ဒီတပတ္ ျမန္မာ့မ်က္ေမွာက္ေရးရာ အစီအစဥ္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လြတ္လပ္ၿပီး အမွီအခိုကင္းေသာ တာ၀န္သိေသာ ပုဂၢလိကမီဒီယာ ထြန္းကားေရး အလားအလာ ဘယ္လို႐ွိပါသလဲ၊ ဘယ္လိုအတားအဆီးေတြ႐ွိေနသလဲ။ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံတခ်ိဳ႕က အေျခအေနေတြနဲ႔ ႏိႈင္းယွဥ္ရင္ ဘယ္အဆင့္မွာ႐ွိႏိုင္ပါသလဲ။ George Washington တကၠသိုလ္ မီဒီယာေရးရာဌာန ပါေမာကၡ Janet Steele နဲ႔ ဦးေက်ာ္ဇံသာတုိ႔ ေဆြးေႏြးသံုးသပ္ထားပါတယ္။
ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ မီဒီယာေတြ ႏုိင္ငံေရး ဘက္လိုက္မႈ ရိွေနတယ္ဆိုရင္ အဲဒါကို လက္ခံႏိုင္ပါသလား။
Prof. Janet ။ ။ လက္မခံႏိုင္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံေရးဘက္လိုက္မႈဆိုတာ မရိွသင့္ပါဘူး။ ဘက္လိုက္မႈဆိုတဲ့ေနရာမွာ တျခားဘက္လိုိက္မႈ ပံုစံေတြလည္း အမ်ဳိးမ်ဳိး ရိွပါေသးတယ္။ ႏိုိင္ငံေရးဘက္လိုက္မႈသာ မကပါဘူး၊ ပိုင္ဆိုင္မႈနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ဘက္လိုက္မႈ၊ မီဒီယာကို ဘယ္သူကပိုင္တယ္၊ ဘယ္သူက ခ်ဳပ္ကိုင္ေနတယ္ဆိုတာသိဖုိ႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီဟာကို ထုတ္ေဝတဲ့ေနာက္ကြယ္မွာ စီးပြားေရး အက်ဳိးအျမတ္ တစံုတရာ ရိွေနသလား။ ဒါေၾကာင့္ ဟိုပါတီကို ပစ္ပယ္ၿပီးေတာ့၊ ဒီပါတီကို ေထာက္ခံေနသလား။ ဒီမိုကေရစီ ထြန္းသစ္စႏိုင္ငံေတြမွာ စိန္ေခၚမႈတရပ္ကေတာ့ သတင္းတရပ္ရဲ ႔ အရင္းအျမစ္ကို ပရိသတ္က စမ္းစစ္သိရိွဖို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီသတင္းဟာ ႏုိင္ငံေရးဘက္လိုက္မႈ၊ စီးပြားေရးပေယာဂေတြေၾကာင့္ ေပၚထြက္လာတာလားဆိုတာ သိရိွႏိုင္ဖို႔က အေရးႀကီးပါတယ္။
ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ တခုက မီဒီယာအေနနဲ႔ လူထုကို သတင္းအခ်က္အလက္ မွန္မွန္ကန္ကန္ ေပးႏိုင္ဖုိ႔ဆုိတဲ့ေနရာမွာ ဒီ မီဒီယာေတြ ဘယ္ေလာက္လြတ္လပ္မႈ ရိွသလဲဆိုတာလဲ အေရးႀကီးမယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္က ဘယ္ေလာက္အထိ အေရးႀကီးသလဲ။ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ရဲ ႔ အတုိင္းအတာဟာ ဘယ္ေလာက္အထိ ရိွသင့္သလဲဆိုတာကို ေျပာပါအံုး။
