ဒီတပတ္ ျမန္မာ့ဒီမုိကေရစီေရးရာေဆြးေႏြးခန္းအစီအစဥ္မွာ ျမန္မာလူငယ္ေတြၾကားမွာ ကိုယ္ပိုင္စဥ္းစားသံုးသပ္ႏုိင္စြမ္းေတြ တုိးတက္လာဖို႔အတြက္ ပညာေရးအေျခခံနဲ႔ အသိပညာဗဟုသုတေတြကို တိုးေအာင္လုပ္ဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔ YSCM အဖြဲ႔ အမွဳေဆာင္ညႊန္ၾကားေရးမွဳး ကိုရဲျမင့္ဝင္းက ေျပာပါတယ္။ အခု ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လူငယ္ေတြအတြက္ အခြင့္အေရးေတြ ပိုရလာခ်ိန္မွာ အဲဒီအခြင့္အေရးေတြအေပၚ သိပ္ကိုမီွခိုခ်င္စိတ္ေတြ ျဖစ္သြားမွာကို သူ႔အေနနဲ႔ စုိးရိမ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ လြတ္လပ္ခြင့္ရရွိဖုိ႔လိုတဲ့ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ အဲဒီလြတ္လပ္ခြင့္အေပၚ တာဝန္သိမႈ၊ တာဝန္ယူမႈလည္း ရွိရမယ္လို႔ သူက ေျပာဆိုပါတယ္။ သမၼတေဟာင္း ေဂ်ာ့ခ်္ဘြရွ္ရဲ ႔ Bush Center က စီစဥ္တဲ့ ဒီႏွစ္အတြက္ လြတ္လပ္မႈနဲ႔ ေခါင္းေဆာင္မႈသင္တန္းကို ကိုရဲျမင့္ဝင္း အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကို လာေရာက္စဥ္မွာ ဗီြအိုေအဝိုင္းေတာ္သား ကိုသားညႊန္႔ဦး က ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းထားပါတယ္။
ကိုသားညႊန္႔ဦး ။ ။ ကိုရဲျမင့္ဝင္း အခု ဗီြအိုေအ လာၿပီးေတာ့ လက္ခံေျဖၾကားေပးတာကို ေက်းဇူးအမ်ားႀကီးတင္ပါတယ္။ က်ေနာ္ အရင္ေမးခ်င္တာက ကိုရဲျမင့္ဝင္း က Youth for Social Change in Myanmar (YSCM) ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လူ႔မႈအေျပာင္းအလဲေတြျဖစ္ဖုိ႔ဆုိတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းမွာ လႈပ္ရွားေနတယ္ဆိုေတာ့ လက္ရွိျမန္မာႏိုင္ငံမွာေတာ့ ႏုိင္ငံေရးအရ ေျပာင္းလဲမႈေတြေတာ့ သြားေနၿပီေပါ့။ လူ႔မႈေရးအရ ေျပာင္းလဲမႈဆိုေတာ့ အဓိက လိုအပ္ခ်က္ေတြက ဘာေတြရွိေနလို႔လဲ။
ကိုရဲျမင့္ဝင္း ။ ။ အဓိက လူ႔မႈေျပာင္းလဲဖို႔ဆိုလို႔ရွိရင္ က်ေနာ္တုိ႔လူေတြက နံပတ္တစ္အခ်က္ အသိတရားရွိဖို႔လိုတယ္။ အသိတရားဆိုတာ Awareness ေပါ့။ လူေတြက မ်ားေသာအားျဖင့္ ဗဟုသုတရွိမယ္။ အေတြ႔အႀကံဳေတြ Experience ေတြရွိမယ္။ ဒါေပမဲ့ အသိတရားရွိဖို႔ဆိုတာ နည္းနည္းခက္ခဲတယ္။ အဲဒီေတာ့ အသိတရားရွိဖို႔ဆိုရင္ ပံုမွန္အားျဖင့္ ပညာေရးစနစ္ ေကာင္းမြန္ဖုိ႔လုိတယ္။ အဲဒီ ပညာေရးစနစ္ေကာင္းမွသာ လူေတြက ပညာကိုေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ သင္ၾကားၿပီးေတာ့ ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ ကိုယ့္ရဲ ႔ အေတြးအေခၚအယူအဆနဲ႔ ကိုယ္ပိုင္အေတြးအေခၚ အယူအဆနဲ႔ ကိုယ့္ေျခေထာက္ေပၚ ကိုယ္ရပ္တည္ၿပီးေတာ့ ဘယ္လိုဆံုးျဖတ္ၿပီးေတာ့ ေရွ ႔ဆက္ၿပီးေတာ့ ခရီးသြားလို႔ရမယ္ဆိုတာရွိတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ ျပႆနာေတြအားလံုးကို ၿခံဳၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ပညာေရးရဲ ႔ ခ်ဳိ ႔ယြင္းခ်က္ကို ေတြ႔ရတယ္။ ပညာေရးေကာင္းေကာင္း အစိုးရကေန ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ မပံ့ပိုးႏိုင္ဘူးေပါ့။ အဲဒီေတာ့ ဘာျဖစ္လာလဲဆိုရင္ လူငယ္ေတြ။ က်ေနာ္တို႔ အလုပ္လုပ္လာတဲ့အခါ လူငယ္ေတြ အလုပ္လုပ္ရေတာ့ လူငယ္ေတြမွာ Critical thinking ယထာဘူတက်က် စဥ္းစားေဝဖန္ပိုင္းျခားႏိုင္တဲ့ စြမ္းရည္ေလ်ာ့နည္းလာတယ္။ ေလ်ာ့နည္းလာတဲ့အခါမွာ ပဋိပကၡကို လႈံေဆာ္တဲ့လူေတြရွိလာတယ္ဆိုရင္ အဲဒီ ပဋိပကၡေတြမွာ ဝင္ၿပီးေတာ့ ကိုယ္ပိုင္ရပ္တည္ခ်က္ မရွိေတာ့ဘဲနဲ႔ ဝင္ၿပီးေတာ့ ပါဝင္ပတ္သက္မႈေတြ အမ်ားႀကီးေတြ႔ရတယ္။ အဲဒီေတာ့ က်ေနာ္တို႔ရဲ ႔ သေဘာတရားက ဘာလဲဆိုရင္ လူေတြမွာ Awareness လို႔ေခၚတဲ့ အသိတရားရွိဖို႔လိုတယ္။ အဲဒီလို အသိတရားရွိမွသာ အေကာင္းအဆိုးကို ေဝဖန္ပိုင္းျခားႏိုင္ၿပီးေတာ့ ကိုယ္ဘာရပ္တည္ခ်က္နဲ႔ ဘယ္လို လုပ္ရမလဲဆိုတာကို သိႏိုင္မယ္ေပါ့။
ကိုသားညႊန္႔ဦး ။ ။ ဒီအဖြဲ႔အစည္း ဖြဲ႔တာက ဘယ္လုိ စဥ္းစားခ်က္နဲ႔လဲ။ ဘာေတြလုပ္ဖို႔ စဥ္းစားခ်က္နဲ႔လဲ။
ကိုရဲျမင့္ဝင္း ။ ။ အဖြဲ႔အစည္း ဖြဲ႔ျဖစ္တာက က်ေနာ္တုိ႔ ၂၀၀၀ က်ေနာ္ ဆယ္တန္းေအာင္တဲ့အခ်ိန္မွာ တကၠသိုလ္စတတ္ဖုိ႔ရွိတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ က်ေနာ္ စဥ္းစားၾကည့္တဲ့အခါမွာ ျမန္မာျပည္ရဲ ႔ ပညာေရးစနစ္က က်ေနာ္ လိုခ်င္တဲ့ပညာေရးကို မေပးႏိုင္ဘူးေပါ့။ မေပးႏိုင္ဘူးဆုိတာကို သိလာတဲ့အခ်ိန္မွာ တခုခုလုပ္ဖို႔ သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔ တုိင္ပင္ၿပီးေတာ့ စၿပီးေတာ့ ႀကိဳးစားၾကည့္တယ္။ ႀကိုးစားၾကည့္တဲ့အခ်ိန္မွာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံကေန ျမန္မာျပည္မွာလာၿပီးေတာ့ Mormon Missionary ခရစ္ယာန္ဘာသာေရးဂိုဏ္းတခုကေန ျမန္မာျပည္ကိုလာၿပီးေတာ့ လူငယ္ေတြကို အဂၤလိပ္စာေတြ၊ လူငယ္ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးသင္တန္းေတြ ေပးတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ က်ေနာ္တို႔က