စကားပြောလာသော စကားတခွန်း

မြန်မာနိုင်ငံမှာ “ကုလား” ဆိုတဲ့ အခေါ်အဝေါ်ဟာ ခွဲခြားနှိမ့်ချတဲ့ သဘောဖြစ်လို့ ပြောင်းလဲခေါ်ဝေါ်ဖို့ အခေါ်ခံရသူတချို့က ပြောလာကြပါတယ်။ ဒီစကားလုံးဟာ ဘယ်အချိန်က ဘယ်လိုအဓိပ္ပါယ်နဲ့ စတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့တာလဲ။ ဘာကြောင့် မနှစ်မြို့စရာ ဖြစ်လာရသလဲ ဆိုတာတွေကို အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု Northern Illinois (အီလီနွိုက်) တက္ကသိုလ်၊ အရှေ့တောင်အာရှဌာန ပါမောက္ခ (အငြိမ်းစား) မြန်မာစာပေပညာရှင် ဦးစောထွန်းနဲ့ ဦးကျော်ဇံသာတို့ ဆွေးနွေးသုံးသပ်ထားပါတယ်။

မေး ။ ။ ဒီ ‘ကုလား’ ဆိုတဲ့ အခေါ်အဝေါ်ဟာ မူလက ခွဲခြားနှိမ့်ချဆက်ဆံတဲ့ အဓိပ္ပါယ်မျိုး မသက်ရောက်ခဲ့ဘူးလို့ ဆရာဦိးစောထွန်းက အခုလိုစပြောပါတယ်။

ဖြေ ။ ။ နံပတ်တစ်ကတော့ ခွဲခြားဆက်ဆံတဲ့သဘောတော့ မသက်ရောက်ခဲ့ပါဘူး။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ပုဂံခေတ်အလှုရှင်တွေစာရင်းထဲမှာ ကျွန်အလှုရှင်၊ ဒါမှမဟုတ် အနုပညာသည်အလှုရှင်တို့ထဲမှာ ကုလားပန်တျာသည်လည်း ပါတယ်။ မြန်မာပန်တျာသည်လည်း ပါတယ်။ ဒီတော့ ဒါတွေက ခွဲခြားဆက်ဆံတာ မဟုတ်တဲ့အပြင်၊ သူတို့ကျေကျေနပ်နပ် လက်ခံထားတဲ့ အသုံးအနှုန်းပါပဲ။ အဓိပ္ပါယ်ပါပဲ။ ဘာမှ ပုဂံခေတ်က သုံးခဲ့တုန်းက ရိုင်းစိုင်းတဲ့အဓိပ္ပါယ်မဆောင်ပါဘူး။ ရိုင်းရိုင်းစိုင်းစိုင်း မရှိပါဘူး။

မေး ။ ။ မူရင်းအဓိပ္ပါယ်ကရော ကုလဆိုတဲ့ ပါဠိစကားကနေ ဆင်းသက်လာတယ်ဆိုတာ ဟုတ်ပါသလား။

ဖြေ ။ ။ မူရင်းအဓိပ္ပါယ်မှာ နှစ်မျိုး ရှိပါတယ်။ တမျိုးက တနေရာကနေ ကူးလာလို့ ‘ကူးလာ’ ကနေ ‘ကုလား’ လို့ အဲဒီလိုလည်း ပြောတာ ရှိပါတယ်။ အပြောများတာက ကုလ ဆိုတာက လာတာဖြစ်ဖို့ များပါတယ်။ အဆွေအမျိုးဆိုတဲ့ အဓိပ္ပါယ်ပါပဲ။ တရုတ်က သူတို့ကိုယ်သူတို့ ‘ပေါက်ဖော်’ လို့ ဆိုသလို ကုလားကိုလည်း ကိုယ်က ‘ကုလ’ လို့ အမျိုးလို့ ဆိုချင်ပုံပေါက်ပါတယ်။ ဒီမှာ တခုပေါ့ - ကုလားဆိုတဲ့ စကားလုံးဟာ မရိုင်းတဲ့သက်သေတခုကတော့ ကျနော်တို့ ဗမာတွေကို ခမာတွေက ဘယ်လိုခေါ်သလဲ။ ဦးကျော်ဇံသာ သတိထားမိမှာပါ။

မေး ။ ။ ကျနော် မသိပါဘူး ဆရာ။

ဖြေ ။ ။ ဗမာတွေကို ကုလားလို့ ခေါ်ပါတယ်။ သူတို့ခေါ်တာကတော့ ‘ကုလ’ လို့ ခေါ်ပါတယ်။ ဒီတော့ ခမာတွေက ဗမာကို ခေါ်သလို၊ ဗမာတွေက ကုလားကိုခေါ်တာ အတူတူပဲလို့ ကျနော်တော့ မြင်ပါတယ်။

မေး ။ ။ အဲဒီတော့ ဗမာတွေကလဲ တချို့လူနာမည်မှာတောင် ကုလားဆိုတဲ့ နာမည်ထားခဲ့တာပဲ။ ဦးကုလားတို့ ရာဇဝင်ဆရာတို့ဆိုရင်။ ချိုးနှိမ်တယ်ဆိုရင် ဒီနာမည်ကို ဘယ်ခံယူမလဲ ဆရာ။

