မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကိုဗစ်-19 ရောဂါ အခုတစ်ခေါက်ဖြစ်အပြီး၊ နောက်ဆက်တွဲအဖြစ် ညပိုင်း အိပ်မရတာတချို့ ဖြစ်လာနေတယ်လို့၊ ကျန်းမာရေးပညာရှင်တွေက ထောက်ပြပြောဆိုနေကြပါတယ်။
ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါကြီးက အလွန်ကြောက်စရာကောင်းလွန်းပြီး၊ သေကျေကြတာနဲ့၊ သေရေးရှင်ရေးလို ခံစားရကာ၊ ပြန်ဖြစ်မှာကို ထိပ်လန့်ခြောက်ခြားနေပြီး၊ စိတ်ဒဏ်ရာ ရရှိသွားတာကြောင့် အဓိက အိပ်မရကြတာပါ။ ကောင်းမွန်စွာ အိပ်စက်နိုင်ဖို့က ကိုယ်ကျန်းမာပြီး၊ စိတ်ချမ်းသာဖို့ လိုအပ်ကာ၊ တနေ့တာ ပင်ပန်းမှုတွေကို အပန်းပြန်ဖြေပြီး၊ နောက်တနေ့ လန်းဆန်းစွာ ရှိနိုင်ဖို့အတွက် ပြန်အားပြည့်စေတာပါ။ ဒါ့အပြင် ကိုဗစ် မဖြစ်သေးသူတွေကလည်း တခြားသူတွေ ဖြစ်တာကို လူမူ့မီဒီယာ (ဥပမာ - Facebook) မှာ တွေ့ရှိပြီး၊ ကိုယ်တိုင်ဖြစ်လာမှာကိုလည်း စိုးရိမ်ထိတ်လန့် နေကြတတ်ပါတယ်။ ရောဂါဖြစ်လာချိန်မှာလည်း အသက်ရူကြပ်သွားမလား၊ အောက်ဆီဂျင် ပြတ်သွားမလား၊ နိုင်ငံရေးအခြေအနေတွေကြောင့် ဆေးကုသမူမှ ရနိုင်ပါ့မလား စသည်ဖြင့် စိတ်ဂယောက်ဂယက်၊ မထိန်းနိုင် (Overwhelming) ဖြစ်လာကာ၊ ကြီးမားတဲ့ စိတ်ဖိစီးစိုးရမ်မူတွေနဲ့အတူ၊ နောက်ပိုင်း စိတ်ဒဏ်ရာ (Post Traumatic Stress Disorder - PTSD) ဖြစ်သွားရတာပါ။
ဒီ စိတ်ဒဏ်ရာ ကြီးမားမူကြောင့်ရတဲ့ PTSD က သေမင်းနဲ့ ရင်ဆိုင်ခဲ့ရတဲ့ အတွေ့အကြုံမျိုးရှိခဲ့သူတွေမှာ (ဥပမာ စစ်ပွဲအတွေ့အကြုံ) အဓိက ဖြစ်လေ့ရှိတတ်ပြီး၊ အသေအပျောက်များစေတဲ့ ကိုဗစ်-19 မှာလည်း အခု ပါဝင်လာနေပါတယ်။ PTSD ဖြစ်လာတာကို သိနိုင်တဲ့ လက္ခဏာတွေကတော့ ခြောက်ခြားကြောက်လန့်တာ၊ ရုတ်တရက် ရင်တုန်လန့်ဖြန့်တာ၊ ခေါင်းမူးတာ၊ လက်ကျဉ်တာတွေပါ။ အခုလို လက္ခဏာတွေ ဖြစ်ရခြင်းကလည်း ကိုယ်တွင်း အလိုအလျှောက် တုံ့ပြန်တဲ့ အာရုံကြောစနစ် (Sympathetic Nervous System) ကနေ၊ သွေးပေါင်ချိန်၊ ဆီးလမ်းကြောင်းလုပ်ငန်း စတာတွေကို သွားထိခိုက်စေပြီး၊ သွေပေါင်အတက်အကျ၊ ရင်တုန်မူ စတာတွေဖြစ်စေကာ ပိုပြီးလန့်ဖြန့်သွားစေနိုင်လို့ပါ။ ဒါ့အပြင် နှလုံးဖောက်လာမလား၊ အသက်ရူ မရတော့ပါလားစတဲ့ ထိတ်လန့်မူတွေ ဆက်ဖြစ်ကာ ကြောက်လန့်မူ သံသရာလည်ကာ ပိုဆိုးသွားစေနိုင်ပါတယ်။ ဘယ်အချိန်မှာ ဘာဖြစ်လာမှန်း မသိတော့ဘဲ၊ ကျီးလန့်တစာစာ ယောက်ယက်ခတ် (Restless) ဖြစ်သွားရတာမျိုးပါ။