အဲဒီ သင္တန္းေတြကိုလည္းရတယ္။ ေနာက္တခုက အစိုးရရဲ ႔ တကၠသိုလ္ပညာေရးက က်ေနာ္တုိ႔က ဘာမွ မေပးႏုိင္ဘူးဆိုတာ သိတဲ့အခါၾကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ကိုယ္တိုင္ ကိုယ့္ေျခေထာက္ေပၚ ကိုယ္ရပ္တည္ၿပီးေတာ့ ပညာေရးကို ဘယ္လို ရွာလို႔ရမလဲဆိုတာကို စဥ္းစားၾကတယ္။ Brainstorming လုပ္ၾကတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ က်ေနာ္တုိ႔ ေတြ႔တာက ဘာလဲဆိုရင္ ကိုယ္ကိုယ္တိုင္ ကိုယ့္ရဲ ႔ပညာေရးကို စာေတြဖတ္မယ္။ ေနာက္ ေလ့လာမယ္ဆိုလို႔ရွိရင္ ကိုယ္လုပ္လို႔ရတယ္ဆိုတဲ့ဟာကို ေတြ႔ရတယ္။ က်ေနာ္တို႔ စလုပ္ျဖစ္တာက အရင္တုန္းကေတာ့ Reading Club ေတာ့ မဟုတ္ဘူးေပါ့။ သူငယ္ခ်င္းေတြစုတယ္။ စဖတ္တယ္။ စဖတ္ၿပီးလို႔ရွိရင္ ဖတ္လိုက္တဲ့စာေတြကို အျပန္အလွန္ ေဆြးေႏြးဖလွယ္ျဖစ္တယ္။ အျပန္အလွန္ ေဆြးေႏြးဖလွယ္တဲ့ေနရာမွာ အခုန ကိုယ္ဖတ္လိုက္တဲ့ စာအုပ္တအုပ္ပဲ ဒီစာပိုဒ္တပိုဒ္ပဲ ကိုယ္ဖတ္လိုက္တယ္။ ကိုယ့္ရဲ ႔အျမင္က တမ်ဳိးျဖစ္ေနၿပီး၊ ကိုယ့္သူငယ္ခ်င္းရဲ ႔အျမင္က တမ်ဳိးျဖစ္ေနတာကို ေတြ႔ရတယ္။ အဲဒီေတာ့ မတူတဲ့လူေတြမွာ တူတဲ့စာပိုဒ္တပိုဒ္၊ စာအုပ္တအုပ္ကို ဖတ္တာေတာင္ မတူကြဲျပားတဲ့အျမင္ေတြ၊ မတူကြဲျပားတဲ့ အယူအဆေတြ ရွိတယ္ဆိုတာကို တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ သေဘာေပါက္လာၿပီးေတာ့ စာဖတ္ၿပီးတာနဲ႔ ေျပာဆိုေဆြးေႏြးၾကတယ္။ ေဆြးေႏြးတဲ့အခ်ိန္မွာ အျမင္ေတြဖလွယ္ၾကတယ္။ ေနာက္ ျငင္းခုံေဆြးေႏြးရင္နဲ႔ က်ေနာ္တုိ႔ရဲ ႔ ပညာေရးကို ႀကိုးစားအားထုတ္ၾကတယ္။ အဲဒီလို တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ (၄) (၅) ႏွစ္ေလာက္ ေရာက္လာတဲ့အခါၾကေတာ့ အဂၤလိပ္စာကို ေလ့လာတယ္။ အဂၤလိပ္စာ တတ္လာတဲ့အခါၾကေတာ့ ပထမေတာ့ ျမန္မာ literature ေတြေပါ့။ ျမန္မာစာေပနဲ႔ သမုိင္းေတြကို ဖတ္တယ္။ ေနာက္ပိုင္း အဂၤလိပ္စာတတ္လာတဲ့အခါၾကမွ ၂၀၀၃-၂၀၀၄ ၾကေတာ့ အဂၤလိပ္စာကို ေလ့လာခြင့္ရေတာ့ အဂၤလိပ္စာအုပ္ေတြဖတ္တယ္။ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ သိလာတာက ဘာလဲဆုိေတာ့ ဒီလုိမ်ဳိး စာဖတ္ျခင္းအားျဖင့္ ကိုယ့္ရဲ ႔ ဗဟုသုတကို ျမွင့္တင္လို႔ရတယ္။ အဲဒီလို ျမွင့္တင္လာႏိုင္တာနဲ႔အမွ် ဘာျဖစ္လာလဲဆုိရင္ သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔ သင္တန္းေတြ တက္ရတယ္။ အစည္းအေဝးေတြ တက္ရတဲ့အခ်ိန္မွာ ကိုယ္ေတြက ေျပာဆုိလာႏိုင္တယ္။ အဲဒီေတာ့ စာဖတ္တဲ့လူနဲ႔ စာမဖတ္တဲ့လူ ဘယ္လုိကြာသလဲဆိုရင္ စာဖတ္တဲ့လူက စကားလံုးေတြ အမ်ားႀကီး၊ ေျပာစရာစကားေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ စာမဖတ္ထားတဲ့လူက ေျပာစရာစကား မရွိဘူးေပါ့။ အဲဒီေတာ့ စာဖတ္ထားတဲ့ လူတေယာက္ရဲ ႔ ေျပာႏိုင္တဲ့စြမ္းအား ေနာက္တခုက ဘာသာရပ္ေတြကို ေဆြးေႏြးႏုိင္တဲ့စြမ္းအားက စာမဖတ္ထားတဲ့လူေတြထက္ ပိုၿပီးေတာ့ သာလြန္တယ္ဆိုတာကို ေတြ႔ရတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ဒီစာဖတ္ျခင္းရဲ ႔ အက်ဳိးေက်းဇူးကို နားလည္းၿပီးေတာ့ ဒီလိုမ်ဳိးလူငယ္ေတြ အစိုးရရဲ ႔ ပညာေရးက စနစ္က မေကာင္းတဲ့အခ်ိန္မွာ ဒီလိုမ်ဳိး စာဖတ္ၿပီးေတာ့ ကုိယ္ေတြက ဗဟုသုတကို ရွာေဖြေပးမယ္ဆုိရင္ အေထာက္အကူျပဳတယ္။ ကုိယ့္ရဲ ႔ အလုပ္ထဲမွာျဖစ္ျဖစ္၊ ကုိယ့္ရဲ ႔ ပညာေရးမွာျဖစ္ျဖစ္ အသံုးက်တယ္ဆိုတဲ့ဟာကို ရွာေတြ႔ၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔က Youth for Social Change ဆိုၿပီးေတာ့ စလုပ္ျဖစ္တာေပါ့။
ကိုသားညႊန္႔ဦး ။ ။ အခု ျမန္မာႏိုင္ငံမွာက တစံုတရာ ပြင့္လင္းလာၿပီ။ အရင္လုိေတာ့ မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြနဲ႔ ဆက္ဆံမႈလည္း ေျပျပစ္လာတယ္။ ဒီအေျခအေနမ်ဳိးမွာ လူငယ္ေတြအတြက္ အခုနက ကိုရဲျမင့္ဝင္း ေျပာေနတဲ့ Capacity building စြမ္းရည္ျမွင့္ သင္တန္းေတြ၊ တျခား ပညာေရးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အခြင့္အလမ္းေတြ ေတာ္ေတာ္ေလး လမ္းပြင့္လာၿပီလား။ အေျခအေနေတြ လိုအပ္ေနုတုန္းပဲလား။
ကိုရဲျမင့္ဝင္း ။ ။ အခုလက္ရွိ ျမန္မာႏိုင္ငံ ၂၀၀၈ Constitution ရယ္၊ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲၿပီးတဲ့အခ်ိန္မွာ ပြင့္လင္းလာတယ္လို႔ ေျပာလုိ႔ရေပမယ့္ တခ်ုိ ႔ မပြင့္လင္းတဲ့အပိုင္းေတြလည္း ေအာက္ေျခမွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတာေတြလည္းရွိတယ္။ အဓိကေတာ့ အခြင့္အေရး Opportunity အေနနဲ႔ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ လူငယ္ေတြ အခြင့္အေရးေတြပိုၿပီးေတာ့ ရလာတယ္။ အဲဒါနဲ႔ တၿပိဳင္တည္းမွာပဲ Challenges ေတြနဲ႔ Threats ေတြ ၿခိမ္းေျခာက္စိန္ေခၚမႈေတြကေတာ့ ရွိေနတုန္းပဲ။ အဲဒီေတာ့ နံပတ္တစ္အခ်က္ လုိတာက က်ေနာ့္ရဲ ႔အျမင္အရဆုိရင္ လူငယ္ေတြက ကိုယ့္အားကိုယ္ကိုယ္ဖို႔လုိတယ္။ ကိုယ့္အားကိုယ္ကိုယ္ဖုိ႔ဆုိတာ ဒီအဖြဲ႔အစည္းေတြ၊ ေပးေနတဲ့ Opportunity ေတြ အခြင့္အလမ္းေတြကို အရမ္းႀကီး မီွခိုတာမ်ုိး၊ အားကိုးတာမ်ဳိးလည္း