ဖြေ ။ ။ ဒါပေါ့ခင်များ။

မေး ။ ။ ဒီလို ခွဲခြားဆက်ဆံတယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပါယ်မျိုး သက်ရောက်လာတာ ဘယ်အချိန်လောက်ကလို ခန့်မှန်းမိပါသလဲ။

ဖြေ ။ ။ ကျနော် ရုတ်တရက် သတိထားမိတာကတော့ ညောင်ရမ်းခေတ်၊ (၁၆) ရာစုလောက်။ အိုင်ချင်းတွေထဲမှာ စကားတလုံး ရှိပါတယ်။ အဲဒါက ‘မြင်းမှာ အုန်းခွံ၊ ကျွန်မှာ ကုလား’ ဆိုတဲ့ စကားတလုံး ရှိပါတယ်။ မြင်းမှာ အုန်းခွံ၊ ကျွန်မှာ ကုလား ဆိုတော့ အဲဒီစကားကနေ ဆက်စပ်ပြီးတော့ ကုလားဆိုတာ အနိမ့်စား၊ အခိုင်းအစေးလို့ အဲဒီသဘော ရလာတာမျိုးရယ်၊ အဲဒီအချိန်လောက်မှာ နည်းနည်းသတိထားမိပါတယ်။ နောက်ပြီးတော့ ကျနော်တို့ အကျင့်တခုလည်း ရှိတယ်။ ဗမာလူမျိုးရဲ့ အကျင့်သက်သက်တော့ မဟုတ်ပါဘူး။ တခြားလူမျိုးတွေလည်း ရှိပါတယ်။ အဲဒါ ဘာလဲဆိုတော့ သူများကို နိမ်နိမ်ပြုပြု၊ မှိုချိုးမျှစ်ချိုး ပြောချင်တဲ့ အကျင့်မျိုးလေးတွေကလဲ အရင့်အရင်က ရှိနေခဲ့တယ်။ ရှိနေတော့ အထူးသဖြင့် အခုနပြောတဲ့ ကုလား ဆိုပါတော့။ နောက်ပိုင်းကြတော့ ကျနော်တို့ (၁၈) ရာစုနှစ်လောက်မှာ အီတလီတို့ ဘာတို့ဘက်က အဖြူသာသနာပြုတွေ ရောက်လာတာ ရှိတယ်။ အီတလီ၊ အာမေနီယန်တို့ ဒီကိုလာတဲ့အခါကြတော့ သူတို့က ဟိုဘက် အညာဘက်မှာရောက်ပြီးတော့ အခြေချနေကြတယ်။ နေကြတော့ သူတို့ကိုလည်း ကုလားလို့ ခေါ်တယ်။ ကုလားလို့ခေါ်ပြီးတော့ ကုလားကို ရိုးရိုးမခေါ်ဘဲ၊ နောက်တီးနောက်တောက်တွေ လုပ်ကြတယ်။ ဘယ်လိုလုပ်သလဲဆိုတော့ အရင်တုန်းက ကျနော်တို့ ကြားဖူးမှာပေါ့။ ‘ဗမာ ဗမာ လူလိမ္မာ၊ ကုလား ကုလား ဘာညာ’ ဆိုတာမျိုး။ အဲဒီလိုပဲ သူတို့က ဘယ်လိုလုပ်တတ်သလဲဆိုတော့ ‘တဘူးမစား ကုလားသား၊ မျက်နှာမသစ် ကုလားညစ်’ အဲဒါမျိုးတွေ သူတို့ပြောကြတာရှိတယ်။ အဖြူတွေ သာသနာပြု ပုဂ္ဂိုလ်တွေကို။ အဲဒီလို သူတို့တွေက စလားနောက်လား လုပ်ကြတယ်တွေ ရှိတယ်။ အဲဒါက အကျင့်။ အဲဒီလိုအကျင့်တွေက စပြီးတော့ ဒီစကားလုံးက ရိုင်းသလိုလို ထင်သွားကြတာပေါ့။ အဲဒီလို ပြဿနာမျိုးပါပဲ။

မေး ။ ။ အဲဒီအချိန်က ဒီကိစ္စကို ခံပြင်းကန့်ကွက်တာ၊ သို့တည်းမဟုတ် ကုလား-ဗမာ အဓိကရုဏ်းဆိုတဲ့ လူမျိုးရေး၊ လူ့အသိုင်းအဝိုင်းအတွင်းမှာ ပဋိပက္ခ ဖြစ်တာတွေကော အထောက်အထား တွေ့ဖူးပါသလား။ ကျနော် သိသလောက်ကတော့ အင်္ဂလိပ်ခေတ်ရောက်မှ စီးပွားရေးသမားအားဖြင့် အိန္ဒိယသားတွေကက ပိုပြီးတွယ်ကျယ်လာတော့ မြန်မာတိုင်းရင်းသားတွေက နာကျည်းခံပြင်းလာတာဆိုပြီးတော့ ကျနော် စဉ်းစားမိပါတယ်။ အဲဒီထက် ရှေ့ကျတဲ့ အဓိကရုဏ်းအထောက်အထားတွေများ ရှိပါသလား။

