(Zawgyi/Unicode)
COVID-19 ကပ်ရောဂါအခြေအနေနဲ့အတူ မြန်မာနယ်စပ်တွေက IDPs စစ်ရှောင်ဒုက္ခသည်စခန်းတွေရဲ့ ရောဂါကာကွယ်ရေးအခြေအနေတွေကို စုစည်းတင်ပြပေးပါမယ်။ ဒီအကြောင်း ဗွီအိုအေ မြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် ကိုမိုးဇော်က တင်ဆက်ပေးပါမယ်။
COVID-19 ကြောင့် အသွားအလာ ကန့်သတ်ထားတာကြောင့် ထိုင်းမြန်မာနယ်စပ်က ရှမ်းဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာ အလုပ်အကိုင်ခက်ခဲပြီး ရိက္ခာအခက်အခဲနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရသလို၊ ကချင်ပြည်နယ်က ဒုက္ခသည် စခန်းတွေမှာတော့ COVID-19 ရောဂါ ကာကွယ်ရေးကို တင်းတင်းကြပ်ကြပ် ဆောင်ရွက်နေပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်က စခန်းတွေမှာ လူဦးရေများပြားတာကြောင့် အခက်အခဲတွေ ရှိနေပါတယ်။
ရှမ်းပြည်နယ်အရှေ့ပိုင်း မိုင်းတုံမြို့နယ် ထိုင်းမြန်မာနယ်စပ်က ရှမ်းဒုက္ခသည်စခန်း ၆ ခုရှိပြီး လူ ၆,၀၀၀ ကျော်လောက် နေထိုင်နေတာပါ။
လောလောဆယ် COVID-19 ရောဂါ ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးအတွက် ထိုင်းနိုင်ငံဘက်က အသွားအလာ ကန့်သတ်လိုက်တဲ့နောက် ရှမ်းဒုက္ခသည်တွေဟာ ရှာဖွေ စားသောက်ရေးအတွက် အခက်အခဲ ကြုံနေရကြောင်းရှမ်းပြည်နယ် ဒုက္ခသည်ရေးရာကော်မတီအဖွဲ့ဝင် ဦးစိုင်းလင်းက အခုလို ပြောပါတယ်။
“အဓိကဆိုရင် ကျနော်တို့က အခြေခံရိက္ခာ အဲဒါပဲ ပြောရမှာပေါ့။ ဘာလို့လဲဆိုရင် အခုချိန်မှာ ဘယ်မှ သွားလို့၊ လာလို့ မရဘူး။ အလုပ်တွေက မရှိဘူးပေါ့ဗျာနော်။ အရင်တုန်းက ကျနော်တို့ကတော့ အချိန်ပြည့်မဟုတ်ပေမဲ့လည်း ဒီ ကြိုကြား ကြိုကြား အလုပ်လေးတွေကတော့ ရှိတာပေါ့လေ နော်။ ဥပမာ နယ်စပ်မှာဆိုရင်လည်း စိုက်ပျိုးရေးတို့ လက်ဖက်ခူးတာတို့ အဲဒါမျိုးတွေ ရှိမှာပေါ့။ အခုကျတော့ အဲဒီအလုပ်တွေလည်း ရပ်သလောက် နီးပါးလောက်ဖြစ်သွားတာပေါ့။ အခုက အလုပ်တွေက မရှိဘူးဆိုတော့ စားဝတ်နေရေးက အခြေခံ ရိက္ခာပေါ့။ ဥပမာ ဆန်၊ ဆီ၊ ဆားပေါ့နော်။ ထားပါတော့ ဆားကတော့ ဒီလောက်အရေးမကြီးဘူး။ ဆန်၊ ဆီအဲလိုမျိုးကတော့ အဲလိုမျိုး အခက်အခဲတွေ ရှိပါတယ်။”
ဒီစခန်းတွေကို အရင်က ထိုင်းအခြေစိုက် The Border Consortium အဖွဲ့က ဆန်ထောက်ပံခဲ့ပေမဲ့ ၂၀၁၇ ခု အောက်တိုဘာလမှာ ဒီအထောက်အပံ့ ရပ်ဆိုင်းခဲ့ပါတယ်။ ဒီရက်ပိုင်းမှာတော့ ရှမ်းပြည်နယ်ဒုက္ခသည်ရေးရာ ကော်မတီက စခန်းရှိ ဒုက္ခသည်တွေအတွက် ရိက္ခာ ကူညီထောက်ပံ့ဖို့ကို မေတ္တာရပ်ခံထားပါတယ်။
