Your browser doesn’t support HTML5
COVID-19 နဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုအဆုံးစီရင်ခြင်း (အပိုင်း-၂)
COVID-19 ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ ဖြစ်နေတဲ့ကာလအတွင်း မကြာသေးခင်က အဆုံးစီရင်ခဲ့ကြတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေမျိုးကို နီးစပ်သူနဲ့စောင့်ကြည့်သူတွေက ပိုမို စောင့်ကြည့်၊ ကူညီပေးဖို့ စိတ်ကျန်းမာရေးပညာရှင်တွေက တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။
ပုသိမ်မြို့မှာ မကြာသေးခင်က အဆုံးစီရင်ခဲ့တဲ့သူဟာ Quarantine အသွားအလာ ကန့်သတ်ခံထားရသူ တဦးဖြစ်တာမို့၊ ဒီ စခန်းတွေမှာ တာဝန်ရှိသူတွေအနေနဲ့ COVID-19 ရောဂါ မကူးစက်ရေးကို ကျဉ်းထဲကျပ်ထဲ လုပ်နေရချိန်မှာ၊ စိတ်ကျန်းမာရေးပြဿနာတွေ ရှိနိုင်တာကိုလည်း ထည့်တွက်ပြင်ဆင်ထားဖို့ လိုလာပါတယ်။ Quarantine စခန်း တာဝန်ရှိသူတွေဖြစ်တဲ့ စေတနာ့ဝန်ထမ်းတွေ၊ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေနဲ့ အခြားစောင့်ကြည့်ပေးသူတွေအနေနဲ့ ဝင်လာတဲ့သူတွေထဲ အခုလို အဆုံးစီရင်နိုင်သူပါမပါ သိနိုင်ဖို့၊ စိတ်ကျန်းမာရေးပြဿနာ၊ အရက်နဲ့မူးယစ်ဆေး ပြဿနာ ရှိသူ/ရှိခဲ့သူ/ုကုသမူခံယူနေသူ ပါမပါကို မေးမြန်းစစ်ဆေးသင့်ပြီး၊ ပါလာခဲ့လျှင်လည်း လိုအပ်တာတွေ ကူညီဖြေရှင်း လုပ်ပေးသင့်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် အရင်တစ်ခေါက်က ပြောခဲ့ပြီး၊ အောက်မှတ်ချက်မှာလည်း ထပ်မံဖော်ပြထားတဲ့၊ စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ကြိုတင်သတိပေးလက္ခဏာတွေ (Warning Signs) ရှိမရှိ စောင့်ကြည့်ပြီး၊ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း မေးမြန်းကာ၊ လိုအပ်လျှင် စိတ်ကျန်းမာရေး ပြုစုမူ အကူအညီရဖို့ ချိတ်ဆက်ပေးသင့်ပါတယ်။ ဖုန်းနဲ့ချိတ်ဆက်ပြီး အကူအညီရယူနိုင်တဲ့ တိုင်းဒေသကြီးနဲ့ပြည်နယ်အသီးသီးက စိတ်ကျန်းမာေ ရးအထူးကုတွေရဲ့ ဖုန်းနံပါတ်နဲ့ အချိန်တွေ ထုတ်ပြန်ထားပြီး ဖြစ်ပါတယ် (အောက်တွင် ထပ်ဆင့်ဖော်ပြထားသည်)။
ဒါ့အပြင် Quarantine ဝင်လာသူတွေရဲ့ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေး အခြေအနေတွေ၊ ရောဂါအခံတွေ၊ စိတ်ဖိစီးမူရှိုနိုင်တာတွေကိုလည်း မေးမြန်းပြီး လိုအပ်တဲ့စောင့်ရှောက်မူ (Care) ပေးသင့်ပါတယ်။ တခါတရံမှာလည်း အခုလို စိတ်ဖိစီးမူရှိတာတွေကို မပြောချင်၊ ပြောဖို့ အဆင်သင့်မဖြစ်တာတွေ ရှိနိုင်တာကိုလည်း၊ စခန်းတာဝန်ရှိသူတွေအနေနဲ့ သိထားပြီး နားလည်ပေးသင့်ပါတယ်။ Quarantine စခန်းတွေမှာ ပြန်ပြင်ဆင်ဖို့ လိုတာတွေကိုလည်း