NLD ဒုတိယသက်တမ်း ဒီမိုကရေစီပြုပြင်ပြောင်းလဲမှု မျှော်လင့်ချက်

ZAWGYI/UNICODE NLD အစိုးရရဲ့ ပထမသက်တမ်းမှာ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ဆုံးရှုံးပြီး တတ်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေ ဖမ်းဆီးတရားစွဲဆိုခံရတာမျိုးတွေ ရှိခဲ့တာကြောင့်၊ အခု လာမယ့် ၂၀၂၁ NLD အစိုးရ ဒုတိယသက်တမ်းမှာတော့ ဒီမိုကရေစီပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုတွေ အမှန်တကယ်လုပ်ဖို့ လိုမယ်လို့ လှုပ်ရှားသူတွေက တောင်းဆိုနေပါတယ်။ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့် လှုပ်ရှားမှုအသံအဖွဲ့ရဲ့ တည်ထောင်သူ သုသေသနမန်နေဂျာ ကိုရဲဝေဖြိုးအောင်ကို ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းက မဆုမွန်က ဆက်သွယ်မေးမြန်းပြီး ဒီသီတင်းပတ်ရဲ့ မြန်မာ့ဒီမိုကရေစီရေးဆွေးနွေးခန်း အစီအစဉ်မှာ တင်ဆက်ပေးထားပါတယ်။

NLD ဒုတိယသက်တမ်း ဒီမိုကရေစီပြုပြင်ပြောင်းလဲမှု မျှော်လင့်ချက်

မဆုမွန်။ ။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ပြီးခဲ့တဲ့ အစိုးရသက်တမ်းကာလအတွင်းမှာ အထူးသဖြင့် နိုင်ငံသားတို့အခွင့်အရေး၊ ဒီမိုကရေစီစံနှုန်းတွေနဲ့အညီ လွတ်လပ်စွာထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်၊ လွတ်လပ်စွာ သတင်းရယူပိုင်ခွင့်စတဲ့ လွတ်လပ်ခွင့်တွေနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ စိန်ခေါ်မှုတွေ အကဲစမ်းမှုတွေ အခက်အခဲတွေနဲ့ အများကြီး ရင်ဆိုင်ခဲ့ရတဲ့အနေအထားတွေနဲ့ ကြုံရတယ် ဆိုပြီးတော့ သတင်းအချက်အလက် အစီရင်ခံစာတွေမှာ ဖော်ပြခဲ့တာတွေရှိပါတယ်။ အဲ့ဒီ့အထဲကမှ အသံအဖွဲ့အနေနဲ့ တစိုက်မတ်မတ်ထောက်ပြခဲ့တာ တောင်းဆိုခဲ့တာတွေရှိတယ် ဆိုတဲ့အခါ ကျတော့ ဘယ်လိုချိုးဖောက်မှုခံခဲ့ရလဲ ဘယ်လိုစိန်ခေါ်မှုတွေနဲ့ကြုံခဲ့ရသလဲဆိုတာကို အရင်ဆုံးရှင်းပြပေးပါရှင့်။

ကိုရဲဝေဖြိုးအောင်။ ။ ဟုတ်ကဲ့ခင်ဗျ။ လက်ရှိသက်တမ်းမှာ ကျနော်တို့မြင်တာကတော့ စိန်ခေါ်မှုအနေနဲ့ ဆိုရင်တော့- ဒီမိုကရေစီယဉ်ကျေးမှုကို ဖော်ဆောင်ဖို့ရာမှာ အဓိက စိန်ခေါ်မှုဖြစ်တယ်။ ဒီမိုကရေစီယဉ်ကျေးမှုဆိုတာကို အဓိက ကျနော် ဘာကိုဆိုလိုချင်သလဲ ဆိုတော့ အချက်၂ချက်နဲ့ပြောချင်ပါတယ်။ တခုက လွတ်လပ်စွာထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ဖြစ်ပါတယ်။ နောက်တခုက အရပ်သား အခန်းကဏ္ဍဖြစ်ပါတယ်။ အဲ့ဒီ့နှစ်ခုစလုံးကလည်း ဆက်စပ်နေပါတယ်။ လွတ်လပ်စွာထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ဆိုတဲ့ ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေမှာဖြစ်စေ ဘလော့ခ်တွေ ဝဘ်ဆိုက်ဒ်တွေမှာဖြစ်စေ မြေပြင်မှာဖြစ်စေ ကိုယ်ယုံကြည်တာတွေကို ပြောနိုင်ဖို့ ဆိုနိုင်ဖို့- ဝေဖန်ထောက်ပြနိုင်ဖို့-ပြီးတဲ့အခါမှာ ကိုယ်မကြိုက်ရင် မကြိုက်တဲ့အကြောင်း ပြောနိုင်ဖို့ဆိုတဲ့အကြောင်းအရာတွေမှာက ပြည်သူတွေမှာ အခက်အခဲတွေ အများကြီး ရှိခဲ့တယ်ပေါ့နော်။

နံပတ်တစ်က ဒီလိုမတရားတဲ့ဥပဒေတွေရှိနေခြင်းက ပြည်သူတွေအတွက်ကို " Self Censorship " လို့ခေါ်တဲ့ ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် နှုတ်ပိတ်လိုက်မှုကိုဖြစ်စေတယ်ပေါ့နော်။ "၆၆ဃ"လိုမျိုး နာမည်ကျော်ဥပဒေတွေ ရှိနေတယ်။ " နိုင်လွတ်လုံ" လို့ ဥပဒေတွေရှိတယ်။ အကြမ်းဖက်မှုဥပဒေတွေ မတရားသင်းဥပဒေတွေရှိသေးတယ်။ အဲ့ဒီ့အခါမှာ သာမာန်ပြည်သူတွေ အရပ်သားပြည်သူတွေက နိုင်ငံရေးနဲ့ပတ်သက်လို့ အကြောင်းအရာတခုခုကိုပြောဆိုမယ်ဆိုရင် "ငါတော့ ၆၆ဃ နဲ့ တရားစွဲခံရမလား"တို့ ငါတော့ ဘယ်လိုဥပဒေမျိုးနဲ့တရားစွဲခံရနိုင်မလဲ ဆိုတာကို ပြည်သူတွေက အကြောက်တရားနဲ့ခံစားရပြီးတော့မှ ပြည်သူတွေက " Self Censorship " ဖြစ်နေတယ်ပေါ့နော်။ သတင်းမီဒီယာတွေမှာလည်း သတင်းတပုဒ်မရေးခင်မှာ အကြိမ်ကြိမ်ကို စဉ်းစားနေရတဲ့အနေအထားဖြစ်နေတယ်။

ပြီးတော့ တာဝန်ယူထားတဲ့အစိုးရတွေ တပ်မတော်တွေ စတဲ့ အာဏာပါဝါပြုရေးပိုင်းမှာ Decision ချမှတ်နိုင်စွမ်းရှိတဲ့သူတွေအကြောင်းကိုရေးလို့ရှိရင် ပိုတောင် သတိထားရမယ့်အနေအထားဖြစ်နေတယ်။ ဒါကြောင့် အကြောက်တရားရော " Self Censorship "ရော က လွှမ်းမိုးလာပြီးတော့မှ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ဆိုတဲ့ ဒီမိုကရေစီယဉ်ကျေးမှုကို အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ရာမှာ အခက်အခဲတွေဖြစ်နေတာ ကိုတွေ့ရပါတယ်။ အဲ့တာတွေကို မတရားနဲ့ဥပဒေတွေနဲ့ ထောင်ဒဏ်တွေချနေတာကလည်း သက်သေပဲ။ အခုဆိုရင် ရခိုင်မှာဖြစ်နေတဲ့ ပြည်တွင်းစစ်ကို ဆန့်ကျင်တာတို့ အင်တာနက်ကိုပြန် ဖွင့်ပေးဖို့တောင်းဆို တဲ့ကျောင်းသားတွေဆိုရင် အခု ထောင်ဒဏ်၇နှစ်ကျော် ကျခံထားရတယ်။ ဒေါင်းတို့မျိုးဆက်ဆိုလည်း အကြိမ်ကြိမ်ရုံးထုတ်ပြီး ထောင်ဒဏ်တွေ နှစ်ရှည် ချမှတ်ခံနေရတယ်။ ဒါတွေက တော်တော်ကို လွန်ကျူးလာတဲ့အချက်တွေပဲ။ ဒီမိုကရေစီ ယဉ်ကျေးမှုတွေ ချိုးဖောက်ခံနေရတယ် ရှေ့ကိုတည့်တည့် မသွားဘူးလို့မြင်ရတာပေါ့နော်။