Prof. Janet ။ ။ ဒါဟာ သိပ္ေကာင္းတဲ့ေမးခြန္းျဖစ္သလို၊ အင္မတန္ရႈပ္ေထြးတဲ့ ေမးခြန္းလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီကိစၥမွာ မ်က္ႏွာစာအမ်ားႀကီး ရိွပါတယ္။ အေကာင္းဆံုးျဖစ္သင့္တာကေတာ့ မီဒီယာအေပၚမွာ ထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ ဥပေဒေတြ ျပဌာန္းခ်က္ လံုးဝမရိွတဲ့ အေျခအေနမ်ဳိးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ လုပ္ပိုင္ခြင့္လိုင္စင္ ေလွ်ာက္ထားရမယ္ဆိုတဲ့ကိစၥ။ ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ ေတာင္းခံရတာတို႔၊ ႏုိင္ငံေတာ္လ်ဳိ ႔ဝွက္ခ်က္ ဆိုတာတို႔၊ ခိုင္လံုစိတ္ခ်ရတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ကို မီဒီယာေတြ ရယူခြင့္ မရိွတာတို႔။ တကယ္ေတာ့ ဒီလိုသတင္းအခ်က္အလက္ေတြကို အစိုးရကိုယ္တုိင္က ထုတ္ေဖာ္ေျပာျပရမယ့္ ကိစၥပါ။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာေတာ့ အစိုးရပိုင္းကမေျပာတဲ့အတြက္ မီဒီယာေတြက ျဖစ္ရပ္မွန္ကို မသိရိွႏိုင္တာေတြ မၾကာခဏ ျဖစ္တယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ၿခံဳေျပာရရင္ေတာ့ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ဆိုတာ တရားဥပေဒနဲ႔ ထိန္းခ်ဳပ္မႈထက္ အမ်ားႀကီး ပိုမိုရႈပ္ေထြးပါတယ္။ ဖံုးကြယ္မထားဖို႔၊ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ ရိွဖို႔လည္း လိုအပ္ပါတယ္။
ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ဆိုေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ လက္ရိွ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ အေျခအေနကို အိမ္နီးခ်င္း အေရွ ႔ေတာင္အာရွႏုိင္ငံေတြရဲ ႔ အေျခအေနေတြနဲ႔ ႏိႈင္းယွဥ္ၾကည့္ၿပီးေတာ့ ၾကည့္ေပးပါ။ ဘယ္လိုေတြ႔ရပါသလဲ။ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ ႔ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ အဆင့္အတန္းဟာ။