ရွိေနတာမ်ဳိး။ အဓိကေတာ့ Dependency မီွခိုခ်င္တဲ့စိတ္ ေပၚသြားမွာကို စုိးရိမ္ေၾကာင့္က်တယ္။ အဲဒီလို မီွခိုခ်င္စိတ္ထက္ မိမိကိုယ္ကိုယ္ အားကိုးၿပီးေတာ့ ကိုယ့္ေျခေထာက္ေပၚ ကိုယ္ရပ္တည္ၿပီးေတာ့ ႀကိဳးစားတဲ့ဟာမ်ဳိးကို လုပ္ေစခ်င္တယ္။ က်ေနာ္တို႔ ဗုဒၶက ဆံုးမထားတာက ဘယ္လုိမ်ဳိး ရွိသလဲဆုိရင္ ဘုရားမွာသြားၿပီး ဆုေတာင္းေနတာက ရလာဖို႔ မေသခ်ာဘူး။ သံသရာထဲက လြတ္ေျမာက္ခ်င္တယ္။ ကိုယ္လိုခ်င္တဲ့ ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္းကို လိုခ်င္တယ္ဆုိရင္ မိမိကိုယ္ကိုယ္ အားကိုးၿပီးေတာ့ မိမိကိုယ္ကိုယ္ ႀကိဳးစားမွသာလွ်င္ လြတ္ေျမာက္မယ္ေပါ့။ အဲဒီေတာ့ ဒီအယူအဆက Universal Truth စၾကဝဠာ အမွန္တရားလို႔ လက္ခံတဲ့အတြက္ေၾကာင့္မို႔ တခုခုကို ေအာင္ျမင္ခ်င္တယ္၊ တခုခုကို လြတ္ေျမာက္ခ်င္တယ္ဆိုရင္ ကိုယ္ကိုယ္တုိင္းကေန ႀကိုးစားအားထုတ္မႈ ရွိရမယ္။ ေတာင္းေနရံုနဲ႔ မရဘူးလို႔ ယံုၾကည္တယ္။
ကိုသားညႊန္႔ဦး ။ ။ ေနာက္တခုကေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေမးခ်င္ပါတယ္။ ကိုရဲျမင့္ဝင္း ကိုယ္တုိင္ကလည္း လူ႔အခြင့္အေရးဘာသာရပ္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ သင္ၾကားေနတယ္။ ေနာက္ လက္ရွိျမန္မာႏိုင္ငံမွာဆိုရင္ အခုေနာက္ပိုင္းဆိုရင္ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ျပႆနာေတြ အရင္တုန္းကလည္းရွိတယ္။ အခုဆုိရင္ ေနာက္ထပ္ျပႆနာေတြ တုိးလာတယ္။ ဥပမာ ဘာသာေရး၊ လူမ်ဳိးေရး ပဋိပကၡလိုဟာမ်ဳိးေတြ ႀကံဳလာရတယ္။ အဲဒီေတာ့ လူငယ္ေတြၾကားမွာ လူ႔အခြင့္အေရး ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဘယ္ေလာက္အထိ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ခိုင္ခိုင္မာမာ ရွိၿပီလို႔ ေျပာႏိုင္လဲ။
ကိုရဲျမင့္ဝင္း ။ ။ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ လူ႔အခြင့္အေရးလို႔ စကားေျပာမယ္ဆိုရင္ လူ႔အခြင့္အေရးလို႔ ေျပာတာနဲ႔ေတာင္မွ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ စာေပေတြ၊ ထုတ္ေဝျဖန္႔ခ်ီမႈေတြ လုပ္တယ္ဆိုရင္ အရင္အစိုးရလက္ထက္မွာ ဖမ္းဆီးေထာင္ခ်ခဲ့တာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္မို႔ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုတဲ့ စကားေျပာလို႔ရွိရင္ လူငယ္ေတြၾကားမွာ အခုထက္ထိ ေၾကာက္ရြံတယ္ဆိုတဲ့ Fear စိတ္က ရွိေနတုန္းပဲ။ အဲဒီေတာ့ နံပတ္တစ္အခ်က္ ပြင့္လင္းလာတဲ့အခ်ိန္မွာ ကမာၻ႔စံခ်ိန္စံညႊန္းေတြ၊ ႏိုင္ငံတကာ စံခ်ိန္စံညႊန္းေတြျဖစ္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးေတြကို ခ်က္ခ်င္းႀကီး အရမ္းႀကီးကို စိမ္းေနတဲ့ ျမန္မာ့လူ႔အဖြဲ႔အစည္းမွာ သြားၿပီးေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးေတြကို ေျပာေနတာထက္စာရင္ တျဖည္းျဖည္းခ်င္း ရင္းႏီွးလာေအာင္၊ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုတဲ့ စကားလံုးရဲ ႔၊ လူ႔အခြင့္အေရးတန္းဖိုး စံခ်ိန္စံညႊန္းေတြနဲ႔ ရင္းႏီွးလာေအာင္ လမ္းေၾကာင္းဖြင့္ေပးတဲ့ဟာမ်ဳိးေတြကို ပိုလုပ္ေစခ်င္တယ္။ အထူးသျဖင့္ တခါတေလၾကရင္ က်ေနာ္တို႔ လူ႔အခြင့္အေရး ပညာေပးတဲ့လူေတြ။ ေနာက္ ႀကိဳးစားတဲ့လူေတြက ကုလသမဂၢမွာရွိတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးဆုိင္ရာ စံခ်ိန္စံညႊန္းေတြနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရး Framework ေတြကို သြားၿပီးေတာ့ ခ်ျပတယ္။ ခ်ျပၿပီးေတာ့ အဲဒီအေပၚမွာေနတယ္။ တကယ္တမ္း ေအာက္ေျခမွာဆိုရင္ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုတဲ့ စကားလံုးကို ၾကားလုိက္တာနဲ႔ ေၾကာက္ရြံၿပီးေတာ့ အဆင္မေျပဘူးေတြ ျဖစ္ေနတဲ့ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းက ျမန္မာျပည္မွာ ရွိေနေသးတယ္။ အဲဒီေတာ့ လြတ္လပ္ခြင့္အေပၚမွာ အေျခခံၿပီးေတာ့ လႈပ္ရွားတဲ့ေနရာမွာလည္း က်ေနာ္တို႔က ဘယ္လိုရွိဖို႔လိုလဲဆိုရင္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြ ရွိဖို႔လိုတယ္။ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းဆိုတာ အေနာက္ႏုိင္ငံမွာ လြတ္လပ္ခြင့္ဆိုတဲ့ဟာကို တန္းဖိုးထားသလုိ။ အဲဒီ လြတ္လပ္ခြင့္နဲ႔အတူ Duty ဒါမွမဟုတ္ Responsibility တာဝန္သိတတ္မႈနဲ႔ တာဝန္ယူမႈပါပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာဆိုရင္ အခုေတြ႔ရတာ Hate speech အမုန္းတရားနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ စကားေတြကို ေျပာေနတာေတြရွိတယ္။ အဲဟာမ်ဳိးက လြတ္လပ္ခြင့္ Freedom of Speech ကို အသံုးခ်ၿပီးေတာ့ ကိုယ့္ရဲ ႔အမုန္းတရားကို ေရွ ႔တန္းတင္ၿပီးေတာ့ ေျပာတာမ်ဳိးဆုိရင္ မေကာင္းဘူးေပါ့။ အဲဒီေတာ့ ကိုယ္က လြတ္လပ္ခြင့္ကို လိုခ်င္တယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီ လြတ္လပ္ခြင့္နဲ႔အတူ ကိုယ့္ရဲ ႔ျပန္ၿပီး ၾကည့္ရမွာက ကိုယ့္ရဲ ႔ ဘာတာဝန္ရွိမလဲ။ ဒီ လြတ္လပ္ခြင့္ေပၚမွာ ကိုယ့္ရဲ ႔ တာဝန္ယူမႈ ဘာရွိသလဲဆိုတာကို ၾကည့္ဖို႔လုိမယ္။
