(Zawgyi/Unicode)
COVID-19 ရောဂါ အတွက် ကာကွယ်ဆေးနဲ့ ကုသဆေးတွေ ထုတ်နိုင်ဖို့ ကြိုးပမ်းနေကြချိန်မှာ ရောဂါသက်သာဖို့ ကုသနေတဲ့ လက်ရှိ ဆေးတွေထဲက Dexamethasone ဆေးဟာ COVID-19 ဝေဒနာရှင်တွေ အတွက် အကျိုးရှိတယ်လို့ ဗြိတိန်က ဆရာဝန်တွေက ပြောပါတယ်။ ဒီဆေးက COVID-19 ရောဂါပိုးအတွက် ဘယ်လို အလုပ်လုပ်တယ်ဆိုတာကို Utah ပြည်နယ် Brigham Young တက္ကသိုလ်က အဏုဇီဝဗေဒ ဘွဲ့လွန်ကျောင်းသူ မခင်ဇာဝင်းပြည့် ကို ဒေါ်ခင်မျိုးသက်က မေးမြန်းတဲ့ အခါ သူကအခုလို စပြောပါတယ်။
မခင်ဇာဝင်းပြည့် ။ ။ Dexamethasone က ပုံမှန်အတိုင်းပြောရမယ်ဆိုရင် အဆစ်အမြစ်ရောင်၊ လေးဘက်နာသမားတို့ပြင်းထန်တဲ့ cancer ရောဂါသမားတွေ အရမ်းနာကျင်တယ်ဆိုတာမျိုးတွေမှာ အနာသက်သာအောင် ပေးတယ်ဆိုတဲ့သဘောပေးကြတယ်။ တချို့ ဓါတ်မတည့်တဲ့ Allergy အရမ်း ပြင်းတဲ့ဟာမှာလည်း ဒီ Dexamethasone ပေးတယ်ပေါ့နော်။ နောက် TB အဆုတ်ရောင်တာမျိုးဆိုရင်လည်း Antibiotic နဲ့ တွဲပေးတယ်ဆိုတာမျိုး ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် အဓိက လုပ်ဆောင်တာကတော့ အရောင်ကျတာ။ COVID ကို ကာကွယ်တာတို့ဘာတို့ လုပ်လို့မရဘူး။ မြန်မာနိုင်ငံမှာဆိုရင် prednisolone ဆိုတာ ကြားဖူးမယ်ထင်တယ်။ သူက steroid သဘောမျိုးပေါ့နော် အဲဒီဆေးနဲ့ မတိုးတော့တဲ့လူတွေဆိုရင် Dexamethasone ပေးတာရှိတယ် ဆိုတော့ သူက ပြင်းတဲ့အရောင်ကျဆေး steroid ပါတဲ့ဆေးပေါ့နော်။
ဆိုတဲ့အခါကျတော့ ဒီအတိုင် အလကားနေရင်း အလကားတော့ မသုံးသင့်ဘူးပေါ့နော်။ ကြိုတင်ကာကွယ်တဲ့ပုံစံမျိုးနဲ့ သုံးမယ်ဆိုတာမျိုးကတော့ မဖြစ်သင့်ဘူး ဒီ COVID မှာ သုံးတယ်ဆိုတာကလည်း အဓိက ဗိုင်းရပ်စ် ကို ကာကွယ်ဖို့အတွက်မဟုတ်ဘူး၊ တိုက်ထုတ်ဖို့အတွက်လည်း မဟုတ်ဘူး။ ဗိုင်းရပ်စ် ကြောင့် ဖြစ်နေတဲ့ လူနာတွေ အနာသက်သာလို သက်သာ၊ အဆုတ်ရောင်တာတွေ အရောင်ကျအောင် အဲလို အထောက်အကူပေးတဲ့ သဘောမျိုး ဖြစ်ပါတယ်။
ဒေါ်ခင်မျိုးသက်။ ။ ဘာကြောင့်သူ့ကို ဒီ အရောင်ကျအောင် ဒီဆေးပေးတာလဲ။