မဆုမွန်။ ။ ဟုတ်ကဲ့ အဲ့ဒီ့တော့ ဒီအရပ်သားအစိုးရလက်ထက်မှာ အဓိက အများဆုံး တရားစွဲဆိုခံရ အမှုဖွင့်ရတဲ့ပုဒ်မတွေက ဘယ်လိုပုဒ်မတွေဖြစ်သလဲ။ ဒီပုဒ်မတွေနဲ့ တရားစွဲဆို အမှုဖွင့်ခံရတဲ့သူတွေရဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေထဲမှာလည်း တက်ကြွ လှုပ်ရှားသူတွေပါမယ် သတင်းမီဒီယာသမားတွေပါနေတယ်ဆိုတော့ အဲ့ဒီ့အခြေအနေ ကိုလည်း နည်းနည်းရှင်းပြပေးပါရှင့်။

ကိုရဲဝေဖြိုးအောင်။ ။ တရားစွဲဆိုအသုံးပြုမှုအများဆုံးပုဒ်မကတော့ ဆက်သွယ်ရေးဥပဒေ ပုဒ်မ ကတော့ "၆၆ဃ" ဖြစ်နေတာကိုတွေ့ရတယ်။ ဒီဆက်သွယ်ရေးဥပဒေ "၆၆ဃ" ပုဒ်မပြီးရင်တော့ ငြိမ်းစုစီဥပဒေကို အသုံးပြုပြီးတော့ လွတ်လပ်စွာစီတန်း လှည့်လည်ဆန္ဒထုတ်ဖော်ခွင့်ကို ပိတ်ပင်တာတွေ့ရတယ်။ ပြီးတဲ့အခါမှာ နိုင်လွတ်လုံဥပဒေပါ။ နောက် နာမည်ကြီးဥပဒေ ပုဒ်မဖြစ်တဲ့ " ၅၀၅ က / ၅၀၅ ခတို့"ကတော့ နောက်ကနေ လိုက်လာတဲ့ ဥပဒေအများဆုံးဖြစ်နေတာကို တွေ့ရပါတယ်။ အဲ့ဒီ့အထဲမှာမှ ဟိုးအရင်ခေတ်တုန်းက ထောင်ဒဏ် တသက်တကျွန်းချလေ့ရှိတဲ့ စစ်အစိုးရတွေသုံးလေ့ရှိတဲ့ "နိုင်ငံတော်သစ္စာဖောက်ဖျက်ပုန်ကန်မှု" ဆိုတဲ့ပုဒ်မတွေကိုလည်း ဆက်သုံးနေတာတွေ့ရတယ်။ ပုဒ်မ ၁၂၄(က)ပေ့ါ။ ရခိုင်မှာ ဒေါက်တာအေးမောင်နဲ့ စာရေးဆရာဝေဟင်အောင်တို့ဆိုရင် ထောင်ဒဏ်နှစ်(၂၀)အထိကျခံထားတာကိုတွေ့ရပါတယ်။

ဒီလိုဥပဒေအကြောင်းတွေကိုပြောရမယ်ဆိုရင် ဒီအရပ်သားအစိုးရလက်ထက်မှာကိုပဲ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ကိုချိုးဖောက်တဲ့အခြားသောဥပဒေတွေ ထပ်ပေါ်ပေါက်လာတာ ကိုတွေ့ရပါတယ်။ ဥပမာဆို နိုင်လွတ်လုံဥပဒေပေါ်ပေါက်ခဲ့တယ်။ ပြီးရင် "National Archive Law" ဆိုတဲ့ ဥပဒေကလည်းပဲ လွတ်လပ်ခွင့်ကို ချိုးဖောက်ထားတာတွေ့ရတယ်။ ဒီဥပဒေပုဒ်မတွေ ချိုးဖောက်မှုနဲ့ အများဆုံးတရားစွဲဆိုခံရတာကတော့ အများပြည်သူဖြစ်ပါတယ်။ ပြီးတဲ့အခါမှာ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေနဲ့ သတင်းမီဒီယာသမားတွေက အများဆုံး နောက်ထပ် တရားစွဲဆိုခံရ တာတွေ့ရပါတယ်။ ပြီးတဲ့အခါမှာ နိုင်ငံရေးပါတီဝင်တွေလည်းပဲ တရားစွဲဆိုခံရတယ်။ နောက် ဘာသာရေးဆိုင်ရာပုဂ္ဂိုလ်တွေ မြဝတီဆရာတော်လို နောက် တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့ဝင်တွေလည်း တရားစွဲဆိုခံရတာတွေ့ရတယ်။ ထူးထူးခြားခြား လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်တွေ လည်း လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်နဲ့ တရားစွဲဆိုခံရတာတွေ့ရတယ်။ လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်တွေထဲမှာဆို သူတို့ရဲ့ပါတီကကို ပြန်တရားစွဲဆိုတာတွေလည်း တွေ့ရပါတယ်။ စုစုပေါင်း တရားစွဲဆိုခံရမှုပေါင်း ၅၃၉မှု ရှိပြီးတော့ လူပုဂ္ဂိုလ်ပေါင်းက ၁,၀၅၁ ဦး တရားစွဲဆိုခံရတာကို တွေ့ရပါတယ်ခင်ဗျ။

မဆုမွန်။ ။ အဲ့ဒီ့တော့ ဒီလိုတရားစွဲဆိုမှုတွေ ဒီတရားစွဲဆိုမှုတွေနဲ့ အမှုရင်ဆိုင်နေရတဲ့ အနေအထားတွေမှာ ဘယ်လိုပုဂ္ဂိုလ် အဖွဲ့အစည်းတွေဘက်က တရားစွဲဆိုတာတွေကနေ တရားစွဲဆိုနေတာတွေကို တွေ့ရှိရပါသလဲရှင့်။ အများစု လုပ်နေတာတွေပေါ့နော်။

ကိုရဲဝေဖြိုးအောင်။ ။ ကျနော်တို့ အများဆုံးတရားစွဲဆိုမှုတွေကိုတွေ့ရတာကတော့ အစိုးရအဖွဲ့ပါ။ အစိုးရအဖွဲ့ပြီးရင်တော့ တပ်မတော်ကနေ တရားစွဲဆိုတာတွေကိုလည်း တွေ့ရပါတယ်။ ပြီးတဲ့အခါမှာ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်တွေဘက်က တရားစွဲဆိုတာတွေကိုလည်း တွေ့ရပါတယ်။ ဒီ၃ခုကတော့ အများဆုံး ၃ခုလို့ပြောလို့ရပါတယ်။ နိုင်ငံတော် Institution လို့ပြောရမယ့်အဖွဲ့အစည်းတွေကနေ တရားစွဲဆိုတာတွေ့ရတယ်။ အစိုးရအဖွဲ့တွေကနေ တရားစွဲဆိုတဲ့အခါမှာလည်း ပုံစံအမျိုးမျိုးကိုတွေ့ရတယ်။ အချို့ကကျတော့ အစိုးရအဖွဲ့က တိုက်ရိုက်ဝေဖန်ထောက်ပြတဲ့သူတွေကို အစိုးရအဖွဲ့ဝင်တွေက တိုက်ရိုက်တရားစွဲတာ။ ဒါမှမဟုတ်ရင်လည်းပဲ " နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ်ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်" လိုပုဂ္ဂိုလ်မျိုး ကိုဝေဖန်လို့ ဆိုပြီးတော့မှ အစိုးရဝန်ထမ်းတွေက တရားဝင် တရားစွဲတာမျိုးတွေ ဒီလိုကိစ္စတွေကိုလည်း တွေ့ရပါတယ်။

