ျမန္မာႏို္င္ငံမွာ ေပါႂကြယ္၀တ့ဲ သယံဇာတေတြဟာ တုိင္းျပည္ရဲ႕ အဓိက၀င္ေငြျဖစ္ေနေပမဲ့ အခုလို သဘာ၀သယံဇာတေတြ တူးေဖာ္ေနၾကတဲ့ ေနရာအမ်ားစုမွာေတာ့ ပဋိပကၡျဖစ္ပြားေနတဲ့ တုိင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ ေဒသေတြျဖစ္ေနပါတယ္။ အခုလုိ ျပႆနာေတြအေပၚ NLD အစိုးရသစ္အေနနဲ႔ ဘယ္လို တုိးတက္မႈေတြရွိေအာင္ လုပ္ေဆာင္ႏုိင္မလဲ။
ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႔အစည္းေတြနဲ႔ ဘယ္လုိ ကူညီေထာက္ပံ့မႈေတြ ေပးႏုိင္သလဲဆိုတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေဆြးေႏြးပြဲတရပ္ကို ၀ါရွင္တန္ဒီစီၿမိဳ႕ေတာ္မွာ ဗုဒၶဟူးေန႔က က်င္းပခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာႏုိ္င္ငံက ပြင့္လင္းျမင္သာမႈနဲ႔ တာ၀န္ယူမႈဆုိင္ရာ ျမန္မာမဟာမိတ္အဖြဲ႔ရဲ႕ ႀကိဳးကိုင္ေကာ္မတီ၀င္ ေစာအဲလက္စ္ထူးရဲ႕ ေျပာဆုိေဆြးေႏြးခ်က္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ တက္ေရာက္သတင္းယူေနတဲ့ ဗြီအိုေအ၀ိုင္းေတာ္သား ကို၀င္းခန္႔ေမာင္ကို ဦးစံမိုးေ၀က ဆက္သြယ္ေမးျမန္းၾကည့္တဲ့က အခုလို စ ေျပာခဲ့ပါတယ္။
ဒီပြဲမွာ ျမန္မာႏုိင္ငံကေန တက္ေရာက္ပါ၀င္ေဆြးေႏြးသူ တဦးျဖစ္တဲ့ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈနဲ႔ တာ၀န္ယူမႈဆုိင္ရာ ျမန္မာမဟာမိတ္အဖြဲ႔ အက်ိဳးကိုင္ေကာ္မတီ၀င္ ေစာအဲလက္စ္ထူးကေတာ့ သယံဇာတက်ိန္စာသင့္ရတဲ့ အဓိကအေၾကာင္းအရင္းကို အခုလို ရွင္းျပပါတယ္။
“က်ေနာ္ျမန္မာျပည္ရဲ႕ သယံဇာတက်ိန္စာကို က်ေနာ္တုိ႔ ေျပာတဲ့အခ်ိန္မွာ အဓိကအားျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္၊ ေနာက္ ဥပေဒဆုိင္ရာ ကိစၥေတြ၊ ၿပီးလို႔ရွိရင္ ထိေရာက္တဲ့ တာ၀န္ယူမႈ၊ တာ၀န္ခံမႈေတြက သယံဇာတက်ိန္စာေတြကို ပိုၿပီးေတာ့မွ ျဖစ္ေစတာကို က်ေနာ္တုိ႔ ေတြ႔ရတယ္။”
ဒီက်ိန္စာကို ဘယ္လိုေရွာင္လႊဲရမလဲဆုိတာနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ -
“သူ အဓိကေထာက္ျပတာကေတာ့ ဒီမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္သူေတြကို ေဖာ္ထုတ္ဖို႔၊ အစိုးရသစ္အေနနဲ႔ အခု တူးေဖာ္ေရးကိစၥေတြကို ေက်ာက္စိမ္းတူးေဖာ္တဲ့ကိစၥတုိ႔၊ တျခား သယံဇာတထုတ္ယူခြင့္ကိစၥေတြကို အရင္အစိုးရေဟာင္းနဲ႔ ခ်ဳပ္ထားတဲ့စာခ်ဳပ္ေတြကို အားလံုး ျပန္ၿပီးေတာ့ သံုးသပ္ၾကည့္ၿပီးေတာ့ ရပ္တန္႔သင့္တဲ့ကိစၥေတြကို ရပ္၊ တခ်ိဳ႕ဟာေတြကိုလည္း ေနာက္မွ အကန္႔အသတ္နဲ႔ ထုတ္ခြင့္ျပဳဖို႔ေပါ့ေနာ္ အဲဒါကိုေတာ့ သူက အဓိက ေဆြးေႏြးတာပါ။ သူ ေထာက္ျပတာကေတာ့ ဒီ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒကိုလည္း ျပင္ဖုိ႔ လိုအပ္တဲ့ကိစၥေပါ့ေနာ္။ အဲဒီထဲမွာလည္း အခု က်ေနာ္တုိ႔ သယံဇာတအလြဲသံုးစားလုပ္မႈေတြ အဲဒီဟာေတြအတြက္ ထိခိုက္မႈ အမ်ားႀကီး ပါတယ္ ဆုိတာပါပဲ။”
ေမး - ေၾသာ္ ဟုတ္ကဲ့ အဲဒီေတာ့ သူ႔ရဲ႕ ေဆြးေႏြးခ်က္ေတြ အေပၚမွာေရာ တက္ေရာက္တဲ့သူေတြ ဘက္ကေရာ ဘယ္လိုအျမင္ေတြရွိၾကသလဲ။ ဘာေတြမ်ား ျပန္ေဆြးေႏြးတာေတြ ရွိသလဲ။
ေျဖ - ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ေယဘုယ်အားျဖင့္ တူညီတဲ့အခ်က္ေတြ ရွိၾကပါတယ္။ Stefanie Ostfeld ေပါ့ေနာ္ သူကေတာ့ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ Global Witness ကေန ထုတ္လုိက္တဲ့ ေက်ာက္စိမ္းတူးေဖာ္မႈ အစီရင္ခံစာရဲ႕ အဖြဲ႔မွာပါတဲ့ တာ၀န္ရွိသူေပါ့ေနာ္။ သူ႔ရဲ႕အစီရင္ခံစာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ရွင္းျပသြားတာကေတာ့ - ေက်ာက္စိမ္းက ျမန္မာျပည္မွာ အမ်ားဆံုး တန္ဖိုးအရွိဆံုးျဖစ္ေနတဲ့ ကိစၥေပါ့ေနာ္။ အဲဒါကို ေဆြးေႏြးသြားတယ္။ သယံဇာတေတြကို ထုတ္ေဖာ္ခြင့္ရတဲ့ ကုမၸဏီေတြေနာက္က ID ေတြကို ေသခ်ာစစ္ေဆးဖို႔နဲ႔ ေနာက္ လိုင္စင္ Terms and Agreement ေပါ့ေနာ္ စာခ်ဳပ္သေဘာတူညီခ်က္ေတြကို ေသခ်ာစိစစ္ဖုိ႔၊ ေနာက္ ဒီကိစၥေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ EITI လို အဖြဲ႔အစည္းေတြရဲ႕ အကူအညီ ပိုၿပီးေတာ့ ရယူဖုိ႔၊ အဲဒါေတြကို သူက ေထာက္ျပေဆြးေႏြးသြားတာပါ။
ေမး - ဟုတ္ကဲ့ ဒီေန႔ ေဆြးေႏြးတဲ့ထဲမွာ ေက်ာက္စိမ္းကိုပဲ အဓိကထား ေဆြးေႏြးတာလား။ တျခား ဘာသယံဇာတေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ေဆြးေႏြးတာမ်ိဳး ၾကားရေသးလဲ။
