေဲ့ ကိုယျစားဆိုပွီးတော့ ကရငျပွညျနယျအတှကျ ငှကွေေးနဲ့ ဆေးပစ်စညျးတှကေို ဝနျကွီးခြုပျဆီက မကြျနှာသာရအောငျ လှုဒါနျးနတောတှေ ရှိပါတယျ။ ယူနနျအစိုးရနဲ့ ပတျသကျနတောလညျး ဖွဈကောငျးဖွဈနိုငျတယျ။ တပျအပျတော့ မပွောနိုငျပမေယ့ျ ဆနျးတော့ဆနျးတယျလို့ ပွောရမှာပေါ့။ စဈတပျအုပျခြုပျမှုအောကျက တရားဥပဒစေိုးမိုးရေး ရဲတပျဖှဲ့ကလညျး တရုတျရာဇဝတျဂိုဏျးတှကေို ဘာမှမလုပျဘဲ လကျပိုကျကွည့ျနတောကတော့ စိတျပကြျစရာ ကောငျးပါတယျ။
မေး ။ ။ အဲဒီလိုဆိုရငျ ဒီကိစ်စမှာ တပျမတောျ၊ ဒါမှမဟုတျလဲ အဲဒီဒသေမှာ တာဝနျထမျးဆောငျနတေဲ့ မွနျမာစဈတပျက သူတို့ကိုယျတိုငျ ဒီလုပျငနျးတှမှော ပါဝငျပတျသကျနတေယျလို့ ပွောနိုငျသလား။
ဖွေ ။ ။ နယျခွားစောင့ျတပျဆိုတာလဲ တပျမတောျရဲ့ လကျအောကျခံ ပွညျသူ့စဈဖွဈသလို၊ နယျခွားလုံခွုံရေးဝနျကွီးဌာနလကျအောကျကပါ။ နယျခွားစောင့ျတပျ လုပျသမြှ တပျမတောျနဲ့ ဆကျစပျနတေယျလို့လဲ အဓိပ်ပါယျဖှင့ျလို့ ရပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ဒီမွို့သဈကွီးနှဈမွို့ တညျဆောကျနတေဲ့ KNU ရဲ့ လှုပျရှားမှုတှမှော စဈတပျက တနညျးမဟုတျတနညျး ပတျသကျနတေယျလို့ ယူဆနိုငျပါတယျ။ ဥပဒဘေောငျ ပွငျပကနေ KNU ကို လုပျခှင့ျပေးထားနိုငျတာကလဲ စဈတပျပဲ ရှိပါတယျ။
မေး ။ ။ ကနြောျ ဆကျစပျပွီး မေးခငြျပါတယျ။ တကယျတော့ ရှမျးပွညျဘကျမှာ အခွစေိုကျတဲ့ KIO ခှဲထှကျအဖှဲ့တဖှဲ့ သူတို့တှလေညျး အပဈရပျပွီးတော့ နယျခွားစောင့ျတပျ BGF လုပျနတေယျ။ အဲဒီတပျဖှဲ့က တလောတုနျးက မူးယဈဆေးဝါးတှေ လုပျနတေယျဆိုပွီးတော့ တပျမတောျက သူတို့ကို လကျနကျဖွုတျသိမျး ထိနျးခြုပျလိုကျတယျလို့ သိရပါတယျ။ အခု ကရငျပွညျနယျမှာ ဖွဈနတေဲ့ကိစ်စကိုရော ရာဇဝတျမှုတှေ မကငျးတဲ့ကိစ်စတှဆေိုတော့ ဒီက BGF ကို တပျမတောျက အလားတူထိနျးခြုပျမှုတှေ မလုပျနိုငျဘူးလား။ ဘာကွောင့ျ မလုပျတာလဲ။ သိရငျ ပွောပါ။
ဖွေ ။ ။ မွနျမာပွညျရဲ့ တရားဥပဒစေိုးမိုးရေးကို ကမြ ထဲထဲဝငျဝငျ မသိပါဘူး။ ဒါပမေဲ့ ဒီမွို့သဈတှရေဲ့ အခွအေနကေ သိပျအန်တရာယျ ရှိတယျလို့ ပွောနိုငျပါတယျ။ ဒါဟာ ၂၀၀၈ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒကေ စရေးထားတဲ့ ခွားနားတဲ့ မတူညီတဲ့ အစိုးရနှဈရပျ ရှိနတေယျဆိုတာကို ပုံဖောျလိုကျတဲ့ သဘောပါပဲ။ တဘကျက တပျမတောျအပါအဝငျ လကျနကျကိုငျတှေ ထိနျးခြုပျတဲ့ အစိုးရနဲ့ နောကျတဘကျက ပွညျသူတှရှေေးကောကျထားတဲ့ အရပျသားအစိုးရ ဖွဈပါတယျ။ ရှေးကောကျခံအရပျသားအစိုးရက ရငျးနှီးမွုပျနံှမှု စီးပှားရေးနယျပယျကို စနဈတကဖြွဈအောငျ ကွိုးစားနပွေီးတော့ အထိုကျအလြောကျ အောငျမွငျနတော တှေ့ရပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ အစိုးရလကျလှမျးမမီတဲ့ နရောတှမှော တခွားအဖှဲ့က ဥပဒမေဲ့ အခှင့ျကောငျးယူ၊ တိုးခြဲ့လုပျကိုငျနတောကတော့ နိုငျငံမှာ မတူညီ၊ ကှဲပွားခွားနားနတေဲ့ အစိုးရနှဈရပျ ရှိနတေယျဆိုတာကို ပုံဖောျပွသနပေါတယျ။