ပြီးတဲ့အခါမှာ တပ်ကနေ တရားစွဲဆိုတာ စစ်တပ်ကနေ တရားစွဲတာတွေ တော်တော်များများ လုပ်တာကိုတွေ့ရပါတယ်။ အဲ့မှာထူးခြားတာက စစ်တပ်ကို ဝေဖန်မှုတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့မှ ရဲတပ်ဖွဲ့ကနေ တရားဝင်စွဲပေးတဲ့ကိစ္စတွေလည်း တွေ့ရပါတယ်။ နောက် လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်တွေဘက်က တရားစွဲဆိုတာတွေလည်း အတော်များတယ်လို့ပြောလို့ရပါတယ်။ အထူးသဖြင့် လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်တွေဘက်က အသရေဖျက်မှု ဥပဒေတွေသုံးပြီးတော့မှ အရပ်သားပြည်သူတွေကို တိုက်ရိုက်တရားစွဲဆိုတာမျိုးလည်း တွေ့ခဲ့ရပါတယ်ခင်ဗျ။

မဆုမွန်။ ။ အဲ့ဒီ့တော့ ဒီပထမသက်တမ်းထဲမှာ ဒီလိုအနေအထားတွေ ကြုံခဲ့ကြရတယ် ရင်ဆိုင်ခဲ့ကြရတယ်ဆိုတဲ့အခါကျတော့။ ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၀ပြည့်နှစ် ရွေးကောက်ပွဲမှာ ပြည်သူအများက လက်ရှိအစိုးရ NLD ကိုပဲ တခဲနက် ပြန်ပြီး မဲပေးရွေးချယ်ခဲ့တာကြောင့်မို့ ပြီးခဲ့တဲ့သက်တမ်းမှာ ကြုံခဲ့ရတဲ့ အနေအထားတွေ အခြေအနေတွေကို ကိုရဲဝေဖြိုးအောင်တို့ အသံအဖွဲ့လို အဖွဲ့တွေဘက်က တင်ပြခဲ့တာတွေ အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတွေဘက်က အချက်အလက်တွေ အများကြီးနဲ့ ထောက်ပြခဲ့တာတွေလည်းရှိတော့-ဒါတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး ရှေ့လာမယ့်သက်တမ်းမှာ ဘာတွေ လုပ်သင့်တယ်လို့ အကြံပေးချင်တာ တိုက်တွန်းတောင်းဆိုချင်တာရှိပါသလဲရှင့်။

ကိုရဲဝေဖြိုးအောင်။ ။ အဲ့ဒီ့မှာ အရေးကြီးနဲ့ အရင်ဆုံးလုပ်ရမယ့်အရေးအကြီးဆုံး လုပ်ငန်းသည် ရှိနေတဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေကို အမြန်ဆုံးလွှတ်ပေးဖို့ဖြစ်ပါတယ်။ အခုဆိုရင် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားရာနဲ့ချီ ထောင်အသီးသီးမှာ ရှိကြတယ်။ တချို့ဆိုရင် တရားရုံးကနေ အမိန့်မချသေးပဲနဲ့ တရားရုံးက ချမယ့်အမိန့်ကို စောင့်စားနေကြရတဲ့ အချုပ်ကျနေတဲ့သူတွေလည်း အများကြီးရှိနေတယ်။ အဲ့ဒီ့နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေကို လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်နဲ့ ချက်ခြင်းလွှတ်ပေးဖို့အရေးကြီးတယ်။ တရားစွဲဆိုထားတဲ့ ပုဒ်မတွေပြန်ရုပ်သိမ်းဖို့ အရေးကြီးပါတယ် အဲ့တာကတော့ First Step ပေါ့နော် အစိုးရအနေနဲ့ ပထမဆုံးအနေနဲ့ မဖြစ်မနေ လုပ်ဖို့ တိုက်တွန်းပါတယ်။ ဒုတိယအနေနဲ့ကတော့ ဖျက်သိမ်းရမယ့်ပြင်ဆင်ရမယ့်ဥပဒေတွေကို လွှတ်တော်ကနေ ဖျက်သိမ်းပြင်ဆင်တာတွေလုပ်ပြီးတော့ ပြည်သူ့ရပိုင်ခွင့်ဖြစ်တဲ့ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်တွေကို အမှန်တကယ်မြှင့်တင်ပေးမယ့် ဥပဒေယန္တယားတွေကို ဖော်ဆောင်ဖို့ကိုလည်း လုပ်ပေးဖို့ တိုက်တွန်းချင်ပါတယ်။အဲ့တာတွေကိုမလုပ်ဘူးဆိုရင် နိုင်ငံကတော့ အပျက်အပျက်နဲ့နှာခေါင်းသွေးထွက်ပြီး ၂၁ရာစုမှာ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်နေတဲ့ နိုင်ငံတရပ်အနေနဲ့ဆက်ရှိနေမယ်။

မဆုမွန်။ ။ ဟုတ်ကဲ့ အခုဆွေးနွေးခဲ့တာတွေက အစိုးရ၊ လွှတ်တော် အုပ်ချုပ်မှု ယန္တယားပိုင်းတွေကနေ ပြင်ဆင်ရမယ့်ဟာတွေပေါ့။ ဆိုတော့ ပြည်သူလူထု ဘက်ကိုပြန်ကြည့်ကြ ရအောင်ပါ။ ပြည်သူတွေဘက်က ဒီလိုလွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဒါတွေဟာ ကိုယ့်ရဲ့ ရပိုင်ခွင့် ရှိတယ်ဆိုတဲ့အနေအထားကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်နဲ့သိလာအောင် နောက်ပြီး လူထုကလည်း ဒါတွေဟာ ကိုယ့်ရဲ့ နဂိုမူလရပိုင်ခွင့်တွေဖြစ်တယ်ဆိုတာကို သိလာအောင် ဒီအရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ အတူ အစိုးရတာဝန်ရှိသူတွေ လှုပ်ရှားသူတွေဘက်က ဘာတွေ လုပ်ပေးနိုင်တာရှိမလဲ။ နောက် လူထုကိုရော ဘာသတင်းစကားပါးချင်တာရှိလဲ။

ကိုရဲဝေဖြိုးအောင်။ ။ ဒီအခါမှာ အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့ လွတ်လပ်ခွင့်ကလည်း အရေးကြီးလာပါတယ်။ ဆိုတော့ အစိုးရအဖွဲ့တွေအနေနဲ့ ဒီအရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတွေပေါ် ထားတဲ့ သဘောထား အနုတ်လက္ခဏာဆောင်နေတဲ့သဘောထားတွေကိုလည်း ဖျောက်ဖျက်ပစ်ဖို့က အရေးကြီးပါတယ်။ အောက်ခြေမြေပြင်မှာဆိုလည်း အစိုးရအဖွဲ့အစည်းတွေဘက်က အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတွေ အခမ်းအနားတွေ လှုပ်ရှားမှုတွေ လုပ်တဲ့အခါမှာ နည်းလမ်းမျိုးစုံနဲ့ တားဆီးတာတွေ ခွင့်မပြုတာတွေကိုတွေ့ရတယ်။ ဥပမာဆိုရင် ဒီ COVID 19 ကာလမှ တားဆီးခဲ့တာတွေ ရှိတယ်။ ကိုဗစ်ကာလမှာ တားဆီးခဲ့တာဆိုရင်လည်း အစိုးရအဖွဲ့ဘက်က ကိုဗစ်ကြောင့်ဆိုတဲ့အကြောင်းပြချက်နဲ့ တားတာတွေရှိတယ် သို့ပေမဲ့ တကယ်တမ်းကြည့်တဲ့ အခါမှာ အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတွေဘက်က ကိုဗစ်နဲ့မဆိုင်တဲ့ အခြားသောပုံစံမျိုးတွေနဲ့ လုပ်တာတွေကိုလည်း အမျိုးမျိုးတားဆီးခဲ့တာတွေ တွေ့ရပါတယ်။

