ဒီလ မတ္လဟာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ အမ်ိဴးသမီးမ်ား သမိုင္း၀င္ “လ” လည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီႏွစ္အတြက္ေဆာင္ပုဒ္ကေတာ့ အမ်ိဴးသမီးမ်ားပညာေရးေထာက္ခံအားေပးဖို႔ႏွင့္ အမ်ိဴးသမီးတို႔ရဲ႕ စြမ္းရည္ျမင့္တင္ေပးဖို႔ပါပဲ။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ ေခတ္အဆက္ဆက္က အမ်ိဴးသမီးေတြရဲ႕ ႀကိဳးပမ္းမႈေႀကာင့္လဲ မ်ိဴးဆက္သစ္အမ်ိဴးသမီးေတြ တန္းတူအခြင့္ေရးခံစားခြင့္ေတြ ရရွိလာတာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ အေမရိကန္ အမ်ိဳးသမီးသမိုင္းမွာ အမ်ိဴးသမီးေရွ႕ေဆာင္ေတြရဲ့ ႀကိဳးပမ္းခ်က္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဒီသတင္းပါတ္ရဲ႕ အမ်ိဴးသမီးက႑မွာ ေဒၚလွလွသန္းက တင္ျပေပးထားပါတယ္။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရွိ တကၠသိုလ္နဲ႔ ေကာလိပ္ေတြမွာ အခုဆိုရင္ အမ်ိဳးသမီးဦးေရဟာ အမ်ိဳးသားဦးေရထက္ ပိုမ်ားလာတာကို ေတြ႔ေနရတာဟာလည္း မၾကာေသးမီက က်ား-မ ပညာေရး ကြာဟခ်က္ကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲလုိက္ႏုိင္တဲ့ ေျခလွမ္းတရပ္လို႔ ဆုိရမွာပါ။
ဒါဟာလည္း ေခတ္အဆက္ဆက္က ဇြဲလံု႔လ မေလွ်ာ့ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ၾကတဲ့ အေမရိကန္အမ်ိဳးသမီးႀကီးေတြ ကို ေက်းဇူးတင္ရ မွာပါ။
အေမရိကန္ျပည္တြင္းစစ္ႀကီးအၿပီးမွာ ဒီမိုကေရစီအေျခခိုင္ေစဖုိ႔၊ ပညာေရးကို ေထာက္ခံအားေပးဖို႔ လိုအပ္တယ္ဆုိတဲ့ အသိတရားေၾကာင့္လည္း မိန္းကေလးငယ္ေတြ ပညာသင္ၾကားၾကဖို႔ အခြင့္အေရး ေတြကို ဖန္တီးေပးလာခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။
အမ်ိဳးသမီးေတြ ပညာတတ္ျခင္းအားျဖင့္ မိသားစု ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ရာမွာ သားေကာင္မိခင္ေတြ ျဖစ္လာ ၾကေစဖို႔ ကနဦး ရည္ရြယ္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအေတြးအေခၚကို အေျခခံၿပီး အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု မွာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ပညာသင္ခြင့္ ရရွိေစဖို႔ ႀကိဳးပမ္းမႈေတြ ေပၚေပါက္ခဲ့ရာမွာ Tital 9 လို႔ ေခၚတဲ့ ပညာေရးဥပေဒ အမွတ္ ၉ အရ ဗဟိုအစိုးရ ေထာက္ပံ့တဲ့ ပညာသင္ဌာနေတြ မွန္သမွ်မွာ က်ား-မ တန္းတူအခြင့္အေရး ေပးၾကရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