ဖြေ ။ ။ သက်ဦးစံပိုင်ခေတ်ကတော့ အဓိကရုဏ်းက မဖြစ်နိုင်ဘူး။ နောက်ပြီးတော့ လူဦးရေအနေနဲ့လဲ အင်္ဂလိပ်ခေတ်မှာလောက် မများဘူး။ အင်္ဂလိပ်ခေတ်မှာတော့ များလည်းများသွားပြီး တဘက်ကလဲ စီးပွားရေး၊ ဘာညာဆိုပြီး အဲဒီလို မလိုလားစရာတွေနဲ့ ဖြစ်လာတဲ့အခါကြတော့ ပိုပြီးဆိုးသွားတဲ့သဘောဆောင်တဲ့ သဘော ဖြစ်တော့မယ် ထင်ပါတယ်။

မေး ။ ။ အဲဒီသက်ဦးစံပိုင်ခေတ်တုန်းကတော့ ဘုရင်တွေရဲ့ နန်းတွင်းထဲမှာ ဘုရင်တွေရဲ့ နီးစပ်တဲ့အသိုင်းအဝိုင်းတွင်းမှာ မြို့စားနယ်စားတွေအဖြစ် အိန္ဒိယဘက်ကလာတဲ့ မူရင်းအားဖြင့် အဲဒီဘက်ကလာတဲ့လူတွေကို ရာထူးတွေ ပေးခဲ့တာရှိမယ် ထင်ပါတယ်။

ဖြေ ။ ။ ရှိပါတယ်။ ဥပမာ ကုလားမြို့စားတို့ ဘာတို့ အဲဒီလိုသုံးခဲ့တာတွေ ရှိပါတယ်။ သူတို့အနေနဲ့ ရိုင်းတယ်လို့လဲ သဘောမထားဘူး။ ကျေကျေနပ်နပ် လက်ခံကြတယ်။ ကုလားဝန်တို့ ဘာတို့ဆိုတာ ရှိပါတယ်။

မေး ။ ။ အခုကြတော့ ဒီကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ခံပြင်းပြီးတော့ တချို့က ဒီအသုံးအနှုန်းကို ပြင်သင်တယ်လို့ ပြောလာကြတယ်ဆိုတော့ သူတို့က အိန္ဒိယနွယ်ဖွားလို့ ခေါ်စေချင်တယ် ဆိုလားလို့ ဆရာ။ ကျနော် စဉ်းစားမိတာက ဒီကုလားဆိုတာ သူတို့ကိုခေါ်တဲ့အပြင် ဒီကုလားနဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့ စကားလုံးတွေ မြန်မာစကားမှာ အများကြီးပါ။ ကုလားထိုင်၊ ကုလားပဲ စသည်ဖြင့်ပေါ့။ အဲဒါတွေကို ဘယ်လိုလုပ်သင့်ပါလဲ။ တကယ်လို့ ပြောင်းမယ်ဆိုရင် အဲဒါတွေကိုပါ လိုက်ပြောင်းရမှာပေါ့။

ဖြေ ။ ။ ကျနော်ကတော့ ဒါတွေကတော့ ပြောင်းစရာ မလိုဘူးလို့ထင်တယ်။ ဟိုတခါတုန်းက ကျနော်တို့ မူလတန်းသမိုင်းဖတ်စာထဲမှာ တခုပါသွားပါတယ်။ အဲဒါကတော့ ပဲခူးသမိုင်းနဲ့ ပတ်သက်ပါတယ်။ ပဲခူးသမိုင်းမှာ ရှေးဦးအစဉ်အလာကိုယ်က ပြောနေတာက ကုလားတွေနဲ့ ဉာဏ်ရည်ပြိုင်ရတာ။ အဲဒီတော့ ခုနှစ်တောင်ရှိတဲ့ ကုလားကြီးနဲ့ ပဲခူးကမွန်နဲ့ ပညာပြိုင်တာ ပါတဲ့အခါကြတော့ အဲဒီမှာ ကုလားဆိုတာ အရင့်အရင်ကရှိတယ်။ အဲဒါကို ဖတ်စာထဲမှာ နိုင်ငံခြားသားလို့ ပြင်လိုက်တဲ့အခါကြတော့ အဓိပ္ပါယ်တွေက တော်တော်ကိုဆိုးဝါးသွားတယ်။ ဘယ်လိုမှ သမိုင်းနဲ့ မဆက်စပ်တော့ဘူး။ နောက်တော့ အိန္ဒိယနွယ်ဖွား၊ အိန္ဒိယသားတို့ အဲဒီလိုပြောတယ်နဲ့ တူပါတယ်။ ဒါလဲပဲ မူလအရသာတော့ မရှိတော့ဘူးပေါ့။ အဲဒါမျိုးတွေ ကြုံရပါတယ်။ ကျနော်ကတော့ အကုန်လုံး ပြန်ပြင်တာမျိုးတော့ သိပ်ဖြစ်နိုင်မယ် မထင်ပါဘူး။

မေး ။ ။ တကယ်တော့ မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုလဲပဲ အိန္ဒိယကလာတဲ့ ယဉ်ကျေးမှု အများစုပေါ့။ ဘာသာသာသနာရေးကအစဆိုတော့ အဲဒီလောက် အခြေခံပြီးလာခဲ့ပြီးတော့ မြန်မာလူမျိုးတွေဟာ အဲဒီယဉ်ကျေးမှုကိုတော့ ဆက်လက်ကျင့်သုံးလာပြီးတော့ ဒီလိုအခုအခါမှာ ခေတ်သစ်မှာ မလိုမုန်းတီးတဲ့စိတ်တွေ တချို့ဆီမှာ ပေါ်လာကြတယ်။ အဲဒီကိစ္စကိုကော ဆရာအနေနဲ့ ဘယ်လိုသုံးသပ်လိုပါလဲ။ ဘာဖြစ်လို့ ဒီလိုပြောင်းလဲသွားရသလဲ။