ရှာဖွေပြင်ဆင်ပေးပြီး၊ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ပညာပေးတွေကိုလည်း ပိုမိုလုပ်ဆောင်ပေးသင့်ပါတယ်။ Quarantine ဝင်နေရသူတွေအနေနဲ့လည်း၊ တစ်ဦးချင်း စိတ်ဖိစီးမူ လျှော့ချနိုင်ဖို့ လိုရာမှာ၊ ဘာသာရေးလုပ်တာ၊ သက်တောင့်သက်သာ ရှိအောင်နေတာနဲ့ ကျန်းမာအောင် နေထိုင်စားသောက်တာ (Healthy Lifestyle) တွေ လုပ်ပေးသင့်ပါတယ်။ ကျန်းမာရေးနဲ့ လူမူရေးဆိုင်ရာ အကူအညီတွေ လိုလာလျှင်လည်း၊ လက်တွေ့ကျပြီး ဖြစ်နိုင်တဲ့ အခြေခံလိုအပ်ချက်တွေကို၊ စခန်းတာဝန်ရှိသူတွေထံမှာ တောင်းခံဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ ဒါ့အပြင် မိသားစု၊ အသိုင်းအဝန်းနဲ့ ဆက်သွယ်နိုင်တဲ့ နည်းလမ်း (ဖုန်း၊ အင်တာနက်) တွေ ရှိထားပြီး၊ ပုံမှန်ဆက်သွယ်ထားကာ၊ အခက်အခဲ ရှိလျှင်လည်း ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း တိုင်ပင်သင့်ပါတယ်။
မလေးရှားနိုင်ငံက တရားမဝင် မြန်မာလုပ်သားတချို့မှာ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို သေကြောင်းကြံ စီရင်ခဲ့မူမျိုးအတွက်တော့၊ စိတ်ကျန်းမာရေးအပါအဝင် ရောဂါရာဇဝင်နောက်ကြောင်းသိရဖို့ ပိုအခက်အခဲရှိနိုင်ပေမယ့် သူတို့ရဲ့ အနေအထား၊ သူတို့အသိုင်းအဝန်း အနေအထားတွေနဲ့ လုပ်ဆောင်ပေးထားတဲ့ အနေအထားတွေကို တတ်နိုင်သမျှ စုံစမ်းပြီး၊ လက်တွေ့ဖြေရှင်းပေးနိုင်တာတွေကို အစိုးရဌာနပေါင်းစုံနဲ့ ဘက်ပေါင်းစုံ ဝိုင်းကူပေးဖို့က အရေးကြီးဆုံး ဖြစ်ပါတယ်။ အကြောင်းက သူတို့အနေနဲ့ တစ်ဦးချင်း စိတ်ဖိစီးမူလျှော့ချဖို့ လိုအပ်တဲ့ အကူအညီတောင်းခံရေးမှာ တရားမဝင်နေရတာကြောင့်၊ ဆက်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်း အခက်အခဲ ရှိနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် အစိုးရအပြင် လူမူအဖွဲ့အစည်းတွေအနေနဲ့လည်း သက်ဆိုင်ရာတိုင်းပြည်က စည်းမျဉ်းတွေနဲ့အညီ ဆက်သွယ်အကူအညီပေးဖို့က အရေးပါလာပါတယ်။ ဒါ့အပြင် မိသားစုနဲ့ မိတ်ဆွေအပေါင်းအသင်းတွေအနေနဲ့လည်း လူမူမီဒီယာအပါအဝင် ဆက်သွယ်နိုင်တဲ့ နည်းပေါင်းစုံနဲ့ ဆက်သွယ်စကားပြောပြီး၊ ကိုယ်တစ်ဦးထဲ ကြုံရတာမဟုတ်ဘဲ၊ တကမ္ဘာလုံးခံနေရပြီး၊ တစ်ဦးချင်းလဲ အနည်းနဲ့အများ ထိခိုက်နေတဲ့ ဒီကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါကြီးရဲ့ ပကတိအခြေအနေမှန်ကို လက်ခံစေကာ၊ တတ်နိုင်သလောက် အကူအညီတွေ ပေးခြင်းအားဖြင့်၊ မတရားစိတ်ဖိစီးမူခံနေရတာကို အတိုင်းအတာတစ်ခုထိ လျော့ချပေးနိုင်ပါတယ်။ အရေးကြီးတာက ဖြစ်လာတဲ့ ပြဿနာတွေအပေါ် အပြန်အလှန် စွပ်စွဲပြစ်တင် (Blame) လုပ်တာတွေ ရှောင်ကျဉ်သင့်ပြီး၊ အပြန်အလှန် နားလည်မူ ပိုပေးသင့်ပါတယ်။