အဲ့ဒါေၾကာင့္လည္း စစ္တကၠသိုလ္ေတြ အပါအ၀င္ တခ်ိန္က အမ်ိဳးသမီးေတြ တက္ေရာက္ခြင့္မရၾကတဲ့ ေက်ာင္းေတြမွာ အခုဆို အမ်ိဳးသမီးေတြ တက္ေရာက္ခြင့္ရရွိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္လည္း အခုေနာက္ပိုင္း မ်ိဳးဆက္သစ္ပညာတတ္ေတြၾကားမွာ အမ်ိဳးသမီးဦးေရ တုိးလာတာလည္းျဖစ္ပါတယ္။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား မဲေပးပိုင္ခြင့္ရွိေရးကအစပ်ိဳး ႀကိဳးပမ္းခဲ့ၾကတဲ့ မေမ့အပ္ တဲ့ အေမရိကန္အမ်ိဳးသမီးေတြက ဘယ္သူေတြပါလဲ။ ေမာ္ဒီ မက္ဂရာဂါ ကေတာ့ NWHP လို႔ အတိုေကာက္ေခၚတဲ့ အမ်ိဳးသမီးမ်ား သမိုင္းတြင္အဖြဲ႔အစည္းႀကီးကို ပူးတြဲမတည္သူအျပင္ အမႈေဆာင္ ဒါ႐ိုက္တာလည္းျဖစ္ပါတယ္။
“အမ်ိဳးသမီမ်ား အခြင့္အေရး လႈပ္ရွားမႈမွာ လူသိအမ်ားဆံုးပုဂၢိဳလ္ကေတာ့ Susan B. Anthony ျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ ဘ၀တေလွ်ာက္လံုး အမ်ိဳးသမီးေတြ မဲေပးပိုင္ခြင့္ ရရွိဖို႔အတြက္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။ သူ႔အေနနဲ႔ ၁၈၀၄ ခုႏွစ္ နယူးေယာက္ခ္ စီနီကာေဖာစ္ ညီလာခံမွာ ပါ၀င္ခဲ့သူ မဟုတ္ေပမဲ့လုိ႔ အဲ့ဒီညီလာခံေနာက္ပိုင္းမွာ သူ စတင္လႈပ္ရွားခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။”
ဆရာမေတြဟာ ဆရာေတြနဲ႔ တန္းတူလစာရရွိေရးအတြက္ ၁၈၃၇ ခုႏွစ္က ထိုစဥ္ ဆရာမေလး Susan B. Anthony ကေန စတင္ေတာင္းဆိုခဲ့သလို အမ်ိဳးသမီးမ်ား မဲေပးပိုင္ခြင့္ရရွိေရးအဖြဲ႔အစည္းကို ၁၈၆၉ ခုႏွစ္မွာ Susan B. Anthony က Elizabeth Cady Stanton နဲ႔ နယူးအဂၤလန္မွာ မတည္ခဲ့ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ Elizabeth Cady Stanton ကေတာ့ ဘယ္သူပါလဲ။
မစ္ မက္ဂရာဂါ က - “Seneca Falls အမ်ိဳးသမီးမ်ားအခြင့္အေရးညီလာခံမွာ အဓိက စြမ္းေဆာင္ခဲ့တဲ့ ပုဂၢိုလ္ကေတာ့ Elizabeth Cady Stanton ပါပဲ။ သူကေတာ့ Seneca Falls ေၾကညာစာတမ္းႀကီး ကို ေရးဆြဲခဲ့သူျဖစ္ၿပီးေတာ့ အဲ့ဒီေၾကညာစာတမ္းႀကီးမွာ သူက အေမရိကန္ျပည္နယ္ေတြအေနနဲ႔ အဂၤလိပ္ကိုလိုနီ လက္ေအာက္ကေန လြတ္လပ္ေရးရရွိဖို႔ ဆႏၵရွိသလို အမ်ိဳးသမီးမ်ားကလည္း လြတ္လပ္ေရးနဲ႔ ကိုယ့္ေျခေထာက္ေပၚ ကိုယ္ရပ္တည္လိုတဲ့ ဆႏၵရွိၾကတာျဖစ္ပါတယ္လို႔ အဲ့ဒီစာတမ္း ႀကီးမွာ ေထာက္ျပေရးသားထားပါတယ္ရွင္”