ဖြေ ။ ။ ဘာဖြစ်လို့ ပြောင်းလဲသွားသလဲဆိုတော့ အတူတူမနေတတ်တာပဲ၊ စုပေါင်းပြီးတော့ နေတာထိုင်တာ၊ တယောက်နဲ့တယောက် ခွင့်လွတ်သည်းခံနေတာထိုင်တာ သဘောထားမကြီးလို့ ဖြစ်မှာပါ။ ဒီမှာတခု ကျနော်သွားစဉ်းစားကြည့်မိတာက လူတွေရဲ့ စိတ်ဓါတ်ယဉ်ကျေးမှုနဲ့များ အများကြီးဆိုင်လိမ့်မယ် ထင်ပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ စောစောကပဲ တရုတ်မိတ်ဆွေတယောက်နဲ့ ဆွေးနွေးဖြစ်ပါတယ်။ ကျနော် ကြားထားတာက တရုတ်တွေက ဗမာတွေကို ဘယ်လိုခေါ်သလဲဆိုတော့ ဟိုးအရင်တုန်းက - ကျနော်ကြားဖူးတာကတော့ ‘အော်တဝ’ ပဲ ကြားဖူးတယ်။ ‘အော်တဝ’ ဆိုတာက ခွေးမည်း လို့ပြောတာ။ ဗမာကို ခွေးမည်းဆိုပြီး ခေါ်တာ။ သူတို့ကို မေးကြည့်တော့ သူတို့ကြားဖူးတာက ‘အော်တာကွီ’ တဲ့၊ ‘ကွီ’ က သရဲ။ အဲဒီတော့ သရဲမည်း ဖြစ်နေတယ်။ အဲဒီလိုခေါ်တာပဲ သိပ်တော့ ပိုပြီးတော့ မယဉ်ကျေးပါဘူး။ အဲဒါပြောရမှာကိုပဲ ကျနော့်မိတ်ဆွေက ကျနော်ကို အားနာနေတယ်၊ ကြောက်နေတယ်။ စိတ်ဆိုးမှာကို စိုးရိမ်လို့။ သူတို့ဝန်ခံပါတယ်။ သူတို့ကလည်း ဒီမှာနေတဲ့ တရုတ်တွေဆိုတော့ ကျမတို့တရုတ်တွေက တော်တော့ကို ရိုင်းခဲ့တာပါဆိုပြီး ပြောပါတယ်။ အခုတော့ အဲဒီစကားတွေ မသုံးတော့ပါဘူးလို့ အဲဒီလို ပြောပါတယ်။ အဲဒီတော့ ဒါတွေက ရိုင်းနေတဲ့ကာလ၊ စိတ်က မဆင်ချဉ်တဲ့ကာလက လူသားတွေရဲ့ အမူအကျင့်ပါပဲ။ တရုတ်က ဗမာကို အဲဒီလိုခေါ်တာမှ မဟုတ်ပါဘူး။ ကျနော်တို့ ဗမာတွေက တိုင်းရင်းသားတွေအပေါ်မှာ တော်တော့ကို ရက်ရက်စက်စက် ပြောတာဆိုတာတွေ ရှိပါတယ်။ ကုလားမနိုင် ရခိုင်မဲ၊ တကယ်တော့ ရခိုင်မေးလို့ ဟိုဘက်က ပြောင်းပြစ်လိုက်တော့ တော်သေးပါတယ်။ အဲဒါတွေ အများကြီးပါ။

မေး ။ ။ လိုရာဆွဲပြီး တွေးတာနဲ့ တူပါတယ်။

ဖြေ ။ ။ နောက်တော့ ချင်းလက် ပတ္တမြားရောက်တော့ ဘာတို့ဆိုတာ တော်တော့ကိုဆိုးတဲ့ကိစ္စတွေပါ။ အဲဒါတွေက တကယ့်ကို ရိုင်းစိုင်းတဲ့ခေတ်က ရိုင်းစိုင်းတဲ့ အပြုအမှုတွေပါ။ ဒါကို ရိုင်းတုန်းက သုံးတာပါလားဆိုတာကို ကျနော်တို့က သတိထားမိဖို့လိုတယ်။ ငါတို့ အခုယဉ်ကျေးတဲ့ခေတ်ရောက်ပြီဆိုရင် ဒါတွေသုံးတာကို ရှက်စရာလို့ သဘောထားဖို့ အဲဒါအရေးကြီးတယ် ထင်ပါတယ်။ အခုန ကျနော်နဲ့ ဆွေးနွေးတဲ့ တရုတ်မိတ်ဆွေဆိုရင် အဲဒါတွေကို ပြန်ပြောရမှာတောင် ရှက်စရာလို့ မြင်နေပါတယ်။ အဲဒီလို ရှက်တတ်ဖို့ လိုပါတယ်။ အဲဒီတော့ ကုလားခေါ်တာကို မကြိုက်ရင် အဲဒါကိုတော့ ကျနော်တို့က ပြင်ရမှာပေါ့။ တလိုင်းကိုတောင်မှ ကျနော်တို့ တလိုင်းလို့ မခေါ်တော့ဘူးလေ။ မွန်လို့ ခေါ်လာကြတယ်ဆိုတော့ အဲဒီတော့ သူတို့ကြိုက်တဲ့ဟာကိုခေါ်ဖို့ပဲ ရှိပါတယ်။