ရှမ်းဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာတော့ ထိုင်းနိုင်ငံဘက်က အစိုးရမဟုတ်တဲ့အဖွဲ့အစည်းတွေကနေ COVID-19 နဲ့ ပတ်သက်ပြီး အသိပညာပေးတာ၊ ကြိုတင်ကာကွယ်မှုဆိုင်ရာ သင်တန်းတွေပေးတာတွေ ရှိကြောင်း ပြောပါတယ်။
ကချင်ပြည်နယ်အတွင်းက ဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာတော့ ဒေသခံ အာဏာပိုင်တွေနဲ့ ပူးပေါင်းပြီး COVID-19 ရောဂါ ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးကို တင်းတင်းကြပ်ကြပ် ဆောင်ရွက်နေတယ်လို့ ဝိုင်းမော်မြို့နယ် မိုင်းနား KBC စစ်ရှောင်စခန်းတာဝန်ခံ ဦးဇော်လုံးကပြောပါတယ်။
"COVID အခြေအနေတော့ ရောဂါကာကွယ် ထိန်းချုပ် တုံ့ပြန်ရေးက အစဉ်တစိုက်လုပ်နေတယ်။ ကျနော်တို့ Camp ကို ဧည့်မဝင်ခိုင်းဘူး။ Camp သူ၊ Camp သားတွေကိုတောင်မှ တစ်အိမ်ထောင်ကို တစ်ပတ်မှာ တစ်ကြိမ်ပဲ ထွက်ခိုင်းတယ်။ မလိုအပ်ရင် မထွက်နဲ့၊ အဲလိုပေါ့နော်။ နောက်ပြီးမှ ခရီးက ပြန်လာလို့ရှိရင် Quarantine လုပ်တယ်လေ။ Mask တပ်ရမယ် အပြင်ထွက်ရင်။ ဝင်လာ၊ ထွက်လာရင် လက်ဆေးမယ် အဲလိုပဲ။ Camp အပေါက်ဝနားမှာ ဂိတ်လုပ်ထားတယ်။ အဲမှာ လက်ဆေးခိုင်းပြီးမှ ဝင်တယ်။ ဆိုင်ကယ်တို့၊ ကားတို့အပြင်ကနေဝင်လာရင် ဆေးဖျန်းပေးတယ်။ အဲလိုလုပ်တယ်။”
ဒီကနေ့အချိန်ထိတော့ ကချင်ပြည်နယ်မှာ COVID-19 ရောဂါပိုးရှိသူ တစ်ဦးသာတွေ့ရှိပြီး ဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာတော့ ပိုးတွေ့လူနာ မရှိသေးပါဘူး။
KIO ထိန်းချုပ်နယ်မြေအတွင်းမှာလည်း KIO က ရောဂါကာကွယ်နှိပ်နင်းရေးကော်မတီကို ဖွဲ့စည်းဆောင်ရွက်နေသလို အစိုးရနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့လည်း ဒီလ ၁၃ ရက်နေ့က ဆွေးနွေးထားပြီး ဖြစ်ပါတယ်။
ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်းက စစ်ရှောင်စခန်းတွေမှာတော့ COVID-19 ရောဂါကူးစက်လာရင် ထိန်းချုပ်ဖု့ိခက်ခဲနိုင်ကြောင်း ကျောက်တော်မြို့နယ် ပြည်နယ်လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် ဦးမောင်သန်းစိန်က ပြောပါတယ်။