COVID19 မဖြစ်ခင်တုန်းကဆိုရင်လည်းပဲ အထူးသဖြင့် ပြည်နယ်တွေမှာပေါ့နော် ပြည်နယ်တွေမှာဆိုရင် ပြည်နယ်အခြေစိုက် အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတွေကနေ လုပ်တဲ့ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲတို့ ကမ်ပိန်းလုပ်တာတို့မှာလည်း အမြဲတမ်းတားဆီးခဲ့တာ ကိုတွေ့ရပါတယ်။ ကျနော်တို့သုတေသနအရ မြန်မာတနိုင်ငံလုံးမှာ အတားဆီးအခံရဆုံးက ကရင်နီပြည်နယ် ခေါ် ကယားပြည်နယ်ပါ။ ထိုနည်းတူစွာပဲ ကချင်ပြည်နယ် ရခိုင်ပြည်နယ် ပြီးရင် ရှမ်းပြည်နယ်ပေါ့နော် ရှမ်းပြည်နယ် အခြေစိုက်တဲ့အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတွေကလည်းပဲ ဒီလိုပြဿနာတွေ ကြုံခဲ့ရတယ်ပေါ့နော်။ ဒါကြောင့် အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့ အရပ်ဖက်ဘောင် ချဲ့ထွင်ပေးဖို့ လုပ်ဆောင်နေတာကို အစိုးရအနေနဲ့ အသိအမှတ်ပြုပေးဖို့လိုတယ်။ အဲ့တာမှပဲ ခုနကပြောတဲ့ အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတွေကနေပြီးတော့မှ တကယ့်ပြည်သူတွေနဲ့ ချိတ်ဆက်တာတွေ အသိပညာဖြန့်ဝေတာတွေ လူထုရဲ့အသံကို ရယူတာတွေ စတဲ့လုပ်ငန်းစဉ်တွေကို ကောင်းကောင်းလည်ပတ်နိုင်မှာဖြစ်တယ်ပေါ့နော်။

နောက် ပြည်သူတွေအနေနဲ့ကလည်း "Self Censorship " လို့ခေါ်တဲ့ ကိုယ့်ပါးစပ်ကိုယ်ပိတ် ခဲ့တာမျိုးတွေရှိမယ် ဒါကလည်း အရှေ့တွေမှာ အများကြီး ချိုးဖောက်ခံထားရတဲ့ အရေးယူမှုတွေ ရှိခဲ့တယ်ဆိုတော့ ကြောက်လန့်မှုတွေရှိနိုင်တယ်။ သို့သော်လည်းပဲ တကယ့်ဒီမိုကရေစီ အကူးအပြောင်းနဲ့ ဒီမိုကရေစီယဉ်ကျေးမှုကို ဖော်ဆောင်တဲ့အခါမှာ ကျနော်တို့အားလုံးက အနာဂတ်မှာ ရလာမယ့် အလင်းရောင် လွတ်လပ်ခွင့် ဒီမိုကရေစီ တကယ်ပြည့်ဝတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးတွေ ရလာမှာတွေကို ရှု့မြင်ပြီးတော့ အများပြည်သူအနေနဲ့ မပြီးဆုံးသေးတဲ့ တိုက်ပွဲကို ဆက်ဝင်ရဦးမယ်။ လွတ်လပ်ခွင့်တွေရဖို့ ဆက်ပြီး ရပ်တည် လှုပ်ရှား ရုန်းကန်နေကြရဦးမယ်လို့ ကျနော်တို့မြင်တယ်။ ၂၀၁၅တုန်းက လူထုက တင်လိုက်တဲ့ NLD နိုင်ပြီး အပြောင်းအလဲတွေဖြစ်တယ်။ အခု၂၀၂၀မှာလည်းပဲ လူထုကြိုက်တဲ့ပါတီကိုပဲ မဲပေးတယ်ဆိုပေမဲ့ ဒီမိုကရေစီကို လုံးလုံးပြောင်းသွားတာမဟုတ်သေးပါဘူး။ လွတ်လပ်ခွင့်တွေ လုံးဝရသေးတာမဟုတ်ဘူး။ ကျနော်တို့ မရသေးတဲ့လွတ်လပ်ခွင့်တွေအတွက် ဆက်ပြီးတော့မှ ရင်ဆိုင်တိုက်ပွဲဝင်ကြရဦးမယ်လို့ ပြောချင်ပါတယ်ခင်ဗျ။

မဆုမွန်။ ။ ဟုတ်ကဲ့ ကိုရဲဝေဖြိုးအောင်။ ဆိုတော့ အခု ၂၀၂၀ကလည်းပဲ ဒီရက်ပိုင်းအတွင်းမှာပဲ နှစ်ဟောင်းကုန်ဆုံးပြီး ၂၀၂၁ နှစ်သစ်ကို ကူးပြောင်းတော့မယ့်နှစ်သစ်ကူးကာလမှာ မတ်လ ၃၁ ဧပြီလဆန်းမှာ နောက်ထပ် အုပ်ချုပ်မှုသက်တမ်းအသစ်တခု ဆက်သွားတော့မယ်ဆိုတော့ အဓိက မြန်မာနိုင်ငံအတွက် မြန်မာပြည်သူပြည်သားတွေအတွက်ရော အထူးသဖြင့် တိုင်းပြည်ကို အုပ်ချုပ်မယ့်အစိုးရတွေအတွက် ဒီနှစ်သစ်မှာ လွတ်လပ်စွာပြောဆိုခွင့်အသံရဲ့ကိုယ်စား တောင်းဆိုချင်တာ ဆုတောင်းပေးချင်တာ ဘာများရှိမလဲရှင့်။

ကိုရဲဝေဖြိုးအောင်။ ။ "ဒီမိုကရေစီယဉ်ကျေးမှု" ကိုဖော်ဆောင်နိုင်တဲ့ တည်ဆောက်နိုင်တဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းတရပ်ကို အားလုံးက ဝိုင်းဝန်းပြီးတော့မှ ဖော်ဆောင်ကြရအောင်ပါ လို့ပြောချင်ပါတယ်။ ပြီးတဲ့အခါမှာ လာမယ့်နှစ်သစ်မှာလည်းပဲ နှစ်ဟောင်းမှာ ကြုံခဲ့ရတဲ့ အညစ်အကြေးတွေ အထူးသဖြင့် နိုင်ငံထဲမှာ စိတ်ပူပန်ခံရမှုတွေ စိတ်ရှုပ်ခဲ့ရမှုတွေ နိုင်ငံရေး စစ်ရေးအခြေအနေတွေကြောင့်မို့ မပျော်ရွှင်ခဲ့ရမှုတွေကို ထားခဲ့ပြီးတော့မှ ဒီနှစ်သစ်မှာ ကျနော်တို့စိတ်သစ်တွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ကြရအောင်ပါလို့ ပြောချင်ပါတယ်။ နောက်ပြီးတဲ့အခါ မှာလည်းပဲ အစိုးရအဖွဲ့တွေ လွှတ်တော်တွေ တပ်မတော်စတဲ့ အာဏာပါဝါရှိတဲ့သူတွေကိုလည်း စိတ်ကြည်ကြည်လင်လင်နဲ့ နိုင်ငံရေး သဘောထားဖြူဖြူစင်စင် နဲ့ ပြည်သူတွေရဲ့အရေး ပြည်သူတွေရဲ့လွတ်လပ်ခွင့်တွေကို အပြည့်အဝပေးနိုင်ပါစေလို့ ဆုမွန်ကောင်းတောင်းပေးချင်ပါတယ်ခင်ဗျ။"

အခု လာမယ့် ၂၀၂၁ NLD အစိုးရ ဒုတိယသက်တမ်းမှာတော့ ဒီမိုကရေစီပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုတွေ ဆောင်ကျဉ်းပေးဖို့တိုက်တွန်းတဲ့ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့် လှုပ်ရှားမှုအသံအဖွဲ့ရဲ့ တည်ထောင်သူ သုသေသနမန်နေဂျာ ကိုရဲဝေဖြိုးအောင်ကို ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းက မဆုမွန်က ဆက်သွယ်မေးမြန်းပြီး ဒီသီတင်းပတ်ရဲ့ မြန်မာ့ဒီမိုကရေစီရေးဆွေးနွေးခန်း အစီအစဉ်မှာ တင်ဆက်ပေးထားတာဖြစ်ပါတယ်။

