အင်္ဂါဂြိုဟ်ကို လေ့လာဖို့ မြန်မာပညာရှင် ဦးဆောင်တဲ့အဖွဲ့ရဲ့ ရဟတ်ယာဉ် အပါအဝင် သိပ္ပံဆိုင်ရာ စူးစမ်းတဲ့ စက်ပစ္စည်းတွေ လွှတ်တင်လိုက်တဲ့ နာဆာ (NASA) အမေရိကန် အာကာသစူးစမ်းရေးအဖွဲ့ရဲ့ ၂၀၂၀ အင်္ဂါဂြိုဟ်စူးစမ်းရေးအစီစဉ်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး နာဆာသိပ္ပံပညာရှင် ဒေါက်တာ ပဒေသာတင်ကို Online ကနေ ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားတာ နားဆင်နိုင်ပါပြီ။
မေး ။ ။ ဒေါက်တာပဒေသာတင် မင်္ဂလာပါ။ ၂၀၂၀ မှာလုပ်တဲ့ နာဆာရဲ့ အင်္ဂါဂြိုဟ်နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ အင်္ဂါဂြိုဟ်စူးစမ်းလေ့လာရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ နည်းနည်းပြောပြပေးပါ။ ဒီနှစ်ဘာတွေလုပ်မယ်ဆိုတာကို။
ဖြေ ။ ။ မင်္ဂလာပါ ဒေါ်ခင်မျိုးသက်။ Mars Exploration Program ဆိုတာ ရှိပါတယ်။ အဲဒီ စီမံကိန်းက အင်္ဂါဂြိုဟ်ကို စူးစမ်းလေ့လာရေး စီမံကိန်း။ အဲဒီ စီမံကိန်းချထားတာ ကြာပါပြီ။ လွန်ခဲ့တဲ့ အနှစ် (၂၀) (၂၅) နှစ်လောက်ကတည်းပါ။ အင်္ဂါဂြိုဟ်ကို ပထမဦးဆုံး ကင်းထောက်ဂြိုဟ်တုတွေ လွှတ်တယ်။ ပြီးတော့ အင်္ဂါဂြိုဟ်ရဲ့ ရာသီဥတုတွေကို တိုင်းရတာပေါ့။ ကိုယ်သွားမယ့် နေရာက ပူသလား၊ အေးသလား မသိဘူးဆိုတာကို မသိဘဲနဲ့ သွားလို့မရဘူး။ စက်ရုပ်လေးတွေ ပထမဦးဆုံး နှစ်ခုလွှတ်ပါတယ်။ တစ်ခုကတော့ battery down သွားပြီးတော့ ပျက်သွားပါတယ်။ နောက်တစ်ခုကတော့ တရွေ့ရွေ့နဲ့ သွားနေတုန်းပါ။ ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၂ ခုနှစ်က လွှတ်တင်လိုက်တဲ့ curiosity - အဲဒါကို ကျနော် ပြောဖူးပါတယ်။ မောင်စူးစမ်း၊ မောင်စပ်စု စက်ရုပ်ကလေးပါ။ သူကနေ အလုပ်လုပ်နေတာ အခုထိ လုပ်နေတုန်းပါပဲ။ စက်ရုပ်ကလေး ဆင်းသွားတာ အောင်မြင်ပြီးသွားတဲ့အခါမှာ ဘူမိဗေဒ၊ ရူပဗေဒ - ရာသီဥတု အကုန်လုံးကို တိုင်းလို့ရတဲ့ အချက်တွေကို ဒီမှာရှိတဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်တွေက သေသေချာချာ လေ့လာပြီးတဲ့အခါကြတော့ ကောင်းပြီ၊ ဒီတစ်ခေါက် အင်္ဂါဂြိုဟ်ပေါ်ကို နောက်တစ်ခေါက် ဒီစက်ရုပ်က ပေါင် (၂၀၀၀) ကျော်ကျော်လောက်ဆိုတော့ တစ်တန်လောက်လေးတဲ့ ကားအသေးစားလေးတစ်ခုကို သူတို့ အခုတင်ဖို့အတွက် ဇူလိုင်လ (၃၀) ရက်နေ့မှာ အမေရိကန်နိုင်ငံက ဒုံးယာဉ်နဲ့ပဲ လွှတ်တင်လိုက်ပါတယ်။
မေး ။ ။ လွှတ်တင်လိုက်တဲ့ ဒုံးယာဉ် နာမည်ဘယ်လိုခေါ်ပါသလဲ။
ဖြေ ။ ။ လွှတ်လိုက်တဲ့ ဒုံးပျံကတော့ Atlas 4 rocket ပါ။ Rocket ဒိုင်းကနေ Design လုပ်တဲ့ Rocket ပါ။ အဲဒါက အင်္ဂါဂြိုဟ် အသွားပဲရတယ်။ အဲဒါနဲ့ လွှတ်လိုက်တာပါ။ Rocket မှာ Stage အဆင့် နှစ်ဆင့် ရှိပါတယ်။ ပထမအဆင့်က ဂြိုဟ်ပတ်လမ်းထဲကို ရောက်တဲ့အထိကို တွန်းတင်ပေးလိုက်တာပါ။ တွန်းတင်ပေးလိုက်ပြီးတဲ့အခါကြမှ အဲဒီဂြိုဟ်ပတ်လမ်းကနေ ကမ္ဘာ့ဆွဲအားကနေ လွတ်သွားပြီးတဲ့အခါကြပြီးမှ ဒုတိယအဆင့် Second Stage Rocket နဲ့ အင်္ဂါဂြိုဟ်ကို ဆက်သွားနေပါပြီ။ ဘယ်တော့လောက် ရောက်မလဲဆိုရင်တော့ ဖေဖေါ်ဝါရီလလယ် ပထမအပတ်၊ ဒုတိယအပတ်ဆိုရင် ရောက်သွားပါပြီ။
မေး ။ ။ ၂၀၂၁ မှာ ရောက်မှာလား။
ဖြေ ။ ။ ၂၀၂၁ ဖေဖေါ်ဝါရီလလောက်ဆို ရောက်သွားမယ် ဖြစ်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ဘာတွေ လွှတ်တင်လိုက်လဲ ပြောပြပေးပါအုံး။
