ဖိနှိပ် ချုပ်ချယ်မှုတွေကြားက ရှင်သန်နေတဲ့ မြန်မာမီဒီယာများ

[[ ZAWGYI / UNICODE ]]

ဖိနှိပ် ချုပ်ချယ်မှုတွေကြားက ရှင်သန်နေတဲ့ မြန်မာမီဒီယာများ

စစ်အာဏာသိမ်းပြီးတဲ့နောက်ပိုင်း မြန်မာနိုင်ငံတွင်းက လွတ်လပ်တဲ့သတင်း မီဒီယာတွေအနေနဲ့ သတင်းအချက်အလက် မရအောင် တားမြစ်ခံနေရသလို ၊ လွတ်လပ်စွာ ဖော်ပြရေးသားခွင့်လည်း ကန့်သတ်မှုနဲ့ ကြုံနေရပါတယ်။ စာနယ်ဇင်းကျင့်ဝတ်နဲ့အညီ လုပ်ကိုင်ကြပေမယ့် အပြစ်ပေး အရေးယူတာတွေနဲ့ သတင်းသမားတွေ ရင်ဆိုင်နေကြရတာပါ။ VOA သတင်းထောက် Steve Sandford ကေ မးမြန်းတင်ပြထားတာကို နန်းလောင်ဝ်က ပြောပြမှာပါ။

စစ်အာဏာသိမ်းမှုအပေါ် လက်နက်စွဲကိုင်ဆန့်ကျင်တဲ့ ဒေသခံကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့တွေနဲ့ စစ်ကောင်စီတပ်တို့ ကြားတိုက်ပွဲတွေ ဆက်လက် ပေါ်ပေါက်နေတာနဲ့အမျှ အိုးအိမ်စွန့်ပြီး ဘေးလွတ်ရာ ရွှေ့ပြောင်းနေကြရတဲ့ ပြည်တွင်း ဒုက္ခသည်အရေအတွက်လည်း တိုးလာနေပါတယ်။တချိန်ထဲမှာပဲ သတင်းမီဒီယာတွေအပေါ် စစ်ကောင်စီရဲ့ကန့်သတ်မှုတွေ ပိုပြီးတင်းကြပ်လာသလို ပြစ်ဒဏ်တွေပါ တိုးမြှင့် ချမှတ်လာနေတဲ့အတွက် ခုဆိုရင် ပြည်တွင်း သတင်းသမားတွေလည်း နယ်စပ်ဒေသတွေနဲ့ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတွေဆီ ထွက်ပြေးခိုလှုံလာကြပါတယ်။

ကရင်ငြိမ်းချမ်းရေး အထောက်အကူပြုကွန်ယက် KPSN အဖွဲ့က Has Moo တို့လို သတင်းထောက်တွေကတော့ ထိုင်းနိုင်ငံမှာ အခြေစိုက်ပြီး စစ်ကောင်စီရဲ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေကို မှတ်တမ်းပြုစုနေတာပါ။