==Unicode==

မွနျမာနိုငျငံမှာ “ကုလား” ဆိုတဲ့ အခေါျအဝေါျဟာ ခှဲခွားနှိမ့ျခတြဲ့ သဘောဖွဈလို့ ပွောငျးလဲခေါျဝေါျဖို့ အခေါျခံရသူတခြို့က ပွောလာကွပါတယျ။ ဒီစကားလုံးဟာ ဘယျအခြိနျက ဘယျလိုအဓိပ်ပါယျနဲ့ စတငျပေါျပေါကျခဲ့တာလဲ။ ဘာကွောင့ျ မနှဈမွို့စရာ ဖွဈလာရသလဲ ဆိုတာတှကေို အမရေိကနျပွညျထောငျစု Northern Illinois (အီလီနှိုကျ) တက်ကသိုလျ၊ အရှေ့တောငျအာရှဌာန ပါမောက်ခ (အငွိမျးစား) မွနျမာစာပပေညာရှငျ ဦးစောထှနျးနဲ့ ဦးကြောျဇံသာတို့ ဆှေးနှေးသုံးသပျထားပါတယျ။

မေး ။ ။ ဒီ ‘ကုလား’ ဆိုတဲ့ အခေါျအဝေါျဟာ မူလက ခှဲခွားနှိမ့ျခဆြကျဆံတဲ့ အဓိပ်ပါယျမြိုး မသကျရောကျခဲ့ဘူးလို့ ဆရာဦိးစောထှနျးက အခုလိုစပွောပါတယျ။

ဖွေ ။ ။ နံပတျတဈကတော့ ခှဲခွားဆကျဆံတဲ့သဘောတော့ မသကျရောကျခဲ့ပါဘူး။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ပုဂံခတျေအလှုရှငျတှစောရငျးထဲမှာ ကြှနျအလှုရှငျ၊ ဒါမှမဟုတျ အနုပညာသညျအလှုရှငျတို့ထဲမှာ ကုလားပနျတြာသညျလညျး ပါတယျ။ မွနျမာပနျတြာသညျလညျး ပါတယျ။ ဒီတော့ ဒါတှကေ ခှဲခွားဆကျဆံတာ မဟုတျတဲ့အပွငျ၊ သူတို့ကြကြေနေပျနပျ လကျခံထားတဲ့ အသုံးအနှုနျးပါပဲ။ အဓိပ်ပါယျပါပဲ။ ဘာမှ ပုဂံခတျေက သုံးခဲ့တုနျးက ရိုငျးစိုငျးတဲ့အဓိပ်ပါယျမဆောငျပါဘူး။ ရိုငျးရိုငျးစိုငျးစိုငျး မရှိပါဘူး။

မေး ။ ။ မူရငျးအဓိပ်ပါယျကရော ကုလဆိုတဲ့ ပါဠိစကားကနေ ဆငျးသကျလာတယျဆိုတာ ဟုတျပါသလား။

ဖွေ ။ ။ မူရငျးအဓိပ်ပါယျမှာ နှဈမြိုး ရှိပါတယျ။ တမြိုးက တနရောကနေ ကူးလာလို့ ‘ကူးလာ’ ကနေ ‘ကုလား’ လို့ အဲဒီလိုလညျး ပွောတာ ရှိပါတယျ။ အပွောမြားတာက ကုလ ဆိုတာက လာတာဖွဈဖို့ မြားပါတယျ။ အဆှအေမြိုးဆိုတဲ့ အဓိပ်ပါယျပါပဲ။ တရုတျက သူတို့ကိုယျသူတို့ ‘ပေါကျဖောျ’ လို့ ဆိုသလို ကုလားကိုလညျး ကိုယျက ‘ကုလ’ လို့ အမြိုးလို့ ဆိုခငြျပုံပေါကျပါတယျ။ ဒီမှာ တခုပေါ့ - ကုလားဆိုတဲ့ စကားလုံးဟာ မရိုငျးတဲ့သကျသတေခုကတော့ ကနြောျတို့ ဗမာတှကေို ခမာတှကေ ဘယျလိုခေါျသလဲ။ ဦးကြောျဇံသာ သတိထားမိမှာပါ။

မေး ။ ။ ကနြောျ မသိပါဘူး ဆရာ။

ဖွေ ။ ။ ဗမာတှကေို ကုလားလို့ ခေါျပါတယျ။ သူတို့ခေါျတာကတော့ ‘ကုလ’ လို့ ခေါျပါတယျ။ ဒီတော့ ခမာတှကေ ဗမာကို ခေါျသလို၊ ဗမာတှကေ ကုလားကိုခေါျတာ အတူတူပဲလို့ ကနြောျတော့ မွငျပါတယျ။

မေး ။ ။ အဲဒီတော့ ဗမာတှကေလဲ တခြို့လူနာမညျမှာတောငျ ကုလားဆိုတဲ့ နာမညျထားခဲ့တာပဲ။ ဦးကုလားတို့ ရာဇဝငျဆရာတို့ဆိုရငျ။ ခြိုးနှိမျတယျဆိုရငျ ဒီနာမညျကို ဘယျခံယူမလဲ ဆရာ။