ဖြေ ။ ။ လွှတ်တင်လိုက်တဲ့အထဲမှာတော့ အဓိက စက်ရုပ်ကားလေးပါပဲ။ ဒီတစ်ခေါက်က အရင်တစ်ခေါက်လိုပါပဲ စက်ရုပ်ကားလေးပါပဲ။ ဒီစက်ရုပ်ကားလေးက Perseverance လို့ ခေါ်ပါတယ်။ မြန်မာလိုအဓိပ္ပါယ်ပြန်ရင်တော့ ဇွဲ၊ လုံ့လ၊ ဝီရိယ ပေါ့နော်။ အဲဒီစက်ရုပ် ကားကလေးက တစ်တန်လောက် လေးတယ်။ သူက တစ်နာရီကို မီတာ တစ်ရားငါးဆယ်လောက် ကိုက် သုံး- လေးရာလောက်ပဲ သွားနိုင်ပါတယ်။ အဲဒီမှာတော့ စက်တွေက အများကြီးပါ။
မေး ။ ။ အဲဒီတော့ စက်ရုပ်ကားနာမည်က Perseverance နဲ့ အတူတူ ပါသွားတဲ့ အဓိက စူးစမ်းလေ့လာတဲ့ ပစ္စည်းတွေက ဘာတွေပါလဲ။
ဖြေ ။ ။ စူးစမ်းလေ့လာတဲ့ ပစ္စည်းတွေက သိပ္ပံနည်းအရ စူးစမ်းလေ့လာတဲ့ဟာတွေက အားလုံးပေါင်း (၇) ခုလောက်ပါပါတယ်။ ကျနော်တို့ curiosity - ၂၀၁၂ ခုနှစ်က လွန်ခဲ့တဲ့ (၈) နှစ်လောက်က လွှတ်လိုက်တဲ့ စက်ရုပ်ကားလေးတစ်ခု လွှတ်ပြီးပါပြီ။ အဲဒီကားလေးက အခုထိ အလုပ်လုပ်နေတုန်းပဲ။ အဲဒီပေါ်မှာပါတဲ့ ပစ္စည်းတွေနီးပါးလောက်ကို ပါပြီးတော့၊ ဒီထက်ပိုကောင်းတဲ့ ပစ္စည်းတွေပါသွားပါတယ်။ အဓိကအားဖြင့်တော့ သိပ္ပံနဲ့ နည်းပညာနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ သိပ္ပံအချက်အလက်တွေကို စုဆောင်းပေးနိုင်တဲ့ စက်အားလုံးပေါင်း (၇) မျိုး ပါပါတယ်။ အဲဒီ (၇) မျိုးကတော့ ဘာလဲဆိုရင် x-ray lithochemistry လို့ ခေါ်ပါတယ် x-ray fluorescence မျက်နှာပြင်ကိုကြည့်ပြီးတဲ့အခါကြရင် သူ့ရဲ့မျက်နှာပြင်ကနေ x-ray ရောင်ခြည်နဲ့ လွှတ်လိုက်ပြီးတော့ ထွက်လာတဲရောင်ခြည်ကနေ ပြန်တိုင်းတာ။ နောက်ပြီးတော့ MEDA ဆိုတာ ရှိပါတယ်။ အင်္ဂါဂြိုဟ်ရဲ့ အပူချိန်၊ လေ၊ နောက်ပြီးတော့ လေထဲမှာရှိတဲ့ အမှုန်လေးတွေရဲ့ အရွယ်အစား ဘယ်လောက်ရှိသလဲ။ အမှုန်တွေက ဘယ်လောက်သိပ်သည်းမှုရှိလဲ။ အရွယ်ပမာဏပုံစံပါ ကြည့်လို့ရတဲ့ဟာ။ ပြီးတော့ ရေငွေ့စိုထိုင်းဆ relative humidity နောက်ပြီးတော့ ဓါတ်ရောင်ခြည် ရှိမရှိ၊ အဲဒါတွေကို တိုင်းတဲ စက်တစ်ခု ပါပါတယ်။
နောက်တခုက စိတ်ဝင်စားဖို့ သိပ်ကောင်းပါတယ်။ ၂၀၃၀ နောက်ပိုင်း ၂၀၃၅ နှစ် နောက်ပိုင်းမှာဆိုရင် အင်္ဂါဂြိုဟ်ပေါ်ကို လူတွေသွားပါမယ်။ သွားတဲ့အခါကြတော့ လူသတ္တဝါဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့် အသက်ရှူရမယ်။ အသက်ရှူတာ အောက်စီဂျင်ပဲ ရှူလို့ရပါတယ်။ လေထဲမှာ အောက်စီဂျင် ကျနော်တို့ အခုလောလောဆယ် ကမ္ဘာ့လေထုရဲ့ အောက်စီဂျင်က ဘယ်လောက်ရှိသလဲဆိုရင် ၂၀-၂၅ ရာခိုင်နှုန်းလောက် ရှိပါတယ်။ အင်္ဂါဂြိုဟ်ပေါ်မှာ အောက်စီဂျင် လုံးဝမရှိပါဘူး။ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်ပဲ ရှိပါတယ်။ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်ကနေ ကာဗွန်ရယ်၊ အောက်စီဂျင်နှစ်လုံး ပါတဲ့အတွက် သူကို crack သန့်စင်ပြီးတော့မှ အောက်စီဂျင်ထုတ်လိုက်တယ်။ ဘာနဲ့သွားတူသလဲဆိုရင် ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်ကို ရှူတာ သစ်ပင်တွေ။ ညကျတဲ့အခါ သစ်ပင်တွေက အောက်စီဂျင် ပြန်ထုတ်ပေးတယ်။ အဲဒီပုံစံမျိုးလိုပဲ လုပ်လို့ရတဲ့ဟာကို MOXIE လို့ ခေါ်ပါတယ်။ အဲဒီစက်တစ်ခု ပါသွားပါတယ်။ သူကတော့ အောက်စီဂျင်ကို ထုတ်ပြီးတော့ အောက်စီဂျင်ကိုတော့ သိမ်းမထားပါဘူး။ အောက်စီဂျင် ထုတ်လို့ရမရဆိုတဲ့ စက်ကို ပထမဦးဆုံးစမ်းတဲ့စက်ပါ။ အဲဒါတစ်ခုပါ ပါသွားပါတယ်။