“ မြန်မာနိုင်ငံဖက်ရောက်ရင် စစ်ကောင်စီတပ်က မြင်မြင်သမျှ ဗုံးကြဲ တိုက်ခိုက်တာမျိုးနဲ့ကြုံရပါတယ်။ ရွှေ့ပြောင်းဒုက္ခသည်တွေလည်း ကျနော်တို့ကိုတွေ့တဲ့အခါ သိပ်ပြီးဝမ်းသာကြပါတယ်။ သူတို့အပေါ် အလေးထားတဲ့လူတွေရှိသေးတယ်ဆိုတာ ဒုက္ခသည်တွေ နားလည်းကြပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ သတင်းတွေကိုတည်းဖြတ်ပေးနေတဲ့ အယ်ဒီတာ Seng Li လည်း တခြားသတင်းထောက်တွေလိုပဲ စစ်တပ်ရဲ့ဥပဒေတွေကနေ လွတ်ကင်းတဲ့ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံထဲကနေ အလုပ်လုပ်နေရတာပါ။ စစ်ကောင်စီက ကျင့်သုံးနေတဲ့ ဥပဒေတွေဟာ စစ်တပ်အပေါ် ဝေဖန်တဲ့သူတွေကို လိုသလို ပစ်မှတ်ထား အရေးယူနိုင်အောင် ပြဌာန်းထားတဲ့ ဥပဒေတွေဖြစ်တယ်လို့ လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တွေကပြောပါတယ်။ ဥပဒေအဖြစ်ကျင့်သုံးဖို့ ရှိနေတဲ့ ဆိုင်ဘာလုံခြုံရေး ဥပဒေကြောင့် သတင်းအချက်ရရှိရေး ပိုပြီးခက်ခဲလာနိုင်တယ်လို့လည်း သုံးသပ်တာတွေ ရှိပါတယ်။ ဥပဒေသစ်မှာတော့ စစ်တပ်က ပိတ်ထားတဲ့ လူမှုကွန်ရက်တွေကို ကြားခံသုံးနေတဲ့ VPN ကွန်ယက်ကို ပိတ်ပစ်ဖို့လည်းပါပါတယ်။ မြန်မာသတင်းသမား Seng Li ကတော့ အခုလိုပြောပါတယ်။

" မြန်မာနိုင်ငံက တခြားနိုင်ငံတွေနဲ့မတူပါဘူး။ အရင်တုန်း ကဆေိုရင် ဖေ့ဘုတ်သုံးစွဲသူ ပြည်သူ ၉၉ %ရှိတဲ့အတွက် ဖေ့ဘုတ်တိုင်းပြည်ကြီး လို့တောင်ခေါ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း စစ်ကောင်စီက ပိတ်ဖို့ ကျိုးစားတာပါ။ ကမာရွတ်မီဒီယာ အယ်ဒီတာ ကိုဟံသာညိန်းတို့ လိုသတင်းထောက်တွေလည်း နှစ်တွေနဲ့ချီပြစ်ဒဏ်ပေးနိုင်တဲ့ စွဲဆိုချက်တွေနဲ့ရင်ဆိုင်နေရတယ်လို့" လည်း Seng Li ကပြောပါတယ်။

စစ်အာဏာသိမ်းပြီးတဲ့နောက် အဖမ်းခံရတဲ့ ကိုဟံသာညိန်းကို စစ်ကောင်စီ အထူးတရားရုံးက သတင်းမှားဖြန့်မှုစွဲချက်နဲ့ အလုပ်ကြမ်းနဲ့ထောင်ဒဏ် ၂ နှစ် ချထားတာဖြစ်ပါတယ်။ နောက်ထပ် ထောင်ဒဏ် ၇ နှစ်ထိ ချမှတ်နိုင်တဲ့ အီလက်ထရောနစ်ဥပဒေနဲ့ပါ ကိုဟံသာညိန်းကို ထပ်ပြီး စွဲဆိုထားပါတယ်။ ကိုဟံသာညိန်းနဲ့ တွေ့ခွင့် မပေးဘူးလို့ သူ့မိသားစုကပြောပါတယ်။ ဟံသာငြိမ်းရဲ့ညီမတော်သူ မကြည်သာက ခုလိုပြောပါတယ်။

"သူတို့က ကျမအကိုနဲ့ တွေ့ခွင့်မပေးပါဘူး။ အခွင့်အရေး ရရင်တော့ တွေ့ချင်ပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လည်းဆိုတော့ သူ့အခြေအနေကို ကျမတို့ ဘာမှ မသိရဘူးလေ။ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေးရော စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေးပါ ဘယ်လိုအခြေအနေဖြစ်နေသလဲဆိုတာ ကျမတို့ဘာမှမသိရပါဘူး။"