ကိုသားညႊန္႔ဦး ။ ။ အဲဒီေတာ့ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ အခုန ေမးခြန္းေလးပဲ ျပန္ေကာက္ခ်င္တာက တျခားလူငယ္ေတြၾကားထဲမွာ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ အခုေနာက္ပိုင္း ပြင့္လင္းလာခ်ိန္မွာ တန္းဖုိးထားမႈ၊ လူ႔အခြင့္အေရး စံႏႈန္းစံထားေတြ ပတ္သက္လို႔ ရႈျမင္မႈ။ ဥပမာဆုိရင္ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ တခ်ဳိ ႔က အေရွ ႔အေနာက္ မတူႏုိင္တဲ့စံေတြ ရွိႏုိင္တယ္။ တကယ္တမ္း တခ်ဳိ ႔ကလည္း လူ႔အခြင့္အေရးဆိုတာ Universal အားလံုး တကမာၻလုံး တန္တူျဖစ္ရမယ္ဆိုတဲ့ အျမင္ေတြရွိတယ္။ ဆိုေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ လူငယ္ေတြၾကားထဲမွာ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ စံႏႈန္းစံထား ဘယ္လိုရွိၾကလဲ။
ကိုရဲျမင့္ဝင္း ။ ။ အၾကမ္းဖ်ဥ္းအားျဖင့္ေတာ့ လူငယ္ေတြက သင္တန္းေတြမွာေတြ႔လို႔ ေဆြးေႏြးတဲ့အခါ ျမန္မာျပည္ရဲ ႔ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြနဲ႔ ကမာၻေပၚမွာရွိတဲ့ စံခ်ိန္စံညႊန္းေတြနဲ႔ ႏႈိင္းယွဥ္ၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ သင္တန္းေပးတယ္ဆိုတာ ကမာၻေပၚမွာရွိတဲ့ စံခ်ိန္စံညႊန္းေတြကို လူထုက ပိုၿပီးေတာ့ သိလာေအာင္ သင္တန္းေပးတာေပါ့။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ လူငယ္ေတြ ေဆြးေႏြးၾကတာက လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္နဲ႔အေနနဲ႔ စံခ်ိန္စံညႊန္းေတြနဲ႔ တုိင္းတာၿပီးေတာ့ ႏႈိင္းယွဥ္ၿပီးေတာ့ ေဆြးေႏြးၾကတဲ့အခ်ိန္မွာ က်ေနာ္တုိ႔ မ်ားေသာအားျဖင့္ အားမလုိအားမရျဖစ္တယ္။ အားမလိုအားမရ ျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာ က်ေနာ္ရဲ ႔ သေဘာတရားကေတာ့ ဒီ အစိုးရက အၿမဲတမ္း လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြကို ျဖစ္ပ်က္ေနတယ္။ တုိင္းျပည္အတြင္းမွာ။ အဲဒီေတာ့ အဓိကျပႆနာက ဘာျဖစ္လဲဆုိေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈ၊ လူ႔အခြင့္အေရးလုိ႔ေျပာတာက တကယ္တမ္းေတာ့ အစိုးရက သူ႔ရဲ ႔ အာဏာ၊ ရွိေနတဲ့အာဏာကို အလႊဲသံုးစားလုပ္တာေပါ့။ အဲဒီေတာ့ အာဏာအလႊဲသံုးစြဲမႈ ျဖစ္တုိင္းျဖစ္တုိင္း ၾကည့္လိုက္လို႔ရွိရင္ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈက ရွိကိုရွိတယ္။ အဲဒီေတာ့ အဓိကျပႆနာက အစိုးရကို