နောက် Supercam ဆိုတာ တစ်ခုပါသွားပါတယ်။ Supercam က ဘာလဲဆိုရင် လေဆာရောင်ခြည် နှစ်ခုနဲ့ Spectrometer အလင်းသန့်စင်စက်။ သူက လေဆာရောင်ခြည်နဲ့ အဝေးကို လှမ်းပြီးပစ်လိုက်ပြီးတော့ အဝေးကနေ ကျောက်သားတို့ ဘာတို့ညာတို့ရဲ့ ဓါတုပေါင်းစပ်မှု ဘူမိဗေဒသဘာဝ အဲဒါကို တိုင်းတာပါ။ နောက် Mass spec (Mass spectrometer) ဆိုတာ ရှိပါတယ်။ သူက stereoscopic ပေါ့။ ကြည့်လိုက်တဲ့အခါ ရိုးရိုးကင်မရာကြီး မဟုတ်ဘဲန့၊ သုံးဘက်မြင် ဟာမျိုးလောက်ကို ကောင်းတဲ့ stereoscopic ကင်မရာ တစ်ခုပါပါတယ်။ နောက်တခုက RIMFAX ဆိုတာ ပါပါတယ်။ ရေဒါ (RAdio Detection And Ranging - RADAR) ပေါ့နော်။ ပေ (၄၀-၅၀) လောက်အထိကို ရေဒါနဲ့ တိုင်းပြီး အဲဒီကနေ ဓါတ်သဘာဝ၊ ရေရှိသလား၊ ကျောက်ရှိသလား။ ဘယ်လိုကျောက်အမျိုးအစား လဲ ဆိုတာကို သိနိုင်တဲ့ စက်တစ်ခု ပါပါတယ်။
နောက်တခုက SHERLOC – Sherlock Holmes စုံထောက်ကို အဆွဲပြုပြီးတော့ - သူကတော့ ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်နဲ့ လေဆာရောင်ခြည်သုံးတဲ့ Raman စက်ပစ္စည်း တစ်ခုပါ။ သူကလဲ ဘာလဲဆိုရင် Raman Spectrometer ဆိုတာ ရူပဗေဒ သဘောအရဆိုရင် ဓါတ်သဘာဝတွေ ပေါင်းစည်းမှုရဲ့ မော်လီကျူးတွေ ဘယ်လိုဖွဲ့ထားလဲ ဆိုတဲ့ဟာကို သေသေချာချာ၊ တိတိကျကျ တိုင်းလို့ရပါတယ်။ အဲဒါက Ramanship တွေပါ။
ဒီ့အပြင် ဘာပါသွားသလဲဆိုရင် မိုက်ခရိုဖုံး နှစ်လုံးလည်း ပါပါတယ်။
မေး ။ ။ မိုက်ခရိုဖုန်း နှစ်လုံးက ဘာလုပ်ဖို့ပါလဲ။
ဖြေ ။ ။ မိုက်ခရိုဖုန်းနှစ်လုံးကတော့ အသံဖမ်းတာပေါ့။ အင်္ဂါဂြိုဟ်ပေါ်ကို အင်္ဂါဂြိုဟ်ဆင်းတဲ့ယာဉ်ကနေ စက်ရုပ်လေးကို ကရိန်းနဲ့ ဆွဲချလိုက်တဲ့အခါ အသံနားထောင်ပြီး၊ ဒီကရိန်းက လည်ပတ်နေတာ ကောင်းသလား၊ မကောင်းဘူးလား။ ပြီးတဲ့အခါ ဒီစက်ရုံလေး Perseverance အဲဒီ ဇွဲလုံးလ စက်ရုပ်ကားလေး သွားနေတဲ့အခါကြရင် အင်ဂျင်သံ ညက်ညောမှု ရှိသလား၊ မရှိသလား။ စက်က ဘယ်နေရာမှာ ချို့ယွင်းနေသလဲ။ ကားမောင်းရင် နားထောင်သလိုပေါ့၊ ဘရိတ်ပျက်နေသလား။ အင်ဂျင်လည်တာ မှန်ရဲ့လားဆိုတာကို နားထောင်ပြီးတော့ နားထောင်လို့ရအောင် မိုက်ခရိုဖုန်းလေးနှစ်ခု ထည့်ပေးလိုက်တာပါ။
မေး ။ ။ ဒါဆိုရင် ကမ္ဘာမြေကြီးကနေ နားထောင်ပြီးတော့ စောင့်ပြီးတော့ ထိန်းကျောင်းပြီး လွှတ်နေတာပေါ့။ နောက်ကော ထူးထူးခြားခြား ဘာတွေပါပါသေးလဲ။
ဖြေ ။ ။ ဟုတ်ပါတယ်။ နောက်တစ်ခု ထူးခြားတာက ဘာလဲဆိုတော့ သူက သိပ္ပံအချက်အလက်ကို တိုင်းတာတော့ မဟုတ်ဘူး။ ဒါပေမဲ့ အင်္ဂါဂြိုဟ်ပေါ်မှာ အခုန Robot Car လေးက သူက တနေ့တနေ့ကို သုံးလေးရာလောက်ပဲ သွားနိုင်တယ်။ သူ့ရဲ့ လျှပ်စစ်ဓါတ်အားနဲ့ အလုပ်လုပ်နိုင်တဲ့ စွမ်းရည်က။ ဒါပေမဲ့ သူ ဘယ်သွားရမလဲဆိုတဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ဂြိုဟ်တုကရတဲ့ အချက်အလက်တွေနဲ့ပဲ စုံထောက်ပြီးတော့မှ စမ်းတဝါးဝါးနဲ့ သွားတာ။ အကောင်းဆုံးက သူတို့ ဉာဏ်ကောင်းပါတယ်။ စဉ်းစားဉာဏ် တော်တော်လေး ကောင်းပါတယ်။ ဒီလိုသွားနေမယ့်အစား ငါတို့ Helicopter လေး တစ်ခု - ရဟတ်ယာဉ်လေးတစ်ခု လွှတ်လိုက်လို့ရှိရင် သူ့ကို ကင်းထောက်လေယာဉ်ပျံလေး လွှတ်လိုက်တယ်။ လွှတ်ပြီးနောက် လိုက်ကြည့် စုံထောက်လို ကင်းထောက်လို့ဟာမျိုးသွားကြည့်ပြီးတော့ ဘယ်နေရာမှာတော့ ရန်သူရှိတယ်။ ဘယ်နေရာမှာ ရန်သူမရှိဘူး။ ဘယ်နေရာမှာ ကုန်ရှိတယ်။ မြေရှိတယ်။ ကောင်းတယ်။ စိတ်ဝင်စားစရာ ရှိသလဲဆိုတဲ့ဟာကို သိဖို့အချက်အလက်။ အဲဒါတွေ သိတော့မှ အဲဒီနေရာကို သွားကြစို့ဆိုတဲ့ဟာက ပိုပြီးတော့ အဓိပ္ပါယ်ရှိတယ်။ အဲဒါနဲ့ သူတို့ Helicopter လေး ထွင်လိုက်ပါတယ်။ အဲဒီ Helicopter ဒီဇိုင်းကို လုပ်တာတော့ အမေရိကန်နိုင်ငံ Glen သုတေသနဌာနလိုပဲ NASA ရဲ့ သုတေသနဌာနတစ်ခု ရှိပါတယ်။ အဲဒါကတော့ Ames Research Center မှာရှိတဲ့ လေယာဉ်ပျံဒီဇိုင်းတွေ၊ Helicopter ဒီဇိုင်းတွေလုပ်တဲ့ Experts တွေ Aerodynamic လို့ ခေါ်ပါတယ်။ သူတို့တွေနဲ့ NASA ရဲ့ Jet Propulsion Lab, Pasadena, California ကပါပဲ တောင်ကယ်လီဖိုးနီးယားဘက်က Jet Propulsion Lab က Helicopter ကို ဦးဆောင်ပြီးတော့ အဖွဲ့ဖွဲ့ထားတဲ့ မန်နေဂျာ။ အားလုံးတော်တော်များများတော့ သိကြပါပြီ ဗမာပြည်မှာမွေးတဲ့ အမျိုးသမီးပါ။ ဒေါ်မီမီအောင်ပါ။ သူက Project Manager အနေနဲ့ …
မေး ။ ။ ဒေါ်မီမီအောင်က မြန်မာအင်ဂျင်နီယာအနေနဲ့ ဦးစီးတဲ့အဖွဲ့ကလုပ်တဲ့ Helicopter ပေါ့။ ဒီ Helicopter ကနေ အင်္ဂါဂြိုဟ်ပေါ်မှာ ဘယ်နေရာမှာ စူးစမ်းလေ့လာဖို့ကောင်းတယ်ဆိုတာကို သေချာထောက်လှမ်းမှာပေါ့။
ဖြေ ။ ။ လောလောဆယ်တော့ အင်္ဂါဂြိုဟ်ရဲ့ မြေမျက်နှာပြင်နဲ့ Geological ဘူမိဗေဒ စိတ်ဝင်စားစရာ အကောင်းဆုံးနေရာကို ဒီကားလေးကို ချပေးလိုက်တာ။ အခုနပြောတဲ့ Perseverance ဇွဲလုံးလ စက်ရုပ်ကားလေးကို ချပေးလိုက်တာ။ ဒါပေမဲ့ ကားလေးက ဘယ်သွားရမလဲဆိုတာကို မသိဘူး။ အဲဒီတော့ ကားလေးကို စမ်းတဝါးဝါး သွားခိုင်းမယ့်အစား၊ ဒီ Helicopter လေးနဲ့ ထောက်လှမ်းရေးလွှတ်ပြီး၊ Helicopter လေးက တခြားဂြိုဟ်မှာ ပထမဦးဆုံး စပြန်တဲ့ Helicopter ပါ။ Helicopter ကို ဒီဇိုင်းလုပ်တာ သိပ်စိတ်ဝင်စားဖို့ ကောင်းပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ အင်္ဂါဂြိုဟ်ပေါ်က လေထုက သိပ်ပါးပါတယ်။ ကမ္ဘာ့လေထုက Helicopter ကို တခါတည်း တွန်းတင်လိုက်လို့ လွယ်ပါတယ်။ ဟိုမှာက ကမ္ဘာ့လေထုရဲ့ အပုံတစ်ရာပုံ တစ်ပုံတောင် မရှိပါဘူး။ လေထုက သိပ်ပါးလွန်အားကြီးတဲ့အတွက် သူက လေကို တွန်းပြီးတော့ တင်ဖို့အတွက် ခက်တဲ့အတွက် ဒီဇိုင်းလုပ်ယူရတာ တော်တော်လေး ခက်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီ Helicopter လေးကို သူတို့စမ်းကြည့်တာ လွန်ခဲ့တဲ့ (၆) လ၊ (၁) နှစ်လောက် စမ်းကြည့်တာ အောင်မြင်ပါတယ်။ အဲဒီလေစုပ်လိုက်တဲ့ ပေါင်းအိုးကြီးထဲမှာ။ ဓါတ်ခွဲခန်းကြီးထဲမှာ ပျံကြည့်တာ အဆင်ပြေရသွားပါတယ်။ သူက ကင်းထောက်လေယာဉ်ပျံအနေနဲ့ ပထမဦးဆုံး တခြားဂြိုဟ်မှာ သွားပြီးတော့မှ ပျံမယ့်၊ စူးစမ်းလေ့လာပါမယ်။ အချက်အလက် စူးစမ်းဖို့တော့ မပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ သိပ္ပံအချက်အလက်ကို သွားပြီးတော့ စူးစမ်းပေးမယ့် ဒီကားလေး ဘယ်သွားရမလဲဆိုတဲ့ဟာကို ကင်းထောက်အနေနဲ့လွှတ်ပေးတဲ့ Helicopter ဖြစ်တဲ့အတွက် အလွန်အသုံးဝင်ပါတယ်။
မေး ။ ။ သူက ပိုပြီးတော့ အရေးကြီးတယ်ပေါ့။
ဖြေ ။ ။ ဟုတ်ကဲ့ သူက ပိုပြီးတော့ အရေးကြီးပါတယ်။