ဖွေ ။ ။ ဒါပေါ့ခငျမြား။

မေး ။ ။ ဒီလို ခှဲခွားဆကျဆံတယျဆိုတဲ့ အဓိပ်ပါယျမြိုး သကျရောကျလာတာ ဘယျအခြိနျလောကျကလို ခန့ျမှနျးမိပါသလဲ။

ဖွေ ။ ။ ကနြောျ ရုတျတရကျ သတိထားမိတာကတော့ ညောငျရမျးခတျေ၊ (၁၆) ရာစုလောကျ။ အိုငျခငြျးတှထေဲမှာ စကားတလုံး ရှိပါတယျ။ အဲဒါက ‘မွငျးမှာ အုနျးခှံ၊ ကြှနျမှာ ကုလား’ ဆိုတဲ့ စကားတလုံး ရှိပါတယျ။ မွငျးမှာ အုနျးခှံ၊ ကြှနျမှာ ကုလား ဆိုတော့ အဲဒီစကားကနေ ဆကျစပျပွီးတော့ ကုလားဆိုတာ အနိမ့ျစား၊ အခိုငျးအစေးလို့ အဲဒီသဘော ရလာတာမြိုးရယျ၊ အဲဒီအခြိနျလောကျမှာ နညျးနညျးသတိထားမိပါတယျ။ နောကျပွီးတော့ ကနြောျတို့ အကငြ့ျတခုလညျး ရှိတယျ။ ဗမာလူမြိုးရဲ့ အကငြ့ျသကျသကျတော့ မဟုတျပါဘူး။ တခွားလူမြိုးတှလေညျး ရှိပါတယျ။ အဲဒါ ဘာလဲဆိုတော့ သူမြားကို နိမျနိမျပွုပွု၊ မှိုခြိုးမြှဈခြိုး ပွောခငြျတဲ့ အကငြ့ျမြိုးလေးတှကေလဲ အရင့ျအရငျက ရှိနခေဲ့တယျ။ ရှိနတေော့ အထူးသဖွင့ျ အခုနပွောတဲ့ ကုလား ဆိုပါတော့။ နောကျပိုငျးကွတော့ ကနြောျတို့ (၁၈) ရာစုနှဈလောကျမှာ အီတလီတို့ ဘာတို့ဘကျက အဖွူသာသနာပွုတှေ ရောကျလာတာ ရှိတယျ။ အီတလီ၊ အာမနေီယနျတို့ ဒီကိုလာတဲ့အခါကွတော့ သူတို့က ဟိုဘကျ အညာဘကျမှာရောကျပွီးတော့ အခွခေနြကွေတယျ။ နကွေတော့ သူတို့ကိုလညျး ကုလားလို့ ခေါျတယျ။ ကုလားလို့ခေါျပွီးတော့ ကုလားကို ရိုးရိုးမခေါျဘဲ၊ နောကျတီးနောကျတောကျတှေ လုပျကွတယျ။ ဘယျလိုလုပျသလဲဆိုတော့ အရငျတုနျးက ကနြောျတို့ ကွားဖူးမှာပေါ့။ ‘ဗမာ ဗမာ လူလိမ်မာ၊ ကုလား ကုလား ဘာညာ’ ဆိုတာမြိုး။ အဲဒီလိုပဲ သူတို့က ဘယျလိုလုပျတတျသလဲဆိုတော့ ‘တဘူးမစား ကုလားသား၊ မကြျနှာမသဈ ကုလားညဈ’ အဲဒါမြိုးတှေ သူတို့ပွောကွတာရှိတယျ။ အဖွူတှေ သာသနာပွု ပုဂ်ဂိုလျတှကေို။ အဲဒီလို သူတို့တှကေ စလားနောကျလား လုပျကွတယျတှေ ရှိတယျ။ အဲဒါက အကငြ့ျ။ အဲဒီလိုအကငြ့ျတှကေ စပွီးတော့ ဒီစကားလုံးက ရိုငျးသလိုလို ထငျသှားကွတာပေါ့။ အဲဒီလို ပွူနာမြိုးပါပဲ။

မေး ။ ။ အဲဒီအခြိနျက ဒီကိစ်စကို ခံပွငျးကန့ျကှကျတာ၊ သို့တညျးမဟုတျ ကုလား-ဗမာ အဓိကရုဏျးဆိုတဲ့ လူမြိုးရေး၊ လူ့အသိုငျးအဝိုငျးအတှငျးမှာ ပဋိပက်ခ ဖွဈတာတှကေော အထောကျအထား တှေ့ဖူးပါသလား။ ကနြောျ သိသလောကျကတော့ အငျ်ဂလိပျခတျေရောကျမှ စီးပှားရေးသမားအားဖွင့ျ အိန်ဒိယသားတှကေက ပိုပွီးတှယျကယြျလာတော့ မွနျမာတိုငျးရငျးသားတှကေ နာကညြျးခံပွငျးလာတာဆိုပွီးတော့ ကနြောျ စဉျးစားမိပါတယျ။ အဲဒီထကျ ရှေ့ကတြဲ့ အဓိကရုဏျးအထောကျအထားတှမြေား ရှိပါသလား။

ဖွေ ။ ။ သကျဦးစံပိုငျခတျေကတော့ အဓိကရုဏျးက မဖွဈနိုငျဘူး။ နောကျပွီးတော့ လူဦးရအေနနေဲ့လဲ အငျ်ဂလိပျခတျေမှာလောကျ မမြားဘူး။ အငျ်ဂလိပျခတျေမှာတော့ မြားလညျးမြားသှားပွီး တဘကျကလဲ စီးပှားရေး၊ ဘာညာဆိုပွီး အဲဒီလို မလိုလားစရာတှနေဲ့ ဖွဈလာတဲ့အခါကွတော့ ပိုပွီးဆိုးသှားတဲ့သဘောဆောငျတဲ့ သဘော ဖွဈတော့မယျ ထငျပါတယျ။

မေး ။ ။ အဲဒီသကျဦးစံပိုငျခတျေတုနျးကတော့ ဘုရငျတှရေဲ့ နနျးတှငျးထဲမှာ ဘုရငျတှရေဲ့ နီးစပျတဲ့အသိုငျးအဝိုငျးတှငျးမှာ မွို့စားနယျစားတှအေဖွဈ အိန်ဒိယဘကျကလာတဲ့ မူရငျးအားဖွင့ျ အဲဒီဘကျကလာတဲ့လူတှကေို ရာထူးတှေ ပေးခဲ့တာရှိမယျ ထငျပါတယျ။

ဖွေ ။ ။ ရှိပါတယျ။ ဥပမာ ကုလားမွို့စားတို့ ဘာတို့ အဲဒီလိုသုံးခဲ့တာတှေ ရှိပါတယျ။ သူတို့အနနေဲ့ ရိုငျးတယျလို့လဲ သဘောမထားဘူး။ ကြကြေနေပျနပျ လကျခံကွတယျ။ ကုလားဝနျတို့ ဘာတို့ဆိုတာ ရှိပါတယျ။

မေး ။ ။ အခုကွတော့ ဒီကိစ်စနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ခံပွငျးပွီးတော့ တခြို့က ဒီအသုံးအနှုနျးကို ပွငျသငျတယျလို့ ပွောလာကွတယျဆိုတော့ သူတို့က အိန်ဒိယနှယျဖှားလို့ ခေါျစခေငြျတယျ ဆိုလားလို့ ဆရာ။ ကနြောျ စဉျးစားမိတာက ဒီကုလားဆိုတာ သူတို့ကိုခေါျတဲ့အပွငျ ဒီကုလားနဲ့ ဆကျစပျနတေဲ့ စကားလုံးတှေ မွနျမာစကားမှာ အမြားကွီးပါ။ ကုလားထိုငျ၊ ကုလားပဲ စသညျဖွင့ျပေါ့။ အဲဒါတှကေို ဘယျလိုလုပျသင့ျပါလဲ။ တကယျလို့ ပွောငျးမယျဆိုရငျ အဲဒါတှကေိုပါ လိုကျပွောငျးရမှာပေါ့။

ဖွေ ။ ။ ကနြောျကတော့ ဒါတှကေတော့ ပွောငျးစရာ မလိုဘူးလို့ထငျတယျ။ ဟိုတခါတုနျးက ကနြောျတို့ မူလတနျးသမိုငျးဖတျစာထဲမှာ တခုပါသှားပါတယျ။ အဲဒါကတော့ ပဲခူးသမိုငျးနဲ့ ပတျသကျပါတယျ။ ပဲခူးသမိုငျးမှာ ရှေးဦးအစဉျအလာကိုယျက ပွောနတောက ကုလားတှနေဲ့ ဉာဏျရညျပွိုငျရတာ။ အဲဒီတော့ ခုနှဈတောငျရှိတဲ့ ကုလားကွီးနဲ့ ပဲခူးကမှနျနဲ့ ပညာပွိုငျတာ ပါတဲ့အခါကွတော့ အဲဒီမှာ ကုလားဆိုတာ အရင့ျအရငျကရှိတယျ။ အဲဒါကို ဖတျစာထဲမှာ နိုငျငံခွားသားလို့ ပွငျလိုကျတဲ့အခါကွတော့ အဓိပ်ပါယျတှကေ တောျတောျကိုဆိုးဝါးသှားတယျ။ ဘယျလိုမှ သမိုငျးနဲ့ မဆကျစပျတော့ဘူး။ နောကျတော့ အိန်ဒိယနှယျဖှား၊ အိန်ဒိယသားတို့ အဲဒီလိုပွောတယျနဲ့ တူပါတယျ။ ဒါလဲပဲ မူလအရသာတော့ မရှိတော့ဘူးပေါ့။ အဲဒါမြိုးတှေ ကွုံရပါတယျ။ ကနြောျကတော့ အကုနျလုံး ပွနျပွငျတာမြိုးတော့ သိပျဖွဈနိုငျမယျ မထငျပါဘူး။

မေး ။ ။ တကယျတော့ မွနျမာ့ယဉျကြေးမှုလဲပဲ အိန်ဒိယကလာတဲ့ ယဉျကြေးမှု အမြားစုပေါ့။ ဘာသာသာသနာရေးကအစဆိုတော့ အဲဒီလောကျ အခွခေံပွီးလာခဲ့ပွီးတော့ မွနျမာလူမြိုးတှဟော အဲဒီယဉျကြေးမှုကိုတော့ ဆကျလကျကငြ့ျသုံးလာပွီးတော့ ဒီလိုအခုအခါမှာ ခတျေသဈမှာ မလိုမုနျးတီးတဲ့စိတျတှေ တခြို့ဆီမှာ ပေါျလာကွတယျ။ အဲဒီကိစ်စကိုကော ဆရာအနနေဲ့ ဘယျလိုသုံးသပျလိုပါလဲ။ ဘာဖွဈလို့ ဒီလိုပွောငျးလဲသှားရသလဲ။