ပြည်တွင်းအကျပ်အတည်းတွေ ပိုပြီးဆိုးရွားလာတဲ့အတွက် သတင်းသမားတွေကတော့ အန္တရယ်များလွန်းလှတဲ့ကြားက သူတို့အလုပ်ဆက်လုပ်နေကြပါတယ်။ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း အာဆီယံရဲ့ အဆိုအရ ၂၀၂၁ဖေဖော်ဝါရီလ စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ အဖမ်ခံရတဲ့သတင်းသမား ၁၂၀ ထက်မနည်းရှိပါတယ်။

ဒါပေမယ့်လည်း သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်ဆိုင်ရာအဖွဲ့တွေရဲ့ထုတ်ပြန်ချက်အရဆိုရင်တော့ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းခဲ့တဲ့ ၂၀၂၁ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့ကစပြီး စစ်ကောင်စီကဖမ်းဆီးခဲ့တဲ့ သတင်းသမားပေါင်း အယောက် ၂၀၀နီးပါး ရှိခဲ့ပြီး တချို့ပြန်လွတ်ခဲ့ပေမယ့် ဖမ်းဆီးစဉ် သတင်းသမား ၃ဦးအသက်သေဆုံးခဲ့တာပါ။ တပ်မတော်ကို အကြည်ညိုပျက်စေမှု ဥပဒေ ပုဒ်မ ၅၀၅-ကသတင်းသမားတွေအများဆုံး တရားစွဲခံနေရတာဖြစ်ပြီး နောက်ပိုင်းမှာတော့ ဆက်သွယ်ရေးဥပဒေပုဒ်မအပြင် နှစ်ရှည် ထောင်ချနိုင်တဲ့ မတရားအသင်း ဆက်သွယ်တဲ့ဥပဒေပုဒ်မ၊နိုင်ငံတော် အကြည်ညိုပျက်အောင် ပြုလုပ်မှုတို့နဲ့ပါ တရားစွဲလာတာဖြစ်ပါတယ်။

==============================

{{ UNICODE }}

ဖိနှိပျ ခြုပျခယြျမှုတှကွေားက ရှငျသနျနတေဲ့ မွနျမာမီဒီယာမြား

စဈအာဏာသိမျးပွီးတဲ့နောကျပိုငျး မွနျမာနိုငျငံတှငျးက လှတျလပျတဲ့သတငျး မီဒီယာတှအေနနေဲ့ သတငျးအခကြျအလကျ မရအောငျ တားမွဈခံနရေသလို ၊ လှတျလပျစှာ ဖောျပွရေးသားခှင့ျလညျး ကန့ျသတျမှုနဲ့ ကွုံနရေပါတယျ။ စာနယျဇငျးကငြ့ျဝတျနဲ့အညီ လုပျကိုငျကွပမေယ့ျ အပွဈပေး အရေးယူတာတှနေဲ့ သတငျးသမားတှေ ရငျဆိုငျနကွေရတာပါ။ VOA သတငျးထောကျ Steve Sandford ကေ မးမွနျးတငျပွထားတာကို နနျးလောငျဝျက ပွောပွမှာပါ။

စဈအာဏာသိမျးမှုအပေါျ လကျနကျစှဲကိုငျဆန့ျကငြျတဲ့ ဒသေခံကာကှယျရေးတပျဖှဲ့တှနေဲ့ စဈကောငျစီတပျတို့ ကွားတိုကျပှဲတှေ ဆကျလကျ ပေါျပေါကျနတောနဲ့အမြှ အိုးအိမျစှန့ျပွီး ဘေးလှတျရာ ရှှေ့ပွောငျးနကွေရတဲ့ ပွညျတှငျး ဒုက်ခသညျအရအေတှကျလညျး တိုးလာနပေါတယျ။တခြိနျထဲမှာပဲ သတငျးမီဒီယာတှအေပေါျ စဈကောငျစီရဲ့ကန့ျသတျမှုတှေ ပိုပွီးတငျးကွပျလာသလို ပွဈဒဏျတှပေါ တိုးမွှင့ျ ခမြှတျလာနတေဲ့အတှကျ ခုဆိုရငျ ပွညျတှငျး သတငျးသမားတှလေညျး နယျစပျဒသေတှနေဲ့ အိမျနီးခငြျးနိုငျငံတှဆေီ ထှကျပွေးခိုလှုံလာကွပါတယျ။