ဒေါ်ခင်မျိုးသက် ။ ။ ဒေါက်တာပဒေသာတင် အခုလို စိတ်ရှည်လက်ရှည် ပြောပြပေးတဲ့အတွက် ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်လည်း အခွင့်အရေးရတဲ့အတွက် အထူးကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
==Unicode==
အငျ်ဂါဂွိုဟျကို လေ့လာဖို့ မွနျမာပညာရှငျ ဦးဆောငျတဲ့အဖှဲ့ရဲ့ ရဟတျယာဉျ အပါအဝငျ သိပ်ပံဆိုငျရာ စူးစမျးတဲ့ စကျပစ်စညျးတှေ လှှတျတငျလိုကျတဲ့ နာဆာ (NASA) အမရေိကနျ အာကာသစူးစမျးရေးအဖှဲ့ရဲ့ ၂၀၂၀ အငျ်ဂါဂွိုဟျစူးစမျးရေးအစီစဉျနဲ့ ပတျသကျပွီး နာဆာသိပ်ပံပညာရှငျ ဒေါကျတာ ပဒသောတငျကို Online ကနေ ဆကျသှယျမေးမွနျးထားတာ နားဆငျနိုငျပါပွီ။
မေး ။ ။ ဒေါကျတာပဒသောတငျ မငျ်ဂလာပါ။ ၂၀၂၀ မှာလုပျတဲ့ နာဆာရဲ့ အငျ်ဂါဂွိုဟျနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ အငျ်ဂါဂွိုဟျစူးစမျးလေ့လာရေးနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ နညျးနညျးပွောပွပေးပါ။ ဒီနှဈဘာတှလေုပျမယျဆိုတာကို။
ဖွေ ။ ။ မငျ်ဂလာပါ ဒေါျခငျမြိုးသကျ။ Mars Exploration Program ဆိုတာ ရှိပါတယျ။ အဲဒီ စီမံကိနျးက အငျ်ဂါဂွိုဟျကို စူးစမျးလေ့လာရေး စီမံကိနျး။ အဲဒီ စီမံကိနျးခထြားတာ ကွာပါပွီ။ လှနျခဲ့တဲ့ အနှဈ (၂၀) (၂၅) နှဈလောကျကတညျးပါ။ အငျ်ဂါဂွိုဟျကို ပထမဦးဆုံး ကငျးထောကျဂွိုဟျတုတှေ လှှတျတယျ။ ပွီးတော့ အငျ်ဂါဂွိုဟျရဲ့ ရာသီဥတုတှကေို တိုငျးရတာပေါ့။ ကိုယျသှားမယ့ျ နရောက ပူသလား၊ အေးသလား မသိဘူးဆိုတာကို မသိဘဲနဲ့ သှားလို့မရဘူး။ စကျရုပျလေးတှေ ပထမဦးဆုံး နှဈခုလှှတျပါတယျ။ တဈခုကတော့ battery down သှားပွီးတော့ ပကြျသှားပါတယျ။ နောကျတဈခုကတော့ တရှေ့ရှေ့နဲ့ သှားနတေုနျးပါ။ ပွီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၂ ခုနှဈက လှှတျတငျလိုကျတဲ့ curiosity - အဲဒါကို ကနြောျ ပွောဖူးပါတယျ။ မောငျစူးစမျး၊ မောငျစပျစု စကျရုပျကလေးပါ။ သူကနေ အလုပျလုပျနတော အခုထိ လုပျနတေုနျးပါပဲ။ စကျရုပျကလေး ဆငျးသှားတာ အောငျမွငျပွီးသှားတဲ့အခါမှာ ဘူမိဗဒေ၊ ရူပဗဒေ - ရာသီဥတု အကုနျလုံးကို တိုငျးလို့ရတဲ့ အခကြျတှကေို ဒီမှာရှိတဲ့ သိပ်ပံပညာရှငျတှကေ သသေခြောခြာ လေ့လာပွီးတဲ့အခါကွတော့ ကောငျးပွီ၊ ဒီတဈခေါကျ အငျ်ဂါဂွိုဟျပေါျကို နောကျတဈခေါကျ ဒီစကျရုပျက ပေါငျ (၂၀၀၀) ကြောျကြောျလောကျဆိုတော့ တဈတနျလောကျလေးတဲ့ ကားအသေးစားလေးတဈခုကို သူတို့ အခုတငျဖို့အတှကျ ဇူလိုငျလ (၃၀) ရကျနေ့မှာ အမရေိကနျနိုငျငံက ဒုံးယာဉျနဲ့ပဲ လှှတျတငျလိုကျပါတယျ။
မေး ။ ။ လှှတျတငျလိုကျတဲ့ ဒုံးယာဉျ နာမညျဘယျလိုခေါျပါသလဲ။
ဖွေ ။ ။ လှှတျလိုကျတဲ့ ဒုံးပြံကတော့ Atlas 4 rocket ပါ။ Rocket ဒိုငျးကနေ Design လုပျတဲ့ Rocket ပါ။ အဲဒါက အငျ်ဂါဂွိုဟျ အသှားပဲရတယျ။ အဲဒါနဲ့ လှှတျလိုကျတာပါ။ Rocket မှာ Stage အဆင့ျ နှဈဆင့ျ ရှိပါတယျ။ ပထမအဆင့ျက ဂွိုဟျပတျလမျးထဲကို ရောကျတဲ့အထိကို တှနျးတငျပေးလိုကျတာပါ။ တှနျးတငျပေးလိုကျပွီးတဲ့အခါကွမှ အဲဒီဂွိုဟျပတျလမျးကနေ ကမ်ဘာ့ဆှဲအားကနေ လှတျသှားပွီးတဲ့အခါကွပွီးမှ ဒုတိယအဆင့ျ Second Stage Rocket နဲ့ အငျ်ဂါဂွိုဟျကို ဆကျသှားနပေါပွီ။ ဘယျတော့လောကျ ရောကျမလဲဆိုရငျတော့ ဖဖေေါျဝါရီလလယျ ပထမအပတျ၊ ဒုတိယအပတျဆိုရငျ ရောကျသှားပါပွီ။
မေး ။ ။ ၂၀၂၁ မှာ ရောကျမှာလား။