အိပ်စက်ချိန်မှာတော့၊ အထက်ပါကြောက်လန့်တဲ့ လက္ခဏာတွေကြောင့် စိတ်အနှောက်အယှက်ဖြစ်ကာ အိပ်လို့မရဖြစ်လာတာအပြင်၊ အရင်ဖြစ်ခဲ့တဲ့ ကိုဗစ်ကြောင့် သေလုမျောပါးခံစားခဲ့ရတာတွေပါ ပြန်မြင်ယောင်လာပြီး၊ ထိတ်လန့်မှုစိတ် ပိုဆိုးလာနိုင်ပါတယ်။ အကျိုးဆက်အဖြစ် အိမ်မက်ဆိုးမက်ခြင်း၊ ဇောချွေးတွေပျံကာ ချက်ချင်း တကယ်ဖြစ်လာသလို ပြန်ခံစားရတတ်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် လက်ရှိ စစ်အာဏာသိမ်းထားအပြီး၊ လူတွေဖမ်ဆီးခံရတာနဲ့ အခြားဆိုးဆိုးဝါးဝါး ဖြစ်တာတွေ နေ့စဉ်ကြားသိတွေ့မြင် နေရတာတွေကြောင့်လည်း၊ စိတ်မလုံမခြုံဖြစ်၊ ဝမ်းနည်းပက်လက်ဖြစ်ကာ၊ ကိုဗစ် စိတ်ဒဏ်ရာကို ထပ်ထောင်းစေကာ အားလုံး စုပြုံခံစားလာရတာကြောင့် အိပ်မရတာ ပိုဆိုးသွားစေနိုင်ပါတယ်။
ဒီအကြောင်း ပိုမိုသိရှိနားလည်နိုင်ဖို့ ကိုဝင်းမင်းက သြစတျေးလျအခြေစိုက် စိတ်ကျန်းမာရေး အထူးကုသမားတော်ကြီးနဲ့၊ မြန်မာဆေးတက္ကသိုလ်တွေရဲ့ ဂုဏ်ထူးဆောင်ပါမောက္ခ Dr.Raymond တင့်ဝေ ကို ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။
==Unicode==
မွနျမာနိုငျငံမှာ ကိုဗဈ-19 ရောဂါ အခုတဈခေါကျဖွဈအပွီး၊ နောကျဆကျတှဲအဖွဈ ညပိုငျး အိပျမရတာတခြို့ ဖွဈလာနတေယျလို့၊ ကနြျးမာရေးပညာရှငျတှကေ ထောကျပွပွောဆိုနကွေပါတယျ။
ကိုဗဈကပျရောဂါကွီးက အလှနျကွောကျစရာကောငျးလှနျးပွီး၊ သကြေကွေတာနဲ့၊ သရေေးရှငျရေးလို ခံစားရကာ၊ ပွနျဖွဈမှာကို ထိပျလန့ျခွောကျခွားနပွေီး၊ စိတျဒဏျရာ ရရှိသှားတာကွောင့ျ အဓိက အိပျမရကွတာပါ။ ကောငျးမှနျစှာ အိပျစကျနိုငျဖို့က ကိုယျကနြျးမာပွီး၊ စိတျခမြျးသာဖို့ လိုအပျကာ၊ တနေ့တာ ပငျပနျးမှုတှကေို အပနျးပွနျဖွပွေီး၊ နောကျတနေ့ လနျးဆနျးစှာ ရှိနိုငျဖို့အတှကျ ပွနျအားပွည့ျစတောပါ။ ဒါ့အပွငျ ကိုဗဈ မဖွဈသေးသူတှကေလညျး တခွားသူတှေ ဖွဈတာကို လူမူ့မီဒီယာ (ဥပမာ - Facebook) မှာ တှေ့ရှိပွီး၊ ကိုယျတိုငျဖွဈလာမှာကိုလညျး စိုးရိမျထိတျလန့ျ နကွေတတျပါတယျ။ ရောဂါဖွဈလာခြိနျမှာလညျး အသကျရူကွပျသှားမလား၊ အောကျဆီဂငြျ ပွတျသှားမလား၊ နိုငျငံရေးအခွအေနတှေကွေောင့ျ ဆေးကုသမူမှ ရနိုငျပါ့မလား စသညျဖွင့ျ စိတျဂယောကျဂယကျ၊ မထိနျးနိုငျ (Overwhelming) ဖွဈလာကာ၊ ကွီးမားတဲ့ စိတျဖိစီးစိုးရမျမူတှနေဲ့အတူ၊ နောကျပိုငျး စိတျဒဏျရာ (Post Traumatic Stress Disorder - PTSD) ဖွဈသှားရတာပါ။