အခုလို ၁၈၄၈ ခုႏွစ္ကစလို႔ Susan B. Anthony နဲ႔ Elizabeth Cady Stanton တို႔လို အမ်ိဳးသမီး အက်ိဳးေဆာင္ေတြရဲ႕ က်ိဳးပမ္းမႈေၾကာင့္ ၁၈၉၀ ခုႏွစ္မွာ ၀ါယိုးမင္းျပည္နယ္မွာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား မဲေပးပိုင္ခြင့္ ပထမဆံုး ရရွိခဲ့သလို ၁၉၁၈ ခုႏွစ္မွာလည္း ေနာက္ထပ္ ၁၄ ျပည္နယ္မွာ ရရွိခဲ့ၿပီး ၾသဂုတ္လ ၂၆ ရက္ ၁၉၂၀ ခုႏွစ္မွာေတာ့ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ခ်က္ ၁၉ အရ အေမရိကန္ တႏုိင္လံုးအတုိင္းအတာနဲ႔ အမ်ိဳးသမီးမ်ား မဲေပးပိုင္ခြင့္ ရရွိခဲ့ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ အဲ့ဒီေန႔ကို Women Equality Day အမ်ိဳးသမီးမ်ား တန္းတူအခြင့္အေရးေန႔အျဖစ္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ သတ္မွတ္ခဲ့ၿပီး အထိမ္းအမွတ္ပြဲေတြ ဆင္ႏႊဲခဲ့ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား အခြင့္အေရးလႈပ္ရွားမႈ သေႏၶတည္ခဲ့တာ နယူးေယာက္ခ္ ျပည္နယ္ Seneca Falls ျဖစ္ၿပီး အဲ့ဒီမွာ တန္းတူအခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္းႀကီးကို စီေနကာေဖာစ္ ေၾကညာစာတမ္းႀကီးရယ္လို႔ အေမရိကန္သမုိင္းမွာ ၁၈၄၈ ခုႏွစ္က အတည္ျပဳခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ အဲ့ဒီေၾကညာခ်က္ပါ တခ်ိဳ႕ အခ်က္အလက္ေတြကို တင္ျပလိုပါတယ္။
ဒီအမွန္တရားေတြဟာ လက္ေတြ႔က်ပါတယ္။ အမ်ိဳးသား အမ်ိဳးသမီးအားလံုးဟာ လူသားေတြျဖစ္ၾက ပါတယ္။ ဘုရားသခင္က ဖန္တီးေပးခဲ့တဲ့ ေမြးရာပါ အခြင့္အေရးေတြ ရွိၾကပါတယ္။ အဲ့ဒီအခြင့္အေရး ေတြအနက္ အသက္ရွင္ေနထုိင္ခြင့္ လြတ္လပ္စြာ ေနထုိင္ခြင့္နဲ႔ စိတ္ခ်မ္းသာမႈကို ရွာေဖြပိုင္ခြင့္တို႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္လို႔ Seneca Falls ေၾကညာစာတမ္းႀကီးကေန ေကာက္ႏႈတ္တင္ျပထားတာျဖစ္ပါတယ္။
၁၉၄၈ ခုႏွစ္က Seneca Falls ညီလာခံမွာ အမ်ိဳးသား ၄၀ အပါအ၀င္ လူ ၂၄၀ ေလာက္ တက္ေရာက္ ခဲ့ၿပီး အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ လြတ္လပ္ေရး ေၾကညာစာတမ္းႀကီးပါ အခ်က္ေတြကို အေတာ္ေလး မွီျငမ္းျပဳစုထားကာ အမ်ိဳးသားေရာ၊ အမ်ိဳးသမီးပါ လူသားေတြ တန္းတူျဖစ္ၾကတယ္ဆုိတာ အေလးအနက္ျပဳ ေရးသားထားတာျဖစ္ပါတယ္။
၁၈ နဲ႔ ၁၉ ရာစုက အမ်ိဳးသမီးေတြ မဲေပးပိုင္ခြင့္မရွိတဲ့အေျခအေနမွာ အမ်ိဳးသားေတြရဲ႕ ႀကီးစိုးမႈကို ထိထိမိမိ စကားအသံုးအႏႈန္းနဲ႔ ေၾကညာစာတမ္းႀကီးမွာ ေ၀ဖန္ထားပါတယ္။