Prof. Janet ။ ။ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ အေျပာင္းအလဲေတြကို ေတြ႔ျမင္ရတာ က်မေတာ့ သိပ္အံ့ၾသသင့္ရပါတယ္။ သိပ္ၿပီးေတာ့ ျမန္ဆန္တယ္။ ၂၀၁၀ တုန္းက က်မ ျမန္မာျပည္ကို ေရာက္ပါေသးတယ္။ အဲဒီတုန္းက မီဒီယာေတြဟာ တစံုတရာ ေရးမယ္ဆိုရင္ ႀကိဳတင္ခြင့္ျပဳခ်က္ေတြယူဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ၂၀၁၂ မွာ က်မထပ္သြားေတာ့ စာေပစီစစ္ေရးကို ဖ်က္သိမ္းလိုက္ပါၿပီ။ မထုတ္ေဝခင္ ႀကိဳတင္ခြင့္ျပဳခ်က္ ဘာမွယူဖိုိ႔ မလိုအပ္ေတာ့ပါဘူး။ ကိုယ္ထုတ္ေဝတာကိုေတာ့ ကိုယ္တာဝန္ယူရတယ္။ ဒါဟာ သိပ္ကိုႀကီးမားတဲ့ အေျပာင္းအလဲပါ။ ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ဆင္ဆာလုပ္ရတာေတာ့ ရိွပါတယ္။ မီဒီယာဥပေဒသစ္၊ အသံလႊင့္ဥပေဒသစ္ေတြ ရိွတာေတာ့ သိပါတယ္။ ဒီလုိစိန္ေခၚမႈေတြေတာ့ ရိွေနဆဲပါ။ က်မရဲ ႔ ကၽြမ္းက်င္မႈနယ္ပယ္က တကယ္ေတာ့ အင္ဒိုနီးရွား ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ျဖစ္လာတာေတြက အင္ဒိုနီးရွားနဲ႔ သိပ္တူေနတာကိုလည္း စိတ္ဝင္စားဖြယ္ ေတြ႔ေနရပါတယ္။ မေလးရွား၊ ကေမာၻဒီးယားတုိ႔မွာ အလားတူျဖစ္ထြန္းမႈေတြ ရိွပါတယ္။ အေရွ ႔ေတာင္အာရွရဲ ႔ အသြင္တခုလို႔ ဆိုႏုိင္မယ္ထင္ပါတယ္။
ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ဒါေပမဲ့ လက္ရိွအေျခအေနကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ အဲဒီႏိုင္ငံေတြနဲ႔စာရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ အေျခအေနက ေနာက္က်က်န္ရစ္ေနေသးတယ္လို႔မ်ား ဆိုႏုိင္ပါသလား။
Prof. Janet ။ ။ အျခားႏုိင္ငံေတြနည္းတူ ေရြ ႔လ်ားေနတယ္လို႔ပဲ ထင္ပါတယ္။ အဲဒီအုပ္စုနဲ႔ ေရာပါေနပါတယ္။ က်မတို႔ ႀကိဳတြက္ႏုိင္တာေတြ ရိွပါတယ္။ က်မအေနနဲ႔ လြတ္လပ္တဲ့ မီဒီယာေတြ စိတ္ပ်က္စရာေတြ ႀကံဳရတာ၊ ပြင့္လင္းမႈ ရိွလာၿပီ၊ လြတ္လပ္တဲ့အသံေတြ ၾကားရၿပီလို႔ ဝမ္းသာရေပမယ့္ ျပႆနာက မီဒီယာပြင့္လင္းလြတ္လပ္လာသလို၊ စီးပြားေရးလည္း ပြင့္လင္းလာပါတယ္။ ဒီမွာ စီးပြားေရးပြင့္လင္းဒဏ္ကို ခံၾကရတယ္။ လူေတြက အရည္အေသြးေကာင္းေကာင္း လိုခ်င္ၾကတယ္။ အရည္အေသြးေကာင္းေကာင္းလုပ္ဖို႔ စီးပြားေရးအရ ႀကံ့ႀကံ့ခံႏုိင္ရမယ္။ အဲဒါဟာ အခက္အခဲႀကီးတရပ္ပါပဲ။ အင္ဒိုနီးရွားမွာ ဒီအတုိင္းပါပဲ။ ျမန္မာျပည္မွာဆို က်မေတြ႔ရသေလာက္ မီဒီယာတခ်ဳိ ႔ဟာ အစိုးရနဲ႔ နီးစပ္တဲ့ ခရိုနီတခ်ဳိ ႔ေတြက ပိုင္ဆိုင္ထားၾကတယ္။ ဆိုေတာ့ သူတုိ႔က သတင္းပိုရယူႏုိင္တယ္။ အရင္းအႏီွးပိုေတာင့္တယ္။ ဒါဟာ ျပႆနာပဲလို႔ က်မ ထင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ျမန္မာမီဒီယာေလာကဟာ ဒီလိုအရႈပ္အေထြးေတြနဲ႔ကို ဆက္ၿပီးေတာ့ ေရြ ႔လ်ားေနတာကို ေတြ႔ေနရတာ ေကာင္းတဲ့အခ်က္ပါပဲ။
ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ဟုတ္ပါတယ္ ပုဂၢလိကမီဒီယာေတြ တကယ့္လြတ္လပ္တဲ့ မီဒီယာေတြဟာ ေငြေၾကးအင္အားသိပ္မစိုက္ထုတ္ႏုိင္ၾကဘူး။ အဲဒီအတြက္ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ခရိုနီမီဒီယာေတြကပဲ လႊမ္းမုိးေနတယ္။ အစိုးရမီဒီယာကို ပုဂၢလိကမီဒီယာေတြက မယွဥ္ႏုိင္ဘူး ျဖစ္ေနတယ္။ ဆိုေတာ့ ပုဂၢလိကမီဒီယာေတြ ပိုမုိၿပီးေတာ့ တြင္က်ယ္လာဖုိ႔ ထြန္းကားလာဖို႔အတြက္ အစိုးရဘက္က သူတုိ႔ရဲ ႔ လႊမ္းမုိးမႈကို ေနာက္ဆုတ္ေပးသင့္တယ္လို႔ ထင္ပါသလား။
Prof. Janet ။ ။ သိတဲ့အတုိင္းပါပဲ အေမရိကမွာေတာ့ က်မတို႔က အစိုးရအေပၚ မီဒီယာေတြက ထိန္းခ်ဳပ္ခြင့္အာဏာ ဘယ္နည္းနဲ႔မွ မေပးႏုိင္ၾကပါဘူး။ ဆိုေတာ့ အစိုးရဆုိတာ မီဒီယာ ထိန္းခ်ဳပ္ခြင့္ မရိွသင့္ပါဘူး။ အဲဒီလိုေျပာရင္ အေမရိကန္အယူအဆကို ေျပာသလို ျဖစ္ေနပါလိမ့္မယ္။ ပိုင္ဆိုင္မႈကို ထိန္းခ်ဳပ္တာလည္း ဒီသေဘာပါပဲ။ ခရိုနီေတြကို ပိုင္ဆိုင္ခြင့္မေပးနဲ႔လို႔ အစိုးရက တားျမစ္လိုက္ရင္လဲ ဒါဟာ မီဒီယာပိုင္ဆိုင္ခြင့္ကို ထိန္းခ်ဳပ္လိုက္တဲ့သေဘာ ျဖစ္ပါတယ္။ အလားတူစြာပါပဲ မူစလင္မုိ႔လို႔ ပိုင္ဆိုင္ခြင့္မရိွဘူး။ ဘယ္သူက အယူအဆေတြက ျပင္းထန္လြန္လို႔ မပိုင္ဆုိင္ရဘူးဆုိတာလည္း ျဖစ္လာႏုိင္ပါတယ္။ လြတ္လပ္တဲ့ ေစ်းကြက္စနစ္ကိုပါ ထိခိုက္လာပါလိမ့္မယ္။
ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ တကယ္ေတာ့ ျမန္မာ့မီဒီယာကို အေမရိကန္မီဒီယာနဲ႔ ႏိႈင္းယွဥ္မယ္ဆိုတာကေတာ့ အေဝးႀကီးပါ။ ဒါကို က်ေနာ္တုိ႔လည္း နားလည္ၾကပါတယ္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္နဲ႔ ႏိႈင္းယွဥ္လုိ႔လဲ မျဖစ္ႏုိင္ပါဘူး။ က်ေနာ္ အဓိကေျပာခ်င္တာ အိမ္နီးခ်င္းေတြနဲ႔ ႏိႈင္းယွဥ္ၾကည့္တာကိုပဲ အဓိက သိခ်င္ပါတယ္။ အိမ္နီးခ်င္းႏုိင္ငံေတြမွာေကာ ျမန္မာႏုိင္ငံလို ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီးဌာန ရိွေသးသလား။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီးဌာနလို မီဒီယာေတြကို မ်က္စိေဒါက္ေထာက္ၾကည့္ေနတဲ့ ဌာန ရိွပါသလား။