UNICODE

NLD အစိုးရရဲ့ ပထမသကျတမျးမှာ လှတျလပျစှာထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျဆုံးရှုံးပွီး တတျကွှလှုပျရှားသူတှေ ဖမျးဆီးတရားစှဲဆိုခံရတာမြိုးတှေ ရှိခဲ့တာကွောင့ျ၊ အခု လာမယ့ျ ၂၀၂၁ NLD အစိုးရ ဒုတိယသကျတမျးမှာတော့ ဒီမိုကရစေီပွုပွငျပွောငျးလဲမှုတှေ အမှနျတကယျလုပျဖို့ လိုမယျလို့ လှုပျရှားသူတှကေ တောငျးဆိုနပေါတယျ။ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျ လှုပျရှားမှုအသံအဖှဲ့ရဲ့ တညျထောငျသူ သုသသေနမနျနဂြော ကိုရဲဝဖွေိုးအောငျကို ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးက မဆုမှနျက ဆကျသှယျမေးမွနျးပွီး ဒီသီတငျးပတျရဲ့ မွနျမာ့ဒီမိုကရစေီရေးဆှေးနှေးခနျး အစီအစဉျမှာ တငျဆကျပေးထားပါတယျ။

မဆုမှနျ။ ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ ပွီးခဲ့တဲ့ အစိုးရသကျတမျးကာလအတှငျးမှာ အထူးသဖွင့ျ နိုငျငံသားတို့အခှင့ျအရေး၊ ဒီမိုကရစေီစံနှုနျးတှနေဲ့အညီ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျ၊ လှတျလပျစှာ သတငျးရယူပိုငျခှင့ျစတဲ့ လှတျလပျခှင့ျတှနေဲ့ပတျသကျပွီးတော့ စိနျခေါျမှုတှေ အကဲစမျးမှုတှေ အခကျအခဲတှနေဲ့ အမြားကွီးရငျဆိုငျခဲ့ရတဲ့အနအေထားတှနေဲ့ ကွုံရတယျ ဆိုပွီးတော့ သတငျးအခကြျအလကျအစီရငျခံစာတှမှော ဖောျပွခဲ့တာတှရှေိပါတယျ။ အဲ့ဒီ့အထဲကမှ အသံအဖှဲ့အနနေဲ့ တစိုကျမတျမတျထောကျပွခဲ့တာ တောငျးဆိုခဲ့တာတှရှေိတယျ ဆိုတဲ့အခါ ကတြော့ ဘယျလိုခြိုးဖောကျမှုခံခဲ့ရလဲ ဘယျလိုစိနျခေါျမှုတှနေဲ့ကွုံခဲ့ရသလဲဆိုတာကို အရငျဆုံးရှငျးပွပေးပါရှင့ျ။

ကိုရဲဝဖွေိုးအောငျ။ ။ ဟုတျကဲ့ခငျဗြ။ လကျရှိသကျတမျးမှာ ကနြောျတို့မွငျတာ ကတော့ စိနျခေါျမှုအနနေဲ့ ဆိုရငျတော့- ဒီမိုကရစေီယဉျကြေးမှုကို ဖောျဆောငျဖို့ရာမှာ အဓိက စိနျခေါျမှုဖွဈတယျ။ ဒီမိုကရစေီယဉျကြေးမှုဆိုတာကို အဓိက ကနြောျ ဘာကိုဆိုလိုခငြျသလဲ ဆိုတော့ အခကြျ၂ခကြျနဲ့ပွောခငြျပါတယျ။ တခုက လှတျလပျစှာထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျဖွဈပါတယျ။ နောကျတခုက အရပျသားအခနျးကဏ်ဍဖွဈပါတယျ။ အဲ့ဒီ့နှဈခုစလုံးကလညျး ဆကျစပျနပေါတယျ။ လှတျလပျစှာထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျဆိုတဲ့ ဆိုရှယျမီဒီယာတှမှောဖွဈစေ ဘလော့ချတှေ ဝဘျဆိုကျဒျတှမှောဖွဈစေ မွပွေငျမှာဖွဈစေ ကိုယျယုံကွညျတာတှကေို ပွောနိုငျဖို့ ဆိုနိုငျဖို့- ဝဖေနျထောကျပွနိုငျဖို့-ပွီးတဲ့အခါမှာ ကိုယျမကွိုကျရငျ မကွိုကျတဲ့အကွောငျး ပွောနိုငျဖို့ဆိုတဲ့အကွောငျးအရာတှမှောက ပွညျသူတှမှော အခကျအခဲတှေ အမြားကွီး ရှိခဲ့တယျပေါ့နောျ။

နံပတျတဈက ဒီလိုမတရားတဲ့ဥပဒတှေရှေိနခွေငျးက ပွညျသူတှအေတှကျကို " Self Censorship " လို့ခေါျတဲ့ ကိုယ့ျဘာသာကိုယျ နှုတျပိတျလိုကျမှုကိုဖွဈစတေယျပေါ့နောျ။ "၆၆ဃ"လိုမြိုး နာမညျကြောျဥပဒတှေေ ရှိနတေယျ။ " နိုငျလှတျလုံ" လို့ ဥပဒတှေရှေိတယျ။ အကွမျးဖကျမှုဥပဒတှေေ မတရားသငျးဥပဒတှေရှေိသေးတယျ။ အဲ့ဒီ့အခါမှာ သာမာနျပွညျသူတှေ အရပျသားပွညျသူတှကေ နိုငျငံရေးနဲ့ပတျသကျလို့ အကွောငျးအရာ တခုခုကိုပွောဆိုမယျဆိုရငျ "ငါတော့ ၆၆ဃ နဲ့ တရားစှဲခံရမလား"တို့ ငါတော့ ဘယျလိုဥပဒမြေိုးနဲ့တရားစှဲခံရနိုငျမလဲ ဆိုတာကို ပွညျသူတှကေ အကွောကျတရားနဲ့ခံစားရပွီးတော့မှ ပွညျသူတှကေ " Self Censorship " ဖွဈနတေယျပေါ့နောျ။ သတငျးမီဒီယာတှမှောလညျး သတငျးတပုဒျမရေးခငျမှာ အကွိမျကွိမျကို စဉျးစားနရေတဲ့အနအေထားဖွဈနတေယျ။ ပွီးတော့ တာဝနျယူထားတဲ့အစိုးရတှေ တပျမတောျတှေ စတဲ့ အာဏာပါဝါပွုရေးပိုငျးမှာ Decision ခမြှတျနိုငျစှမျးရှိတဲ့သူတှအေကွောငျးကိုရေးလို့ရှိရငျ ပိုတောငျသတိထားရမယ့ျအနအေထားဖွဈနတေယျ။ ဒါကွောင့ျ အကွောကျတရားရော " Self Censorship "ရော က လှှမျးမိုးလာပွီးတော့မှ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျဆိုတဲ့ ဒီမိုကရစေီယဉျကြေးမှုကို အကောငျအထညျဖောျဖို့ရာမှာ အခကျအခဲတှဖွေဈနတော ကိုတှေ့ရပါတယျ။ အဲ့တာတှကေို မတရားနဲ့ဥပဒတှေနေဲ့ ထောငျဒဏျတှခေနြတောကလညျး သကျသပေဲ။ အခုဆိုရငျ ရခိုငျမှာဖွဈနတေဲ့ ပွညျတှငျးစဈကို ဆန့ျကငြျတာတို့ အငျတာနကျကိုပွနျ ဖှင့ျပေးဖို့တောငျးဆိုတဲ့ကြောငျးသားတှဆေိုရငျ အခု ထောငျဒဏျ၇နှဈကြောျ ကခြံထားရတယျ။ ဒေါငျးတို့မြိုးဆကျဆိုလညျး အကွိမျကွိမျရုံးထုတျပွီး ထောငျဒဏျတှေ နှဈရှညျ ခမြှတျခံနရေတယျ။ ဒါတှကေ တောျတောျကို လှနျကြူးလာတဲ့အခကြျတှပေဲ။ ဒီမိုကရစေီ ယဉျကြေးမှုတှေ ခြိုးဖောကျခံနရေတယျ ရှေ့ကိုတည့ျတည့ျ မသှားဘူးလို့မွငျရတာပေါ့နောျ။