ဖွေ ။ ။ ၂၀၂၁ ဖဖေေါျဝါရီလလောကျဆို ရောကျသှားမယျ ဖွဈပါတယျ။
မေး ။ ။ ဘာတှေ လှှတျတငျလိုကျလဲ ပွောပွပေးပါအုံး။
ဖွေ ။ ။ လှှတျတငျလိုကျတဲ့အထဲမှာတော့ အဓိက စကျရုပျကားလေးပါပဲ။ ဒီတဈခေါကျက အရငျတဈခေါကျလိုပါပဲ စကျရုပျကားလေးပါပဲ။ ဒီစကျရုပျကားလေးက Perseverance လို့ ခေါျပါတယျ။ မွနျမာလိုအဓိပ်ပါယျပွနျရငျတော့ ဇှဲ၊ လုံ့လ၊ ဝီရိယ ပေါ့နောျ။ အဲဒီစကျရုပျ ကားကလေးက တဈတနျလောကျ လေးတယျ။ သူက တဈနာရီကို မီတာ တဈရားငါးဆယျလောကျ ကိုကျ သုံး- လေးရာလောကျပဲ သှားနိုငျပါတယျ။ အဲဒီမှာတော့ စကျတှကေ အမြားကွီးပါ။
မေး ။ ။ အဲဒီတော့ စကျရုပျကားနာမညျက Perseverance နဲ့ အတူတူ ပါသှားတဲ့ အဓိက စူးစမျးလေ့လာတဲ့ ပစ်စညျးတှကေ ဘာတှပေါလဲ။
ဖွေ ။ ။ စူးစမျးလေ့လာတဲ့ ပစ်စညျးတှကေ သိပ်ပံနညျးအရ စူးစမျးလေ့လာတဲ့ဟာတှကေ အားလုံးပေါငျး (၇) ခုလောကျပါပါတယျ။ ကနြောျတို့ curiosity - ၂၀၁၂ ခုနှဈက လှနျခဲ့တဲ့ (၈) နှဈလောကျက လှှတျလိုကျတဲ့ စကျရုပျကားလေးတဈခု လှှတျပွီးပါပွီ။ အဲဒီကားလေးက အခုထိ အလုပျလုပျနတေုနျးပဲ။ အဲဒီပေါျမှာပါတဲ့ ပစ်စညျးတှနေီးပါးလောကျကို ပါပွီးတော့၊ ဒီထကျပိုကောငျးတဲ့ ပစ်စညျးတှပေါသှားပါတယျ။ အဓိကအားဖွင့ျတော့ သိပ်ပံနဲ့ နညျးပညာနဲ့ ပတျသကျတဲ့ သိပ်ပံအခကြျအလကျတှကေို စုဆောငျးပေးနိုငျတဲ့ စကျအားလုံးပေါငျး (၇) မြိုး ပါပါတယျ။ အဲဒီ (၇) မြိုးကတော့ ဘာလဲဆိုရငျ x-ray lithochemistry လို့ ခေါျပါတယျ x-ray fluorescence မကြျနှာပွငျကိုကွည့ျပွီးတဲ့အခါကွရငျ သူ့ရဲ့မကြျနှာပွငျကနေ x-ray ရောငျခွညျနဲ့ လှှတျလိုကျပွီးတော့ ထှကျလာတဲရောငျခွညျကနေ ပွနျတိုငျးတာ။ နောကျပွီးတော့ မီတာဆိုတာ ရှိပါတယျ။ အငျ်ဂါဂွိုဟျရဲ့ အပူခြိနျ၊ လေ၊ နောကျပွီးတော့ လထေဲမှာရှိတဲ့ အမှုနျလေးတှရေဲ့ အရှယျအစား ဘယျလောကျရှိသလဲ။ အမှုနျတှကေ ဘယျလောကျသိပျသညျးမှုရှိလဲ။ အရှယျပမာဏပုံစံပါ ကွည့ျလို့ရတဲ့ဟာ။ ပွီးတော့ ရငှေေ့စိုထိုငျးဆ relative humidity နောကျပွီးတော့ ဓါတျရောငျခွညျ ရှိမရှိ၊ အဲဒါတှကေို တိုငျးတဲ စကျတဈခု ပါပါတယျ။
နောကျတခုက စိတျဝငျစားဖို့ သိပျကောငျးပါတယျ။ ၂၀၃၀ နောကျပိုငျး ၂၀၃၅ နှဈ နောကျပိုငျးမှာဆိုရငျ အငျ်ဂါဂွိုဟျပေါျကို လူတှသှေားပါမယျ။ သှားတဲ့အခါကွတော့ လူသတ်တဝါဖွဈတဲ့အတှကျကွောင့ျ အသကျရှူရမယျ။ အသကျရှူတာ အောကျစီဂငြျပဲ ရှူလို့ရပါတယျ။ relative humidity နောကျပွီးတော့ ဓါတျရောငျခွညျ ရှိမရှိ၊ အဲဒါတှကေို တိုငျးတဲ စကျတခု ပါပါတယျ။ လထေဲမှာ အောကျစီဂငြျ ကနြောျတို့ အခုလောလောဆယျ ကမ်ဘာ့လထေုရဲ့ အောကျစီဂငြျက ဘယျလောကျရှိသလဲဆိုရငျ ၂၀-၂၅ ရာခိုငျနှုနျးလောကျ ရှိပါတယျ။ အငျ်ဂါဂွိုဟျပေါျမှာ အောကျစီဂငြျ လုံးဝမရှိပါဘူး။ ကာဗှနျဒိုငျအောကျဆိုဒျပဲ ရှိပါတယျ။ ကာဗှနျဒိုငျအောကျဆိုဒျကနေ ကာဗှနျရယျ၊ အောကျစီဂငြျနှဈလုံး ပါတဲ့အတှကျ သူကို crack သန့ျစငျပွီးတော့မှ အောကျစီဂငြျထုတျလိုကျတယျ။ ဘာနဲ့သှားတူသလဲဆိုရငျ ကာဗှနျဒိုငျအောကျဆိုဒျကို ရှူတာ သဈပငျတှေ။ ညကတြဲ့အခါ သဈပငျတှကေ အောကျစီဂငြျ ပွနျထုတျပေးတယျ။ အဲဒီပုံစံမြိုးလိုပဲ လုပျလို့ရတဲ့ဟာကို Moxie လို့ ခေါျပါတယျ။ အဲဒီစကျတဈခု ပါသှားပါတယျ။ သူကတော့ အောကျစီဂငြျကို ထုတျပွီးတော့ အောကျစီဂငြျကိုတော့ သိမျးမထားပါဘူး။ အောကျစီဂငြျ ထုတျလို့ရမရဆိုတဲ့ စကျကို ပထမဦးဆုံးစမျးတဲ့စကျပါ။ အဲဒါတဈခုပါ ပါသှားပါတယျ။