အမ်ိဳးသားေတြ ခ်မွတ္တဲ့ ဥပေဒေတြကို အမ်ိဳးသမီးေတြက အေကာင္းအဆိုး ေျပာပိုင္ခြင့္ မရွိၾကဘဲ လက္ခံလိုက္နာၾကရတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ေျပာေရးဆုိခြင့္ေတြ၊ ေျမယာပိုင္ဆုိင္ခြင့္ေတြ၊ လစာ ဘယ္ေလာက္ ခံစားပိုင္ခြင့္ရွိတယ္ဆုိတာကို အမ်ိဳးသားေတြက ဆံုးျဖတ္ၾကတာျဖစ္တယ္လို႔ ေထာက္ျပ ထားပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းနဲ႔ ႏုိင္ငံေရးမွာ ဆံုးျဖတ္ပိုင္ခြင့္ မရွိတဲ့ အေျခအေန အေၾကာင္းကို အျမတ္အစြန္း ႀကီးမားမယ့္ အလားအလာရွိတဲ့ အလုပ္အကိုင္ေတြ အားလံုးနီးပါးကို အမ်ိဳးသားေတြက လက္၀ါးႀကီး အုပ္ထားၾကပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြ လုပ္ကိုင္ခြင့္ရွိတဲ့ က်န္လုပ္ငန္း ေတြက်ေတာ့လည္း ရတဲ့လစာက မဆိုသေလာက္ ရွိတာကို ေတြ႔ရတယ္လို႔ Seneca Falls ေၾကညာ စာတမ္းႀကီးမွာ ေထာက္ျပထားပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္မို႔လည္း ႏုိင္ငံ လူဦးေရရဲ႕ တ၀က္ရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးတရပ္လံုးက မေက်နပ္ၾကဘူးလို႔လည္း ေၾကညာစာတမ္းႀကီးမွာ ေထာက္ျပထားါပတယ္။
အခုလို မတရားတဲ့ ဥပေဒေတြ၊ ဘာသာေရးနဲ႔ လူမႈေရး ဖိႏွိပ္ခံဘ၀ကို မေက်နပ္ၾကတဲ့ ႏုိင္ငံ့ရဲ႕ လူဦးေရ တ၀က္ရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြအေနနဲ႔ ေမြးရာပါ အခြင့္အေရး ျငင္းပယ္ခံၾကရတယ္လို႔ ယူဆၾက တဲ့အတြက္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံသားေတြအားလံုး ရပိုင္ခြင့္ေတြ ခံစားခြင့္ေတြကို ခ်က္ခ်င္းေပးၾကဖို႔ ေတာင္းဆိုတဲ့အေၾကာင္း စသျဖင့္တုိ႔ Seneca Falls ေၾကညာစာတမ္းႀကီးမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
အခုလို လြန္ခဲ့တဲ့ ရာစုႏွစ္ေတြက အေမရိကန္အမ်ိဳးသမီးႀကီးေတြ က်ိဳးပမ္းမႈေၾကာင့္ အခုဆုိ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုမွာ ႏုိင္ငံေရး၊ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရး စသျဖင့္က႑ေတြမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြ တန္းတူရပိုင္ခြင့္ေတြ ရရွိၾကၿပီး ဥပေဒအရလည္း ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေပးထားတာေတြ ရွိေပမဲ့ တန္းတူအခြင့္အေရး ရရွိဖုိ႔ေတာ့ ဆက္လက္က်ိဳးပမ္းသြားၾကမွာျဖစ္တယ္လို႔ အမ်ိဳးသမီး အက်ိဳးေဆာင္ ေတြက ေျပာၾကပါေၾကာင္း တင္ျပလိုက္ရပါတယ္ရွင္။