အာဏာအလႊဲသံုးစားမႈ မျဖစ္ေအာင္၊ လူ႔အခြင့္အေရး မခ်ုိးေဖာက္ေအာင္ ဘယ္လို အဟန္႔အတားေတြ၊ လူထုကေန ဘယ္လိုနည္းလမ္းေတြနဲ႔ အစိုးရရဲ ႔ အာဏာေတြကို ခြဲေဝျဖန္႔ထားၿပီးေတာ့ ထိန္းခ်ဳပ္မလဲေပါ့။ ဒီမုိကေရစီစနစ္မွာ အာဏာႀကီး (၃) ရပ္မွာ တရားဥပေဒျပဳေရး၊ စီရင္ေရး နဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ဆိုတဲ့ေနရာေတြမွာ က်ေနာ္တုိ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ အေျခခံဥပေဒကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ အဲဒီ အခန္းက႑ေတြက တိက်တဲ့ အာဏာခြဲေဝမႈနဲ႔ ဘယ္သူက ဘယ္လိုအာဏာရွိၿပီးေတာ့ ဘယ္လိုမ်ဳိး တုိင္းျပည္ကို အုပ္ခ်ဳပ္မလဲဆိုတဲ့ဟာေတြကို အေျခခံဥပေဒထဲမွာ တိတိက်က် သာမန္လူေတြ နားလည္းလို႔ရေအာင္ ေဖာ္ျပထားတာမ်ဳိး မရွိဘူး။
ကိုသားညႊန္႔ဦး ။ ။ ဒါကေတာ့ အစိုးရပိုင္းေပါ့။ က်ေနာ္ ေနာက္ဆံုးတခု ေမးခ်င္တာက လူ႔အဖြဲ႔အစည္းထဲမွာ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ တန္းဖိုးထားမႈ ျမန္မာလူ႔အဖြဲ႔အစည္းမွာ ဘယ္ေလာက္အထိ အခုအေနအထားမွာ ရွိတယ္လို႔ ကိုရဲျမင့္ဝင္း ျမင္သလဲ။
ကိုရဲျမင့္ဝင္း ။ ။ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းထဲမွာ လူ႔အခြင့္အေရး တန္းဖိုးထားမႈ။ လူေတြကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ အကုန္လံုး တတိုင္းျပည္လံုးက လူ႔အခြင့္အေရးကို လိုခ်င္ၾကတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရးကို ေတာင္းတၾကတယ္။ ဒါေပမဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးတန္းဖိုးထားမႈၾကေတာ့ က်ေနာ္တို႔မွာ အဲဒီယဥ္ေက်းမႈ ရွိဖို႔လိုတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရးကို က်ေနာ္တုိ႔ လိုခ်င္တာနဲ႔ ထိုက္တန္တဲ့ ေပးဆပ္မႈကလည္း ရွိဖုိ႔လိုတယ္။ တခါတေလၾကရင္ က်ေနာ့္ရဲ ႔ သေဘာတရားက ကိုယ္က ပစၥည္းတခုကို Supermarket တခုမွာ သြားဝယ္ခ်င္တယ္ဆုိရင္ အဲဒီစာအုပ္တအုပ္ရဲ ႔တန္းဖိုးကိုေတာ့ ကိုယ္ကရွိမွ ေပးဆပ္မွ ရတယ္။ အဲဒီစာအုပ္က ေဒၚလာ တစ္ေထာင္ဆုိရင္ ကိုယ့္မွာ ေဒၚလာတစ္ေထာင္ရွိမွ ဝယ္လို႔ရမယ္။ ကိုယ္ေတြက လူ႔အခြင့္အေရးကို လိုခ်င္တယ္။ ဒီမုိကေရစီကို လိုခ်င္တယ္ဆုိရင္ အဲဒီတန္းဖိုးနဲ႔ ထိုက္တန္တဲ့ ေပးဆပ္မႈနဲ႔ ထိုက္တန္တဲ့ ရင္းႏွွီးျမွပ္ႏံွမႈက ကိုယ္ေတြဖက္မွာရွိမွ ကိုယ္လိုခ်င္တဲ့အရာက ရမယ္လို႔ ယံုၾကည္တယ္။
ကိုသားညႊန္႔ဦး ။ ။ ကိုရဲျမင့္ဝင္းကို ေက်းဇူးအမ်ားႀကီးတင္ပါတယ္။