“အမှန်တကယ်သာဒီ COVID က ဒီဘက်မှာ အခြေအနေ တစ်ခုအပေါ်မှာ မူတည်ပြီး Postive ဖြစ်တယ်ဆိုရင် ခက်ခက်ခဲခဲဖြစ်သွားမှာ သေချာပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လည်း ဆိုတော့ စစ်ရှောင်စခန်းမှာ ဒီ ကျောက်တော်အထက်ပိုင်းက လူတွေကတော့ အကုန်လုံးလိုလို စစ်ရှောင်စခန်းတွေကို ရောက်နေတယ်လေ။ COVID-19 နဲ့ ပတ်သက်လို့ လုပ်ရတာကတော့ အင်မတန် အခက်အခဲရှိတယ်။ လူတွေကလည်း စုပြုံပြီးတော့ စစ်ရှောင်စခန်းမှာ နေရတဲ့အခါ COVID နဲ့ ပတ်သက်လို့ အဆင်မပြေဘူးဗျ လုပ်ရတာ။”
ကျောက်တော်မြို့မှာ စစ်ရှောင်စခန်း ၉ ခု ရှိပြီး အစိုးရ တာဝန်ယူဖွင့်လှစ်ထားတဲ နေပူခံ စစ်ဘေးရှောင်စခန်းမှာ လူ ၁,၀၀၀ လောက်နဲ့ ကျန်ဘုန်းကြီးကျောင်း၊ စာသင်ကျောင်းတွေမှာ ဖွင့်လှစ်ထားတဲ့စခန်းတွေမှာတော့ လူအနည်းဆုံး ၇,၀၀၀ ကျော်လောက်ရှိနေတာဖြစ်ပါတယ်။
အစိုးရကတော့ COVID-19 ရောဂါနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မြန်မာပြည်မှာ နေထိုင်သူတစ်ဦးတစ်ယောက်မှ ချန်လှပ်မထားရေး မူဝါဒ ချမှတ်ပြီး တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ ကော်မတီတရပ်ကို ဖွဲ့စည်းဆောင်ရွက်နေပါတယ်။ ဒီကော်မတီက NCA အပစ်ရပ်စာချုပ် လက်မှတ်ရေးထိုးထားတဲ့အဖွဲ့တွေနဲ့ ဆွေးနွေးပြီး ရောဂါကာကွယ်ထိန်းချုပ်ကုသရေးအတွက် တစ်ဖွဲ့ချင်းနဲ့ ဆွေးနွေးနေသလို NCA လက်မှတ်မရေးထိုးသေးတဲ့အဖွဲ့တွေနဲ့လည်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ စာပေးပို့ထားပါတယ်။
[Unicode Version]
COVID-19 ကွောင့ျ ပွညျတှငျးနဲ့ နယျစပျဒုက်ခသညျတှေ ပိုပွီးဒုက်ခတှေ့နရေ
COVID-19 ကပျရောဂါအခွအေနနေဲ့အတူ မွနျမာနယျစပျတှကေ IDPs စဈရှောငျဒုက်ခသညျစခနျးတှရေဲ့ ရောဂါကာကှယျရေးအခွအေနတှေကေို စုစညျးတငျပွပေးပါမယျ။ ဒီအကွောငျး ဗှီအိုအေ မွနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ ကိုမိုးဇောျက တငျဆကျပေးပါမယျ။
COVID-19 ကွောင့ျ အသှားအလာ ကန့ျသတျထားတာကွောင့ျ ထိုငျးမွနျမာနယျစပျက ရှမျးဒုက်ခသညျစခနျးတှမှော အလုပျအကိုငျခကျခဲပွီး ရိက်ခာအခကျအခဲနဲ့ ရငျဆိုငျနရေသလို၊ ကခငြျပွညျနယျက ဒုက်ခသညျ စခနျးတှမှောတော့ COVID-19 ရောဂါ ကာကှယျရေးကို တငျးတငျးကွပျကွပျ ဆောငျရှကျနပေါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ရခိုငျပွညျနယျက စခနျးတှမှော လူဦးရမြေားပွားတာကွောင့ျ အခကျအခဲတှေ ရှိနပေါတယျ။
ရှမျးပွညျနယျအရှေ့ပိုငျး မိုငျးတုံမွို့နယျ ထိုငျးမွနျမာနယျစပျက ရှမျးဒုက်ခသညျစခနျး ၆ ခုရှိပွီး လူ ၆,၀၀၀ ကြောျလောကျ နထေိုငျနတောပါ။
လောလောဆယျ COVID-19 ရောဂါ ကာကှယျထိနျးခြုပျရေးအတှကျ ထိုငျးနိုငျငံဘကျက အသှားအလာ ကန့ျသတျလိုကျတဲ့နောကျ ရှမျးဒုက်ခသညျတှဟော ရှာဖှေ စားသောကျရေးအတှကျ အခကျအခဲ ကွုံနရေကွောငျးရှမျးပွညျနယျ ဒုက်ခသညျရေးရာကောျမတီအဖှဲ့ဝငျ ဦးစိုငျးလငျးက အခုလို ပွောပါတယျ။
“အဓိကဆိုရငျ ကနြောျတို့က အခွခေံရိက်ခာ အဲဒါပဲ ပွောရမှာပေါ့။ ဘာလို့လဲဆိုရငျ အခုခြိနျမှာ ဘယျမှ သှားလို့၊ လာလို့ မရဘူး။ အလုပျတှကေ မရှိဘူးပေါ့ဗြာနောျ။ အရငျတုနျးက ကနြောျတို့ကတော့ အခြိနျပွည့ျမဟုတျပမေဲ့လညျး ဒီ ကွိုကွား ကွိုကွား အလုပျလေးတှကေတော့ ရှိတာပေါ့လေ နောျ။ ဥပမာ နယျစပျမှာဆိုရငျလညျး စိုကျပြိုးရေးတို့ လကျဖကျခူးတာတို့ အဲဒါမြိုးတှေ ရှိမှာပေါ့။ အခုကတြော့ အဲဒီအလုပျတှလေညျး ရပျသလောကျ နီးပါးလောကျဖွဈသှားတာပေါ့။ အခုက အလုပျတှကေ မရှိဘူးဆိုတော့ စားဝတျနရေေးက အခွခေံ ရိက်ခာပေါ့။ ဥပမာ ဆနျ၊ ဆီ၊ ဆားပေါ့နောျ။ ထားပါတော့ ဆားကတော့ ဒီလောကျအရေးမကွီးဘူး။ ဆနျ၊ ဆီအဲလိုမြိုးကတော့ အဲလိုမြိုး အခကျအခဲတှေ ရှိပါတယျ။”
ဒီစခနျးတှကေို အရငျက ထိုငျးအခွစေိုကျ The Border Consortium အဖှဲ့က ဆနျထောကျပံခဲ့ပမေဲ့ ၂၀၁၇ ခု အောကျတိုဘာလမှာ ဒီအထောကျအပံ့ ရပျဆိုငျးခဲ့ပါတယျ။ ဒီရကျပိုငျးမှာတော့ ရှမျးပွညျနယျဒုက်ခသညျရေးရာ ကောျမတီက စခနျးရှိ ဒုက်ခသညျတှအေတှကျ ရိက်ခာ ကူညီထောကျပံ့ဖို့ကို မတေ်တာရပျခံထားပါတယျ။
ရှမျးဒုက်ခသညျစခနျးတှမှောတော့ ထိုငျးနိုငျငံဘကျက အစိုးရမဟုတျတဲ့အဖှဲ့အစညျးတှကေနေ COVID-19 နဲ့ ပတျသကျပွီး အသိပညာပေးတာ၊ ကွိုတငျကာကှယျမှုဆိုငျရာ သငျတနျးတှပေေးတာတှေ ရှိကွောငျး ပွောပါတယျ။
ကခငြျပွညျနယျအတှငျးက ဒုက်ခသညျစခနျးတှမှောတော့ ဒသေခံ အာဏာပိုငျတှနေဲ့ ပူးပေါငျးပွီး COVID-19 ရောဂါ ကာကှယျထိနျးခြုပျရေးကို တငျးတငျးကွပျကွပျ ဆောငျရှကျနတေယျလို့ ဝိုငျးမောျမွို့နယျ မိုငျးနား KBC စဈရှောငျစခနျးတာဝနျခံ ဦးဇောျလုံးကပွောပါတယျ။
"COVID အခွအေနတေော့ ရောဂါကာကှယျ ထိနျးခြုပျ တုံ့ပွနျရေးက အစဉျတစိုကျလုပျနတေယျ။ ကနြောျတို့ Camp ကို ဧည့ျမဝငျခိုငျးဘူး။ Camp သူ၊ Camp သားတှကေိုတောငျမှ တဈအိမျထောငျကို တဈပတျမှာ တဈကွိမျပဲ ထှကျခိုငျးတယျ။ မလိုအပျရငျ မထှကျနဲ့၊ အဲလိုပေါ့နောျ။ နောကျပွီးမှ ခရီးက ပွနျလာလို့ရှိရငျ Quarantine လုပျတယျလေ။ Mask တပျရမယျ အပွငျထှကျရငျ။ ဝငျလာ၊ ထှကျလာရငျ လကျဆေးမယျ အဲလိုပဲ။ Camp အပေါကျဝနားမှာ ဂိတျလုပျထားတယျ။ အဲမှာ လကျဆေးခိုငျးပွီးမှ ဝငျတယျ။ ဆိုငျကယျတို့၊ ကားတို့အပွငျကနဝေငျလာရငျ ဆေးဖနြျးပေးတယျ။ အဲလိုလုပျတယျ။”