မခင်ဇာဝင်းပြည့် ။ ။ တော်တော်ကောင်းတဲ့မေးခွန်းပါ ဘာလို့လဲဆိုတော့ Dexamethasone က အရောင်ကျတယ်ဆိုတာက ဒီ COVID လူနာတွေမှာ လူတွေ ဘာကြောင့်သေတယ်ဆိုတာ ဗိုင်းရပ်စ် ကိုရပြီးသွားတဲ့အခါကျရင် ဒီ ဗိုင်းရပ်စ် က ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ ဝင်တယ် ပိုးပွားတယ်၊ ပွားပြီးရင် သူက ရင်ဘက်ကို ဆင်းတယ် ပြီးတော့ အဆုတ်ထဲမှာ တခါပြန်ပွားတယ်။ ပွားပြီးရင် သူက ဘယ်လိုမျိုးဖြစ်သလဲဆိုတော့ သွေးတွေထဲမှာ ပိုးဝင်တယ် မြန်မာလိုပြောရင် သွေးဆိပ်တက်တယ် ။ အဲဒီအခါကျရင် ဘာဖြစ်သလဲဆိုတော့ လူ့ ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာရှိတဲ့ သွေးဖြူဥတွေက ပထမတော့ သူက ဗိုင်းရပ်စ် ကို လိုက်ပြီးတော့ တိုက်နေတုန်းပဲ ဒါပေမယ့် အရမ်းများလာရင် သူတို့တွေက ပျာသွားတယ်ပေါ့နော် ။
လူရဲ့ Immune system ခုခံအားစနစ်တခုလုံးက မနိုင်ဝန်ထမ်းရပြီ ဆိုတဲ့အချိန်ကျရင် ဘာလာလာ တိုက်မယ်ဆိုတာမျိုးဖြစ်သွားတယ်။အဲဒါမျိုးဖြစ်သွားရင် Off Target ပေါ့နော် မဆိုင်တဲ့ဟာတွေကိုပါ တိုက်တယ် အဲဒီမှာ လူရဲ့ အဆုတ်က လေအိတ်ငယ်လေးတွေ ပျက်စီးတာ တွေဖြစ်ပြီးတော့ Shock ရတယ်ပေါ့နော် ၊ Toxic Shock ရတယ်ဆိုတာမျိုးဖြစ်တယ်။ အဲဒီလိုမျိုး အခြေအနေဖြစ်နေပြီဆိုရင် အဲဒီလူတွေရဲ့ ခုခံအား စနစ်ကို ပြန်ပြီးတော့ ထိန်းပေးရတယ်။ အဲလိုမျိုး ထိန်းတဲ့အခါမှာ လူက ပြန်ကောင်းဖို့ နည်းနည်း လမ်းစတွေ့မှာပေါ့နော်။ မဟုတ်ရင် ကိုယ့်ခုခံအားက ကိုယ့်ကို ပြန်ပြီးတော့ သတ်သလိုမျိုးဖြစ်တယ်။ တချို့ SLE တို့ လေးဘက်နာတို့ဆိုရင် Autoimmune disease တွေပဲလေ ကိုယ့်ခုခံအားက ကိုယ့်ကို ပြန်တိုက်နေတာပေါ့နော်။ ဆိုတော့ COVID-19 ရောဂါ ပြင်းထန်တဲ့လူတွေဆိုရင် ကိုယ့်ခုခံအားက ကိုယ့်ကို ပြန်တိုက်နေတာမျိုးကို လျော့ကျပေးအောင်လို့ သူက ထိန်းပေးတယ်ဆိုတဲ့ သဘောပါ။
ဒေါ်ခင်မျိုးသက်။ ။ Dexamethasone ဆေးကို လူနာကို တိုက်လိုက်ရင် သူက ဘာအလုပ်လုပ်သလဲ ပြောပြပေးပါ။