နောကျ Supercam ဆိုတာ တဈခုပါသှားပါတယျ။ Supercam က ဘာလဲဆိုရငျ လဆောရောငျခွညျ နှဈခုနဲ့ Spectrometer အလငျးသန့ျစငျစကျ။ သူက လဆောရောငျခွညျနဲ့ အဝေးကို လှမျးပွီးပဈလိုကျပွီးတော့ အဝေးကနေ ကြောကျသားတို့ ဘာတို့ညာတို့ရဲ့ ဓါတုပေါငျးစပျမှု ဘူမိဗဒေသဘာဝ အဲဒါကို တိုငျးတာပါ။ နောကျ Mass spec (Mass spectrometer) ဆိုတာ ရှိပါတယျ။ သူက stereoscopic ပေါ့။ ကွည့ျလိုကျတဲ့အခါ ရိုးရိုးကငျမရာကွီး မဟုတျဘဲန့၊ သုံးဘကျမွငျ ဟာမြိုးလောကျကို ကောငျးတဲ့ stereoscopic ကငျမရာ တဈခုပါပါတယျ။ နောကျတခုက RIMFAX ဆိုတာ ပါပါတယျ။ ရဒေါ (RAdio Detection And Ranging - RADAR) ပေါ့နောျ။ ပေ (၄၀-၅၀) လောကျအထိကို ရဒေါနဲ့ တိုငျးပွီး အဲဒီကနေ ဓါတျသဘာဝ၊ ရရှေိသလား၊ ကြောကျရှိသလား။ ဘယျလိုကြောကျအမြိုးအစား လဲ ဆိုတာကို သိနိုငျတဲ့ စကျတဈခု ပါပါတယျ။
နောကျတခုက SHERLOC – Sherlock Holmes စုံထောကျကို အဆှဲပွုပွီးတော့ - သူကတော့ ခရမျးလှနျရောငျခွညျနဲ့ လဆောရောငျခွညျသုံးတဲ့ Raman စကျပစ်စညျး တဈခုပါ။ သူကလဲ ဘာလဲဆိုရငျ Raman Spectrometer ဆိုတာ ရူပဗဒေ သဘောအရဆိုရငျ ဓါတျသဘာဝတှေ ပေါငျးစညျးမှုရဲ့ မောျလီကြူးတှေ ဘယျလိုဖှဲ့ထားလဲ ဆိုတဲ့ဟာကို သသေခြောခြာ၊ တိတိကကြြ တိုငျးလို့ရပါတယျ။ အဲဒါက Ramanship တှပေါ။
ဒီ့အပွငျ ဘာပါသှားသလဲဆိုရငျ မိုကျခရိုဖုံး နှဈလုံးလညျး ပါပါတယျ။
မေး ။ ။ မိုကျခရိုဖုနျး နှဈလုံးက ဘာလုပျဖို့ပါလဲ။
ဖွေ ။ ။ မိုကျခရိုဖုနျးနှဈလုံးကတော့ အသံဖမျးတာပေါ့။ အငျ်ဂါဂွိုဟျပေါျကို အငျ်ဂါဂွိုဟျဆငျးတဲ့ယာဉျကနေ စကျရုပျလေးကို ကရိနျးနဲ့ ဆှဲခလြိုကျတဲ့အခါ အသံနားထောငျပွီး၊ ဒီကရိနျးက လညျပတျနတော ကောငျးသလား၊ မကောငျးဘူးလား။ ပွီးတဲ့အခါ ဒီစကျရုံလေး Perseverance အဲဒီ ဇှဲလုံးလ စကျရုပျကားလေး သှားနတေဲ့အခါကွရငျ အငျဂငြျသံ ညကျညောမှု ရှိသလား၊ မရှိသလား။ စကျက ဘယျနရောမှာ ခြို့ယှငျးနသေလဲ။ ကားမောငျးရငျ နားထောငျသလိုပေါ့၊ ဘရိတျပကြျနသေလား။ အငျဂငြျလညျတာ မှနျရဲ့လားဆိုတာကို နားထောငျပွီးတော့ နားထောငျလို့ရအောငျ မိုကျခရိုဖုနျးလေးနှဈခု ထည့ျပေးလိုကျတာပါ။
မေး ။ ။ ဒါဆိုရငျ ကမ်ဘာမွကွေီးကနေ နားထောငျပွီးတော့ စောင့ျပွီးတော့ ထိနျးကြောငျးပွီး လှှတျနတောပေါ့။ နောကျကော ထူးထူးခွားခွား ဘာတှပေါပါသေးလဲ။
ဖွေ ။ ။ ဟုတျပါတယျ။ နောကျတဈခု ထူးခွားတာက ဘာလဲဆိုတော့ သူက သိပ်ပံအခကြျအလကျကို တိုငျးတာတော့ မဟုတျဘူး။ ဒါပမေဲ့ အငျ်ဂါဂွိုဟျပေါျမှာ အခုန Robot Car လေးက သူက တနေ့တနေ့ကို သုံးလေးရာလောကျပဲ သှားနိုငျတယျ။ သူ့ရဲ့ လြှပျစဈဓါတျအားနဲ့ အလုပျလုပျနိုငျတဲ့ စှမျးရညျက။ ဒါပမေဲ့ သူ ဘယျသှားရမလဲဆိုတဲ့ သိပ်ပံပညာရှငျတှကေ ဂွိုဟျတုကရတဲ့ အခကြျအလကျတှနေဲ့ပဲ စုံထောကျပွီးတော့မှ စမျးတဝါးဝါးနဲ့ သှားတာ။ အကောငျးဆုံးက သူတို့ ဉာဏျကောငျးပါတယျ။ စဉျးစားဉာဏျ တောျတောျလေး ကောငျးပါတယျ။ ဒီလိုသှားနမေယ့ျအစား ငါတို့ Helicopter လေး တဈခု - ရဟတျယာဉျလေးတဈခု လှှတျလိုကျလို့ရှိရငျ သူ့ကို ကငျးထောကျလယောဉျပြံလေး လှှတျလိုကျတယျ။ လှှတျပွီးနောကျ လိုကျကွည့ျ စုံထောကျလို ကငျးထောကျလို့ဟာမြိုးသှားကွည့ျပွီးတော့ ဘယျနရောမှာတော့ ရနျသူရှိတယျ။ ဘယျနရောမှာ ရနျသူမရှိဘူး။ ဘယျနရောမှာ ကုနျရှိတယျ။ မွရှေိတယျ။ ကောငျးတယျ။ စိတျဝငျစားစရာ ရှိသလဲဆိုတဲ့ဟာကို သိဖို့အခကြျအလကျ။ အဲဒါတှေ သိတော့မှ အဲဒီနရောကို သှားကွစို့ဆိုတဲ့ဟာက ပိုပွီးတော့ အဓိပ်ပါယျရှိတယျ။ အဲဒါနဲ့ သူတို့ Helicopter လေး ထှငျလိုကျပါတယျ။ အဲဒီ Helicopter ဒီဇိုငျးကို လုပျတာတော့ အမရေိကနျနိုငျငံ Glen သုတသေနဌာနလိုပဲ NASA ရဲ့ သုတသေနဌာနတဈခု ရှိပါတယျ။ အဲဒါကတော့ --- Research Center မှာရှိတဲ့ လယောဉျပြံဒီဇိုငျးတှေ၊ Helicopter ဒီဇိုငျးတှလေုပျတဲ့ Experts တှေ Aerodynamic လို့ ခေါျပါတယျ။ သူတို့တှနေဲ့ NASA ရဲ့ Jet Propulsion Lab, Pasadena, California ကပါပဲ တောငျကယျလီဖိုးနီးယားဘကျက Jet Propulsion Lab က Helicopter ကို ဦးဆောငျပွီးတော့ အဖှဲ့ဖှဲ့ထားတဲ့ မနျနဂြော။ အားလုံးတောျတောျမြားမြားတော့ သိကွပါပွီ ဗမာပွညျမှာမှေးတဲ့ အမြိုးသမီးပါ။ ဒေါျမီမီအောငျပါ။ သူက Project Manager အနနေဲ့ …
မေး ။ ။ ဒေါျမီမီအောငျက မွနျမာအငျဂငြျနီယာအနနေဲ့ ဦးစီးတဲ့အဖှဲ့ကလုပျတဲ့ Helicopter ပေါ့။ ဒီ Helicopter ကနေ အငျ်ဂါဂွိုဟျပေါျမှာ ဘယျနရောမှာ စူးစမျးလေ့လာဖို့ကောငျးတယျဆိုတာကို သခြောထောကျလှမျးမှာပေါ့။
ဖွေ ။ ။ လောလောဆယျတော့ အငျ်ဂါဂွိုဟျရဲ့ မွမေကြျနှာပွငျနဲ့ Geological ဘူမိဗဒေ စိတျဝငျစားစရာ အကောငျးဆုံးနရောကို ဒီကားလေးကို ခပြေးလိုကျတာ။ အခုနပွောတဲ့ Perseverance ဇှဲလုံးလ စကျရုပျကားလေးကို ခပြေးလိုကျတာ။ ဒါပမေဲ့ ကားလေးက ဘယျသှားရမလဲဆိုတာကို မသိဘူး။ အဲဒီတော့ ကားလေးကို စမျးတဝါးဝါး သှားခိုငျးမယ့ျအစား၊ ဒီ Helicopter လေးနဲ့ ထောကျလှမျးရေးလှှတျပွီး၊ Helicopter လေးက တခွားဂွိုဟျမှာ ပထမဦးဆုံး စပွနျတဲ့ Helicopter ပါ။ Helicopter ကို ဒီဇိုငျးလုပျတာ သိပျစိတျဝငျစားဖို့ ကောငျးပါတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ အငျ်ဂါဂွိုဟျပေါျက လထေုက သိပျပါးပါတယျ။ ကမ်ဘာ့လထေုက Helicopter ကို တခါတညျး တှနျးတငျလိုကျလို့ လှယျပါတယျ။ ဟိုမှာက ကမ်ဘာ့လထေုရဲ့ အပုံတဈရာပုံ တဈပုံတောငျ မရှိပါဘူး။ လထေုက သိပျပါးလှနျအားကွီးတဲ့အတှကျ သူက လကေို တှနျးပွီးတော့ တငျဖို့အတှကျ ခကျတဲ့အတှကျ ဒီဇိုငျးလုပျယူရတာ တောျတောျလေး ခကျပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ အဲဒီ Helicopter လေးကို သူတို့စမျးကွည့ျတာ လှနျခဲ့တဲ့ (၆) လ၊ (၁) နှဈလောကျ စမျးကွည့ျတာ အောငျမွငျပါတယျ။ အဲဒီလစေုပျလိုကျတဲ့ ပေါငျးအိုးကွီးထဲမှာ။ ဓါတျခှဲခနျးကွီးထဲမှာ ပြံကွည့ျတာ အဆငျပွရေသှားပါတယျ။ သူက ကငျးထောကျလယောဉျပြံအနနေဲ့ ပထမဦးဆုံး တခွားဂွိုဟျမှာ သှားပွီးတော့မှ ပြံမယ့ျ၊ စူးစမျးလေ့လာပါမယျ။ အခကြျအလကျ စူးစမျးဖို့တော့ မပါဘူး။ ဒါပမေဲ့ သိပ်ပံအခကြျအလကျကို သှားပွီးတော့ စူးစမျးပေးမယ့ျ ဒီကားလေး ဘယျသှားရမလဲဆိုတဲ့ဟာကို ကငျးထောကျအနနေဲ့လှှတျပေးတဲ့ Helicopter ဖွဈတဲ့အတှကျ အလှနျအသုံးဝငျပါတယျ။
မေး ။ ။ သူက ပိုပွီးတော့ အရေးကွီးတယျပေါ့။
ဖွေ ။ ။ ဟုတျကဲ့ သူက ပိုပွီးတော့ အရေးကွီးပါတယျ။
ဒေါျခငျမြိုးသကျ ။ ။ ဒေါကျတာပဒသောတငျ အခုလို စိတျရှညျလကျရှညျ ပွောပွပေးတဲ့အတှကျ ကြေးဇူးအမြားကွီးတငျပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျလညျး အခှင့ျအရေးရတဲ့အတှကျ အထူးကြေးဇူးတငျပါတယျ။