ဖွေ ။ ။ ဘာဖွဈလို့ ပွောငျးလဲသှားသလဲဆိုတော့ အတူတူမနတေတျတာပဲ၊ စုပေါငျးပွီးတော့ နတောထိုငျတာ၊ တယောကျနဲ့တယောကျ ခှင့ျလှတျသညျးခံနတောထိုငျတာ သဘောထားမကွီးလို့ ဖွဈမှာပါ။ ဒီမှာတခု ကနြောျသှားစဉျးစားကွည့ျမိတာက လူတှရေဲ့ စိတျဓါတျယဉျကြေးမှုနဲ့မြား အမြားကွီးဆိုငျလိမ့ျမယျ ထငျပါတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ စောစောကပဲ တရုတျမိတျဆှတေယောကျနဲ့ ဆှေးနှေးဖွဈပါတယျ။ ကနြောျ ကွားထားတာက တရုတျတှကေ ဗမာတှကေို ဘယျလိုခေါျသလဲဆိုတော့ ဟိုးအရငျတုနျးက - ကနြောျကွားဖူးတာကတော့ ‘အောျတဝ’ ပဲ ကွားဖူးတယျ။ ‘အောျတဝ’ ဆိုတာက ခှေးမညျး လို့ပွောတာ။ ဗမာကို ခှေးမညျးဆိုပွီး ခေါျတာ။ သူတို့ကို မေးကွည့ျတော့ သူတို့ကွားဖူးတာက ‘အောျတာကှီ’ တဲ့၊ ‘ကှီ’ က သရဲ။ အဲဒီတော့ သရဲမညျး ဖွဈနတေယျ။ အဲဒီလိုခေါျတာပဲ သိပျတော့ ပိုပွီးတော့ မယဉျကြေးပါဘူး။ အဲဒါပွောရမှာကိုပဲ ကနြော့ျမိတျဆှကေ ကနြောျကို အားနာနတေယျ၊ ကွောကျနတေယျ။ စိတျဆိုးမှာကို စိုးရိမျလို့။ သူတို့ဝနျခံပါတယျ။ သူတို့ကလညျး ဒီမှာနတေဲ့ တရုတျတှဆေိုတော့ ကမြတို့တရုတျတှကေ တောျတော့ကို ရိုငျးခဲ့တာပါဆိုပွီး ပွောပါတယျ။ အခုတော့ အဲဒီစကားတှေ မသုံးတော့ပါဘူးလို့ အဲဒီလို ပွောပါတယျ။ အဲဒီတော့ ဒါတှကေ ရိုငျးနတေဲ့ကာလ၊ စိတျက မဆငျခဉြျတဲ့ကာလက လူသားတှရေဲ့ အမူအကငြ့ျပါပဲ။ တရုတျက ဗမာကို အဲဒီလိုခေါျတာမှ မဟုတျပါဘူး။ ကနြောျတို့ ဗမာတှကေ တိုငျးရငျးသားတှအေပေါျမှာ တောျတော့ကို ရကျရကျစကျစကျ ပွောတာဆိုတာတှေ ရှိပါတယျ။ ကုလားမနိုငျ ရခိုငျမဲ၊ တကယျတော့ ရခိုငျမေးလို့ ဟိုဘကျက ပွောငျးပွဈလိုကျတော့ တောျသေးပါတယျ။ အဲဒါတှေ အမြားကွီးပါ။

မေး ။ ။ လိုရာဆှဲပွီး တှေးတာနဲ့ တူပါတယျ။

ဖွေ ။ ။ နောကျတော့ ခငြျးလကျ ပတ်တမွားရောကျတော့ ဘာတို့ဆိုတာ တောျတော့ကိုဆိုးတဲ့ကိစ်စတှပေါ။ အဲဒါတှကေ တကယ့ျကို ရိုငျးစိုငျးတဲ့ခတျေက ရိုငျးစိုငျးတဲ့ အပွုအမှုတှပေါ။ ဒါကို ရိုငျးတုနျးက သုံးတာပါလားဆိုတာကို ကနြောျတို့က သတိထားမိဖို့လိုတယျ။ ငါတို့ အခုယဉျကြေးတဲ့ခတျေရောကျပွီဆိုရငျ ဒါတှသေုံးတာကို ရှကျစရာလို့ သဘောထားဖို့ အဲဒါအရေးကွီးတယျ ထငျပါတယျ။ အခုန ကနြောျနဲ့ ဆှေးနှေးတဲ့ တရုတျမိတျဆှဆေိုရငျ အဲဒါတှကေို ပွနျပွောရမှာတောငျ ရှကျစရာလို့ မွငျနပေါတယျ။ အဲဒီလို ရှကျတတျဖို့ လိုပါတယျ။ အဲဒီတော့ ကုလားခေါျတာကို မကွိုကျရငျ အဲဒါကိုတော့ ကနြောျတို့က ပွငျရမှာပေါ့။ တလိုငျးကိုတောငျမှ ကနြောျတို့ တလိုငျးလို့ မခေါျတော့ဘူးလေ။ မှနျလို့ ခေါျလာကွတယျဆိုတော့ အဲဒီတော့ သူတို့ကွိုကျတဲ့ဟာကိုခေါျဖို့ပဲ ရှိပါတယျ။