မခင်ဇာဝင်းပြည့် ။ ။ သူက ဘာအလုပ်လုပ်သလဲဆိုတော့ အဓိက steroid ပါတဲ့ဆေးတွေ အကုန်လုံးက Hormone တွေကို ထိန်းပေးတာပေါ့နော်၊ ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ ရှိတဲ့ Hormone တွေကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှု လုပ်ပေးတယ် ။ သူ့ကို ဒီ ကျောက်ကပ် ထိပ်ပေါ်မှာ ရှိတဲ့ တြိဂံပုံ Adrenal Hormone ထုတ်တာရှိတယ်။ အဲဒါ Adrenal Gland ဆိုတာက ဘာလုပ်သလဲဆိုတော့ fight or flight response လုပ်ပေးတယ်။ အဲဒီ response ဖြစ်ဖို့အတွက်ဆိုရင် လူ့သွေးခုန်နှုန်း တို့ ကို ထိန်းပေးတယ် ။ သူက Hormone တွေအကုန်လုံးကို အဲဒီကနေပဲ ထုတ်ပေးတာပါပဲ ။
steroid ပါတဲ့ဆေးတွေ အကုန်လုံးက အဲဒီထဲမှာရှိတဲ့ ကျောက်ကပ်အပေါ်နားမှာရှိတဲ့ ထွက်တဲ့ Hormone တွေကိုထိန်းပေးတယ် နောက်တခြား ခုခံအားစနစ်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ Hormone တွေကို သူက လျော့ကျအောင်လုပ်ပေးတယ် ၊ responsive မဖြစ်အောင် သိပ်ပြီးတော့ active မဖြစ်အောင် လုပ်ပေးတယ် ။ အဲဒီလိုလုပ်ပေးတဲ့အတွက်ကြောင့် သူ့ကို immunosuppressed အနေနဲ့ သုံးကြတာပါ။
Utah ပြည်နယ် Brigham Young တက္ကသိုလ်က အဏုဇီဝဗေဒ ဘွဲ့လွန်ကျောင်းသူ မခင်ဇာဝင်းပြည့် ကို ဒေါ်ခင်မျိုးသက်က မေးမြန်းခဲ့တာပါ။
..............
COVID-19 ကုသရာမှာ Dexamethasone ထိရောကျနိုငျမှု
(Unicode)
COVID-19 ရောဂါ အတှကျ ကာကှယျဆေးနဲ့ ကုသဆေးတှေ ထုတျနိုငျဖို့ ကွိုးပမျးနကွေခြိနျမှာ ရောဂါသကျသာဖို့ ကုသနတေဲ့ လကျရှိ ဆေးတှထေဲက Dexamethasone ဆေးဟာ COVID-19 ဝဒေနာရှငျတှေ အတှကျ အကြိုးရှိတယျလို့ ဗွိတိနျက ဆရာဝနျတှကေ ပွောပါတယျ။ ဒီဆေးက COVID-19 ရောဂါပိုးအတှကျ ဘယျလို အလုပျလုပျတယျဆိုတာကို Utah ပွညျနယျ Brigham Young တက်ကသိုလျက အဏုဇီဝဗဒေ ဘှဲ့လှနျကြောငျးသူ မခငျဇာဝငျးပွည့ျ ကို ဒေါျခငျမြိုးသကျက မေးမွနျးတဲ့ အခါ သူကအခုလို စပွောပါတယျ။