ဒီကနေ့အခြိနျထိတော့ ကခငြျပွညျနယျမှာ COVID-19 ရောဂါပိုးရှိသူ တဈဦးသာတှေ့ရှိပွီး ဒုက်ခသညျစခနျးတှမှောတော့ ပိုးတှေ့လူနာ မရှိသေးပါဘူး။
KIO ထိနျးခြုပျနယျမွအေတှငျးမှာလညျး KIO က ရောဂါကာကှယျနှိပျနငျးရေးကောျမတီကို ဖှဲ့စညျးဆောငျရှကျနသေလို အစိုးရနဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျဖို့လညျး ဒီလ ၁၃ ရကျနေ့က ဆှေးနှေးထားပွီး ဖွဈပါတယျ။
ရခိုငျပွညျနယျအတှငျးက စဈရှောငျစခနျးတှမှောတော့ COVID-19 ရောဂါကူးစကျလာရငျ ထိနျးခြုပျဖု့ိခကျခဲနိုငျကွောငျး ကြောကျတောျမွို့နယျ ပွညျနယျလှှတျတောျကိုယျစားလှယျ ဦးမောငျသနျးစိနျက ပွောပါတယျ။
“အမှနျတကယျသာဒီ COVID က ဒီဘကျမှာ အခွအေနေ တဈခုအပေါျမှာ မူတညျပွီး Postive ဖွဈတယျဆိုရငျ ခကျခကျခဲခဲဖွဈသှားမှာ သခြောပါတယျ။ ဘာဖွဈလို့လညျး ဆိုတော့ စဈရှောငျစခနျးမှာ ဒီ ကြောကျတောျအထကျပိုငျးက လူတှကေတော့ အကုနျလုံးလိုလို စဈရှောငျစခနျးတှကေို ရောကျနတေယျလေ။ COVID-19 နဲ့ ပတျသကျလို့ လုပျရတာကတော့ အငျမတနျ အခကျအခဲရှိတယျ။ လူတှကေလညျး စုပွုံပွီးတော့ စဈရှောငျစခနျးမှာ နရေတဲ့အခါ COVID နဲ့ ပတျသကျလို့ အဆငျမပွဘေူးဗြ လုပျရတာ။”
ကြောကျတောျမွို့မှာ စဈရှောငျစခနျး ၉ ခု ရှိပွီး အစိုးရ တာဝနျယူဖှင့ျလှဈထားတဲ နပေူခံ စဈဘေးရှောငျစခနျးမှာ လူ ၁,၀၀၀ လောကျနဲ့ ကနြျဘုနျးကွီးကြောငျး၊ စာသငျကြောငျးတှမှော ဖှင့ျလှဈထားတဲ့စခနျးတှမှောတော့ လူအနညျးဆုံး ၇,၀၀၀ ကြောျလောကျရှိနတောဖွဈပါတယျ။
အစိုးရကတော့ COVID-19 ရောဂါနဲ့ ပတျသကျပွီး မွနျမာပွညျမှာ နထေိုငျသူတဈဦးတဈယောကျမှ ခနြျလှပျမထားရေး မူဝါဒ ခမြှတျပွီး တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျအဖှဲ့တှနေဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျဖို့ ကောျမတီတရပျကို ဖှဲ့စညျးဆောငျရှကျနပေါတယျ။ ဒီကောျမတီက NCA အပဈရပျစာခြုပျ လကျမှတျရေးထိုးထားတဲ့အဖှဲ့တှနေဲ့ ဆှေးနှေးပွီး ရောဂါကာကှယျထိနျးခြုပျကုသရေးအတှကျ တဈဖှဲ့ခငြျးနဲ့ ဆှေးနှေးနသေလို NCA လကျမှတျမရေးထိုးသေးတဲ့အဖှဲ့တှနေဲ့လညျး ပူးပေါငျးဆောငျရှကျဖို့ စာပေးပို့ထားပါတယျ။