မဆုမှနျ။ ။ ဟုတျကဲ့ အဲ့ဒီ့တော့ ဒီအရပျသားအစိုးရလကျထကျမှာ အဓိက အမြားဆုံး တရားစှဲဆိုခံရ အမှုဖှင့ျရတဲ့ပုဒျမတှကေ ဘယျလိုပုဒျမတှဖွေဈသလဲ။ ဒီပုဒျမတှနေဲ့ တရားစှဲဆို အမှုဖှင့ျခံရတဲ့သူတှရေဲ့ ပုဂ်ဂိုလျတှထေဲမှာလညျး တကျကွှလှုပျရှားသူတှပေါမယျ သတငျးမီဒီယာသမားတှပေါနတေယျဆိုတော့ အဲ့ဒီ့အခွအေနကေိုလညျး နညျးနညျးရှငျးပွပေးပါရှင့ျ။

ကိုရဲဝဖွေိုးအောငျ။ ။ တရားစှဲဆိုအသုံးပွုမှုအမြားဆုံးပုဒျမကတော့ ဆကျသှယျရေးဥပဒပေုဒျမ ကတော့ "၆၆ဃ" ဖွဈနတောကိုတှေ့ရတယျ။ ဒီဆကျသှယျရေးဥပဒေ "၆၆ဃ" ပုဒျမပွီးရငျတော့ ငွိမျးစုစီဥပဒကေို အသုံးပွုပွီးတော့ လှတျလပျစှာစီတနျးလှည့ျလညျဆန်ဒထုတျဖောျခှင့ျကို ပိတျပငျတာတှေ့ရတယျ။ ပွီးတဲ့အခါမှာ နိုငျလှတျလုံဥပဒပေါ။ နောကျ နာမညျကွီးဥပဒေ ပုဒျမဖွဈတဲ့ " ၅၀၅ က / ၅၀၅ ခတို့"ကတော့ နောကျကနေ လိုကျလာတဲ့ ဥပဒအေမြားဆုံးဖွဈနတောကို တှေ့ရပါတယျ။ အဲ့ဒီ့အထဲမှာမှ ဟိုးအရငျခတျေတုနျးက ထောငျဒဏျ တသကျတကြှနျးခလြေ့ရှိတဲ့ စဈအစိုးရတှသေုံးလေ့ရှိတဲ့ "နိုငျငံတောျသစ်စာဖောကျဖကြျပုနျကနျမှု" ဆိုတဲ့ပုဒျမတှကေိုလညျး ဆကျသုံးနတောတှေ့ရတယျ။ ပုဒျမ ၁၂၄(က)ပေ့ါ။ ရခိုငျမှာ ဒေါကျတာအေးမောငျနဲ့ စာရေးဆရာဝဟေငျအောငျတို့ဆိုရငျ ထောငျဒဏျနှဈ(၂၀)အထိကခြံထားတာကိုတှေ့ရပါတယျ။

ဒီလိုဥပဒအေကွောငျးတှကေိုပွောရမယျဆိုရငျ ဒီအရပျသားအစိုးရလကျထကျမှာကိုပဲ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျကိုခြိုးဖောကျတဲ့အခွားသောဥပဒတှေေ ထပျပေါျပေါကျလာတာ ကိုတှေ့ရပါတယျ။ ဥပမာဆို နိုငျလှတျလုံ ဥပဒပေေါျပေါကျခဲ့တယျ။ ပွီးရငျ "National Archive Law" ဆိုတဲ့ ဥပဒကေလညျးပဲ လှတျလပျခှင့ျကို ခြိုးဖောကျထားတာတှေ့ရတယျ။ ဒီဥပဒပေုဒျမတှေ ခြိုးဖောကျမှုနဲ့ အမြားဆုံးတရားစှဲဆိုခံရတာကတော့ အမြားပွညျသူဖွဈပါတယျ။ ပွီးတဲ့အခါမှာ တကျကွှလှုပျရှားသူတှနေဲ့ သတငျးမီဒီယာသမားတှကေ အမြားဆုံး နောကျထပျ တရားစှဲဆိုခံရ တာတှေ့ရပါတယျ။ ပွီးတဲ့အခါမှာ နိုငျငံရေးပါတီဝငျတှလေညျးပဲ တရားစှဲဆိုခံရတယျ။ နောကျ ဘာသာရေးဆိုငျရာပုဂ်ဂိုလျတှေ မွဝတီဆရာတောျလို နောကျ တိုငျးရငျးသား လကျနကျကိုငျ အဖှဲ့ဝငျတှလေညျး တရားစှဲဆို ခံရတာတှေ့ရတယျ။ ထူးထူးခွားခွား လှှတျတောျကိုယျစားလှယျတှေ လညျး လှတျလပျစှာထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျနဲ့ တရားစှဲဆိုခံရတာတှေ့ရတယျ။ လှှတျတောျ ကိုယျစားလှယျတှထေဲမှာဆို သူတို့ရဲ့ပါတီကကို ပွနျတရားစှဲဆို တာတှလေညျး တှေ့ရပါတယျ။ စုစုပေါငျး တရားစှဲဆိုခံရမှုပေါငျး ၅၃၉မှု ရှိပွီးတော့ လူပုဂ်ဂိုလျပေါငျးက ၁,၀၅၁ ဦး တရားစှဲဆိုခံရတာကို တှေ့ရပါတယျခငျဗြ။

မဆုမှနျ။ ။ အဲ့ဒီ့တော့ ဒီလိုတရားစှဲဆိုမှုတှေ ဒီတရားစှဲဆိုမှုတှနေဲ့ အမှုရငျဆိုငျနရေတဲ့ အနအေထားတှမှော ဘယျလိုပုဂ်ဂိုလျ အဖှဲ့အစညျးတှဘေကျက တရားစှဲဆိုတာတှကေနေ တရားစှဲဆိုနတောတှကေို တှေ့ရှိရပါသလဲရှင့ျ။ အမြားစု လုပျနတောတှပေေါ့နောျ။

ကိုရဲဝဖွေိုးအောငျ။ ။ ကနြောျတို့ အမြားဆုံးတရားစှဲဆိုမှုတှကေိုတှေ့ရတာကတော့ အစိုးရအဖှဲ့ပါ။ အစိုးရအဖှဲ့ပွီးရငျတော့ တပျမတောျကနေ တရားစှဲဆိုတာတှကေိုလညျး တှေ့ရပါတယျ။ ပွီးတဲ့အခါမှာ လှှတျတောျကိုယျစားလှယျတှဘေကျက တရားစှဲဆိုတာတှကေိုလညျး တှေ့ရပါတယျ။ ဒီ၃ခုကတော့ အမြားဆုံး ၃ခုလို့ပွောလို့ရပါတယျ။ နိုငျငံတောျ Institution လို့ပွောရမယ့ျအဖှဲ့အစညျးတှကေနေ တရားစှဲဆိုတာတှေ့ရတယျ။ အစိုးရအဖှဲ့တှကေနေ တရားစှဲဆိုတဲ့အခါမှာလညျး ပုံစံအမြိုးမြိုးကိုတှေ့ရတယျ။ အခြို့ကကတြော့ အစိုးရအဖှဲ့က တိုကျရိုကျဝဖေနျထောကျပွတဲ့သူတှကေို အစိုးရအဖှဲ့ဝငျတှကေ တိုကျရိုကျတရားစှဲတာ။ ဒါမှမဟုတျရငျလညျးပဲ " နိုငျငံတောျအတိုငျပငျခံပုဂ်ဂိုလျဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျ" လိုပုဂ်ဂိုလျမြိုး ကိုဝဖေနျလို့ ဆိုပွီးတော့မှ အစိုးရဝနျထမျးတှကေ တရားဝငျ တရားစှဲတာမြိုးတှေ ဒီလိုကိစ်စတှကေိုလညျး တှေ့ရပါတယျ။