ဒီ စိတျဒဏျရာ ကွီးမားမူကွောင့ျရတဲ့ PTSD က သမေငျးနဲ့ ရငျဆိုငျခဲ့ရတဲ့ အတှေ့အကွုံမြိုးရှိခဲ့သူတှမှော (ဥပမာ စဈပှဲအတှေ့အကွုံ) အဓိက ဖွဈလေ့ရှိတတျပွီး၊ အသအေပြောကျမြားစတေဲ့ ကိုဗဈ-19 မှာလညျး အခု ပါဝငျလာနပေါတယျ။ PTSD ဖွဈလာတာကို သိနိုငျတဲ့ လက်ခဏာတှကေတော့ ခွောကျခွားကွောကျလန့ျတာ၊ ရုတျတရကျ ရငျတုနျလန့ျဖွန့ျတာ၊ ခေါငျးမူးတာ၊ လကျကဉြျတာတှပေါ။ အခုလို လက်ခဏာတှေ ဖွဈရခွငျးကလညျး ကိုယျတှငျး အလိုအလြှောကျ တုံ့ပွနျတဲ့ အာရုံကွောစနဈ (Sympathetic Nervous System) ကနေ၊ သှေးပေါငျခြိနျ၊ ဆီးလမျးကွောငျးလုပျငနျး စတာတှကေို သှားထိခိုကျစပွေီး၊ သှပေေါငျအတကျအကြ၊ ရငျတုနျမူ စတာတှဖွေဈစကော ပိုပွီးလန့ျဖွန့ျသှားစနေိုငျလို့ပါ။ ဒါ့အပွငျ နှလုံးဖောကျလာမလား၊ အသကျရူ မရတော့ပါလားစတဲ့ ထိတျလန့ျမူတှေ ဆကျဖွဈကာ ကွောကျလန့ျမူ သံသရာလညျကာ ပိုဆိုးသှားစနေိုငျပါတယျ။ ဘယျအခြိနျမှာ ဘာဖွဈလာမှနျး မသိတော့ဘဲ၊ ကြီးလန့ျတစာစာ ယောကျယကျခတျ (Restless) ဖွဈသှားရတာမြိုးပါ။
အိပျစကျခြိနျမှာတော့၊ အထကျပါကွောကျလန့ျတဲ့ လက်ခဏာတှကွေောင့ျ စိတျအနှောကျအယှကျဖွဈကာ အိပျလို့မရဖွဈလာတာအပွငျ၊ အရငျဖွဈခဲ့တဲ့ ကိုဗဈကွောင့ျ သလေုမြောပါးခံစားခဲ့ရတာတှပေါ ပွနျမွငျယောငျလာပွီး၊ ထိတျလန့ျမှုစိတျ ပိုဆိုးလာနိုငျပါတယျ။ အကြိုးဆကျအဖွဈ အိမျမကျဆိုးမကျခွငျး၊ ဇောခြှေးတှပြေံကာ ခကြျခငြျး တကယျဖွဈလာသလို ပွနျခံစားရတတျပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ လကျရှိ စဈအာဏာသိမျးထားအပွီး၊ လူတှဖေမျဆီးခံရတာနဲ့ အခွားဆိုးဆိုးဝါးဝါး ဖွဈတာတှေ နေ့စဉျကွားသိတှေ့မွငျ နရေတာတှကွေောင့ျလညျး၊ စိတျမလုံမခွုံဖွဈ၊ ဝမျးနညျးပကျလကျဖွဈကာ၊ ကိုဗဈ စိတျဒဏျရာကို ထပျထောငျးစကော အားလုံး စုပွုံခံစားလာရတာကွောင့ျ အိပျမရတာ ပိုဆိုးသှားစနေိုငျပါတယျ။
ဒီအကွောငျး ပိုမိုသိရှိနားလညျနိုငျဖို့ ကိုဝငျးမငျးက သွစတြေးလအြခွစေိုကျ စိတျကနြျးမာရေး အထူးကုသမားတောျကွီးနဲ့၊ မွနျမာဆေးတက်ကသိုလျတှရေဲ့ ဂုဏျထူးဆောငျပါမောက်ခ Dr.Raymond တင့ျဝေ ကို ဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။