Prof. Janet ။ ။ အင္ဒိုနီးရွားႏုိင္ငံမွာေတာ့ မီဒီယာအေပၚ ထိန္းခ်ဳပ္မႈေတြကိုေတာ့ လံုးဝဖ်က္သိမ္းလိုက္ပါၿပီ။ အင္ဒိုနီးရွားမွာ မီဒီယာသမားေတြက စိန္ေခၚမႈေတြနဲ႔ ရင္ဆိုင္ရတယ္ဆုိေပမယ့္ ဒါဟာ အစိုးရဆီကလာတဲ့ စိန္ေခၚမႈေတြ မဟုတ္ပါဘူး။ အဓိက စိန္ေခၚမႈေတြက ပိုင္ရွင္ေတြနဲ႔ျဖစ္တဲ့ကိစၥ၊ ေစ်းကြက္ကိစၥေတြသာ ျဖစ္ပါတယ္။ မေလးရွားမွာၾကေတာ့ အာဏာရိွတဲ့ ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီးဌာန ရိွပါေသးတယ္။ ၿပီးေတာ့ သတင္းေထာက္ေတြကို လံႈေဆာ္မႈနဲ႔ စြဲဆိုႏုိင္တဲ့ ျပည္ထဲေရးဝန္ႀကီးဌာနလည္း ရိွပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာေတာ့ က်မ သတိထားမိတာက အမ်ဳိးသားလံုၿခံဳေရးကို ထိခိုက္ေစတယ္ဆိုတဲ့ ကိစၥေတြကို မေရးမိဖို႔ သိပ္သတိထားေနရတယ္ဆိုတဲ့ ကိစၥ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါဟာ ျမန္မာမီဒီယာေလာကရဲ ႔ အဓိက စိန္ေခၚမႈပါ။ တျဖည္းျဖည္းေက်ာ္လႊားသြားႏိုင္လိမ့္မယ္လို႔ က်မ ေမွ်ာ္လင့္မိပါတယ္။ အေျခအေနက အင္မတန္ရႈပ္ေထြးပါတယ္။ မွန္ကန္ေကာင္းမြန္တဲ့ ဥပေဒေတြ လိုအပ္ပါတယ္။ သတင္းေထာက္ေတြအေပၚ ျပစ္မႈဆိုင္ရာ ဥပေဒေတြ မထားရိွသင့္ပါဘူး။ အစိုးရ မႀကိဳက္တာတခုကို ေရးသားထုတ္ေဝတယ္ဆိုတာ ျပစ္မႈမဟုတ္ပါဘူး။ သတင္းေထာက္က သတင္းေထာက္အလုပ္လုပ္တာ ေထာင္က်မလားဆိုၿပီး စိုးရိမ္ေနစရာအေၾကာင္း မရိွပါဘူး။
ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ေနာက္တခုက ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ဆိုရွယ္မီဒီယာေတြ အမ်ားႀကီး ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ဆိုေတာ့ ဒါကို မွန္မွန္ကန္ကန္ စမ္းစစ္တတ္ဖို႔ သိပ္အေရးႀကီးတယ္လုိ႔ ထင္ပါတယ္။ ဆုိရွယ္မီဒီယာမွာ မမွန္မကန္ ေရးသားမႈေတြေၾကာင့္ Communal Violence ေတြ လူအုပ္စုခ်င္း ပဋိပကၡေတြ ခိုက္ရန္ျဖစ္ပြားမႈေတြ မၾကာခဏ ႀကံဳခဲ့ဖူးပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ လူထုအေနနဲ႔ ဒီလို လူမႈ႔မီဒီယာကြန္ရက္ Social Media Network ေတြကို မွန္မွန္ကန္ကန္ ခ်င့္ခ်ိန္တတ္လာေအာင္ ဘယ္လုိလုပ္သင့္တယ္ ထင္ပါသလဲ။