ပွီးတဲ့အခါမှာ တပျကနေ တရားစှဲဆိုတာ စဈတပျကနေ တရားစှဲတာတှေ တောျတောျမြားမြား လုပျတာကိုတှေ့ရပါတယျ။ အဲ့မှာထူးခွားတာက စဈတပျကို ဝဖေနျမှုတှနေဲ့ပတျသကျပွီးတော့မှ ရဲတပျဖှဲ့ကနေ တရားဝငျစှဲပေးတဲ့ကိစ်စတှလေညျး တှေ့ရပါတယျ။ နောကျ လှှတျတောျ ကိုယျစားလှယျတှဘေကျက တရားစှဲဆိုတာတှလေညျး အတောျမြားတယျလို့ပွောလို့ရပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ လှှတျတောျကိုယျစားလှယျတှဘေကျက အသရဖေကြျမှု ဥပဒတှေသေုံးပွီးတော့မှ အရပျသားပွညျသူတှကေို တိုကျရိုကျတရားစှဲဆိုတာမြိုးလညျး တှေ့ခဲ့ရပါတယျခငျဗြ။

မဆုမှနျ။ ။ အဲ့ဒီ့တော့ ဒီပထမသကျတမျးထဲမှာ ဒီလိုအနအေထားတှေ ကွုံခဲ့ကွရတယျ ရငျဆိုငျခဲ့ကွရတယျဆိုတဲ့အခါကတြော့။ ပွီးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၀ပွည့ျနှဈ ရှေးကောကျပှဲမှာ ပွညျသူအမြားက လကျရှိအစိုးရ NLD ကိုပဲ တခဲနကျ ပွနျပွီး မဲပေးရှေးခယြျခဲ့တာကွောင့ျမို့ ပွီးခဲ့တဲ့သကျတမျးမှာ ကွုံခဲ့ရတဲ့ အနအေထားတှေ အခွအေနတှေကေို ကိုရဲဝဖွေိုးအောငျတို့ အသံအဖှဲ့လို အဖှဲ့တှဘေကျက တငျပွခဲ့တာတှေ အရပျဖကျအဖှဲ့အစညျးတှဘေကျက အခကြျအလကျတှေ အမြားကွီးနဲ့ ထောကျပွခဲ့တာတှလေညျးရှိတော့-ဒါတှနေဲ့ပတျသကျပွီး ရှေ့လာမယ့ျသကျတမျးမှာ ဘာတှေ လုပျသင့ျတယျလို့ အကွံပေးခငြျတာ တိုကျတှနျးတောငျးဆိုခငြျတာ ရှိပါသလဲရှင့ျ။

ကိုရဲဝဖွေိုးအောငျ။ ။ အဲ့ဒီ့မှာ အရေးကွီးနဲ့ အရငျဆုံးလုပျရမယ့ျ အရေးအကွီးဆုံးလုပျငနျးသညျ ရှိနတေဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှကေို အမွနျဆုံးလှှတျပေးဖို့ဖွဈပါတယျ။ အခုဆိုရငျ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားရာနဲ့ခြီ ထောငျအသီးသီးမှာ ရှိကွတယျ။ တခြို့ဆိုရငျ တရားရုံးကနေ အမိန့ျမခသြေးပဲနဲ့ တရားရုံးက ခမြယ့ျအမိန့ျကို စောင့ျစားနကွေရတဲ့ အခြုပျကနြတေဲ့သူတှလေညျး အမြားကွီးရှိနတေယျ။ အဲ့ဒီ့နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှကေို လှတျငွိမျးခမြျးသာခှင့ျနဲ့ ခကြျခွငျးလှှတျပေးဖို့အရေးကွီးတယျ။ တရားစှဲဆိုထားတဲ့ ပုဒျမတှပွေနျရုပျသိမျးဖို့ အရေးကွီးပါတယျ အဲ့တာကတော့ First Step ပေါ့နောျ အစိုးရအနနေဲ့ ပထမဆုံးအနနေဲ့ မဖွဈမနေ လုပျဖို့ တိုကျတှနျးပါတယျ။ ဒုတိယအနနေဲ့ကတော့ ဖကြျသိမျးရမယ့ျပွငျဆငျ ရမယ့ျဥပဒတှေကေို လှှတျတောျကနေ ဖကြျသိမျးပွငျဆငျတာတှလေုပျပွီးတော့ ပွညျသူ့ရပိုငျခှင့ျဖွဈတဲ့ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျတှကေို အမှနျတကယျမွှင့ျတငျပေးမယ့ျ ဥပဒယေန်တယားတှကေို ဖောျဆောငျဖို့ကိုလညျး လုပျပေးဖို့ တိုကျတှနျးခငြျပါတယျ။အဲ့တာတှကေိုမလုပျဘူးဆိုရငျ နိုငျငံကတော့ အပကြျအပကြျနဲ့နှာခေါငျးသှေးထှကျပွီး ၂၁ရာစုမှာ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျနတေဲ့ နိုငျငံတရပျအနနေဲ့ဆကျရှိနမေယျ။

မဆုမှနျ။ ။ ဟုတျကဲ့ အခုဆှေးနှေးခဲ့တာတှကေ အစိုးရ၊ လှှတျတောျ အုပျခြုပျမှု ယန်တယားပိုငျးတှကေနေ ပွငျဆငျရမယ့ျဟာတှပေေါ့။ ဆိုတော့ ပွညျသူလူထု ဘကျကိုပွနျကွည့ျကွ ရအောငျပါ။ ပွညျသူတှဘေကျက ဒီလိုလှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျနဲ့ ပတျသကျပွီး ဒါတှဟော ကိုယ့ျရဲ့ ရပိုငျခှင့ျ ရှိတယျဆိုတဲ့အနအေထားကို ကယြျကယြျပွန့ျပွန့ျနဲ့သိလာအောငျ နောကျပွီး လူထုကလညျး ဒါတှဟော ကိုယ့ျရဲ့ နဂိုမူလရပိုငျခှင့ျတှဖွေဈတယျဆိုတာကို သိလာအောငျ ဒီအရပျဖကျအဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ အတူ အစိုးရတာဝနျရှိသူတှေ လှုပျရှားသူတှဘေကျက ဘာတှေ လုပျပေးနိုငျတာရှိမလဲ။ နောကျ လူထုကိုရော ဘာသတငျးစကားပါးခငြျတာရှိလဲ။

ကိုရဲဝဖွေိုးအောငျ။ ။ ဒီအခါမှာ အရပျဖကျအဖှဲ့အစညျးတှရေဲ့ လှတျလပျခှင့ျကလညျး အရေးကွီးလာပါတယျ။ ဆိုတော့ အစိုးရအဖှဲ့တှအေနနေဲ့ ဒီအရပျဖကျ အဖှဲ့အစညျးတှပေေါျ ထားတဲ့ သဘောထား အနုတျလက်ခဏာဆောငျနတေဲ့ သဘောထားတှကေိုလညျး ဖြောကျဖကြျပဈဖို့က အရေးကွီးပါတယျ။ အောကျခွမွေပွေငျမှာဆိုလညျး အစိုးရအဖှဲ့အစညျးတှဘေကျက အရပျဖကျအဖှဲ့အစညျးတှေ အခမျးအနားတှေ လှုပျရှားမှုတှေ လုပျတဲ့အခါမှာ နညျးလမျးမြိုးစုံနဲ့ တားဆီးတာတှေ ခှင့ျမပွုတာတှကေိုတှေ့ရတယျ။ ဥပမာဆိုရငျ ဒီ COVID 19 ကာလမှ တားဆီးခဲ့တာတှရှေိတယျ။ ကိုဗဈကာလမှာ တားဆီးခဲ့တာဆိုရငျလညျး အစိုးရအဖှဲ့ဘကျက ကိုဗဈကွောင့ျဆိုတဲ့အကွောငျးပွခကြျနဲ့ တားတာတှရှေိတယျ သို့ပမေဲ့ တကယျတမျးကွည့ျတဲ့ အခါမှာ အရပျဖကျအဖှဲ့အစညျးတှဘေကျက ကိုဗဈနဲ့မဆိုငျတဲ့ အခွားသောပုံစံမြိုးတှနေဲ့ လုပျတာတှကေိုလညျး အမြိုးမြိုးတားဆီးခဲ့တာတှေ တှေ့ရပါတယျ။

COVID19 မဖွဈခငျတုနျးကဆိုရငျလညျးပဲ အထူးသဖွင့ျ ပွညျနယျတှမှောပေါ့နောျ ပွညျနယျတှမှောဆိုရငျ ပွညျနယျအခွစေိုကျ အရပျဖကျအဖှဲ့အစညျးတှကေနေ လုပျတဲ့ သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲတို့ ကမျပိနျးလုပျတာတို့မှာလညျး အမွဲတမျးတားဆီးခဲ့တာကိုတှေ့ရပါတယျ။ ကနြောျတို့သုတသေနအရ မွနျမာတနိုငျငံလုံးမှာ အတားဆီးအခံရဆုံးက ကရငျနီပွညျနယျ ခေါျ ကယားပွညျနယျပါ။ ထိုနညျးတူစှာပဲ ကခငြျပွညျနယျ ရခိုငျပွညျနယျ ပွီးရငျ ရှမျးပွညျနယျပေါ့နောျ ရှမျးပွညျနယျအခွစေိုကျတဲ့ အရပျဖကျအဖှဲ့အစညျးတှကေလညျးပဲ ဒီလိုပွူနာတှေ ကွုံခဲ့ရတယျပေါ့နောျ။ ဒါကွောင့ျ အရပျဖကျအဖှဲ့အစညျးတှရေဲ့ အရပျဖကျဘောငျ ခြဲ့ထှငျပေးဖို့ လုပျဆောငျနတောကို အစိုးရအနနေဲ့ အသိအမှတျပွုပေးဖို့လိုတယျ။ အဲ့တာမှပဲ ခုနကပွောတဲ့ အရပျဖကျအဖှဲ့အစညျးတှကေနပွေီးတော့မှ တကယ့ျပွညျသူတှနေဲ့ ခြိတျဆကျတာတှေ အသိပညာဖွန့ျဝတောတှေ လူထုရဲ့အသံကို ရယူတာတှေ စတဲ့လုပျငနျးစဉျတှကေို ကောငျးကောငျးလညျပတျနိုငျမှာဖွဈတယျပေါ့နောျ။

နောကျ ပွညျသူတှအေနနေဲ့ကလညျး "Self Censorship " လို့ခေါျတဲ့ ကိုယ့ျပါးစပျကိုယျပိတျ ခဲ့တာမြိုးတှရှေိမယျ ဒါကလညျး အရှေ့တှမှော အမြားကွီး ခြိုးဖောကျခံထားရတဲ့ အရေးယူမှုတှေ ရှိခဲ့တယျဆိုတော့ ကွောကျလန့ျမှုတှရှေိနိုငျတယျ။ သို့သောျလညျးပဲ တကယ့ျဒီမိုကရစေီ အကူးအပွောငျးနဲ့ ဒီမိုကရစေီယဉျကြေးမှုကို ဖောျဆောငျတဲ့အခါမှာ ကနြောျတို့အားလုံးက အနာဂတျမှာ ရလာမယ့ျ အလငျးရောငျ လှတျလပျခှင့ျ ဒီမိုကရစေီ တကယျပွည့ျဝတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးတှေ ရလာမှာတှကေို ရှု့မွငျပွီးတော့ အမြားပွညျသူအနနေဲ့ မပွီးဆုံးသေးတဲ့ တိုကျပှဲကို ဆကျဝငျရဦးမယျ။ လှတျလပျခှင့ျတှရေဖို့ ဆကျပွီး ရပျတညျ လှုပျရှား ရုနျးကနျနကွေရဦးမယျလို့ ကနြောျတို့မွငျတယျ။ ၂၀၁၅တုနျးက လူထုက တငျလိုကျတဲ့ NLD နိုငျပွီး အပွောငျးအလဲတှဖွေဈတယျ။ အခု၂၀၂၀မှာလညျးပဲ လူထုကွိုကျတဲ့ပါတီကိုပဲ မဲပေးတယျဆိုပမေဲ့ ဒီမိုကရစေီကို လုံးလုံးပွောငျးသှားတာမဟုတျသေးပါဘူး။ လှတျလပျခှင့ျတှေ လုံးဝရသေးတာမဟုတျဘူး။ ကနြောျတို့ မရသေးတဲ့ လှတျလပျခှင့ျတှအေတှကျ ဆကျပွီးတော့မှ ရငျဆိုငျတိုကျပှဲဝငျကွရဦးမယျ လို့ ပွောခငြျပါတယျခငျဗြ။

မဆုမှနျ။ ။ ဟုတျကဲ့ ကိုရဲဝဖွေိုးအောငျ။ ဆိုတော့ အခု ၂၀၂၀ကလညျးပဲ ဒီရကျပိုငျးအတှငျးမှာပဲ နှဈဟောငျးကုနျဆုံးပွီး ၂၀၂၁ နှဈသဈကို ကူးပွောငျးတော့မယ့ျနှဈသဈကူးကာလမှာ မတျလ ၃၁ ဧပွီလဆနျးမှာ နောကျထပျ အုပျခြုပျမှုသကျတမျးအသဈတခု ဆကျသှားတော့မယျဆိုတော့ အဓိက မွနျမာနိုငျငံအတှကျ မွနျမာပွညျသူပွညျသားတှအေတှကျရော အထူးသဖွင့ျ တိုငျးပွညျကို အုပျခြုပျမယ့ျအစိုးရတှအေတှကျ ဒီနှဈသဈမှာ လှတျလပျစှာပွောဆိုခှင့ျအသံရဲ့ ကိုယျစား တောငျးဆိုခငြျတာ ဆုတောငျးပေးခငြျတာ ဘာမြားရှိမလဲရှင့ျ။

ကိုရဲဝဖွေိုးအောငျ။ ။ "ဒီမိုကရစေီယဉျကြေးမှု" ကိုဖောျဆောငျနိုငျတဲ့ တညျဆောကျနိုငျတဲ့ လူ့အဖှဲ့အစညျးတရပျကို အားလုံးက ဝိုငျးဝနျးပွီးတော့မှ ဖောျဆောငျကွရအောငျပါ လို့ပွောခငြျပါတယျ။ ပွီးတဲ့အခါမှာ လာမယ့ျနှဈသဈမှာလညျးပဲ နှဈဟောငျးမှာ ကွုံခဲ့ရတဲ့ အညဈအကွေးတှေ အထူးသဖွင့ျ နိုငျငံထဲမှာ စိတျပူပနျခံရမှုတှေ စိတျရှုပျခဲ့ရမှုတှေ နိုငျငံရေး စဈရေးအခွအေနတှေကွေောင့ျမို့ မပြောျရှှငျခဲ့ရမှုတှကေို ထားခဲ့ပွီးတော့မှ ဒီနှဈသဈမှာ ကနြောျတို့စိတျသဈတှနေဲ့ ရငျဆိုငျကွရအောငျပါလို့ ပွောခငြျပါတယျ။ နောကျပွီးတဲ့အခါ မှာလညျးပဲ အစိုးရအဖှဲ့တှေ လှှတျတောျတှေ တပျမတောျစတဲ့ အာဏာပါဝါရှိတဲ့သူတှကေိုလညျး စိတျကွညျကွညျလငျလငျနဲ့ နိုငျငံရေး သဘောထားဖွူဖွူစငျစငျ နဲ့ ပွညျသူတှရေဲ့အရေး ပွညျသူတှရေဲ့လှတျလပျခှင့ျတှကေို အပွည့ျအဝပေးနိုငျပါစလေို့ ဆုမှနျကောငျးတောငျးပေးခငြျပါတယျခငျဗြ။"

အခု လာမယ့ျ ၂၀၂၁ NLD အစိုးရ ဒုတိယသကျတမျးမှာတော့ ဒီမိုကရစေီပွုပွငျပွောငျးလဲမှုတှေ ဆောငျကဉြျးပေးဖို့တိုကျတှနျးတဲ့ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျ လှုပျရှားမှုအသံအဖှဲ့ရဲ့ တညျထောငျသူ သုသသေနမနျနဂြော ကိုရဲဝဖွေိုးအောငျကို ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးက မဆုမှနျက ဆကျသှယျမေးမွနျးပွီး ဒီသီတငျးပတျရဲ့ မွနျမာ့ဒီမိုကရစေီရေးဆှေးနှေးခနျး အစီအစဉျမှာ တငျဆကျပေးထားတာဖွဈပါတယျ။