ကရငျငွိမျးခမြျးရေး အထောကျအကူပွုကှနျယကျ KPSN အဖှဲ့က Has Moo တို့လို သတငျးထောကျတှကေတော့ ထိုငျးနိုငျငံမှာ အခွစေိုကျပွီး စဈကောငျစီရဲ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုတှကေို မှတျတမျးပွုစုနတောပါ။

“ မွနျမာနိုငျငံဖကျရောကျရငျ စဈကောငျစီတပျက မွငျမွငျသမြှ ဗုံးကွဲ တိုကျခိုကျတာမြိုးနဲ့ကွုံရပါတယျ။ ရှှေ့ပွောငျးဒုက်ခသညျတှလေညျး ကနြောျတို့ကိုတှေ့တဲ့အခါ သိပျပွီးဝမျးသာကွပါတယျ။ သူတို့အပေါျ အလေးထားတဲ့လူတှရှေိသေးတယျဆိုတာ ဒုက်ခသညျတှေ နားလညျးကွပါတယျ။

မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ သတငျးတှကေိုတညျးဖွတျပေးနတေဲ့ အယျဒီတာ Seng Li လညျး တခွားသတငျးထောကျတှလေိုပဲ စဈတပျရဲ့ဥပဒတှေကေနေ လှတျကငျးတဲ့ အိမျနီးခငြျးနိုငျငံထဲကနေ အလုပျလုပျနရေတာပါ။ စဈကောငျစီက ကငြ့ျသုံးနတေဲ့ ဥပဒတှေဟော စဈတပျအပေါျ ဝဖေနျတဲ့သူတှကေို လိုသလို ပဈမှတျထား အရေးယူနိုငျအောငျ ပွဌာနျးထားတဲ့ ဥပဒတှေဖွေဈတယျလို့ လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့တှကေပွောပါတယျ။ ဥပဒအေဖွဈကငြ့ျသုံးဖို့ ရှိနတေဲ့ ဆိုငျဘာလုံခွုံရေး ဥပဒကွေောင့ျ သတငျးအခကြျရရှိရေး ပိုပွီးခကျခဲလာနိုငျတယျလို့လညျး သုံးသပျတာတှေ ရှိပါတယျ။ ဥပဒသေဈမှာတော့ စဈတပျက ပိတျထားတဲ့ လူမှုကှနျရကျတှကေို ကွားခံသုံးနတေဲ့ VPN ကှနျယကျကို ပိတျပဈဖို့လညျးပါပါတယျ။ မွနျမာသတငျးသမား Seng Li ကတော့ အခုလိုပွောပါတယျ။

" မွနျမာနိုငျငံက တခွားနိုငျငံတှနေဲ့မတူပါဘူး။ အရငျတုနျး ကဆေိုရငျ ဖေ့ဘုတျသုံးစှဲသူ ပွညျသူ ၉၉ %ရှိတဲ့အတှကျ ဖေ့ဘုတျတိုငျးပွညျကွီး လို့တောငျခေါျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျလညျး စဈကောငျစီက ပိတျဖို့ ကြိုးစားတာပါ။ ကမာရှတျမီဒီယာ အယျဒီတာ ကိုဟံသာညိနျးတို့ လိုသတငျးထောကျတှလေညျး နှဈတှနေဲ့ခြီပွဈဒဏျပေးနိုငျတဲ့ စှဲဆိုခကြျတှနေဲ့ရငျဆိုငျနရေတယျလို့" လညျး Seng Li ကပွောပါတယျ။