မခငျဇာဝငျးပွည့ျ ။ ။ Dexamethasone က ပုံမှနျအတိုငျးပွောရမယျဆိုရငျ အဆဈအမွဈရောငျ၊ လေးဘကျနာသမားတို့ပွငျးထနျတဲ့ cancer ရောဂါသမားတှေ အရမျးနာကငြျတယျဆိုတာမြိုးတှမှော အနာသကျသာအောငျ ပေးတယျဆိုတဲ့သဘောပေးကွတယျ။ တခြို့ ဓါတျမတည့ျတဲ့ Allergy အရမျး ပွငျးတဲ့ဟာမှာလညျး ဒီ Dexamethasone ပေးတယျပေါ့နောျ။ နောကျ TB အဆုတျရောငျတာမြိုးဆိုရငျလညျး Antibiotic နဲ့ တှဲပေးတယျဆိုတာမြိုး ရှိတယျ။ ဒါပမေယ့ျ အဓိက လုပျဆောငျတာကတော့ အရောငျကတြာ။ COVID ကို ကာကှယျတာတို့ဘာတို့ လုပျလို့မရဘူး။ မွနျမာနိုငျငံမှာဆိုရငျ prednisolone ဆိုတာ ကွားဖူးမယျထငျတယျ။ သူက steroid သဘောမြိုးပေါ့နောျ အဲဒီဆေးနဲ့ မတိုးတော့တဲ့လူတှဆေိုရငျ Dexamethasone ပေးတာရှိတယျ ဆိုတော့ သူက ပွငျးတဲ့အရောငျကဆြေး steroid ပါတဲ့ဆေးပေါ့နောျ။ ဆိုတဲ့အခါကတြော့ ဒီအတိုငျ အလကားနရေငျး အလကားတော့ မသုံးသင့ျဘူးပေါ့နောျ။ ကွိုတငျကာကှယျတဲ့ပုံစံမြိုးနဲ့ သုံးမယျဆိုတာမြိုးကတော့ မဖွဈသင့ျဘူး ဒီ COVID မှာ သုံးတယျဆိုတာကလညျး အဓိက ဗိုငျးရပျဈ ကို ကာကှယျဖို့အတှကျမဟုတျဘူး၊ တိုကျထုတျဖို့အတှကျလညျး မဟုတျဘူး။ ဗိုငျးရပျဈ ကွောင့ျ ဖွဈနတေဲ့ လူနာတှေ အနာသကျသာလို သကျသာ၊ အဆုတျရောငျတာတှေ အရောငျကအြောငျ အဲလို အထောကျအကူပေးတဲ့ သဘောမြိုး ဖွဈပါတယျ။
ဒေါျခငျမြိုးသကျ။ ။ ဘာကွောင့ျသူ့ကို ဒီ အရောငျကအြောငျ ဒီဆေးပေးတာလဲ။
မခငျဇာဝငျးပွည့ျ ။ ။ တောျတောျကောငျးတဲ့မေးခှနျးပါ ဘာလို့လဲဆိုတော့ Dexamethasone က အရောငျကတြယျဆိုတာက ဒီ COVID လူနာတှမှော လူတှေ ဘာကွောင့ျသတေယျဆိုတာ ဗိုငျးရပျဈ ကိုရပွီးသှားတဲ့အခါကရြငျ ဒီ ဗိုငျးရပျဈ က ခန်ဓာကိုယျထဲမှာ ဝငျတယျ ပိုးပှားတယျ၊ ပှားပွီးရငျ သူက ရငျဘကျကို ဆငျးတယျ ပွီးတော့ အဆုတျထဲမှာ တခါပွနျပှားတယျ။ ပှားပွီးရငျ သူက ဘယျလိုမြိုးဖွဈသလဲဆိုတော့ သှေးတှထေဲမှာ ပိုးဝငျတယျ မွနျမာလိုပွောရငျ သှေးဆိပျတကျတယျ ။ အဲဒီအခါကရြငျ ဘာဖွဈသလဲဆိုတော့ လူ့ ခန်ဓာကိုယျထဲမှာရှိတဲ့ သှေးဖွူဥတှကေ ပထမတော့ သူက ဗိုငျးရပျဈ ကို လိုကျပွီးတော့ တိုကျနတေုနျးပဲ ဒါပမေယ့ျ အရမျးမြားလာရငျ သူတို့တှကေ ပြာသှားတယျပေါ့နောျ ။ လူရဲ့ Immune system ခုခံအားစနဈတခုလုံးက မနိုငျဝနျထမျးရပွီ ဆိုတဲ့အခြိနျကရြငျ ဘာလာလာ တိုကျမယျဆိုတာမြိုးဖွဈသှားတယျ။အဲဒါမြိုးဖွဈသှားရငျ Off Target ပေါ့နောျ မဆိုငျတဲ့ဟာတှကေိုပါ တိုကျတယျ အဲဒီမှာ လူရဲ့ အဆုတျက လအေိတျငယျလေးတှေ ပကြျစီးတာ တှဖွေဈပွီးတော့ Shock ရတယျပေါ့နောျ ၊ Toxic Shock ရတယျဆိုတာမြိုးဖွဈတယျ။ အဲဒီလိုမြိုး အခွအေနဖွေဈနပွေီဆိုရငျ အဲဒီလူတှရေဲ့ ခုခံအား စနဈကို ပွနျပွီးတော့ ထိနျးပေးရတယျ။ အဲလိုမြိုး ထိနျးတဲ့အခါမှာ လူက ပွနျကောငျးဖို့ နညျးနညျး လမျးစတှေ့မှာပေါ့နောျ။ မဟုတျရငျ ကိုယ့ျခုခံအားက ကိုယ့ျကို ပွနျပွီးတော့ သတျသလိုမြိုးဖွဈတယျ။ တခြို့ SLE တို့ လေးဘကျနာတို့ဆိုရငျ Autoimmune disease တှပေဲလေ ကိုယ့ျခုခံအားက ကိုယ့ျကို ပွနျတိုကျနတောပေါ့နောျ။ ဆိုတော့ COVID-19 ရောဂါ ပွငျးထနျတဲ့လူတှဆေိုရငျ ကိုယ့ျခုခံအားက ကိုယ့ျကို ပွနျတိုကျနတောမြိုးကို လြော့ကပြေးအောငျလို့ သူက ထိနျးပေးတယျဆိုတဲ့ သဘောပါ။
ဒေါျခငျမြိုးသကျ။ ။ Dexamethasone ဆေးကို လူနာကို တိုကျလိုကျရငျ သူက ဘာအလုပျလုပျသလဲ ပွောပွပေးပါ။
မခငျဇာဝငျးပွည့ျ ။ ။ သူက ဘာအလုပျလုပျသလဲဆိုတော့ အဓိက steroid ပါတဲ့ဆေးတှေ အကုနျလုံးက Hormone တှကေို ထိနျးပေးတာပေါ့နောျ၊ ခန်ဓာကိုယျထဲမှာ ရှိတဲ့ Hormone တှကေို ပွုပွငျပွောငျးလဲမှု လုပျပေးတယျ ။ သူ့ကို ဒီ ကြောကျကပျ ထိပျပေါျမှာ ရှိတဲ့ တွိဂံပုံ Adrenal Hormone ထုတျတာရှိတယျ။ အဲဒါ Adrenal Gland ဆိုတာက ဘာလုပျသလဲဆိုတော့ fight or flight response လုပျပေးတယျ။ အဲဒီ response ဖွဈဖို့အတှကျဆိုရငျ လူ့သှေးခုနျနှုနျး တို့ ကို ထိနျးပေးတယျ ။ သူက Hormone တှအေကုနျလုံးကို အဲဒီကနပေဲ ထုတျပေးတာပါပဲ ။ steroid ပါတဲ့ဆေးတှေ အကုနျလုံးက အဲဒီထဲမှာရှိတဲ့ ကြောကျကပျအပေါျနားမှာရှိတဲ့ ထှကျတဲ့ Hormone တှကေိုထိနျးပေးတယျ နောကျတခွား ခုခံအားစနဈနဲ့ ပတျသကျတဲ့ Hormone တှကေို သူက လြော့ကအြောငျလုပျပေးတယျ ၊ responsive မဖွဈအောငျ သိပျပွီးတော့ active မဖွဈအောငျ လုပျပေးတယျ ။ အဲဒီလိုလုပျပေးတဲ့အတှကျကွောင့ျ သူ့ကို immunosuppressed အနနေဲ့ သုံးကွတာပါ။
Utah ပွညျနယျ Brigham Young တက်ကသိုလျက အဏုဇီဝဗဒေ ဘှဲ့လှနျကြောငျးသူ မခငျဇာဝငျးပွည့ျ ကို ဒေါျခငျမြိုးသကျက မေးမွနျးခဲ့တာပါ။