Prof. Janet ။ ။ ဒါကလဲ အခ်ိန္ယူၿပီးလုပ္ရမယ့္ ျဖစ္စဥ္တရပ္လို႔ ထင္ပါတယ္။ သတင္းေထာက္ေတြကိုယ္တိုင္ ဒီကိစၥကို ပါဝင္ေဆာင္ရြက္သင့္တယ္လုိ႔ က်မ ထင္ပါတယ္။ ပြင့္လင္းျမင္သာတဲ့၊ လြတ္လပ္ၿပီး ခုိင္လံုစိတ္ခ်ရတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကို တျခားလူေတြထက္ သတင္းေထာက္ေတြက ပိုအသိဆံုးလို႔ပဲ ထင္ပါတယ္။ သာမန္ျပည္သူေတြကေတာ့ အင္မတန္ ဖိႏိွပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္တဲ့ အစိုးရလက္ေအာက္မွာ အခ်ိန္ၾကာျမင့္စြာ ေနလာခဲ့ရေတာ့ ေကာင္းမြန္တဲ့သတင္းေလာကရိွဖို႔ မွန္ကန္ခို္္င္လံုတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ဘာေၾကာင့္အေရးႀကီးသလဲဆိုတာ သိပ္ၿပီးေတာ့ အျမင္ရွင္းလင္းမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ သတင္းသမားေတြကိုယ္တိုင္ လူထုကို ရွင္းျပရမယ္။ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ဆိုတာ သတင္းေထာက္ေတြရဲ ႔ အက်ဳိးစီးပြားႀကီးပဲ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါဟာ လူတုိင္းရဲ ႔ အက်ဳိးစီးပြားျဖစ္တယ္။ လူထုအေနနဲ႔ သတင္းအခ်က္အလက္မွန္ေတြကို သိရိွဖို႔ လိုအပ္တယ္ဆိုတာ ရွင္းျပရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အစိုးရရဲ ႔ မွားယြင္းမႈေတြလည္း အမ်ားႀကီးေတြ႔ရပါတယ္။ မေကာင္းတဲ့ျဖစ္ရပ္ဆုိရင္ ဥပမာ လူ႔အသိုင္းအဝိုင္းေတြၾကား ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္လာရင္ သတင္းအေမွာင္ခ်ထားခ်င္ၾကတယ္။ တကယ္ေတာ့ ဒီအခ်ိန္မွာ Text message ပို႔ႏုိင္တာ၊ Facebook အပါအဝင္ လူမႈ႔မီဒီယာကြန္ရက္က သိပ္တြင္က်ယ္ေနပါတယ္။ ဘယ္အရာကိုမွ ထိန္းခ်ဳပ္ထားလို႔ မရႏုိင္ေတာ့ပါဘူး။ လ်ဳိ ႔ဝွက္ခ်က္ဆိုတာလည္း မရိွနုိင္ေတာ့ပါဘူး။ သတင္းေထာက္ေတြကလည္း အမွန္ကို ေဖာ္ထုတ္ရမယ္။ အစိုးရကလည္း အမွန္အတိုင္း ရွင္းျပေျပာျပရမယ္။ ဒါမွသာ အႏၱရာယ္ႀကီးမားတဲ့ ေကာလာဟလေတြကို ေရွာင္ရွားႏုိင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ တခ်ဳိ ႔ႏုိင္ငံေတြ တရုတ္လိုႏိုင္ငံမ်ဳိးမွာဆိုရင္ Social Media ေတြ ေကာလာဟလ မျဖန္႔ႏုိင္ေအာင္ဆိုၿပီး ထိန္းခ်ဳပ္တယ္လို႔ အေၾကာင္းျပပါတယ္။ ဒီလုိ အာဏာပိုင္ေတြ ထိန္းခ်ဳပ္တဲ့ စနစ္ကိုေကာ လက္ခံသင့္ပါလား။ အလုပ္ျဖစ္မယ္လို႔ ထင္ပါသလား။