ကိုယ့်ကိုယ်ကို အဆုံးစီရင်မူတွေကို အထူးပြုလေ့လာထားတဲ့၊ စိတ်ကျန်းမာရေး အထူးကုနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံ စိတ်ကျန်းမာပညာအဖွဲ့ ရွေးကောက်ခံ ဥက္ကဌ ဒေါက်တာစိုးမင်းအား ကိုဝင်းမင်က ဆက်သွယ်မေးမြန်း တင်ပြထားပါတယ်။
===Unicode===
COVID-19 ကမ်ဘာ့ကပျရောဂါ ဖွဈနတေဲ့ကာလအတှငျး မကွာသေးခငျက အဆုံးစီရငျခဲ့ကွတဲ့ မွနျမာနိုငျငံသားတှမြေိုးကို နီးစပျသူနဲ့စောင့ျကွည့ျသူတှကေ ပိုမို စောင့ျကွည့ျ၊ ကူညီပေးဖို့ စိတျကနြျးမာရေးပညာရှငျတှကေ တိုကျတှနျးလိုကျပါတယျ။
ပုသိမျမွို့မှာ မကွာသေးခငျက အဆုံးစီရငျခဲ့တဲ့သူဟာ Quarantine အသှားအလာ ကန့ျသတျခံထားရသူ တဦးဖွဈတာမို့၊ ဒီ စခနျးတှမှော တာဝနျရှိသူတှအေနနေဲ့ COVID-19 ရောဂါ မကူးစကျရေးကို ကဉြျးထဲကပြျထဲ လုပျနရေခြိနျမှာ၊ စိတျကနြျးမာရေးပွူနာတှေ ရှိနိုငျတာကိုလညျး ထည့ျတှကျပွငျဆငျထားဖို့ လိုလာပါတယျ။ Quarantine စခနျး တာဝနျရှိသူတှဖွေဈတဲ့ စတေနာ့ဝနျထမျးတှေ၊ ကနြျးမာရေးဝနျထမျးတှနေဲ့ အခွားစောင့ျကွည့ျပေးသူတှအေနနေဲ့ ဝငျလာတဲ့သူတှထေဲ အခုလို အဆုံးစီရငျနိုငျသူပါမပါ သိနိုငျဖို့၊ စိတျကနြျးမာရေးပွူနာ၊ အရကျနဲ့မူးယဈဆေး ပွူနာ ရှိသူ/ရှိခဲ့သူ/ုကုသမူခံယူနသေူ ပါမပါကို မေးမွနျးစဈဆေးသင့ျပွီး၊ ပါလာခဲ့လြှငျလညျး လိုအပျတာတှေ ကူညီဖွရှေငျး လုပျပေးသင့ျပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ အရငျတဈခေါကျက ပွောခဲ့ပွီး၊ အောကျမှတျခကြျမှာလညျး ထပျမံဖောျပွထားတဲ့၊ စိတျကနြျးမာရေးဆိုငျရာ ကွိုတငျသတိပေးလက်ခဏာတှေ (Warning Signs) ရှိမရှိ စောင့ျကွည့ျပွီး၊ ပှင့ျပှင့ျလငျးလငျး မေးမွနျးကာ၊ လိုအပျလြှငျ စိတျကနြျးမာရေး ပွုစုမူ အကူအညီရဖို့ ခြိတျဆကျပေးသင့ျပါတယျ။ ဖုနျးနဲ့ခြိတျဆကျပွီး အကူအညီရယူနိုငျတဲ့ တိုငျးဒသေကွီးနဲ့ပွညျနယျအသီးသီးက စိတျကနြျးမာေ ရးအထူးကုတှရေဲ့ ဖုနျးနံပါတျနဲ့ အခြိနျတှေ ထုတျပွနျထားပွီး ဖွဈပါတယျ (အောကျတှငျ ထပျဆင့ျဖောျပွထားသညျ)။
ဒါ့အပွငျ Quarantine ဝငျလာသူတှရေဲ့ ရုပျပိုငျးဆိုငျရာ ကနြျးမာရေး အခွအေနတှေေ၊ ရောဂါအခံတှေ၊ စိတျဖိစီးမူရှိုနိုငျတာတှကေိုလညျး မေးမွနျးပွီး လိုအပျတဲ့စောင့ျရှောကျမူ (Care) ပေးသင့ျပါတယျ။ တခါတရံမှာလညျး အခုလို စိတျဖိစီးမူရှိတာတှကေို မပွောခငြျ၊ ပွောဖို့ အဆငျသင့ျမဖွဈတာတှေ ရှိနိုငျတာကိုလညျး၊ စခနျးတာဝနျရှိသူတှအေနနေဲ့ သိထားပွီး နားလညျပေးသင့ျပါတယျ။ Quarantine စခနျးတှမှော ပွနျပွငျဆငျဖို့ လိုတာတှကေိုလညျး ရှာဖှပွေငျဆငျပေးပွီး၊ စိတျပိုငျးဆိုငျရာ ပညာပေးတှကေိုလညျး ပိုမိုလုပျဆောငျပေးသင့ျပါတယျ။ Quarantine ဝငျနရေသူတှအေနနေဲ့လညျး၊ တဈဦးခငြျး စိတျဖိစီးမူ လြှော့ခနြိုငျဖို့ လိုရာမှာ၊ ဘာသာရေးလုပျတာ၊ သကျတောင့ျသကျသာ ရှိအောငျနတောနဲ့ ကနြျးမာအောငျ နထေိုငျစားသောကျတာ (Healthy Lifestyle) တှေ လုပျပေးသင့ျပါတယျ။ ကနြျးမာရေးနဲ့ လူမူရေးဆိုငျရာ အကူအညီတှေ လိုလာလြှငျလညျး၊ လကျတှေ့ကပြွီး ဖွဈနိုငျတဲ့ အခွခေံလိုအပျခကြျတှကေို၊ စခနျးတာဝနျရှိသူတှထေံမှာ တောငျးခံဖို့ အရေးကွီးပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ မိသားစု၊ အသိုငျးအဝနျးနဲ့ ဆကျသှယျနိုငျတဲ့ နညျးလမျး (ဖုနျး၊ အငျတာနကျ) တှေ ရှိထားပွီး၊ ပုံမှနျဆကျသှယျထားကာ၊ အခကျအခဲ ရှိလြှငျလညျး ပှင့ျပှင့ျလငျးလငျး တိုငျပငျသင့ျပါတယျ။
မလေးရှားနိုငျငံက တရားမဝငျ မွနျမာလုပျသားတခြို့မှာ ဖွဈခဲ့တဲ့ ကိုယ့ျကိုယျကို သကွေောငျးကွံ စီရငျခဲ့မူမြိုးအတှကျတော့၊ စိတျကနြျးမာရေးအပါအဝငျ ရောဂါရာဇဝငျနောကျကွောငျးသိရဖို့ ပိုအခကျအခဲရှိနိုငျပမေယ့ျ သူတို့ရဲ့ အနအေထား၊ သူတို့အသိုငျးအဝနျး အနအေထားတှနေဲ့ လုပျဆောငျပေးထားတဲ့ အနအေထားတှကေို တတျနိုငျသမြှ စုံစမျးပွီး၊ လကျတှေ့ဖွရှေငျးပေးနိုငျတာတှကေို အစိုးရဌာနပေါငျးစုံနဲ့ ဘကျပေါငျးစုံ ဝိုငျးကူပေးဖို့က အရေးကွီးဆုံး ဖွဈပါတယျ။ အကွောငျးက သူတို့အနနေဲ့ တဈဦးခငြျး စိတျဖိစီးမူလြှော့ခဖြို့ လိုအပျတဲ့ အကူအညီတောငျးခံရေးမှာ တရားမဝငျနရေတာကွောင့ျ၊ ဆကျသှယျရေးလမျးကွောငျး အခကျအခဲ ရှိနိုငျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ အစိုးရအပွငျ လူမူအဖှဲ့အစညျးတှအေနနေဲ့လညျး သကျဆိုငျရာတိုငျးပွညျက စညျးမဉြျးတှနေဲ့အညီ ဆကျသှယျအကူအညီပေးဖို့က အရေးပါလာပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ မိသားစုနဲ့ မိတျဆှအေပေါငျးအသငျးတှအေနနေဲ့လညျး လူမူမီဒီယာအပါအဝငျ ဆကျသှယျနိုငျတဲ့ နညျးပေါငျးစုံနဲ့ ဆကျသှယျစကားပွောပွီး၊ ကိုယျတဈဦးထဲ ကွုံရတာမဟုတျဘဲ၊ တကမ်ဘာလုံးခံနရေပွီး၊ တဈဦးခငြျးလဲ အနညျးနဲ့အမြား ထိခိုကျနတေဲ့ ဒီကမ်ဘာ့ကပျရောဂါကွီးရဲ့ ပကတိအခွအေနမှေနျကို လကျခံစကော၊ တတျနိုငျသလောကျ အကူအညီတှေ ပေးခွငျးအားဖွင့ျ၊ မတရားစိတျဖိစီးမူခံနရေတာကို အတိုငျးအတာတဈခုထိ လြော့ခပြေးနိုငျပါတယျ။ အရေးကွီးတာက ဖွဈလာတဲ့ ပွူနာတှအေပေါျ အပွနျအလှနျ စှပျစှဲပွဈတငျ (Blame) လုပျတာတှေ ရှောငျကဉြျသင့ျပွီး၊ အပွနျအလှနျ နားလညျမူ ပိုပေးသင့ျပါတယျ။
ကိုယ့ျကိုယျကို အဆုံးစီရငျမူတှကေို အထူးပွုလေ့လာထားတဲ့၊ စိတျကနြျးမာရေး အထူးကုနဲ့ မွနျမာနိုငျငံ စိတျကနြျးမာပညာအဖှဲ့ ရှေးကောကျခံ ဥက်ကဌ ဒေါကျတာစိုးမငျးအား ကိုဝငျးမငျက ဆကျသှယျမေးမွနျး တငျပွထားပါတယျ။