စဈအာဏာသိမျးပွီးတဲ့နောကျ အဖမျးခံရတဲ့ ကိုဟံသာညိနျးကို စဈကောငျစီ အထူးတရားရုံးက သတငျးမှားဖွန့ျမှုစှဲခကြျနဲ့ အလုပျကွမျးနဲ့ထောငျဒဏျ ၂ နှဈ ခထြားတာဖွဈပါတယျ။ နောကျထပျ ထောငျဒဏျ ၇ နှဈထိ ခမြှတျနိုငျတဲ့ အီလကျထရောနဈဥပဒနေဲ့ပါ ကိုဟံသာညိနျးကို ထပျပွီး စှဲဆိုထားပါတယျ။ ကိုဟံသာညိနျးနဲ့ တှေ့ခှင့ျ မပေးဘူးလို့ သူ့မိသားစုကပွောပါတယျ။ ဟံသာငွိမျးရဲ့ညီမတောျသူ မကွညျသာက ခုလိုပွောပါတယျ။

"သူတို့က ကမြအကိုနဲ့ တှေ့ခှင့ျမပေးပါဘူး။ အခှင့ျအရေး ရရငျတော့ တှေ့ခငြျပါတယျ။ ဘာဖွဈလို့လညျးဆိုတော့ သူ့အခွအေနကေို ကမြတို့ ဘာမှ မသိရဘူးလေ။ ရုပျပိုငျးဆိုငျရာ ကနြျးမာရေးရော စိတျပိုငျးဆိုငျရာ ကနြျးမာရေးပါ ဘယျလိုအခွအေနဖွေဈနသေလဲဆိုတာ ကမြတို့ဘာမှမသိရပါဘူး။"

ပွညျတှငျးအကပြျအတညျးတှေ ပိုပွီးဆိုးရှားလာတဲ့အတှကျ သတငျးသမားတှကေတော့ အန်တရယျမြားလှနျးလှတဲ့ကွားက သူတို့အလုပျဆကျလုပျနကွေပါတယျ။ အရှေ့တောငျအာရှနိုငျငံမြားအသငျး အာဆီယံရဲ့ အဆိုအရ ၂၀၂၁ဖဖေောျဝါရီလ စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး မွနျမာနိုငျငံမှာ အဖမျခံရတဲ့သတငျးသမား ၁၂၀ ထကျမနညျးရှိပါတယျ။

ဒါပမေယ့ျလညျး သတငျးလှတျလပျခှင့ျဆိုငျရာအဖှဲ့တှရေဲ့ထုတျပွနျခကြျအရဆိုရငျတော့ စဈတပျအာဏာသိမျးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၁ ဖဖေောျဝါရီလ ၁ ရကျနေ့ကစပွီး စဈကောငျစီကဖမျးဆီးခဲ့တဲ့ သတငျးသမားပေါငျး အယောကျ ၂၀၀နီးပါး ရှိခဲ့ပွီး တခြို့ပွနျလှတျခဲ့ပမေယ့ျ ဖမျးဆီးစဉျ သတငျးသမား ၃ဦးအသကျသဆေုံးခဲ့တာပါ။ တပျမတောျကို အကွညျညိုပကြျစမှေု ဥပဒေ ပုဒျမ ၅၀၅-ကသတငျးသမားတှအေမြားဆုံး တရားစှဲခံနရေတာဖွဈပွီး နောကျပိုငျးမှာတော့ ဆကျသှယျရေးဥပဒပေုဒျမအပွငျ နှဈရှညျ ထောငျခနြိုငျတဲ့ မတရားအသငျး ဆကျသှယျတဲ့ဥပဒပေုဒျမ၊နိုငျငံတောျ အကွညျညိုပကြျအောငျ ပွုလုပျမှုတို့နဲ့ပါ တရားစှဲလာတာဖွဈပါတယျ။