Prof. Janet ။ ။ က်မ ျမန္မာႏုိင္ငံကို ပထမအႀကိမ္အျဖစ္ ၂၀၁၀ ေရာက္သြားတုန္းက အင္တာနက္ကို ထိန္္းခ်ဳပ္ထားတယ္။ အီးေမးလ္ေတာင္ check လုပ္လို႔ မရဘူးလုိ႔ ေျပာၾကတယ္။ ဒါေပမဲ့ ျမန္မာျပည္မွာ လူတုိင္းဟာ IT Expert ေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ကြန္ျပဴတာ သိပ္ကၽြမ္းၾကပါတယ္။ ဘယ္လိုပိတ္ထား၊ ပိတ္ထား တဘက္ကလွည့္ၿပီးေတာ့ သူတုိ႔ႀကံဖန္ဖြင့္ႏုိင္၊ ၾကည့္ႏုိင္ၾကပါတယ္။ ပိတ္ပင္ထိန္းခ်ဳပ္ထားတယ္ဆိုတာလည္း ဘာမွအဓိပၸါယ္မရိွပါဘူး။ Social Media ဆိုတဲ့ လူမႈ႔ကြန္ရက္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး လူထုကို ပညာေပးဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ခိုင္လံုစိတ္ခ်ရတဲ့ သတင္းဟုတ္မဟုတ္၊ သူတုိ႔ ခြဲျခားႏုိင္ရမယ္၊ စီစစ္ႏုိင္ရမယ္။ Journalism ဆိုတာလည္း ခိုင္လံုမွန္္ကန္မႈကို စီစစ္ရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေကာလာဟလကို ထုတ္လႊင့္တာ Journalism မဟုတ္ပါဘူး။
ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ အင္ဒိုနီးရွားႏုိင္ငံမွာေကာ ဒီေလာက္တားဆီးထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ မီဒီယာဘဝကေန ပြင့္လင္းလြတ္လပ္တဲ့ မီဒီယာအျဖစ္ကို ဘယ္လို ေျပာင္းလဲလာသလဲဆိုတာကို ေနာက္ဆံုးအေနနဲ႔ နည္းနည္းရွင္းျပေပးပါ။
Prof. Janet ။ ။ အခ်ိန္အၾကာႀကီး ယူခဲ့ရပါတယ္။ အင္ဒိုနီးရွားဟာ ေဒသအတြင္းမွာ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ အရွိဆံုးႏိုင္ငံ ျဖစ္ေနၿပီလို႔ ဆိုႏုိင္ပါတယ္။ ပထမအဆင့္ကေတာ့ ဥပေဒတရပ္ ျပဌာန္းလိုက္တယ္။ ဒါေပမဲ့ အစပိုင္းမွာ ျပစ္မႈဆုိင္ရာ ဥပေဒနဲ႔ ထိပ္တိုက္တိုးတာေတြေတာ့ ရွိခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာလိုပဲ အေသေရးဖ်က္မႈပုဒ္မေတြ၊ လံႈေဆာ္မႈပုဒ္မေတြလို ျပစ္မႈပုဒ္မေတြနဲ႔ မၿငိ ႔စြန္းေအာင္ ဒီပုဒ္မေတြကို မီဒီယာဥပေဒ၊ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ ဥပေဒေတြကေန ဖယ္ထုတ္ျပစ္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ တဘက္မွာလည္း Professionalism ထြန္းကားေအာင္လို႔ လုပ္ရပါလိမ့္မယ္။ ဒါဟာ သိပ္ကိုခက္ခဲမယ္ ထင္ပါတယ္။ အာဏာပိုင္ေတြ၊ အစိုးရေတြကို အေထာက္အကူ ျပဳရမယ္ဆိုတဲ့ စိတ္ဓါတ္ထက္ လူထုကို အေထာက္အကူ ျပဳရမယ္ဆိုတဲ့ ဓေလ့စရိုက္မ်ဳိး ပ်ဳိးေထာင္ေပးဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
hh