ေျဖ - ေက်ာက္စိမ္းကေတာ့ အဓိကသြားတာေပါ့ေနာ္။ ဒီပြဲကေတာ့ Natural Resources ဆုိေတာ့ သယံဇာတေတြ အားလံုး ပါ၀င္တာေပါ့။ ေက်ာက္စိမ္းကို အဓိကထား ေဆြးေႏြးရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းကေတာ့ ေက်ာက္စိမ္းက ဗမာျပည္မွာ တူးေဖာ္ခြင့္ရတဲ့အထဲမွာမွ အက်ိဳးအျမတ္ အမ်ားဆံုးရွိတဲ့ဟာ အဲဒါကိုပဲ သူတုိ႔ အဓိက ေခါင္းစဥ္အေနနဲ႔သြားတာေပါ့ေနာ္။ ဒါေပမဲ့ ေယဘုယ်ေတာ့ အကုန္လံုး ပါ၀င္ပါတယ္။ ေက်ာက္စိမ္းေရာ၊ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႔ေတြေရာ၊ တျခား ေၾကးနီတူးေဖာ္မႈေတြေရာေပါ့။
ေမး - တျခား စိတ္၀င္စားစရာေကာင္းတဲ့ ေဆြးေႏြးမႈေတြေရာ ဘာေတြမ်ား ၾကားခဲ့ရေသးလဲ။
ေျဖ - World Bank ကမၻာ့ဘဏ္က စီးပြားေရးပညာရွင္တေယာက္ ေဆြးေႏြးသြားတာကေတာ့ အဓိက အခ်က္ ၂ ခ်က္လို႔ သူက ျမင္တယ္တဲ့။ ဒီအစိုးရအေနနဲ႔ တျခားအေရးႀကီးတဲ့ ဟာေတြထဲမွာမွ အေရးအႀကီးဆံုးလို႔ သူ႔အေနနဲ႔ ျမင္တာကေတာ့ ၁ အခ်က္ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ ပိုရွိဖုိ႔ေပါ့ေနာ္။ စီမံကိန္းေတြ လုပ္ကိုင္တဲ့ေနရာမွာ စာရြက္စာတမ္းေတြအျပင္ ဘာေတြ သေဘာတူညီမႈရွိတယ္၊ အဲဒီဥစၥာေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ပိုၿပီးေတာ့ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ျမင္ျမင္သာသာ လုပ္ဖို႔ရယ္၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ကိုယ္ပို္င္ဆံုးျဖတ္ခြင့္ေပါ့ ျပည္သူလူထုက အဲဒီနယ္မွာရွိတဲ့ ေဒသခံလူထုရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခြင့္ေတြကို ပိုၿပီးေတာ့ သက္ေရာက္ဖုိ႔ေပါ့ေနာ္။ အဲဒီႏွစ္ခ်က္ကို သူက အဓိက ေဆြးေႏြးသြားပါတယ္ သူ႔အျမင္ကေပါ့ေနာ္။
ကို၀င္းခန္႔ေမာင္ တက္ေရာက္သတင္းယူခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအခမ္းအနားကို Carnegie ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစင္တာမွာ က်င္းပခဲ့တာျဖစ္ၿပီး၊ အဓိက တက္ေရာက္ ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကသူ ၆ ဦးကေတာ့ ကိုေစာအဲလက္စ္ထူး၊ သဘာ၀အရင္းအျမစ္ ထိန္းခ်ဳပ္ေရးဌာနက Jelson Garcia၊ Patrick Heller၊ Global Witness အဖြဲ႔က Stefanie Ostfeld၊ ကမၻာ့ဘဏ္ စီးပြားေရးပညာရွင္ Sudhir Shetty နဲ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံဆုိင္ရာ IMF အႀကီးအကဲ Yongzheng Yang တုိ႔ျဖစ္ေၾကာင္း သိရပါတယ္။