မေး ။ ။ Priscilla ရေးထားတဲ့ ခေါငျးစဉျထဲမှာကိုက ဒီလုပျရပျတှကေ ငွိမျးခမြျးရေးကို ခွိမျးခွောကျနတေယျဆိုတာ ဒါသိပျအရေးကွီးတဲ့ ကိစ်စပါ။ တာဝနျရှိသူတှတေခြို့က ပွောကောငျးပွောမှာပေါ့။ ဒါက ငွိမျးခမြျးရေးအတှကျ လိုကျလြောထားရတာလို့။ အဲဒီတော့ ငွိမျးခမြျးရေးနဲ့ ဘယျလို ဆကျစပျသလဲဆိုတာကို နညျးနညျးပွောပွပါ။
ဖွေ ။ ။ ဒီမွို့သဈစီမံကိနျးတှကေ ငွိမျးခမြျးရေးအတှကျ အကြိုးရှိမယျလို့ မထငျပါဘူး။ ငွိမျးခမြျးရေးလုပျငနျးစဉျကိုယျက ဒီပွူနာရဲ့ တစိတျတပိုငျးပဲလို့ ပွောလို့ရပါတယျ။ ငွိမျးခမြျးရေးလုပျငနျးစဉျတှကေ လုံခွုံရေးကိစ်စအတှကျ တနိုငျငံလုံး အပဈခတျရပျစဲရေးကိုပဲ အာရုံစိုကျနလေို့ပါပဲ။ တပျမတောျက လုံခွုံရေးကို ထိနျးခြုပျနတော ဖွဈပွီးတော့၊ ငွိမျးခမြျးရေးလုပျငနျးစဉျရဲ့ အစိတျအပိုငျးတှဖွေဈတဲ့ နိုငျငံရေး၊ စီးပှားရေး၊ လူမှုရေး ကိစ်စတှကေို ထဲထဲဝငျဝငျ ဆှေးနှေးခှင့ျမရအောငျ ပိတျပငျနခေဲ့တာပါ။ အရပျသားပွညျသူတှေ အနနေဲ့လဲ သူတို့ရဲ့ စိုးရိမျကွောင့ျကွမှုတှကေို ဒီငွိမျးခမြျးရေး လုပျငနျးစဉျတှမှော ပါဝငျဆှေးနှေးခှင့ျ မရကွပါဘူး။ လကျနကျကိုငျတှအေတှကျ သီးသန့ျလိုဖွဈနတောပါ။ တပျမတောျအပါအဝငျ လကျနကျကိုငျအဖှဲ့တှကေ ငွိမျးခမြျးရေးလုပျငနျးစဉျကို အသုံးခပြွီးတော့ တိုငျးပွညျမှာ သွဇာလှှမျးမိုးနိုငျအောငျ လုပျပိုငျခှင့ျဘောငျကို ကယြျပွန့ျအောငျ ခြဲ့ထှငျနကွေတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ ရရှေညျမှာ ငွိမျးခမြျးရေးအတှကျ အလားအလာမကောငျးဘူးလို့ ကမြ ယူဆပါတယျ။
နိဂုံးကောကျနုတျခကြျ ။ ။ COVID-19 ကပျရောဂါ ဖွဈပှားနခြေိနျမှာ နောကျကွောငျးမရှငျးတဲ့ တရုတျကုမ်ပဏီတှေ ကရငျပွညျနယျမှာ နယျမွသေဈတှေ ရယူလာတဲ့အတှကျကွောင့ျ ငွိမျးခမြျးရေးအတှကျ အန်တရာယျဖွဈလာနိုငျတယျဆိုတဲ့ လေ့လာစမျးစဈခကြျ စာတမျးရေးသားသူ Priscilla Clapp ကို ဆကျသှယျမေးမွနျးခကြျ ပထမပိုငျး ဖွဈပါတယျ။ ဒုတိယပိုငျးမှာတော့ ဒီလုပျငနျးတှကေ နိုငျငံခွားအကြိုးစီးပှားနဲ့ ဘယျလိုပတျသကျနိုငျသလဲ။ မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့ ဘယျလိုနညျးနဲ့ ဒီကိစ်စကို ရှောငျလှှဲနိုငျမလဲဆိုတာကို ဆကျလကျဆှေးနှေးထားပါတယျ။ ကြေးဇူးတငျပါတယျ။
Shwe Kokko City Map, Myawaddy, Kayin State. Photo credit: Mizzima News
